दर्पणः

संस्कृतम्

लिङ्ग्म्-

    आकारान्त स्त्रीलिम्ग दर्पणः शब्दस्य रूपाणि

	एकवचनम्	द्विवचनम्	बहुवचनम्
प्रथमा विभक्तिः	अजा	अजे	अजाः
सम्बोधनप्रथमा	अजे	अजे	अजाः
द्वितीया विभक्तिः	अजाम्	अजे	अजाः
तृतीया विभक्तिः	अजया	अजाभ्याम्	अजाभिः
चतुर्थी विभक्तिः	अजायै	अजाभ्याम्	अजाभ्यः
पञ्चमी विभक्तिः	अजायाः	अजाभ्याम्	अजाभ्यः
षष्ठी विभक्तिः	अजायाः	अजयोः	अजानाम्
सप्तमी विभक्तिः	अजायाम्	अजयोः	अजासु

• आदर्शः

अनुवादाः

• आङ्गल-mirror()
• मलयालम्-കണ്ണാടി
• हिन्दि-दर्पण्()
• बङ्गाळि-() ()
• फ़्रॆन्च्- (fr)
• रूसीय्- (ru) ()
• जेर्मन्-
• स्पानिष्- (es)
• तेलुगु-
• तमिल्-
• पोलिष्- (pl)
• कन्नड- ()

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

कल्पद्रुमः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

दर्पणः, पुं, क्ली, (दर्पयति सन्दीपयतीति । दृप् + णिच् + “नन्दिग्रहीति ।” ३ । १ । १३४ । इति ल्युः ।) रूपदर्शनाधारः । आर्शि इति भाषा । तत्पर्य्यायः । मुकुरः २ आदर्शः ३ । इत्यमरः । २ । ७ । १४० ॥ आत्मदर्शः ४ नन्दरः ५ दर्शनम् ६ प्रतिविम्बातम् ७ । इति शब्दरत्ना- वली ॥ कर्कः ८ कर्करः ९ । दति जटाधरः ॥ (यथा, चाणक्ये । १०९ । “यस्य नास्ति स्वयं प्रज्ञा शास्त्रं तस्य करोति किम् । लोचनाभ्यां विहीनस्य दर्पणः किं करिष्यति ॥”) अस्य गुणः । आयुःश्रीकारित्वम् । पापनाशि- त्वञ्च । इति राजवल्लभः ॥ पुं, पर्व्वतभेदः । नद- विशेषः । यथा, -- और्व्व उवाच । “ततः पूर्ब्बं महाराज ! दर्पणो नाम पर्व्वतः । कुवेरो यत्र वसति धनपालैः समं सदा । यस्मिन्नास्ते मध्यभागे रोहिणो रोहिताकृतिः । यस्मि~ल्लोहादिकं स्पृष्टं स्वर्णतां याति तत्क्षणात् ॥ यन्नातिदूरे स्रवति दर्पणो नाम वै नदः । हिमाद्रिप्रभवो नित्यं लौहित्यसदृशः फले ॥ समुत्पन्नं हि लौहित्यं सर्व्वैर्देवगणैर्हरिः । सर्व्वतीर्थोदकैः सम्यक् स्नापयामास तं सुतम् ॥ तस्य स्नानसमुद्भूतः पापदर्पस्य पाटनः । तेनायं दर्पणो नाम पुरा देवगणैः कृतः ॥ तस्मिन् स्नात्वा नदवरे योऽर्च्चयेद्दर्पणाचले । कुवेरं प्रतिपत्तिथ्यां कार्त्तिके शुक्लपक्षतः ॥ स याति ब्रह्मसदनमिह भूतिशतैर्युतः ॥” इति कालिकापुराणे ८१ अध्यायः ॥

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

दर्पणः [darpaṇḥ], [दृप्-ल्यु]

A looking-glass, mirror; लोचनाभ्यां विहीनस्य दर्पणः किं करिष्यति Chāṇ.19; Ku.7.26; R.1. 1;14.37.

N. of a mountain inhabited by Kubera.

णम् The eye.

Kindling, inflaming, making proud.