कलत्र
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कलत्रम्, क्ली, (गड सेचने + “गडेरादेश्च कः” । उणां । ३ । १०६ । अत्रन् गकारस्य ककारश्च । डलयो रेकत्वस्मरणात् डस्य लः । यद्वा कलं त्रायते । त्रै + कः । यद्वा कड्यते शिष्यते इति ।) कड--शासने बाहुलकात् अत्रन् । श्रोणिः । भार्य्या । इत्यमरः । ३ । ३ । १७८ ॥ (यथा मेघदूते । ४० । “तां कस्याञ्चिद् भवनवडभौ सुप्तपारावतायां नीत्वा रात्रिं चिरविलसनात् खिन्नविद्युत्कलत्रः” ॥) राज्ञां दुर्गस्थानम् । इति हेमचन्द्रः ॥
अमरकोशः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कलत्र नपुं।
कटिः
समानार्थक:कटि,श्रोणि,ककुद्मती,कलत्र
3।3।179।1।2
आलेख्याश्चर्ययोश्चित्रं कलत्रं श्रोणिभार्ययोः। योग्यभाजनयोः पात्रं पत्रं वाहनपक्षयोः॥
अवयव : कटिस्थमांसपिण्डाः
पदार्थ-विभागः : अवयवः
कलत्र नपुं।
पत्नी
समानार्थक:सधर्मिणी,पत्नी,पाणिगृहीती,द्वितीया,सहधर्मिणी,भार्या,जाया,दार,वधू,तल्प,कलत्र,क्षेत्र,परिग्रह,गृह
3।3।179।1।2
आलेख्याश्चर्ययोश्चित्रं कलत्रं श्रोणिभार्ययोः। योग्यभाजनयोः पात्रं पत्रं वाहनपक्षयोः॥
पति : पतिः
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, चलसजीवः, मनुष्यः
वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कलत्र¦ न॰ गड--सेचने अत्रन् आदेश्च कः डस्य लः,कलं त्रायते त्रै--क--कड--शासने वा॰ अत्रन् डस्यलो वा।
१ भार्य्यायाम्
“कलत्रवानहं बाले” !
“कलत्रवन्तमात्मानमवरोधे महत्यपि”
“वसुमत्याहि नृपाः कलत्रिणः” रघुः।
“पत्युस्त्विषामिह महौष-धयः कलत्र--स्थानं परैरनभिभूतममूर्वहन्ति” माघः
“नीत्वारात्रिं चिरविलसनात् खिन्नविद्युत्कलत्रः” मेघ॰।
२ नितम्बे अमरः
“कलत्रभारेण विलोलनीविना” किरा॰। नृपाणां
३ दुर्गस्थाने हेमच॰।
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कलत्र¦ n. (-त्रं)
1. The hip and loins.
2. A wife.
3. A royal citadel, a strong hold or fastness. E. गड to distil, &c. अत्रच् affix, क is sub- stituted for ग, and ड and ल are interchangeable: see कडत्र; or कल weak, feeble, and त्र, from त्रै to preserve, affix ड।
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कलत्रम् [kalatram], 1 A wife; वसुमत्या हि नृपाः कलत्रिणः R.8.83; 1.32;12.34; यद्भर्तुरेव हितमिच्छति तत्कलत्रम् Bh.2.68.
The female of an animal.
The hip and loins; इन्दुमूर्तिमिवोद्दाममन्मथविलासगृहीतगुरुकलत्राम् K.189 (where क˚ has both senses); Ki.8.9,17.
Any royal citadel.
The seventh lunar mansion.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कलत्र n. a wife , consort MBh. Bhartr2. Hit. etc.
कलत्र n. the female of an animal Vikr.
कलत्र n. the hip and loins L.
कलत्र n. pudendum muliebre L.
कलत्र n. a royal citadel , a stronghold or fastness W.
कलत्र n. (in astron. ) the seventh lunar mansion VarBr2.