कर्त्तरी

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

कल्पद्रुमः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

कर्त्तरी, स्त्री, (कृन्ततीति । कृति छेदने + बाहुलका- दरप्रत्ययः ततो ङीष् । यद्वा कृत् + घञ् । कर्त्तं रातीति । “आतोनुपेति” । ३ । २ । ३ । कः । गौरादित्वात् ङीष् ।) कृपाणी । इत्यमरः । २ । १० । ३४ ॥ पत्रीकृतस्वर्णादेः कर्त्तनास्त्रम् । काति इति ख्यातः ॥ केशकर्त्तनिका । इति भरतः । का~चि इति भाषा । काटारी इति ख्याता च ॥ (योगविशेषः । यथा, ज्योतिषशास्त्रे । “क्रूरमध्यगतश्चन्द्रो लग्नं वा क्रूरमध्यगम् । कर्त्तरी नाम योगोऽयं कन्या निधनकारकः” ॥)

वाचस्पत्यम्

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

कर्त्तरी¦ स्त्री कृत--घञ् कर्त्तं राति रा--क गौरा॰ ङीष्। कृपा-ण्याम् पत्रीकृतहिरण्यादेः छेदनसाधने (कातारी)

२ अस्त्रभेदे
“ददर्शं कर्त्तरीयन्त्रममृतोपरिसंस्थितम्। मनःपवनवेगेनभ्रममाणं महारयम्। अपि स्पृशन्तं मशकं यत् खण्डयतिकोटिशः” काशी॰। केशादिकर्त्तनसाधने (कां चि)

३ अस्त्रे,
“क्रूरमध्यगतश्चन्द्री लग्नं वा क्रूरमध्यगन्। कर्तरो नाम योगोऽयम्” इति ज्योतिषोक्ते

४ योगभेदेच। कर्त्तरोयोग उपयमशब्दे

१२

५९ ,

६० तत्प्रति-प्रसविशेषोऽपि उक्तः। कृत--अरि--कर्त्तरिरित्यप्यत्र स्त्री।
“क्षरकर्त्तरिसंदशैस्तस्य रोमाणि निर्हरेत्” सुश्रु॰।
“पापोकर्त्तरिकारकौ” मूहु॰ चि॰। अत्र
“ङ्यपोरिति” पा॰ह्रस्वः” पीयू॰। वस्तुतः क्षुरकर्त्तरिसदंशैरित्यत्र द्वन्द्वेह्रस्वाप्रसक्तेः ह्रस्वान्तोऽपि कर्त्तरिशब्दोऽस्तीति गम्यते। स्वार्थे कन्। कर्त्तरिकाप्यत्र स्त्री।

शब्दसागरः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

कर्त्तरी¦ f. (-री)
1. A scissors or shears.
2. A knife.
3. A small sword or cutlass. E. कृत् to cut, अरन् affix, and ङीप् fem. do.