कद्
यन्त्रोपारोपितकोशांशः[सम्पाद्यताम्]
वाचस्पत्यम्[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कद्¦ अव्य॰। कद--क्विप। किंशब्दार्थे।
“कदु ब्रव आहनोवीच्या नॄन्” ऋ॰
१० ,
१० ,
६ , न यत् पुरा चकृमा कद्ध” ऋ॰
१० ,
४ ,
“कद्ध कदा खलु” भा॰। कदू च स्याकृतम्।
“कदू महीरधृष्टा” ऋ॰
८ ,
६६ ,
९ ,
१० ।
“कदू
“कदा खलु” भा॰।
Apte[सम्पाद्यताम्]
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कद् [kad], I. 4 Ā. (कद्यते) To be confounded or confused, to suffer mentally. -II. 1 Ā. (कदते) also 1 P.
To cry, to weep or shed tears.
To grieve.
To call.
To kill or hurt; see कन्द्.
कद् [kad], ind. [कद्-क्विप] Ved. A particle of interrogation, 'where'. This particle which is a substitute for the word कु is often used as the first member of a comp. and expresses the senses of badness, littleness, deterioration, uselessness, defectiveness &c. of anything; नियच्छ मन्युं कददाः स्म मानः Bhāg.7.5.28.
Comp. अक्षरम् bad letter.
bad writing. -अग्निः a little fire. -अध्वन् a bad road. -अन्नम् bad food. -अपत्यम् a bad child, bad posterity. -अभ्यासः a bad habit or custom. -अर्थ a.
useless, unmeaning.
having what purpose or aim ? कदर्था न आ गृहम् Rv.1.22.6. (-र्थः) a useless thing. -अर्थनम्, -ना troubling, tormenting, torture. -अर्थयति Den. P.
to despise, slight.
to trouble, torment; रे कन्दर्प करं कदर्थयसि किं कोदण्ड- टङ्कारितैः Bh.3.1; N.8.75. -अर्थित a.
despised, disdained, slighted; कदर्थितस्यापि हि धैर्यवृत्तेर्न शक्यते धैर्यगुणः प्रमार्ष्टुम् Bh.2.16.
tormented, teased; आः कदर्थितो$- हमेभिर्वारंवारं वीरसंवादविघ्नकारिभिः U.5.
insignificant, mean.
bad, vile. -अर्थीकृ 8. U. to disdain, despise.-अर्थीकृत a.
despised, disdained. क्लेशैः कदर्थीकृतवीर्यसारः Ki.3.47.
rendered useless and unavailing. -अर्यa.
avaricious, miserly.
little, insignificant, mean.
bad, disagreeable; जनपदे न कदर्यो न मद्यपः Ch. Up. 5.11.5. निःसंशयं मया मन्ये पुरा वीरकदर्यया Rām.2.43.17. (-र्यः) a miser; Bhāg.11.23.6. Ms.4.21,224; Y.1.161. ˚ता, त्वम्
avarice.
insignificance.
badness. ˚भावः avarice, stinginess. -अश्वः a bad horse.-आकार a. deformed, ugly. -आख्यम् A medicinal plant (कुष्ठ). -आचार a. following evil practices, wicked, depraved. (-रः) bad conduct. -इन्द्रियम् a bad organ of sense; कदिन्द्रियाणामनवाप्यवर्त्मने Bhāg.8.3.28. -उष्ट्रः a bad camel. -उष्ण (also कोष्ण) a.
tepid, lukewarm; श्वसन् कदुष्णं पुरमाविवेश Bk.3.17.
Harsh, sharp (as a word); प्रियोक्तिरप्याह कदुष्णमक्षरम् N.9.38. (-ष्णम्) lukewarmness.
तृणम् a fragrant grass.
the plant कुम्भिका. -तोयम् an intoxicating drink, wine. -त्रि m. (pl.) three inferior articles. -रथः a bad chariot or carriage; युधि कद्रथवद्भीमं बभञ्ज ध्वजशालिनम् Bk.5.13.-वद a.
speaking ill or inaccurately or indistinctly; येन जातं प्रियापाये कद्वदं हंसकोकिलम् Bk.6.75; वाग्विदां वरमकद्वदो नृपः Śi.14.1.
vile, contemptible. कद a.
Giving water.
Giving happiness. -दः A cloud.
Monier-Williams[सम्पाद्यताम्]
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कद् cl.1 A1. कदते, चकाद( R. ed. Gorresio vi , 65 , 23 ; but R. ed. Bomb. vi , 86 , 24 reads चकार) , to be confused , suffer mentally; to grieve; to confound; to kill or hurt; to call; to cry or shed tears Dha1tup. xix , 10.
कद् ind. (originally the neuter form of the interrogative pronoun क) , a particle of interrogation (= Lat. nonne , नुम्) RV.
कद् ind. anything wrong or bad BhP. vii , 5 , 28 (See. below)
कद् ind. = सुखNigh.
कद् ind. कद्is used , like किम्, with the particles चनand चिद्, " sometimes , now and then "
कद् ind. कच्-चनwith the negation न, " in no way or manner " RV.
कद् ind. कच्-चिद्is also used , like the simple कद्, as a particle of interrogation( e.g. कच्चिद् दृष्टा त्वया राजन् दमयन्ती, was दमयन्तीseen by thee , O king?) MBh. , or कच्चिद्may be translated by " I hope that "
कद् ind. at the beginning of a compound it may mark the uselessness , badness or defectiveness of anything , as in the following examples.