अर्द्

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

अर्द् [ard], 1 P. [अर्दति, आनार्द, आर्दीत्, अर्दितुम्, अर्दित or अर्ण]

To afflict, torment; strike, hurt, kill; रक्षःसहस्राणि चतुर्दशार्दीत् Bk.12.56, see caus. below.

to beg, request, ask; निर्गलिताम्बुगर्भं शरद्घनं नार्दति चातको$पि R. 5.17.

To go, to move, be agitated or moved; be scattered (as dust); आर्दन् धन्वानि सरयन्त आपः Rv.4. 17.2; fly in pieces, dissolve; श्लोणया काटमर्दति Av.12.4.3. (The past participle is usually अर्दित, but अर्ण when the root is preceded by अभि, नि, वि, सम्; cf. अर्देः संनिविभ्यः अभेश्चाविदूर्ये P.VII.2.24-5). -Caus. or 1 P.

(a) To afflict, torment, distress; तत एनं महावेगैरर्दयामास तोमरैः Mb.; कामार्दित, कोप˚, भय˚ &c. (b) To strike, hurt, injure, kill; येनार्दिदत् दैत्यपुरं पिनाकी Bk.2.42;9.19; 15.9.

To stir up, rouse, agitate, shake vehemently, make agitated or restless; अभि क्रन्द स्तनयार्दयोदधिम् Av.4.15.6.

To distort; अर्दयित्वानिलो वक्त्रमर्दितं जनयत्यतः Suśruta. With -अति to torment excessively, fall upon or attack; अत्यार्दीत् वालिनः पुत्रम् (v. l. अभ्यार्दीत्) Bk.15.115. -अभि to distress, afflict, pain, oppress; अभ्यर्दितो वृषलः (शीतेन पीडितः) P.VII.2.25 Sk.-नि Ved. to stream forth, flow out. -प्र to overwork, to work or exert oneself beyond measure; to cause to flow away. -प्रति to oppress or press hard in return, assail in raturn, return an attack. -वि Ved. to go or move away; to oppress, harass, pain.-caus. to cause to be scattered or dissolved, destroy, annihilate. -सम् caus. to pain greatly, wound, distress.

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

अर्द् Ved. cl.6 P. (Imper. 3. pl. ऋदन्तु; impf. 3. pl. आर्दन्)to move , be moved , be scattered (as dust) , RV. iv , 17 , 2 and vii , 104 , 24. cl.1 P. अर्दति( अर्दति, " to go , move " Naigh. )to dissolve AV. xii , 4 , 3 , ( aor. आर्दीत्Bhat2t2. , perf. अनर्दPa1n2. 7-4 , 71 Sch. )to torment , hurt , kill L. ; to ask , beg for( acc. ) Ragh. v , 17. cl.7. ऋणत्ति, to kill Naigh. : Caus. अर्दयति( Subj. अर्दयासि, Imper. 2. sg. अर्दय, impf. आदयत्, 2. sg. अर्दयस्; aor. आर्दिदत्, or [after म] अर्दयित्Pa1n2. 3-1 , 51 )to make agitated , stir up , shake vehemently AV. iv , 15 , 6 and 11 , vi , 49 , 2 , to do harm , torment , distress MBh. etc. (generally used in perf. Pass. p. अर्दितSee. ) , to strike , hurt , kill , destroy RV. AV. etc. Desid. अर्दिदिषति; [ Lat. ardeo.]