कार्य
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]Apte
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कार्य [kārya], pot. p. [कृ-कर्मणि ण्यत्] What ought to be done, made, performed, effected &c. कार्या सैकतलीनहंसमिथुना स्रोतोवहा मालिनी Ś.6.17; साक्षिणः कार्याः Ms.8.61; so दण्डः, विचारः &c.
र्यम् (a) Work, action, act, affair, business; कार्यं त्वया नः प्रतिपन्नकल्पम् Ku.3.14; Ms.5.15. (b) A matter, thing.
Duty; अभिचैद्यं प्रतिष्ठासुरासी- त्कार्यद्वयाकुलः Śi.2.1.
Occupation, enterprize, emergent business.
A religious rite or performance.
A motive, object, purpose; कार्यमत्र भविष्यति Pt.2.7 (v. l.); 116; Śi.2.36; H.4.61.
Want, need, occasion, business (with instr.); किं कार्यं भवतो हृतेन दयिता- स्नेहस्वहस्तेन मे V.2.2; तृणेन कार्यं भवतीश्वराणाम् Pt.1.71, 4.27; Amaru.73.
Conduct, deportment.
A law-suit, legal business, dispute &c.; बहिर्निष्क्रम्य ज्ञायतां कः कः कार्यार्थीति Mk.9; Ms.8.43.
An effect, the necessary result of a cause (opp. कारण).
(In Gram.) Operation; विभक्तिकार्यम् declension.
The denouement of a drama; कार्योपक्षेपमादौ तनुमपि रचयन् Mu.4.3.
Healthiness (in medicine).
Origin.
A body; कार्याश्रयिणश्च कललाद्याः (कार्यं शरीरम्) Sāṅ. K.43. [cf. Germ. kāra; Pers. kār; Prāk. kajja; Mar. kāja]-Comp. -अक्षम a. unable to do one's duty, incompetent. -अकार्यम् to be done and not to be done, right and wrong (action); कार्याकार्यमजानतः गुरोः (परित्यागो विधीयते) Pt.1.36. -अकार्यविचारः discussion as to the propriety or otherwise of anything, deliberation on the arguments for and against any proceeding.
अधिपः the superintendent of a work or affair.
the planet that decides any question in astrology. -अपेक्षिन् pursuing a particular object; कुर्वन्त्यकाले$भिव्यक्तिं न कार्या- पेक्षिणो बुधाः Ks.56.133.
अर्थः the object of any undertaking, a purpose; बलस्य स्वामिनश्चैव स्थितिः कार्यार्थ- सिद्धये Ms.7.167.
an application for employment.
any object or purpose. -अर्थिन् a.
making a request.
seeking to gain one's object or purpose; मनस्वी कार्यार्थी गणयति न दुःखं न च सुखम् Bh.2.81.
seeking an employment.
pleading a cause in court, going to law; Mk.9. -आश्रयिन् a. Resorting to the body; कार्याश्रयिणश्च कललाद्याः Sāṅ. K.43. -आसनम् seat of transacting business. -ईक्षणम् superintendence of public affairs; स्थापयेदासने तस्मिन् खिन्नः कार्येक्षणे नृणाम् Ms.7.141. -उद्धारः discharge of a duty. -उद्योगः active engagement in any business. -कर a. efficacious.-कर्तृ m.
an agent, a workman.
a friend, benefactor; नृपतिजनपदानां दुर्लभः कार्यकर्ता Pt.1.131. -कारणे (dual)
cause and effect; object and motive; ˚वर्जितः Pt.1.413.
some special cause of an act; न भक्त्या कस्यचित्को$पि प्रियं प्रकुरुते नरः । मुक्त्वा भयं प्रलोभं वा कार्यकारणमेव वा ॥ Pt.1.412 ˚भावः the relation of cause and effect. ˚संबन्धः The relation of cause and effect. In मीमांसा this is established by the rule of अन्वयव्यतिरेक (i. e. तद्भावे भावः तदभावे अभावः) The earliest exposition of this expression is found in the शाबरभाष्य on MS.4.3.2; cf. कार्यकारणसम्बन्धो नाम स भवति, यस्मिन् सति यद् भवति यस्मिंश्चासति यन्न भवति, तत्रैव कार्य- कारणसंबन्धः । This should be contrasted with the नैयायिक view of अन्वय-व्यतिरेक which they use for establishing व्याप्ति. -कालः time for action, season, fit time or opportunity; Rām.1. (-n.) कार्यकालं संज्ञापरिभाषम् परिभाषेन्दुशेखर pari. 2 and 3. -गौरवम् importance of the act, deed, or occasion; respect for the performance; U.7. कार्य- गौरवादात्ययिकवशेन वा Kau. A.1.19. -चिन्तक a.
prudent, cautious, considerate. (-कः) manager of a business, executive officer; धर्मज्ञाः शुचयो$लुब्धा भवेयुः कार्य- चिन्तकाः Y.2.191. -च्युत a. out of work, out of employ, dismissed from an office.
जातम्, दर्शनम् inspection of a work; Ms.8.9,23.
inquiry into public affairs.-निर्णयः settlement of an affair; उभयः प्रतिभूर्ग्राह्यः समर्थः कार्यनिर्णये Y.2.1. -पदवी line of conduct, course of action; पुरावृत्तोद्गारैरपि च कथिता कार्यपदवी Māl.2.13.
पुटः a man who does any useless thing.
a mad, eccentric or crazy man.
an idler. -प्रद्वेषः dislike to work, idleness, laziness. -प्रेष्यः an agent, a messenger.-भाजनम्, -पात्रम् any one engaged in active life.-वस्तु n. an aim or object. -विपत्तिः f. a failure, reverse, misfortune. -व्यसनम् failure of an affair.
शेषः the remainder of a business; Ms.7.153.
completion of an affair.
part of a business.-सिद्धिः f. success, fulfilment of an object. -स्थानम् a place of business, office.
हन्तृ obstructing or marring another's work; H.1.77.
opposed to another's interests.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कार्य mfn. ( fut. p.p. 1. कृ) , to be made or done or practised or performed , practicable feasible AV. iii , 24 , 5 TS. Mn. etc.
कार्य mfn. to be imposed (as a punishment) Mn. viii , 276 and 285
कार्य mfn. to be offered (as a libation) Mn. etc.
कार्य mfn. proper to be done , fit , right
कार्य n. work or business to be done , duty , affair Mn. MBh. etc.
कार्य n. a religious action or performance Mn. etc.
कार्य n. occupation , matter , thing , enterprise , emergency , occurrence , crisis
कार्य n. conduct , deportment
कार्य n. occasion , need (with inst. e.g. तृणेन कार्यम्, there is need of a straw ; न भूम्या कार्यम् अस्माकम्, we have no business with the earth R. i , 13 , 50 )
कार्य n. lawsuit , dispute
कार्य n. an operation in grammar( e.g. स्थान्य्-आश्रयं कार्यम्, an operation resting on the primitive form as opposed to the आदेश, or substitute) Ka1s3. on Pa1n2.
कार्य n. an effect , result MBh. Sa1m2khyak. Veda7ntas.
कार्य n. motive , object , aim , purpose( e.g. किं कार्यम्, for what purpose? wherefore?) Mn. R. etc.
कार्य n. cause , origin L.
कार्य n. the denouement of a drama Sa1h.