मन्थर
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मन्थरम्, क्ली, (मन्थति क्लेशयतीति । मन्थ + बाहुल- कात् अरन् ।) कुसुम्भी । इति मेदिनी । रे, १९८ ॥
मन्थरः, पुं, (मन्थ + बाहुलकात् अरन् ।) कोषः ॥ फलम् । वाधः । मन्थानः । इति मेदिनी । रे, १९८ ॥ सूचकः । इति विश्वः ॥ मन्दगामि- योद्धा । इति क्षत्त्रियवर्गे अमरः । २ । ८ । ७२ । कोपः । इत्यजयः ॥
मन्थरः, त्रि, (मन्थति पादाविति । मथि + अरन् ।) मन्दः । (यथा, साहित्यदर्पणे । ३ । ६८ “दत्ते सालसमन्थरं भुवि पदं निर्याति नान्तः- पुरात् ॥”) पृथुः । वक्रः । इति मेदिनी । रे, १९८ ॥ (निश्चलः । यथा, आर्य्यासप्तशत्याम् । ४८८ । “राज्याभिषेकसलिलक्षालितमौलेः कथासु कृष्णस्य । गर्वभरमन्थराक्षी पश्यति पदपङ्कजं राधा ॥”) जडः । इति शब्दरत्नावली ॥ नीचः । इति हेमचन्द्रः । ६ । ६५ ॥ (मन्दगामी । इति हेमचन्द्रः । ३ । १५९ ॥)
अमरकोशः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मन्थर पुं।
शनैर्गमनशीलः
समानार्थक:मन्दगामिन्,मन्थर
2।8।72।2।4
पुरोगाग्रेसरप्रष्ठाग्रतः सरपुरः सराः। पुरोगमः पुरोगामी मन्दगामी तु मन्थरः॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, चलसजीवः, मनुष्यः
वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मन्थर¦ न॰ मन्थ--अरच्।
१ कुसुम्भ्याम्।
२ कोषे
३ फले, बाधेमन्थानदण्डे च पु॰
५ वक्रे
६ पृथौ
७ मन्दे च त्रि॰ मेदि॰
“मदर्थसन्देशमृणालमन्थरः” नैष॰।
८ जडे शब्दर॰।
९ नीचे हेम॰।
१० सूचके विश्वः॰
१ केकैय्याः दास्यां स्त्री।
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मन्थर¦ mfn. (-रः-रा-रं)
1. Slow, lazy, tardy.
2. Large, bulky.
3. Curv- ed, bowed, crooked.
4. Stupid, dull, a fool.
5. Low, vile, little.
6. Low, hollow, (as sound.) m. (-रः)
1. A soldier marching slowly.
2. A spy, an informer.
3. A treasury, a store, a repertory.
4. Fruit.
5. An obstacle, a hindrance.
6. A churning-stick.
7. Fresh butter.
8. The month Vaisa4k'ha.
9. Passion, wrath.
10. A deer.
11. A fort, a strong-hold.
12. The mountain Mandara.
13. The hair of the head. n. (-रं) Safflower. f. (-रा) Name of the favourite female slave of KAIKEYI
4. the favourite wife of DAS4ARATHA. E. मन्थ् to agitate, &c. aff. अरच् |
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मन्थर [manthara], a. [मन्थ्-अरच्]
Slow, dull, tardy, lazy, inactive; गर्भमन्थरा Ś.4; प्रत्यभिज्ञानमन्थरो$भवत् ibid; स्थाने खल्वयं प्रसवमन्थरो$भूत् M.5; दरमन्थरचरणविहारम् Gīt.11; Śi.6.4;7.18;5.62; R.19.21.
Stupid, foolish, silly; मन्थरकौलिकः.
Low, deep, hollow, having a low tone.
Large, broad, wide, big.
Bent, crooked, curved.
Indicating, showing (सूचक).
रः A store, treasure.
The hair of the head.
Wrath, anger.
Fresh butter.
A churning-stick.
Hindrance, an obstacle.
A stronghold.
Fruit.
A spy, an informer.
The month Vaiśākha.
The mountain Mandara.
An antelope. -रा N. of a humpbacked nurse or slave of Kaikeyī who instigated her mistress, on the eve of Rāma's coronation as heir-apparent, to beg of her husband by the two boons formerly promised to her by him, the banishment of Rāma for fourteen years and the installation of Bharata on the throne; मन्थरां प्रविशस्वादौ कैकेयीं च ततः परम् A. Rām. -रम् Safflower. -Comp. -विवेक a. slow in judgment, void of discrimination; उन्मथ्य मन्थरविवेकमकाण्ड एव Māl.1.18.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मन्थर mf( आ)n. (allied to 2. मन्द्and मन्द, but in some meanings rather fr. मथ्)slow( lit. and fig. ; often ifc. " slow in ") , lazy , tardy , indolent , dull , stupid , silly Ka1v. Ra1jat. Sa1h. etc. (657612 अम्ind. )
मन्थर mf( आ)n. low , hollow , deep (as sound) W.
मन्थर mf( आ)n. bent , curved , crooked , humpbacked(See. आf. and मन्थरक)
मन्थर mf( आ)n. broad , wide , large , bulky L.
मन्थर mf( आ)n. tale-bearing L.
मन्थर m. a treasure or hair or anger(= कोश, केश, or कोप) L.
मन्थर m. fruit L.
मन्थर m. a spy L.
मन्थर m. an antelope L.
मन्थर m. of the month वैशाखL.
मन्थर m. a fortress , stronghold L.
मन्थर m. an obstacle , hindrance L.
मन्थर m. whirling L.
मन्थर m. a churning-stick L.
मन्थर m. the mountain मन्दरW. (See. मन्थपर्वत)
मन्थर m. N. of a tortoise Hit.
मन्थर n. safflower.