गत

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

कल्पद्रुमः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

गतम्, त्रि, (गच्छति जानाति यातीति वा । “गत्यर्थाऽकर्म्मकेति ।” ३ । ४ । ७२ । इति कर्त्तरि क्तः ।) विज्ञातम् । यातम् । इति मेदिनी । ते १५ ॥ (यथा, किरातार्ज्जुणीये । ४ । ५ । “नुनोद तस्य स्थलपद्मिनीगतं वितर्कमाविष्कृतफेनसन्तति ॥” गम्यते इति । भावे क्ते तु गमने क्ली ॥ यथा, माघे । १ । २ । “गतं तिरश्चीनमनूरुसारथेः प्रसिद्धमूर्द्ध्वज्वलनं हबिर्भुजः ॥”)

वाचस्पत्यम्

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

गत¦ त्रि॰ गम--कत्तरि क्त।

१ अतीते
“नुनोद तस्य स्थलपद्मि-[Page2513-b+ 38] नीगतम्” किरा॰।
“गता बहुतरा कान्ते! स्वल्पा तिष्ठतियामिनी”
“गताः समाः पादयुताः” नी॰ ता॰
“आयुषो-ऽर्ङ्गं गतं तस्य” सू॰ सि॰ धातूनामनेकार्थत्वात्

२ इत्थंभावंप्राप्ते च।
“तथागतायां परिहासपूर्व्वम्” रघुः
“तथागतायां तथाभूतायाम्” मल्लिना॰। तथारूप-प्राप्तायामिति तु न्याय्यम्।

३ समाप्ते

४ पतिते। कर्म्मणिक्त।

५ ज्ञाते

६ प्राप्ते

७ कृतगतिके च। भावे क्त।

८ गमने न॰
“गतं तिरश्चीनमनूरुसारथेः” माघः।
“गतेषु लीलाञ्चित-विक्रमेषु” कुमा॰।
“गतं गतं वह्निसमागतं गतम्” भट्टिः।

शब्दसागरः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

गत¦ mfn. (-तः-ता-तं)
1. Gone.
2. Known, understood.
3. Obtained, gained.
4. Lost. n. (-तं)
1. Going, motion.
2. Any thing past or done, an event. E. गम् to go, in the participle past.

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

गत [gata] गति [gati], गति &c. see under गम्.

गत [gata], p. p. [गम्-क्त]

Gone, departed, gone for ever; Mu.1.25; किं गते सलिले सेतुबन्धेन, किं गते विवाहे नक्षत्रपरीक्षया Vb.4. 'what is the use of locking the stable-door when the steed is stolen ?'

Passed away, elapsed, past; गदायां रात्रौ.

Dead, deceased, departed to the next world; गत एव न ते निवर्तते Ku.4.3.

Gone to, arrived at, reaching to.

Being in, situated in, resting on, contained in; usually in comp.; प्रासादप्रान्तगतः Pt.1 seated on &c.; सदोगतः R.3.66 seated in the assembly; भर्तारं गता Ś.4.13 united to a husband; so आद्य˚; सर्वगत existing everywhere.

Fallen into, reduced to; e. g. आपद्गतः

Referring or relating to, with regard to, about, concerning, connected with (usually in comp.); राजा शकुन्तलागतमेव चिन्तयति Ś.5; भर्तृगतया चिन्तया Ś4; वयमपि भवत्यौ सखीगतं किमपि पृच्छामः Ś1; so पुत्रगतः स्नेहः &c.

Frequented, resorted to; सुहृद्˚ Ku.4.24.

Known, celebrated.

Directed towards, belonging to.

Known, understood.

तम् Motion, going; गतमुपरि घनानां वारिगर्भोदराणाम् Ś.7.7; Śi.1.2, 7.4.

Gait, manner of going; Ku.1.34; हंस प्रयच्छ मे कान्ता गतिरस्यास्त्वया हृता V.4.16.

An event.

The place where one has gone.

Celebration, being known, diffusion; यावन्नाम्नो गतम् Ch. Up.7.1.5.

Manner. (As first member of comp. translated by 'free from', 'bereft of', 'deprived of', 'without'.)-Comp. -अक्ष a. sightless, blind. -अध्वन् a.

one who has accomplished or finished a journey; बलैरध्युषि- तास्तस्य विजिगीषोर्गताध्वनः R.4.46,11.33.

conversant, familiar (with anything); त्रिविधे मोक्षधर्मे$स्मिन्गताध्वा छिन्नसंशयः Mb.12.32.25. (-f.) the time immediately preceding new moon when a small streak of the moon is still visible; (चतुर्दशीयुक्ता$मावास्या). -अनुगतम् following custom or precedent. -अनुगतिक a. doing as others do, a blind follower; गतानुगतिको लोको न लोकः पार- मार्थिकः Pt.1.342 'people are blind followers or servile imitators'; Mu.6.5. -अन्त a. one whose end has arrived. -अर्थ a.

poor.

meaningless (the meaning being already expressed). -असु, -जीवित, -प्राण a. expired, dead; गतासूनगतासूंश्च नानुशोचन्ति पण़्डिताः Bg.2.11.

आगतम् going and coming, frequent visits; आदित्यस्य गतागतैरहरहः संक्षीयते जीवितम् Bh.3.7; Bg.9.21; Mu.2.3; 4.1.

interchange of place; कष्टं स्मरामि तव तानि गता- गतानि Māl.9.47.

the flight of a bird backward and forward.

irregular course of the stars (in astronomy).

Narration of past and future; स सर्वमखिलं राज्ञो वंशस्याह गतागतम् Rām.7.51.23. -आधि a. free from anxiety, happy. -आयुस् a. decrepit, infirm, very old.

आर्तवा a woman past her child-bearing.

a barren woman. -उत्साह a. disspirited, dejected. -ओजस्a. bereft of strength or energy. -कल्मष a. freed from crime or sin, purified. -क्लम a. refreshed; संविशेत्तु यथाकालमुत्तिष्ठेच्च गतक्लमः Ms.7.225. -चेतन a. deprived of sense or consciousness, insensible, senseless. -त्रप a. bold, without fear or shame; Bhāg.8.8.29. -दिनम्, -दिवसः the past day, yesterday. -दिनम् ind.. yesterday. -प्रत्यागत a. returned after having gone away; Ms.7.186. -प्रभ a. bereft of splendour, dim, obscured, faded. -प्राण a. lifeless, dead. -प्राय a. almost gone, nearly passed away; गतप्राया रजनी.

भर्तृका a widow.

(rarely) a woman whose husband has gone abroad (= प्रोषितभर्तृका); किमु मुहुर्मुहुर्गतमर्तृकाः Śi. -मनस्क a. thinking of (loc.); सपदि गतमनस्कः (प्रियायाः केशपाशे) R. 9.67. -लक्ष्मीक a.

bereft of lustre or splendour, faded.

deprived of wealth, impoverished, suffering losses. -वयस्, -वयस्क a. advanced in years, aged, old; गतवयसामपि पुंसां येषामर्था भवन्ति ते तरुणाः Pt.1.1. -वर्षः, -र्षम् the past year. -वैर a. at peace (with), reconciled.-व्यथ a. free from pain; प्रत्तां दुहितरं सम्राट् सदृक्षाय गत- व्यथः Bhāg.3.22.24. -शैशव a. past child-hood. -श्रमa. unmindful of troubles; आदित्यपथमाश्रित्य जगाम स गतश्रमः Rām.6.74.5. -सङ्ग a.

free from attachment; गतसङ्गस्य युक्तस्य Bg.4.23.

adverse or indifferent to.-सत्त्व a.

dead, annihilated, lifeless.

base. -सन्नकः an elephant out of rut. -स्पृह a. indifferent to worldly attachments; गतस्पृहो धैर्यधरः कृपालुः Vaidyajīvanam.

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

गत mfn. gone , gone away , departed , departed from the world , deceased , dead RV. i , 119 , 4 AV. etc.

गत mfn. past (as time) , gone by Mn. viii , 402 MBh. etc.

गत mfn. disappeared (often in comp. ) Mn. vii , 225 MBh. etc.

गत mfn. come , come forth from (in comp. or abl. ) R. iv , 56 , 10 Katha1s. ii , 11

गत mfn. come to , approached , arrived at , being in , situated in , contained in( acc. or loc. or in comp. e.g. सभां ग्, " come to an assembly " Mn. viii , 95 ; कान्यकुब्जे ग्, gone to कान्यकुब्जPan5cat. v ; रथ-ग्, sitting or standing in a carriage R. iii ; आद्य-ग्, तुर्य-ग्, अन्त्य-ग्, taking the first , fourth , last place ; सर्व-ग्, spread everywhere Nal. ii , 14 ) RV. i , 105 , 4 AV. x , 10 , 32 S3Br. etc.

गत mfn. having walked (a path acc. )

गत mfn. gone to any state or condition , fallen into( acc. or loc. or in comp. e.g. क्षयंor क्षये गत, gone to destruction ; आपद्-ग्, fallen into misfortune Mn. ix , 283 ) TUp. Mn. etc.

गत mfn. relating to , referring to , connected with( e.g. पुत्र-गत स्नेह, love directed towards the son R. i ; त्वद्-गत, belonging to thee)

गत mfn. walked (a path) , frequented , visited RV. vii , 57 , 3 R. Kum.

गत mfn. spread abroad , celebrated MBh. iii

गत mfn. " known , understood " , having the meaning of( loc. ) L.

गत n. going , motion , manner of going MBh. iv , 297 R. S3ak. vii , 7 Vikr. etc.

गत n. the being gone or having disappeared Ca1n2.

गत n. the place where any one has gone Pa1n2. Ka1s3.

गत n. anything past or done , event W.

गत n. diffusion , extension , celebration ChUp. vii , 1 , 5

गत n. manner Pa1n2. 1-3 , 21 Va1rtt. 5.