चतुर्विंशतिमूर्त्ति
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
चतुर्विंशतिमूर्त्ति¦ स्त्री कर्म्म॰। विष्णोर्हस्तभेदेनचक्रादिविन्यासभेदेन चतुर्विंशतिसंख्यके मूर्त्तिभेदे तन्मूर्त्तिलक्षणं तद्भेदेन विष्णोर्नामभेदाश्च अग्निपु॰ उक्ताः यथा
“ओंरूपः
१ केशवः पद्मशङ्खचक्रगदाधरः।
२ नारायणःशङ्खपद्मगदाचक्री प्रदक्षिणम्। ततो गदी
३ माधवोऽ-रिशङ्खपद्मी नमामि तम्। चक्रकौमोदकीपद्मशङ्खी
४ गोविन्द ऊर्जितः। मोक्षदः श्रीगदी पद्मी शङ्खीविष्णु
५ श्च चक्रधृक्। चक्रशङ्खाब्जगदिनं
६ मधुसूदनमा-नमे। भक्त्या त्रिविक्रमः
७ पद्मो गदी शङ्खी च चक्य्र-पि। शङ्खचक्रगदापद्मी वामनः
८ पातु मां सदा। मुक्तिदः श्रीधरः
९ पद्मी चक्री गदी च शङ्ख्यपि। हृषीकेशो
१० गदाचक्री पद्मी शङ्खी च पातु नः। वरदःपद्मनाभ
११ स्तु शङ्खाब्जारिगदा धरः। दामोदरः
१२ पद्मशङ्खगदाचक्री नमामि तम्। रक्षेद्गदी शङ्ख-चक्री वासुदेवो
१३ ऽब्जभृज्जगत्। सङ्कर्षणो
१४ गदीशङ्खी पद्मी चक्री च पातु नः। चक्री शङ्खगदीपातु प्रद्युम्नः
१५ पद्मभृत् प्रभुः। अनिरुद्ध
१६ श्चक्रगदीशङ्खी पद्मी च पातु नः। सुरेशोऽर्य्यब्जशङ्खाढ्यःश्रीगदी पुंरुषोत्तमः
१७ । अधोक्षजः
१८ पद्मगदी चक्रीशङ्खी च पातु नः। देवो नृसिंह
१९ श्चक्राब्जगदा-शङ्खी नमामि तम्। अच्युतः
२० श्रीगदी पद्मी चक्रीशङ्खी च पातु नः। बालरूपी शङ्खगदी उपेन्द्र
२१ श्चक्रपद्म्यपि। जनार्द्दनः
२२ पद्मचक्री शङ्खधारीगदाधरः। शङ्खी चक्री च पद्मी च हरिः
२३ कौमो-दकीधरः। कृष्णः
२४ शङ्खी गदी पद्मी चक्री मे भुक्ति-मुक्तिदः। आदिमूर्त्तिर्वासुदेवस्तस्मात् सङ्कर्षणोऽभवत्। सङ्कर्षणाच्च प्रद्युम्नः प्रद्युम्नादनिरुद्धकः। केशवादिप्रभेदेन एकैकस्य त्रिधा क्रमात्। द्वादशाक्षरकं स्तोत्रं[Page2878-b+ 38] चतुर्विंशतिमूर्त्तिमत्। यः पठेच्छृणुयाद्द्वापि निर्ललःसर्तमाप्नुयात्”। चतुर्विंशतिमूर्त्तीनां दक्षहस्तोर्द्ध्वादिष्वस्तन्यासभेदेननामभेदविवृतिः। मूर्त्तिनाम दक्षोर्द्धे दक्षाधः वामोर्द्ध्वे वामाधः।
१ केशवस्य
१ पद्मम्
१ शङ्खः
१ चक्रम्
१ गदा
२ नारायणस्य
१ शङ्खः
१ पद्मम्
१ गदा
१ चक्रम्
३ माधवस्य
१ गदा
१ चक्रम्
१ शङ्खः
१ पद्मम्
४ गोविन्दस्य
१ चक्रम्
१ गदा
१ पद्मम्
१ शङ्खः
५ विष्णोः
२ गदा
२ पद्मम्
२ शङ्खः
२ चक्रम्
६ मधुसूदनस्य
२ चक्रम्
२ शङ्खः
२ पद्मम्
२ गदा
७ त्रिविक्रमस्य
२ पद्मम्
२ गदा
३ शङ्खः
३ चक्रम्
८ वामनस्य
२ शङ्खः
२ चक्रम्
२ गदा पद्मम्
९ श्रीधरस्य
३ पद्मम्
३ चक्रम्
३ गदा
२ शङ्खः
१० हृषीकेशस्य
३ गदा
४ चक्रम्
३ प्रद्यम्
३ शङ्खः
११ पद्मनाभस्य
३ शङ्खः
३ पद्मम्
२ चक्रम्
३ गदा
१२ दामोदरस्य
४ पद्मम्
३ शङ्खः
४ गदा
४ चक्रम्
१३ वासुदेवस्य
४ गदा
४ शङ्खः
३ चक्रम्
३ पद्मम्
१४ सङ्कर्षणस्य
५ गदा
५ शङ्खः
४ पद्मम्
५ चक्रम्
१५ प्रद्युम्रस्य
३ चक्रम्
६ शङ्खः
५ गदा
४ पद्मम्
१६ अनिरुद्धस्य
४ चक्रम्
३ गदा
४ शङ्खः
५ पद्मम्
१७ पुरुषोत्तमस्य
५ चक्रम्
४ पद्मम्
५ शङ्खः
४ गदा
१८ अधोक्षजस्य
५ पद्मम्
४ गदा
४ चक्रम्
४ शङ्खः
१९ नृसिंहस्य
६ चक्रम्
५ पद्मम्
६ गदा
५ शङ्खः
२० अच्युतस्य
६ गदा
६ पद्मम्
५ चक्रम्
६ शङ्खः
२१ उपेन्द्रस्य
४ शङ्खः
५ गदा
६ चक्रम्
६ पद्मम्
२२ जनार्हनस्य
६ पद्मम्
५ चक्रम्
६ शङ्खः
५ गदा
२३ हरेः
५ शङ्खः
६ चक्रम्
६ पद्मम्
६ गदा
२४ कृष्णस्य
६ शङ्कः
६ गदा
६ पद्मम्
६ चक्रम्हेमाद्रिव्र॰ ख॰ मुद्रितपुस्तके
११
४ पृ॰ चतुर्विंशतिमूर्त्ती-नां ध्यानवाक्यत्वेन यन्मुद्रितं तत्र केशवमूर्त्तिं विहायवयोर्विंशतिमूर्त्तीनां ध्यानानि सन्ति तत्र चरमे विष्णु-र्बिभर्त्ति यः” इत्यत्र
“कृष्णोबिभर्त्ति य” इत्येव भवितु-मुचितम् विष्णोः पूर्व्वमुक्तत्वात् कृष्णस्यानुक्तत्वात्। तथा वासुदेवादीनां त्रयोविंशतिमूर्त्तीनामेव मूर्त्ति-ज्ञापकाः सार्द्धैकादशश्लोकाः सन्ति केशवमूर्त्तिज्ञापक-मर्द्धपद्यं पतितम्। तच्च संस्कर्त्तुः प्रमादवशात्एवं मूर्त्तिभेदलक्षणैक्यमपि इति सुधीभिश्चित्यम्। [Page2879-a+ 38] चतुर्षु हस्तेषु चतुरस्त्रविन्यासभेदाच्चतुर्विंशतिसंख्यकाएवमूर्त्तिभेदा भवन्ति।
“स्थानान्तमेकादिचथाङ्कघातःसंख्याविभेदाः” लीला॰ उक्तदिशा
१ ।
२ ।
३ ।
४ ।
२४ संख्याइति तद्वृत्तौ उक्तम्।