कटाक्ष

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

कल्पद्रुमः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

कटाक्षः, पुं, (कटावतिशयितौ अक्षिणी यत्र । कट + अक्षिन् + षच् । यद्वा कटं गण्डं अक्षति व्या- प्नोति । अक्षु व्याप्तौ + अच् कर्म्मण्यण् वा ।) अपा- ङ्गदर्शनम् । आड्चके देखन इति भाषा । इत्य- मरः । २ । ६ । ९४ ॥ (यथा, मेघदूते ३७ । “आमो- क्ष्यन्ति त्वयि मधुकरश्रेणिदीर्घान् कटाक्षान्” ॥)

अमरकोशः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

कटाक्ष पुं।

अपाङ्गदर्शनचेष्टा

समानार्थक:कटाक्ष,अपाङ्गदर्शन

2।6।94।1।2

अपाङ्गौ नेत्रयोरन्तौ कटाक्षोऽपाङ्गदर्शने। कर्णशब्दग्रहौ श्रोत्रं श्रुतिः स्त्री श्रवणं श्रवः॥

पदार्थ-विभागः : , क्रिया

वाचस्पत्यम्

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

कटाक्ष¦ पु॰ कटं गण्डम् अक्षति व्याप्नोति अच्। अपाङ्गदृष्टौ। अमरः
“हरिणाक्षि! कटाक्षेण आत्मानमवलोकय” उद्भ-टः।
“आमोक्ष्यन्ते त्वयि मधुकरश्रेणयस्ते कटाक्षाः” मेघ॰
“तत्रान्तरे जघ्नुरमुं कटाक्षैः” माघः।
“भ्रमयतिमयि भूयस्ते कृपार्द्रः कटाक्षः” शङ्कराचार्य्यः।

शब्दसागरः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

कटाक्ष¦ m. (-क्षः) A leer, a glance or side look. E. कट् to go, and अक्षि the eye.

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

कटाक्ष/ कटा m. a glance or side look , a leer MBh. BhP. Megh. etc.