मौल
यन्त्रोपारोपितकोशांशः[सम्पाद्यताम्]
कल्पद्रुमः[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मौलः, पुं, (मूलं वेदेति । मूल + अण् ।) भूम्यादे- र्मूलज्ञाता । मोडल् इति भाषा । यथा, -- “यत् परम्परया मौलाः सामन्ताः स्वामिनं विदुः । तदन्वयस्यागतस्य दातव्या गोत्रजैर्मही ॥” इति दायतत्त्वम् ॥ तस्य लक्षणं यथा, -- “ये तत्र पूर्ब्बं सामन्ताः पश्चाद्देशान्तरं गताः । तन्मूलत्वात्तु ते मौला ऋषिभिः परिकीर्त्तिताः ॥” इति मिताक्षरा ॥ (विजिगीष्वरिमध्योदासीनः । यथा, कामन्द- कीये । ८ । ३४ । “चत्वारः पार्थिवा मौलाः पृथङ्मित्रैः सहा- ष्टकम् ॥” मूलभूते, त्रि । यथा, तत्रैव । ८ । २५ । “मौला द्वादश यास्त्वेता ह्यमात्याद्यास्तथा च याः । सप्ततिश्चाधिका ह्यताः सर्व्वं प्रकृतिमण्डलम् ॥”)
वाचस्पत्यम्[सम्पाद्यताम्]
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मौल¦ त्रि॰ भूलं वेत्ति मूलादागतो वाऽण्। भूम्यादेरागमादि-मूलज्ञे,
“यं परम्परया मौलाः सामन्ताः स्वामिनं विदु” रिति स्मृतिः
२ मूलादागते च।
शब्दसागरः[सम्पाद्यताम्]
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मौल¦ mfn. (-लः-ला-ली-लं)
1. Radical, proceeding from a root or origin.
2. Of pure blood, descended from a respectable and primitive family without any improper intermixture. E. मूल a root, and अण् aff.
Apte[सम्पाद्यताम्]
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मौल [maula], a. (ला, -ली f.) [मूलं वेत्ति मूलादागतो वा अण्]
Radical, original.
Ancient, old, of long standing (as a custom); aboriginal, indigenous (as people); सामन्तानामभावे तु मौलानां सीम्नि साक्षिणाम् Ms.8.259.
Nobly born, of a good family.
Brought up in the service of a king for generations, holding office from ancient times, hereditary; मौलाञ्छास्त्रविदः Ms.7.54; R.19.57; अभावेन च मौलानाम् Śiva. B.8.56.
Monetary; आददीत बलं राजा मौलं मित्रबलं तथा Mb.15.7.7. -लः An old or hereditary minister; (प्रकृतयः) मौलैरानाययामासुर्भरतं स्तम्भि- ताश्रुभिः R.12.12;14.1;18.38.
Monier-Williams[सम्पाद्यताम्]
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मौल mf( आ)n. (fr. मूल)derived from roots (as poison) Hcar.
मौल mf( आ)n. handed down from antiquity , ancient (as a custom) MBh.
मौल mf( आ)n. holding office from previous generations , hereditary (as a minister or warrior) Mn. MBh. etc.
मौल mf( आ)n. aboriginal , indigenous Mn. viii , 62 ; 259
मौल m. an hereditary minister (holding his office from father and grandfather) Ragh. Das3.
मौल m. pl. aboriginal inhabitants who have emigrated L.
मौल m. (with पार्थिवाः)= मूलप्रकृ-तयःKa1m.