चक्रवाल
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
चक्रवालम्, क्ली, (चक्रमिव वाडते वेष्टयतीति । वाड + अच् । डस्य लत्वम् ।) मण्डलाकारेण परिणतं समूहमात्रम् । मण्डलाकारो दिक्- समूहः इति माधवी । इति भरतः ॥ तत्- पर्य्यायः । मण्डलम् २ । इत्यमरः । १ । ३ । ६ ॥ (यथा, भागवते । ५ । १८ । १४ । “हित्वा गृहं संसृतिचक्रवालं नृसिंहपादं भजताकुतोऽभयम् ॥”)
चक्रवालः, पुं, (चक्रेण चक्राकारेण वलते लोका- लोकौ परिवेष्ट्य विराजते इत्यर्थः । वल + बाहु- लकात् णः । अस्य पर्व्वतस्य लोकालोकपरि- वेष्टनकारितयाविराजमानत्वात्तथात्वम् ।) लोका- लोकपर्व्वतः । इत्यमरः । २ । ३ । २ ॥ (मनुष्यादीनां मण्डलाकारेणस्थितिः । यथा, हरिवंशे । ७६ । ३५ । “एवं स कृष्णो गोपीनां चक्रवालैरलङ्कृतः । शारदीषु सचन्द्रासु निशासु मुमुदे सुखी ॥”)
अमरकोशः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
चक्रवाल पुं।
चक्राकारदिशः_नाम
समानार्थक:चक्रवाल,मण्डल
1।3।6।1।3
अभ्यन्तरं त्वन्तरालं चक्रवालं तु मण्डलम्. अभ्र मेघो वारिवाहः स्तनयित्नुर्बलाहकः॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, दिक्
चक्रवाल पुं।
लोकालोकपर्वतः
समानार्थक:लोकालोक,चक्रवाल
2।3।2।1।2
लोकालोकश्चक्रवालस्त्रिकूटस्त्रिककुत्समौ। अस्तस्तु चरमक्ष्माभृदुदयः पूर्वपर्वतः॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
चक्रवाल¦ m. (-लः) A range of mountains supposed to encircle the earth, and to be the limit of light and darkness. n. (-लं) The sensible horizon. E. चक्र a region, वल् to encompass, and अण् affix; girding the world; or वाड to emerge, &c. affix अच् what emerges (from darkness), in the shape of a wheel; ड changed to ल also चक्रवाड।
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
चक्रवाल/ चक्र--वाल n. (fr. -वाड)a circle MBh. i , 7021 ff Su1ryapr.
चक्रवाल/ चक्र--वाल n. = ल-यमकBhat2t2. x , 6 Sch.
चक्रवाल/ चक्र--वाल m. n. a mass , multitude , number , assemblage MBh. i Hariv. 4098 VarBr2S. etc.
चक्रवाल/ चक्र--वाल m. N. of a mythical range of mountains (encircling the orb of the earth and being the limit of light and darkness) Buddh. : Ka1vya7d. ii , 99 ( ला-द्रि)