उत्साह
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
उत्साहः, पुं, (उत् + सह् + घञ् ।) उद्यमः । तत्- पर्य्यायः । अध्यवसायः २ । इत्यमरः ॥ सूत्रम् । इति मेदिनी ॥ कल्याणम् । भावविशेषः । इति शब्दरत्नावली ॥ (यथा, साहित्यदर्पणे ३ य परिच्छेदे ! “रतिर्हासश्च शोकश्च क्रोधोत्साहौ भयं तथा । जुगुप्सा विस्मयश्चेत्थमष्टौ प्रोक्ताः शमोऽपि च” ।) ध्रुवकविशेषः । तल्लक्षणं यथा, -- “उत्साहः स्यात् रसे हास्ये ताले केन्दुकसंज्ञके । वशवृद्धिकरः पादैस्त्रयोदशमिताक्षरः” ॥ इति सङ्गीतदामोदरः ॥
अमरकोशः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
उत्साह पुं।
उत्साहः
समानार्थक:उत्साह,अध्यवसाय
1।7।29।2।1
स्याच्चिन्ता स्मृतिराध्यानमुत्कण्ठोत्कलिके समे। उत्साहोऽध्यवसायः स्यात्स वीर्यमतिशक्तिभाक्.।
पदार्थ-विभागः : , गुणः, मानसिकभावः
उत्साह पुं।
राजशक्तिः
समानार्थक:प्रभाव,उत्साह,मन्त्रजा
2।8।19।1।2
षड्गुणा: शक्तयस्तिस्रः प्रभावोत्साहमन्त्रजाः। क्षयः स्थानं च वृद्धिश्च त्रिवर्गो नीतिवेदिनाम्.।
वैशिष्ट्य : राजा
पदार्थ-विभागः : शक्तिः
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
उत्साह¦ m. (-हः)
1. Effort, perseverance, strenuous and continued exer- tion.
2. A thread.
3. Happiness.
4. Firmness, fortitude. E. उत् much, सह् to bear, to be able, affix घञ्।
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
उत्साहः [utsāhḥ], [उद्-सह्-घञ्]
Effort, exertion; धृत्युत्साह- समन्वितः Bg.18.26.
Energy, inclination, desire; त्वद्दर्शनकृतोत्साहौ Rām.5.67.28. मन्दोत्साहः कृतो$स्मि मृगया- पवादिना माठव्येन Ś.2; ममोत्साहभङ्गं मा कृथाः H.3. do not damp my energy.
Perseverance, strenuous effort, energy, one of the three Śaktis or powers of a ruler (the other two being मन्त्र and प्रभाव); नीताविवोत्साहगुणेन सम्पद् Ku.1.22.
Determination, resolution; हसितेन भाविमरणोत्साहस्तया सूचितः Amaru.1.
Power, ability; सौरान्मन्त्रान् यथोत्साहम् (जपेत्) Ms.5.86.
Firmness, fortitude, strength.
(In Rhet.) Firmness or fortitude, regarded as the feeling which gives rise to the वीर or heroic sentiment; कार्यारम्भेषु संरम्भः स्थेयानुत्साह उच्यते S. D.3; परपराक्रमदानादिस्मृतिजन्मा औन्नत्याख्य उत्साहः R. G.
Happiness.
A thread.
Rudeness. -Comp. -योगः Bestowing one's energy, exercising one's strength; चारेणोत्साहयोगेन (विद्यान्महीपतिः) Ms.9.298. -वर्धनः the heroic sentiment (वीररस). (-नम्) increase of energy, heroism. -वृत्तान्तः plan or scheme of encouraging or exciting; Ś.2. -शक्तिः f. firmness, energy; see (3) above. -सम्पन्न a. active, energetic, persevering. -हेतुकa. one who encourages or excites to exertion; अपेहि रे उत्साहहेतुक Ś.2.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
उत्साह/ उत्-साह m. power , strength
उत्साह/ उत्-साह m. strength of will , resolution
उत्साह/ उत्-साह m. effort , perseverance , strenuous and continuous exertion , energy
उत्साह/ उत्-साह m. firmness , fortitude R. Mn. Sus3r. S3ak. Hit. etc.
उत्साह/ उत्-साह m. joy , happiness Vet.
उत्साह/ उत्-साह m. a thread L.
Purana index
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
--a son of नारायण and श्री. वा. २८. 2.