गातु
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
गातुः, पुं, (गायतीति । गै गाने + “कमिमनि- जनिगाभायाहिभ्यश्च ।” उणां । १ । ७३ । इति तुः ।) कोकिलः । भ्रमरः । गन्धर्व्वः । इति मेदिनी । ते । १५ ॥ (गाते गच्छतीति । गा ङ गतौ + कमिमनीतिसूत्रे गानिर्द्देशात् तुः । पथिकः । इति उज्ज्वलदत्तः ॥ गै गाने + भावे तु । गानम् । यथा, ऋग्वेदे । ४ । ५१ । १ । “गातुं कृण्वन्नुषसो जनाय ।” “गातुं गानम् ।” इति भाष्यम् ॥ गाते गच्छत्यत्र इति । गा ङ गतौ + अधिकरणे तु । गमनीयः पन्थाः । यथा, ऋग्वेदे । ९ । ८५ । ४ । “उरुं नो गातुं कृणु सोममीढ्वः ।” “गातुं गन्तव्यमार्गम् ।” इति भाष्यम् ॥ पृथिवी । यथा, तत्रैव । ३ । ३१ । १५ । “इन्द्रो नृभिरजनद्दीद्यानः साकं सूर्य्यमुषसं गातुमग्निम् ।” “गातुं पृथिवीम् ।” इति भाष्यम् ॥ गा र लि स्तुतौ + भावे तुः । स्तवः । यथा, तत्रैव । ४ । ४ । ६ । “स ते जानाति सुभतिं यविष्ठ य ईवते ब्रह्मणे गातुमैरत् ।” “गातुं स्तवम् ।” इति भाष्यम् ॥ उपायः । यथा, तत्रैव । ५ । ६५ । ४ । “मित्रो अंहोश्चि- दादुरुक्षयाय गातुं वनते ।” “गातुमुपायम् ।” इति भाष्यम् ॥)
गातुः, त्रि, (गाते कोपं गच्छतीति । गा ङ गतौ + “कमिमनीति ।” उणां । १ । ७३ । इति गानिर्द्देशात् तुः ।) रोषणः । इति मेदिनी । ते । १५ ॥ (गायतीति । गै गाने + तुः ।) गायनः । इति सिद्धान्तकौमुद्यामुणादिवृत्तिः ॥
वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
गातु¦ पु॰ गै--गाने गाङ्--गतौ गा--स्तुतौ वा कर्त्तृभावादौतुन्।
१ कोकिले
२ भ्रमरे
३ गन्धर्वे च मेदिनिः।
४ रोषणेत्रि॰ मेदि॰।
५ गायने त्रि॰ उणादि॰।
६ गाने
“गातुंकृण्वन्नुषसो जनाय” ऋ॰
४ ।
५१ ।
२ ।
“गातुं गानम्” भा॰।
७ गन्तव्ये मार्गादौ
“उरुं नो गातुं कृणुसोममीढ्वः”
९ ।
८५ ।
४ ।
“गातुं मनुषे च विन्दः”
१० ।
१०
४ ।
८ ।
“गातुं गन्तव्यमार्गम्” भा॰
८ उपाये
“क्षयायगातुं वनते”
५ ,
६५ ।
४ ।
“गातुमुपायम्” भा॰। गच्छत्यत्र गा--गतौ आधारे तुन्।
९ पृथिव्यां निघ॰।
“नाकं सूर्य्यमुषसजं गातुमग्निम्”
३ ।
३१ ।
१५ ।
“गातुंपृथिवीम्” भा॰।
“गोभ्यो ग तुं निरेतवे”
९ ।
४४ ।
६० ।
“गातुं भूमिम्” भा॰।
१० स्तवे।
“यदवतेब्रह्मणे गातु-मैरत्”
४ ।
४ ।
६ ।
“गातुं स्तवम्” भा॰। गातुमिच्छतिक्यच् गातूयति।
“ये स्वा पुरा गातूयन्तीव देवाः”
१ ।
१६
९ ।
५ । गातुं वेत्ति विद--क्विप्र्। गातुविद् मार्गादि-वेत्तरि।
“सोमोजिगाति गातुविन्नैषणाम्”
२ ।
६२ ।
१३ ।
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
गातु¦ mfn. (-तुः-तुः-तु) Angry, wrathful. m. (-तुः)
1. A Gand'harba or celestial quirister.
2. The Kokila or Indian cuckoo.
3. A large black bee.
4. A singer. E. गै to sing, Unadi affix तु।
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
A celestial chorister.
The male (Indian) cuckoo.
The large black bee. -Ved.
Going, motion; गातुं को अस्मिन् Av.1.2.12.
Free place for moving.
The earth.
A refuge.
Way, course; देवा गातुविदो गातुं वित्त्वा गातुमित Vāj.2.21.
Access, egress.
Progress, increase, welfare.
A bee.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
गातु m. going , motion , unimpeded motion RV. AV. x , 2 , 12
गातु m. way , course , egress , access RV. (rarely f. i , 136 , 2 and v , 32 , 10 ) AV. xiii VS. ii , 21
गातु m. progress , increase , welfare RV. AV. ii S3Br. i
गातु m. free space for moving , place of abode (" earth " Naigh. ) RV. AV. x , xiii
गातु m. (for गातवेSee. s.v. 1. गा; See. अरिष्ट-ग्, तुर-ग्, सु-ग्.)
गातु m. a song RV.
गातु m. a singer ( i , 100 , 4. ? ) Un2. i , 73
गातु m. a गन्धर्वor celestial chorister ib.
गातु m. the male Koil or Indian cuckoo ib.
गातु m. a bee ib.
गातु m. N. of a descendant of अत्रि(author of RV. v , 32 ) RAnukr.
गातु mfn. angry , wrathful L.
गातु etc. See. 1. गाand 3. गा.
Vedic Index of Names and Subjects
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Gātu. See Gāthā.
==Foot Notes==
Vedic Rituals Hindi
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
गातु पु.
निकास, निर्गम, समाधान, जै.ब्रा. I.184=विद्