उपस्थित
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
उपस्थितः, त्रि, (उप समीपे तिष्ठति स्म । उप + स्था + क्त ।) समीपस्थितः । तत्पर्य्यायः । उपनतः २ उपसन्नः ३ । इति हेमचन्द्रः ॥ (यथा, रघुवंशे १ । ८७ । “उपस्थितेयं कल्याणी नाम्नि कीर्त्तित एव यत्” । “हैयङ्गवीनमादाय घोषवृद्धानुपस्थितान्” । इति च रघुः १ । ४५ ।) मृष्टः । शोधितः । इति जटाधरः ॥ (अनार्षः । यथा पाणिनिः । ६ । १ । १२९ । “अप्लुतवदुपस्थिते” अत्र सिद्धान्तकौमुदी । उप- स्थितोऽनार्षः” । इति ॥)
वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
उपस्थित¦ त्रि॰ उप + स्था--क्त।
१ समीपस्थिते,
२ समीपागते
“तदनुपस्थितमग्निहोत्रं तस्यानुपस्थितिमन्वनुपस्थिताइमाः प्रजाः प्रजायन्तेऽनुपास्थितो ह वै श्रियाप्रजाया प्रजायते” शत॰ ब्रा॰
२ ,
३ ,
१ ,
१३ ,
“उपस्थिते-यं कल्याणो” रघुः। हैयङ्गवीनमादाय घोषवृद्धा-नुपस्थितान्” भट्टिः।
३ पाप्ते, उपस्थितपरित्यागेप्रमाणाभावात्” न्यायवाक्यम्
“अनुपस्थितकल्पनाऽ[Page1341-a+ 38] न्याय्या” इति मीमां॰
४ वेदाप्रयुक्ते अनार्षे च।
“अ-प्लुतवदुपस्थिते” पा॰।
“उपस्थितोऽनार्षः” सि॰ कौ॰
“उद्बुद्धस स्कारेण चित्ते उपगते
५ स्मृते
“तौ जौ गुरु-णेयमुपस्थिता” वृ॰ र॰ उक्ते दशाक्षरपादके
६ छन्दोभेदेस्त्री
“उपस्थितमिदंज्सौत्सौ यदि गुरुः स्यात्” इति वृ॰र॰ उक्ते त्रयोदशाक्षरपादके
७ छन्दोभेदे न॰।
८ सेवितेत्रि॰। भावे क्त सेवने
९ उपस्थाने न॰। तेन जीवतिवेतना॰ ठक्। औपस्थितिक सेवनोपजीविनि त्रि॰
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
उपस्थित¦ mfn. (-तः-ता-तं)
1. Approached, arrived.
2. Staying by or near to.
3. Caused, occasioned.
4. Got, received.
5. Felt.
6. Clean, cleansed.
7. Done, accomplished.
8. Known. E. उप before स्था to stay, aff. क्त।
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
उपस्थित [upasthita], p. p.
Approached, arrived, come (person or thing); तस्मिन्नन्तरे भर्तोपस्थितः M.1; ˚श्रेयो$वमानिनम् Ś.6; K.157; Ms.3.243; Y.2.62; उपस्थिता शोणितपारणा मे R. चिन्तित˚ Ku.6.24 come as soon as thought of.
Close or near, at hand, impending, drawing near; उपस्थिता रजनी Ś.3 the night is at hand (arrived); ˚संप्रहारः V.1; ˚उदयम् R.3.1 approaching its fulfilment; Māl.1; Ratn.1; R.14.39; ready for; उपस्थितमसंहार्यै- र्हयैः स्यन्दनमायिभिः Rām.5.6.5.
Worshipped or waited upon, served.
Got, obtained, received; अयाचित˚ Ku.5.22 got without solicitation; अचिन्तित˚ Pt.2.
Taken place, happened, occurred, fallen to the lot; वृक्षस्य वैद्युत इवाग्निरुपस्थितो$यम् V.5.16.
Caused, occasioned, produced, felt.
Known.
Cleansed, clean.
Followed by the particle इति in the Pada text. -तः A door-keeper.
तम् The particle used in this manner.
The position of words before and after इति so used
Service, worship.
A particular pose (आसन); उपस्थितकृतौ तौ च नासिकाग्रमधो भ्रुवोः Mb.12. 2.18. -Comp. -वक्तृ m. A ready speaker, an eloquent man.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
उपस्थित/ उप-स्थित mfn. come near , approached , arisen , arrived , appeared A1s3vGr2. MBh. Mn. Ya1jn5. etc.
उपस्थित/ उप-स्थित mfn. present , near at hand , ready for R. BhP. Kum. etc.
उपस्थित/ उप-स्थित mfn. near , impending Mn. iii , 187 MBh. etc.
उपस्थित/ उप-स्थित mfn. fallen to one's share , received , gained , obtained S3ak. Ragh. etc.
उपस्थित/ उप-स्थित mfn. accomplished , happened
उपस्थित/ उप-स्थित mfn. lying or being upon Sus3r.
उपस्थित/ उप-स्थित mfn. turned towards R.
उपस्थित/ उप-स्थित mfn. approached , come near to , visited MBh. Ragh. etc.
उपस्थित/ उप-स्थित mfn. caused , occasioned
उपस्थित/ उप-स्थित mfn. felt
उपस्थित/ उप-स्थित mfn. known
उपस्थित/ उप-स्थित mfn. clean , cleansed L.
उपस्थित/ उप-स्थित mfn. (in the प्रातिशाख्यs) followed by इति(as a word in the पद-पाठ) RPra1t. VPra1t. Pa1n2.
उपस्थित/ उप-स्थित m. a door keeper , porter L.
उपस्थित/ उप-स्थित fn. N. of several metres
उपस्थित/ उप-स्थित n. ( scil. पद)a word followed by इति(in the पद-पाठ; See. स्थितand स्थितो-पस्थित) RPra1t. VPra1t.