जनि
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जनिः, स्त्री, (जननमिति । जन + “जनिघसि- भ्यामिण् ।” उणां ४ । १२९ । इति इण् । जनिवध्योश्चेति वृद्धिनिषेधः ।) उत्पत्तिः । इत्यमरः । १ । ४ । ३० ॥ (यथा, हरि- वंशे । २०८ । ४० । “वनस्पत्योषधींश्चैव युगपत् प्रतिपद्यसे । बालभावाय वसुधां पक्षे पक्षे जनिस्तव ॥” जायते यस्याम् । जन + आधारे इण् ।) नारी । माता । इति शब्दरत्नावली ॥ (जायते सुख- मनयेति । करणे इण् ।) जनीनामगन्धद्रव्यम् । इत्यमरटीकायां रायमुकुटः ॥
अमरकोशः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जनि स्त्री।
जननम्
समानार्थक:जनुस्,जनन,जन्मन्,जनि,उत्पत्ति,उद्भव,जाति,भव,भाव
1।4।30।1।4
जनुर्जननजन्मानि जनिरुत्पत्तिरुद्भवः। प्राणी तु चेतनो जन्मी जन्तुजन्युशरीरिणः॥
वैशिष्ट्य : प्राणी
पदार्थ-विभागः : , क्रिया
वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जनि(नी)¦ स्त्री जनं--भावे इन् वा ङीप्।
१ उत्पत्तौ
“जनिःकर्त्तुः प्रकृतिः” पा॰
२ अभूतप्रादुर्भावे। जायते स्वयं गर्भोवाऽस्याम्, आधारे इ।
२ नार्य्याम्।
३ मातरि
४ स्नुषायां चअमरः
५ जायायाम्। जायते आरोग्यमनया।
६ ओषधि-भेदे
७ जतुकायाञ्च शब्दरत्ना॰।
८ जनीनामगन्धद्रव्येरायमुकुटः।
“उदीर्य्य धुर्य्यं कपटाज्जनीं जनः” नैष॰।
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जनि¦ f. (-निः-नी)
1. A woman in general.
2. A mother.
3. Birth, pro- duction.
4. The wife of a son, or brother's son, &c.
5. A fragrant plant: see जतूका। E. जन् to be born or to bear, Unadi affix भावे इन्, and optionally वा ङीप् added.
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जनिः [janiḥ] जनिका [janikā] जनी [janī], जनिका जनी f.
Birth, creation, production; अम्भोजन्मजनिस्तदन्तरगतः Bhāg.1.13.15.
A woman.
A mother.
A wife; जन्युः पतिस्तन्वं 1 मा विविश्याः Rv.1.1.3.
A daughtert-in-law.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जनि f. a woman , wife( gen. न्युर्RV. x , 10 , 3 ) RV. ( pl. also fig. " the fingers ") VS.
जनि f. birth , production Sarvad. KapS. i , 97 , Sch.
जनि f. a kind of fragrant plant L.
जनि f. a mother L.
जनि f. birth , i.e. life AgP. xxxviii , 1
जनि f. birthplace Hariv. 11979
जनि f. the root जन्Ba1dar. iii , 1 , 24 Sch.
जनि f. See. ग्ना.
Vedic Index of Names and Subjects
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Jani, Janī.--These words appear to denote ‘wife,’ usually applying to her in relation to her husband (Pati). The more general sense of ‘woman’ is doubtful; for when Uṣas is called a fair Janī,[१] ‘wife’ may be meant, and the other passage[२] cited for this sense by Delbrück,[३] which refers to the begetting of childern, seems to demand the sense of ‘wives.’ Since the words usually appear in the plural,[४] it is possible they may refer not to ‘wives’ proper, but to Hetairai. This is, however, rendered unlikely because the Rigveda[५] uses the phrase patyur janitvam, denoting ‘wifehood to a husband,’ as well as the expression janayo na patnīḥ,[६] ‘like wives (who are) mistresses,’[७] besides containing passages in which the word has reference to marriage.[८] The singular occurs in the dialogue of Yama and Yamī.[९]
- ↑ Rv. iv. 52, 1.
- ↑ v. 61, 3.
- ↑ Die indogermanischen Verwandschaftsnamen, 413.
- ↑ i. 85, 1;
iv. 5, 5;
19, 5;
vii. 18, 2;
26, 3;
ix. 86, 32;
Vājasaneyi Saṃhitā, xii. 35;
xx. 40. 43, etc. Cf. Rv. x. 43, 1. In x. 110, 5, the phrase is patibhyo na janayaḥ, where both plurals may be generic - ↑ x. 18, 8. Cf. janitvana in viii. 2, 42.
- ↑ i. 62, 10;
186, 7. - ↑ The distinction of sense was probably this: jani meant ‘wife,’ as bearing children (from jan, ‘beget’), while patnī was ‘wife,’ as being mistress of the house (feminine of pati, ‘lord,’ ‘husband’).
- ↑ v. 61, 3. So in x. 40, 10, the word seems certainly to refer to marriage.
- ↑ x. 10, 3.