ईश
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
ईश, ङ, ल, ऐश्वर्य्ये । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (अदां- आत्मं अकं-सेट् ।) दीर्घादिः । ऐश्वर्य्यमीश्वरीभावो- ऽधीनीकरणञ्च । ङ ल ईष्टे धनी । मायानामी- शिषेण च । अत्र कर्म्मणिषष्ठी । इति दुर्गादासः ॥
ईशम्, त्रि, (ईष्टे इति । ईश् + क ।) ईश्वरं । (यथा कुमारे २ । ९ “जगदीशो निरीश्वरः” ।) प्रभुः । इति मेदिनीकरहेमचन्द्रौ ॥ (यथा, कुमारे । ३ । ३४ “कथञ्चिदीशा मनसां बभूवुः” ।)
ईशः, पुं, (ईष्टे इति । ईश + क ।) महादेवः । (“शनैः कृतप्राणविमुक्तिरीशः पर्य्यङ्कबन्धं निविडं बिभेद” । इति कुमारे ३ । ५९ ।) ईशानकोणाधिपतिः । इत्यमरः ॥
अमरकोशः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
ईश पुं।
शिवः
समानार्थक:शम्भु,ईश,पशुपति,शिव,शूलिन्,महेश्वर,ईश्वर,शर्व,ईशान,शङ्कर,चन्द्रशेखर,भूतेश,खण्डपरशु,गिरीश,गिरिश,मृड,मृत्युञ्जय,कृत्तिवासस्,पिनाकिन्,प्रमथाधिप,उग्र,कपर्दिन्,श्रीकण्ठ,शितिकण्ठ,कपालभृत्,वामदेव,महादेव,विरूपाक्ष,त्रिलोचन,कृशानुरेतस्,सर्वज्ञ,धूर्जटि,नीललोहित,हर,स्मरहर,भर्ग,त्र्यम्बक,त्रिपुरान्तक,गङ्गाधर,अन्धकरिपु,क्रतुध्वंसिन्,वृषध्वज,व्योमकेश,भव,भीम,स्थाणु,रुद्र,उमापति,अहिर्बुध्न्य,अष्टमूर्ति,गजारि,महानट,अज,शिपिविष्ट,नीलकण्ठ,वृषाकपि
1।1।30।1।2
शम्भूरीशः पशुपतिः शिवः शूली महेश्वरः। ईश्वरः शर्व ईशानः शङ्करश्चन्द्रशेखरः॥
अवयव : शिवस्य_जटाबन्धः
पत्नी : पार्वती
जनक : शक्तिदेवता
सम्बन्धि2 : शिवस्य_जटाबन्धः,शिवधनुः,शिवानुचरः,शक्तिदेवता,अणुताद्यष्टविधप्रभावः,सिद्धिः,नन्दिः,चर्ममुण्डा
वैशिष्ट्यवत् : शिवस्य_जटाबन्धः,सिद्धिः
जन्य : गणेशः,कार्तिकेयः
सेवक : शिवधनुः,शिवानुचरः,नन्दिः,चर्ममुण्डा
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, आत्मा, ईश्वरः
ईश पुं।
ईशानदिशायाः_स्वामी
समानार्थक:ईश
1।3।3।1।2
कुबेरः ईशः पतयः पूर्वादीनां दिशां क्रमात्. रविः शुक्रो महीसूनुः स्वर्भानुर्भानुजो विधुः। बुधो बृहस्पतिश्चेति दिशां चैव तथा ग्रहाः। ऐरावतः पुण्डरीको वामनः कुमुदोऽञ्जनः॥
सेवक : ईशानदिशायाः_ग्रहः,ईशानदिग्गजः
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, आत्मा, देवता
वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
ईश¦ ऐश्वर्य्ये अदा॰ आत्म॰ सक॰ सेट्।
१ ईष्टे, ईशिषे ईशिध्वेऐशिष्ट। ईशाम्--बभूव आस चक्रे। ईशिता ईशिषोष्टईशिष्यते ऐशिष्यत। ईशनम् ईशिता। ईशितः। ईशा। ईशित्वा।
“धनानामीशते यज्ञाः”।
“यदीशिषे त्वं न मयि-स्थिते च” भट्टिः।
“पुरुषोवै पशूनामैन्द्रस्तस्मात् पशूना-मीष्टे” शत॰ ब्रा॰
४ ,
५ ,
५ ,
७ । एतद्योगे कर्म्मणः सम्ब-न्धत्वविवक्षायां षष्ठी। वेदे तु क्वचित् णिचि न आमु।
“सहस्र एषां पितरश्च नेशिरे” ऋ॰
१० ,
५६ ,
७ । ता-च्छील्ये चानश् ईशानः।
ईश¦ पु॰ ईश--क।
१ ईश्वरे
“वागीशं वाग्भिरर्थ्याभिः प्रणिपत्योप-तस्थिरे” कुमा॰
“वागीशाद्याः सुनमनसः सर्व्वार्थानामुपक्र-मे” माधवः
“इत्थं क्षितीशेन वसिष्ठधेनुः” रघुः
१ परमे-श्वरे पु॰।
“लोकेश! चैतन्यमयादिदेव!” प्रातःकृत्ये पुरा॰।
“ईशस्यैष निवेशितः पदयुगे भृङ्गायमाणंभ्रमत्” न्यायचर्चेयमीशस्य मनव्यपदेशभाक्” कुसुमा॰।
३ महादेवे।
“ब्रह्माच्युतेशार्कवनस्प तीनाम्”
“स्वमन्त्रतो-होमचतुष्टचं स्यात्” हेमा॰ मत्स्यपु॰। मल॰ त॰
“ब्रह्माच्यु शानवनस्प तीनामिति” पाठः। रुद्रसंख्यातुल्यसं-ख्याकत्वात्
४ एकादशसंख्याम्।
“तारोमाया वर्म्मवीज-मृद्धिरीशस्वरान्विता” तन्त्रसारे त्वरितामन्त्रोद्वारे ईशस्वरएकादशस्वर एकार इति कृष्णा॰
५ तद्दैवात्ये आर्द्रानक्षत्रेच।
“नेशेज्याग्निविशाखवाय्व हिमघायाम्यैः” राजमा॰।
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
ईश¦ r. 2nd cl. (ङ) ईशङ् (ईष्टे) To possess power, property, or authority.
ईश¦ m. (-शः)
1. A name of SIVA.
2. Also of the same deity as regent of the north-east quarter.
3. A ruler, a master. f. (-शा) The shaft of a plough. E. ईश् to rule, क aff.
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
ईश [īśa], a. [ईश्-क]
Owning, possessing, sharing, master or lord of; see below.
One who is completely master of anything.
Capable of (with gen.)
Powerful, supreme.
शः A lord, master; with gen. or in comp.; कथंचिदीशा मनसां बभूवुः Ku.3.34 with great difficulty controlled (were masters of) their minds; so वागीश, सुरेश &c.
A husband.
A Rudra.
The number 11 (derived from the eleven Rudras).
N. of Śiva (as regent of the north-east quarter.
The Supreme god (परमेश्वर); व्यक्ताव्यक्तं भरते विश्वमीश- मीड्यम् Śevt. Up.1.8; प्रसादये त्वामहमीशमीड्यम् Bg.11.44. श्रीवत्सधामापररात्र ईशः Bhāg.6.8.22.
शा Supremacy, power, dominion, greatness. Śvet. Up.4.7.
N. of Durgā.
A woman having supremacy; a rich lady.-Comp. -कान्तः A class of the eleven-storeyed buildings. (Mānasāra 21.1.11). -कोणः the north-east quarter. -गीता f. N. of a section of the Kūrma Purāṇa. -दण्डः Axle-pole or a car. -पुरी, -नगरी N. of Benares. -बलम् the missile पाशुपत. -सखः an epithet of Kubera.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
ईश mfn. owning , possessing , sharing
ईश mfn. one who is completely master of anything
ईश mfn. capable of (with gen. )
ईश mfn. powerful , supreme
ईश mfn. a ruler , master , lord Mn. S3Br. MBh. Kum. etc.
ईश m. a husband L.
ईश m. a रुद्र
ईश m. the number " eleven " (as there are eleven रुद्रs)
ईश m. N. of शिवas regent of the north-east quarter MBh. Hariv. R. S3ak. etc.
ईश m. N. of शिव
ईश m. of कुवेर
Purana index
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
(I)--(शिव) became Rudra through Lalita's grace. फलकम्:F1: Br. IV. 6. 8, ७०; ३८. ४०.फलकम्:/F --also ईशान: Image of; फलकम्:F2: M. २६१. २३.फलकम्:/F fourth मूर्ति as protecting आदित्य. फलकम्:F3: M. २६५. ४१.फलकम्:/F
(II)--a साध्य. M. १७१. ४३.
(II)--विष्णु. Vi. VI. 8. ६०.
Purana Encyclopedia
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
ĪŚA : A Viśvadeva. (Universal deva). (M.B. Anuśāsana Parva, Chapter 91, Verse 31).
_______________________________
*6th word in left half of page 332 (+offset) in original book.