उपर

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

वाचस्पत्यम्

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

उपर¦ त्रि॰ वप--करन्।

१ उप्ते स्थापिते
“दिवरजउपरमस्तभायः,
“उपह्वरे यदुपराः अपिन्वन्” ऋ॰

१ ,

६२ ,

५ ,

६ ।
“उपरा उप्ताःस्थापिताः” भा॰।
“त्रिस्रोभूमीरुपरा षड्विधानः” ऋ॰

७ ,

८७ ,

५ । उप + रम--वा॰ आधारे ड।

२ उपरमाधारे।
“ते नःपूर्व्वास उपरास इन्दवः” ऋ॰

९ ,

७७ ,

३ ,
“उप-रासः उपराः उपरता यत्रेत्युपराः” भा॰। कर्त्तरि ड।

३ उपरते
“पुरः सतीरुपरा एतशेकः” ऋ॰

५ ,

२९ ,

५
“उपराउपरताः” भा॰। उपरि जन्मसमयत्वेनास्त्यस्य अर्शआ॰ अच्। उपरिकालोत्पन्ने।
“ये पूर्वासोय उपरा-सर्द्धयुः”

१० ,

१५ ,

२ ,
“उपरासः यजमानजन्मन उपर्य्युत्-पन्नाः” भा॰। डलयोरैक्यात्।

४ उपले प्रस्तरे च।

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

उपर [upara], a. Ved.

Being below, under.

Posterior, later.

Nearer.

रः The lower stone on which the Soma plant is laid that it may be ground by means of other stones (ग्रावन्); त्वचं पृञ्चन्त्युपरस्य योनौ Rv.1.79.3.

The lower part of the sacrificial post.

A cloud.

A region, direction.

उपर [upara] रा [rā] मः [mḥ], (रा) मः 1 Ceasing, stopping; ending; भवप्रवाहोप- रमं पदाम्बुजम् Bhāg.1.8.36.

Abstaining from, giving up.

Death.

उपरम् [uparam], 1 P. (Sometimes Ā. also)

To cease, end, terminate; संगतावुपरराम च लज्जा Ki.9.44,13.69; इत्युक्त्वो- परराम; युद्धमुपारमत् ceased &c.

To cease or desist from, stop (oft. with pres, part.); व्यापादयन्नोपरराम Pt. 1; or with abl.; Bg.2.35; Bk.8.54;9.51; or with inf.; Ki.4.17; or by itself; Bk.8.55.

To be quiet or calm; यत्रोपरमते चित्तम् Bg.6.2.

To await, wait for; Śat Br.2.2.1-2;3.8.2-29.

To make quiet (= Caus). -Caus. To cause to cease, stop, make quiet or still.

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

उपर mfn. (fr. उप) , situated below , under

उपर mfn. posterior , later

उपर mfn. nearer , approximate RV.

उपर m. the lower stone on which the सोमis laid (that it may be ground by means of another stone held in the hand) RV. i , 79 , 3 ; x , 94 , 5 ; 175 , 3 AV.

उपर m. the lower part of the sacrificial post VS. S3Br. Ka1tyS3r.

उपर m. a cloud L.

उपर m. region L.

Vedic Index of Names and Subjects

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

Upara, which, according to Pischel, means ‘stone’ in general, is the technical name of the stone on which the Soma plant was laid in order to be pounded for the extraction of the juice by other stones (adri, grāvan). The word is rare, occurring only thrice in the Rigveda, and once in the Atharvaveda.

Vedic Rituals Hindi

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

उपर पु.
(यज्ञीय स्तम्भ का) निचला भाग (जो काटा नहीं जाता है), मा.श्रौ.सू. 1.8.2.4; निचले सवन-प्रस्तरों में एक जिस पर सोम के डण्डल पर अन्य प्रस्तर से चोट किया जाता है, आप.श्रौ.सू. 12.2.15 (ऋ.वे. 1.79.9, 1०.94.5); पाँचवाँ, जो मध्य में सबसे बड़ा होता है, उपर कहलाता है, जिस पर कुचलने वाले (ग्रावा) से प्रहार किया जाता है; आप.श्रौ.सू. 12.9.3; पेंदी, बुघन् (बौ.शु.सू. 1.113); - मन्त्र, भा.श्रौ.सू. 12.12.19; तै.सं. 1.1.5.3। उपमूलम् उपर 171 उपर