तप्
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]Apte
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
तप् [tap], I. 1 P. rarely Ā., 4. P. (तपति, तप्यति; तप्त)
(Intransitively used) (a) To shine, blaze (as fire or sun); तमस्तपति घर्मांशौ कथमाविर्भविष्यति Ś.5.14; R.5.13; U.6.14; Bg.9.19. (b) To be hot or warm, give out heat. (c) To suffer pain; तपति न सा किसलयशयनेन Gīt.7. (d) To mortify the body, undergo penance (with तपस्); अगणिततनूतापं तप्त्वा तपांसि भगीरथः U.1.23.
(Transitively used) (a) To make hot, heat, warm; Bk.9.2; पश्यामि त्वां दीप्तहुताशवक्त्रं स्वतेजसा विश्वमिदं तपन्तम् Bg.11.19. (b) To inflame, burn, consume by heat; तपति तनुगात्रि मदनस्त्वामनिशं मां पुनर्दहत्येव Ś.3.16.; अङ्गैरनङ्गतप्तैः 3.6. (c) To hurt, injure, damage, spoil; यास्यन् सुतस्तप्यति मां समन्युम् Bk.1.23; Ms.7.6. (d) To pain, distress. (e) mortify the body, undergo penance (with तपस्). -Pass. (तप्यते) (regarded by some as a root of the 4th conjugation)
To be heated, suffer pain.
To undergo severe penance (oft. with तपस्); शम्बूको नाम वृषलः पृथिव्यां तप्यते तपः U.2.8. -II. 1 U. or Caus. (तापयति-ते, तापित)
To heat, make warm; गगनं तापितपायितासिलक्ष्मीम् Śi.2.75; न हि तापयितुं शक्यं सागराम्भस्तृणोल्कया H.1.83.
To torment, pain, distress; भृशं तापितः कन्दर्पेण Gīt.11; Bk.8.13. -With निस्
to heat.
to purity.
to burnish.
वि to shine (Ātm. like उत्तप् q. v.); रविर्वि- तपते$त्यर्थम् Bk.8.14.
to warm, heat.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
तप् (See. 1. पत्) cl.4 A1. प्यते, to rule Dha1tup. xxvi , 50.
तप् cl.1. तपति(rarely A1. ; Subj. पातिRV. v , 79 , 9 ; p. तपत्RV. etc. ; cl.4. p. तप्यत्VS. xxxix , 12 ; pf. 1. sg. ततपRV. vii , 104 , 15 ; 3. sg. ताप, x , 34 , 11 AV. vii , 18 , 2 etc. ; p. तेपानRV. ; fut. तप्स्यतिBr. etc. : तेand तपिष्यतिMBh. )to give out heat , be hot , shine (as the sun) RV. etc. ; to make hot or warm , heat , shine upon ib. ; to consume or destroy by heat ib. ; to suffer pain MBh. viii , 1794 Gi1t. vii , 31 ; (with पश्चात्)to repent of MBh. viii , 39 , 15 ; to torment one's self , undergo self-mortification , practise austerity( तपस्) TUp. ii , 6 Mn. i f. MBh. etc. ; to cause pain to , injure , damage , spoil RV. AitBr. vii , 17 S3Br. xiv etc. : Pass. or cl.4 A1. तप्यते(xiv ; or तप्य्TBr. ii ; p. प्यमानAV. ; तप्य्, xix , 56 , 5 ; cf. अ-; aor. अतापिRV. vii , 70 , 2 ; अतप्तPa1n2. 3-1 , 65 Ka1s3. ; pf. तेपेMBh. etc. ; p. पानS3Br. ; also P. तप्यति, प्येत्, अतप्यत्, etc. MBh. R. Katha1s. x , 4 )to be heated or burnt , become hot RV. etc. ; to be purified by austerities (as the soul) Sarvad. ; to suffer or feel pain RV. x , 34 , 10 and 95 , 17 AV. xix , 56 , 5 S3Br. xiv MBh. etc. ; to suffer pain voluntarily , undergo austerity( तपस्) AV. S3Br. TBr. Shad2vBr. S3a1n3khS3r. etc. : Caus. तापयति, ते( p. पयत्AV. ; Pass. प्यतेMBh. etc. ; aor. अतीतपेand [Subj.] ततपतेRV. )to make warm or hot , iv , 2 , 6 ; viii , 72 , 4 Kaus3. MBh. etc. ; to consume by heat R. etc. ; to cause pain , trouble , distress AV. xix , 28 , 2 MBh. etc. ; to torment one's self , undergo penance , iii , 8199: Intens. ( p. तातप्यमान)to feel violent pain , be in great anxiety R. i , 11 , 8 BhP. ii , 7 , 24 ; ([ cf. Lat. tepeo etc. ])
तप् mfn. " warming one's self. "See. अग्नि-तप्.