अवनि
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अवनिः, स्त्री, (अव + अनि ।) पृथिवी । इत्यमरः ॥ (“तामुन्निद्रामवनिशयनां सौधवातायनस्थः” । इति मेघदूते ।)
अमरकोशः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अवनि स्त्री।
भूमिः
समानार्थक:भू,भूमि,अचला,अनन्ता,रसा,विश्वम्भरा,स्थिरा,धरा,धरित्री,धरणि,क्षोणि,ज्या,काश्यपी,क्षिति,सर्वंसहा,वसुमती,वसुधा,उर्वी,वसुन्धरा,गोत्रा,कु,पृथिवी,पृथ्वी,क्ष्मा,अवनि,मेदिनी,मही,विपुला,गह्वरी,धात्री,गो,इला,कुम्भिनी,क्षमा,भूतधात्री,रत्नगर्भा,जगती,सागराम्बरा,इडा,भूत,इरा,रोदस्,रोदसी
2।1।3।2।6
सर्वंसहा वसुमती वसुधोर्वी वसुन्धरा। गोत्रा कुः पृथिवी पृथ्वी क्ष्मावनिर्मेदिनी मही॥ विपुला गह्वरी धात्री गौरिला कुम्भिनी क्षमा। भूतधात्री रत्नगर्भा जगती सागराम्बरा।
अवयव : भूरन्ध्रम्,मृद्
: अतिनिम्नप्रदेशः, कुमुदयुक्तदेशः, सर्वसस्याढ्यभूमिः, निर्जलदेशः, हलाद्यकृष्टभूमिः, शरावत्याः_अवधेः_प्राग्दक्षिणदेशः, शरावत्याः_अवधेः_पश्चिमोत्तरदेशः, भारतस्य_पश्चिमसीमाप्रदेशः, भारतभूमेः_मध्यदेशः, विन्ध्यहिमाद्रिमध्यदेशः, नडाधिकदेशः, कुमुदबहुलदेशः, बहुवेदसदेशः, बालतृणबहुलदेशः, सपङ्कदेशः, जलाधिकदेशः, अश्मप्रायमृदधिकदेशः, वालुकाबहुलदेशः, सिकतायुक्तदेशः, नद्यम्बुभिः_सम्पन्नदेशः, वृष्ट्यम्बुभिः_सम्पन्नदेशः, स्वधर्मपरराजयुक्तदेशः, सामान्यराजयुक्तदेशः, नद्यादिसमीपभूमिः, पाषाणादिनिबद्धा_भूः, गृहरचनापरिच्छिन्नदेशः, गृहरचनावच्छिन्नवास्तुभूमिः, ग्रामादिसमीपदेशः, पर्वतः, मेखलाख्यपर्वतमध्यभागः, पर्वतसमभूभागः, अद्रेरधस्थोर्ध्वासन्नभूमिः, यागार्थं_संस्कृतभूमिः, स्वभूमिः, पर्वतादयः, विजनः, अश्वेन_दिनैकाक्रमणदेशः, भयङ्करयुद्धभूमिः, प्रेतभूमिः, यज्ञे_स्तावकद्विजावस्थानभूमिः, ऊषरदेशः, देशः, जन्मभूमिः
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी
वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अवनि(नी)¦ स्त्री अव--अनि। भूमौ।
“सुसाधितायामवनौ” इति सू॰ सि॰। वा ङीप् अवनीत्यपि।
“दींनदयालुतया-ऽधनिपाल”
“सुसमृद्धवनी वृथाऽवनी सुवनी संप्रवदत्-पिकापि का इति च नैष॰। करणे अनि।
२ अङ्गुलीषुव॰ ब॰ निरु॰। अव प्रीणने कर्त्तरि अनि।
३ नद्यांनिरु॰
“सं यं स्तुभोऽवनयः न यन्ति समुद्रं स्रवतोरोध-चक्रा” ऋ॰
१ ,
१९
० ,
७ । दीर्घान्तः
४ त्रायमाणलतायांराजनि॰।
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अवनि¦ f. (-निः) The earth. E. अव to preserve, अनि Una4di affix; it is also written अवनी।
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अवनिः [avaniḥ] नी [nī], नी f. [अव्-अनि Uṇ.2.11]
The earth; often used at the end of comp. meaning 'ground', 'place'; काननावनौ Dk.7,13; लीलावनौ place of recreation 25.
A finger (Nir.)
A river; सं यं स्तुभो$- वनयो न यन्ति Rv.1.19.
Course, bed of a river, अवनिंगत a. fallen prostrate on the gound. -Comp. -ईशः, -ईश्वरः, -नाथः, -पतिः, -पालः lord of the earth, king; पतिरवनिपतीनां तैश्चकाशे चतुर्भिः R.1.86;11.93. सहैवाव- निपालसंघैः Bg.11.26. -चरः a. roving over the earth, vagabond. -जः The planet Mars. -तल the surface of the earth. -ध्रः a mountain स्फुटमेव समस्तमापदा तदिदानीम- वनीध्रमूर्धसु Śi.16.78. -भृत् A mountain, a king. -मण्डलम् the globe. रुहः, -ट् a tree. -सारा The plantain tree.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अवनि f. course , bed of a river RV.
अवनि f. stream , river RV. , the earth Naigh. R. Pan5cat. etc.
अवनि f. the soil , ground Megh.
अवनि f. any place on the ground Su1ryas.
अवनि f. pl. the fingers Naigh.