चिन्ता
संस्कृतम्
[सम्पाद्यताम्]- चिन्ता, कल्पना, वासना, ख्यातिः, धीतिः, बुद्धिः, मनीषा, प्रतिभा, मतिः।
लिङ्ग
[सम्पाद्यताम्]| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् | |
|---|---|---|---|
| प्रथमा विभक्तिः | चिन्ता | चिन्ते | चिन्ताः |
| सम्बोधनप्रथमा | चिन्ते | चिन्ते | चिन्ताः |
| द्वितीया विभक्तिः | चिन्ताम् | चिन्ते | चिन्ताः |
| तृतीया विभक्तिः | चिन्तया | चिन्ताभ्याम् | चिन्ताभिः |
| चतुर्थी विभक्तिः | चिन्तायै | चिन्ताभ्याम् | चिन्ताभ्यः |
| पञ्चमी विभक्तिः | चिन्तायाः | चिन्ताभ्याम् | चिन्ताभ्यः |
| षष्ठी विभक्तिः | चिन्तायाः | चिन्तयोः | चिन्तानाम् |
| सप्तमी विभक्तिः | चिन्तायाम् | चिन्तयोः | चिन्तासु |
नामः
[सम्पाद्यताम्]- चिन्ता नाम आलोचना, कल्म्पना।
क्रिया
[सम्पाद्यताम्]अनुवादाः
[सम्पाद्यताम्]- आङ्ग्लम्- think ,
- मलयाळम्-ചിന്തിക്കുക ആലൊചിക്കുക
- हिन्दी- सोचना चिन्ता
- तेलुग्-ఆలోచించుట
- कन्नड-ಯೋಚನೆ
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
चिन्ता, स्त्री, (चिन्तनमिति । चिति चिन्तायाम् + “चिन्तिपूजिकथिकुम्बिचर्च्चश्च ।” ३ । ३ । १०५ । इति अङ् ।) चिन्तना । चिन्तनम् । तत्पर्य्यायः । स्मृतिः २ आध्यानम् ३ । इत्यमरः । १ । ७ । २९ ॥ आध्या ४ ध्यानम् ५ चिन्तितिः ६ । इति शब्द- रत्नावली ॥ चिन्तिया ७ । इति रभसः ॥ (यथाह कश्चित् । “चिता चिन्ता द्वयोर्मध्ये चिन्ता नाम गरीयंसी । चिता दहति निर्जीवं चिन्ता हि जीवितन्तथा ॥”) दर्शनसम्भोगयोः प्रकारभावना । इति रस- मञ्जरी ॥ (सा च व्यभिचारिभावविशेषः । यथा, साहित्यदर्पणे । ३ । १७० । “ध्यानं चिन्ता हितानाप्तेः शून्यताश्वासतापकृत् ॥”)
अमरकोशः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
चिन्ता स्त्री।
स्मरणम्
समानार्थक:चिन्ता,स्मृति,आध्यान
1।7।29।1।1
स्याच्चिन्ता स्मृतिराध्यानमुत्कण्ठोत्कलिके समे। उत्साहोऽध्यवसायः स्यात्स वीर्यमतिशक्तिभाक्.।
: कामादिजस्मृतिः
पदार्थ-विभागः : , गुणः, मानसिकभावः
वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
चिन्ता¦ स्त्री चिति--भावे अ।
१ अनुध्याने सा॰ द॰ उक्ते
२ व्यभिचारिगुणभेदे च तत्र
“सधृतिचपलताग्लानिचिन्तावितर्काः” व्यभिचारिणो विभज्य
“ध्यानं चिन्ताहितानाप्तेः शून्यताश्वासतापकृत्” सा॰ द॰ लक्षितम्।
“चिन्ता ज्वरो मनुष्याणां वस्त्राणामातपोज्वरः” चाणक्यम्।
“चिन्तामपरिमेयाञ्च प्रलयान्ता-मुपाश्रिताः” गीता।
“धर्मक्रियात्मचिन्ता च सात्विकगुणलक्षणम्” मनुः।
३ दर्शनसंभोगभावनाभेदे रसमञ्ज॰।
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
चिन्ता¦ f. (-न्ता) Reflexion, consideration, recollection. E. चिति to reflect, affixes अङ् and टाप्।
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
चिन्ता [cintā], [चिन्त्-भावे अ]
Thinking, thought.
Sad or sorrowful thought, care, anxiety; चिन्ताजडं दर्शनम् Ś.4.5; so वीतचिन्तः 12.
Reflection, consideration; किं पुनश्चिन्तायाः प्रयोजनम् ŚB. on MS.4.1.25.
(In Rhet.) Anxiety, considered as one of the 33 subordinate feelings; ध्यानं चिन्ता हितानाप्तेः शून्यताश्वासतापकृत् S. D.21.-Comp. -आकुल a. full of care, disturbed in mind, anxious. -कर्मन् n. anxiety. -पर a. thoughtful, anxious.
मणिः a fabulous gem supposed to yield to its possessor all desires, the philosopher's stone; काच- मूल्येन विक्रीतो हन्त चिन्तामणिर्मया Śānti 1.12; अपि चिन्तामणि- श्चिन्तापरिश्रममपेक्षते Māl.1.22; तदेकलुब्धे हृदि मे$स्ति लब्धुं चिन्ता न चिन्तामणिमप्यनर्घ्यम् N.3.81;1.145.
N. of Brahmā.
A kind of horse, having a big curl on the neck; कण्ठे यस्य महावर्तो यस्याश्वस्य प्रजायते । चिन्तामणिः स विज्ञेयश्चिन्तितार्थविवृद्धिदः ॥ Śālihotra 18. -वेश्मन् n. a council-hall.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
चिन्ता f. ( Pa1n2. 3-3 , 105 ) , thought , care , anxiety , anxious thought about( gen. loc. , उपरि, or in comp. ) Mn. xii , 31 Ya1jn5. i , 98 MBh. etc. ( तयाinstr. " by mere thinking of " VP. i , 13 , 50 )
चिन्ता f. consideration Sarvad. xii f.
चिन्ता f. N. of a woman Ra1jat. viii , 3453.
Purana index
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
--came out when ब्रह्मा was in contemplation. वा. २१. ५४.