१. चतुर्विंशतितमो व्यञ्जनवर्णः । अस्योच्चारणस्थानम् — {'di'i nga ro 'don tshul la skye gnas rkan dang /} {byed pa lce dbus/} {nang gi rtsol ba rkan lce cung zad phrad pa dang /} {phyi'i rtsol ba srog chung sgra ldan} बो.को.२५३९ । २. य (देवनागरीवर्णः) — {ya zhes brjod pa dang chos ji lta ba bzhin du rtogs par bya ba'i sgra byung ngo //} यकारे यथावद्धर्मप्रतिवेधशब्दः (निश्चरति स्म) ल.वि.६७ख/८९ ३. युगलयोरेकम् — {rkang pa ya gcig gis} एकेन पादेन वि.व.१२४क/१.१२; {rkang pa ya gcig gis 'greng zhing nyi ma gang na ba de logs su 'gyur bar byed pa} एकपादकः स्थित्वा यतः सूर्यस्ततः परिवर्तते श्रा.भू.२१क/५०.
संक्रमम्, संख्याविशेषः — {khrib khrib khrib khrib na ya gangs so//} {ya gangs ya gangs na cho ma'o//} विगवं विगवानां संक्रमम्, संक्रमं संक्रमाणां विसरम् ग.व्यू.३क/१०३.
ya gad
= {skas} निःश्रयणी — {ya gad las gzeg par bya'o//} अधिरोहेन्निःश्रयण्या वि.सू.९४ख/११३; निःश्रयणिका — {so phag las byas pa'i them skas bya'o//} … {ma 'byor na ya gad do//} सोपानकस्य करणमिष्टकामयस्य…असम्पत्तौ निःश्रयणिकायाः वि.सू.९४ख/११३; अधिरोहिणी — {skas ka dang ni ya gad do//} निश्रेणिस्त्वधिरोहिणी अ.को.१५३क/२.२.१८; अधिरोहत्यनयेति अधिरोहिणी । दारुनिर्मितसोपाननामनी अ.वि.२.२.१८; {shing skas la/} अधिरोहिणी {ya gad kyang zer ro//} मि.को.१४१क ।
ya nga
= {ya nga ba/}
ya nga ba
• वि. विषमः — {grogs po khyim 'di ni ya nga ba yin gyis/} {ma 'jug shig} वयस्य विषममेतद् गृहम्, मा प्रवेक्ष्यसि वि.व.१६८ख/२.१००; {lam ya nga la bgrod dka' bas nyon mongs par 'gyur gyis/slar} {log shig} विषमाः पन्थानो दुर्गमाः खेदमापत्स्यसे, निवर्तस्व वि.व.२१५ख/१.९२; सुकृच्छ्रः — {'jig rten pha rol ya nga zhing /} /{tshe thung bar ni shes byas nas//} अल्पकं जीवितं ज्ञात्वा सुकृच्छ्रं साम्परायिकम् । वि.व.१८०ख/१.६१; • सं. विषमम् — {ya nga ba dang phrad pa} विषमसमवधानः रा.प.२५०क/१५१.
ya nga ba dang phrad pa
वि. विषमसमवधानः — {sangs rgyas bcom ldan 'das de ci 'dra ba dang} … {ji ltar 'khor ba ya nga ba dang phrad pa dang} यादृशः संबुद्धो भगवान्…यथा विषमसमवधानश्च संसारः रा.प.२५०क/१५१.
ya nga ba ma spangs pa
विषमापरिहारः — {byang chub kyi bar chad byed pa'i chos brgyad yod par smra ste} … {ya nga ba ma spangs par 'chi ba'i dus byed par 'gyur ba} अष्टौ बोधेः परिपन्थकरान् धर्मान् वदामि… विषमापरिहारेण कालक्रिया रा.प.२४२ख/१४१; म.व्यु.६९५७ (९९क).
ya nga ba mi spangs pa
= {ya nga ba ma spangs pa/}
ya gcig
वि. एकः — {de nas rgyal po des} … {mig ya gcig sman dpyad las byung ba bzhin du dal bus ma snad par phyung ste} अथ स राजा…नयनमेकं वैद्यपरिदृष्टेन विधिना शनकैरक्षतमुत्पाट्य जा.मा.११ख/११; {des bdog pa thams cad yongs su btang bas gos ya gcig tsam gyon par zad de} स परित्यक्तविभवसर्वस्व एकशाटकनिवसितः अ.श.९४क/८४; द्वितीयः — {bdag nyid chen po de'i lag pa ya gcig dang dpung pa gnyis dang rna ba dang sna dang rkang pa gnyis kyang de bzhin du bcad do//} तस्य महात्मनो द्वितीयं पाणिमुभौ बाहू कर्णनासं चरणौ तथैव निचकर्त जा.मा.१७१क/१९७.
= {rtse mo} प्रान्तः — {yu ba'i rtsa ba nas gas na sbu gu bskon no/} /{ya tog ni dkri bas so//} बन्धनं यष्टेर्मूलास्फोटे कूटेन । प्रान्तादट्टनेन वि.सू.९७ख/११७.
ya stags
उपहारः — {gnas skabs der ni chom rkun pa/} /{nags kyi mtha' na gnas pa rnams/} /{dur ga'i ya stags khas blangs pa'i/} /{mi ni tshol ba dag la zhugs//} अस्मिन्नवसरे चौराः काननान्तनिवासिनः । उक्तं दुर्गोपहाराय नरमन्वेष्टुमाययुः ।। अ.क.२०१ख/८४.२७.
ya them
अट्टः — {ya them ya phubs mo yin no//} स्यादट्टः क्षौममस्त्रियाम् अ.को.१५२ख/२.२.१२; अट्टन्ते हिंसन्ति योधा अत्र स्थित्वेत्यट्टः । अट्ट अतिक्रमणहिंसनयोः…प्राकाराग्रस्थितरणगृहनामनी अ.वि.२.२.१२.
ya da ba
यादवः, यदुवंशी — {rgyal po mtha' yas gsungs pa ni/} /{ya da ba yi rigs su 'byung /} /{de dag phyi ma'i rgyal po ni/} /{khyab 'jug ces ni bya ba 'byung //} अनन्ता नृपतयो प्रोक्ता यादवानां कुलोद्भवाः । तेषामपश्चिमो राजा विष्णुनामा भविष्यति ।। म.मू.३१३क/४८९.
ya gdong
कक्ष्या, वरत्रा — {'dzeg stegs dang ni ya gdong ngo //} दूष्या कक्ष्या वरत्रा च अ.को.१८८क/२.८.४२; कक्षायां गजपार्श्वभागे वर्तमाना कक्ष्या…गजमध्यबन्धनाय निर्मितचर्मरज्जुनामानि अ.वि.२.८.४२.
ya phubs
क्षौमम् — {ya them ya phubs mo yin no//} स्यादट्टः क्षौममस्त्रियाम् अ.को.१५२ख/२.२.१२; योधा अत्र क्षुवन्तीति क्षौमम् । टुक्षु शब्दे । प्राकाराग्रस्थितरणगृहनामनी अ.वि.२.२.१२; अवषङ्गः म.व्यु.५५७० (८२ख); मि.को.१४१क ।
ya phyis
पा. प्रगृह्यम् — {bsdus pa brjod par mi 'dod ces/} /{tshig la mtshams sbyor med pa dang /} /{ya phyis la sogs rgyu med pa/} /{de ni mtshams sbyor bral zhes bstan//} न संहितां विवक्षामीत्यसन्धानं पदेषु यत् । तद्विसन्धीति निर्दिष्टं न प्रगृह्यादिहेतुकम् ।। का.आ.३४०क/३.१५९.
ya ma brla
वि. रिक्तकः — {stong pa gsob gsog ya ma brla//} शून्यं तु वशिकं तुच्छरिक्तके अ.को.२१०क/३.१.५६; वशिकः म.व्यु.७३१८ (१०४क).
ya man ta ka
= {gshin rje gshed/}
ya mu na
ना. यमुना, नदी — {chu bo chen po} … {'di lta ste/} {si ta dang gang gA dang ya mu na dang} महानद्यः…तद्यथा गङ्गा, सीता, यमुना का.व्यू.२३२क/२९४; {zhi ba'i sring mo ya mu nA//} यमुना शमनस्वसा अ.को.१४९क/१.१२.३२; यमेन यमलजा यमुना अ.वि.१.१२.३२.
ya mu na skyes
= {phug ron mig sman} यामुनम्, कापोताञ्जनम् मि.को.६०ख ।
ya mu na las skyes pa
= {ya mu na skyes/}
ya mu na'i spun
ना. = {gshin rje} यमुनाभ्राता, यमराजः — {mthar byed ya mu na yi spun/} /{zhi byed gshin rje gshin rje'i rgyal//} कृतान्तो यमुनाभ्राता शमनो यमराड् यमः ।। अ.को.१३१ख/१.१.५९; यमुनाया भ्राता यमुनाभ्राता अ.वि.१.१.५९.
ya mu nA
= {ya mu na/}
ya mtshan
• सं. १. = {ngo mtshar ba} विस्मयः — {skye bo rnams ni ya mtshan las/} /{'phyang zhing 'phyang ba su zhes brjod//} लम्बते लम्बते कोऽयमित्युक्ते विस्मयाज्जनैः । अ.क.३२२क/४०.१७७; {de mthong nas ni de dag rnams/} /{ya mtshan bsam gtan 'dzin par gyur//} तं विलोक्याभवत् तासां विस्मयध्यानधारणा ।। अ.क.२२९ख/२५.५६; {mthong nas kyang ya mtshan skyes nas mig bgrad de tshigs su bcad pas smras pa} दृष्ट्वा च पुनर्विस्मयोत्फुल्ललोचनो गाथां भाषते वि.व.१५८क/१.४६; आश्चर्यम् — {kun du dga' ba dang kun nas mnar sems mi 'byung ba ya mtshan rmad du byung bar rnam par gzhag gi} नन्द्याघातानुत्पाद आश्चर्यम् अद्भुतं व्यवस्थाप्यते अभि.स्फु.२७१ख/१०९४; कौतूहलम् — कौतूहलं कौतुकं च कुतुकं च कुतूहलम् । अ.को.१४४ख/१.८.३१; कुत्सितं पापं तूलयतीति कौतूहलम् अ.वि.१.८.३१; कुतूहलम् मि.को.४२क २. पाषण्डः — {'jig rten ya mtshan ji snyed pa/} /{de dag kun du rab byung nas/} /{lta ba tha dad gyur pa yi/} /{sems can rnams ni yongs su 'grol//} यावन्तो लोक पाषण्डाः सर्वत्र प्रव्रजन्ति ते । नानादृष्टिगतं प्राप्तांस्ते सत्त्वान् परिपाचति ।। शि.स.१७५क/१७२; • वि. अद्भुतः — {gang dag sangs rgyas nyid la bla ma ya mtshan gyi chos dang ldan par lta ba} ये च गुरुत्वं बुद्धत्वं पश्यन्ति अद्भुतधर्मयुक्तम् सू.व्या.१६१ख/५०; आश्चर्यः — {ya mtshan gyi chos nar ma rnam pa sna tshogs phun sum tshogs pa'o//} विविधनिजाश्चर्यधर्मसम्पत् अभि.भा.५८क/१०९७; विस्मितः, ओ ता — {de dag thos nas ser skya ni/} /{tshigs bcad zab mos ya mtshan te//} एतदाकर्ण्य कपिलः श्लोकगाम्भीर्यविस्मितः । अ.क.३०४क/३९.७८; {de brjod thos pa'i ya mtshan pa'i/} /{phun tshogs dge slong la gsungs pa//} उवाच श्रुततद्वृत्तविस्मितां भिक्षुसंसदम् ।। अ.क.३४३क/४५.१२; • अव्य. चित्रम्— {sha yi rang bzhin lus po 'di/} /{dman pa yin yang skad cig gang /} /{nur zhing 'khrugs par mi 'gyur ba/} /{'di nyid ya mtshan shin tu che//} इदमेव महच्चित्रमियं मांसमयी तनुः । न याति क्लेदवैक्लव्यं क्षणं पर्युषितेऽपि यत् ।। अ.क.२१४ख/२४.८०; • पा. विस्मयः, स्थायिभावविशेषः — {dpa' ba sgeg pa dag gi dngos/} /{brtan pa khro dang ya mtshan no/} /{dbyangs bdun rdzogs pa 'di dag ni/} /{tha dad lam du rab tu 'jug//} वीरशृङ्गारयोर्भावौ स्थायिनौ क्रोधविस्मयौ । पूर्णसप्तस्वरः सोऽयं भिन्नमार्गः प्रवर्तते ।। का.आ.३४०ख/३.१७०.
ya mtshan skyes nas mig bgrad
वि. विस्मयोत्फुल्ललोचनः — {mthong nas kyang ya mtshan skyes nas mig bgrad de tshigs su bcad pas smras pa} दृष्ट्वा च पुनर्विस्म– योत्फुल्ललोचनो गाथां भाषते वि.व.१५८क/१.४६.
ya mtshan gyi chos
आश्चर्यधर्मः — {ya mtshan gyi chos nar ma rnam pa sna tshogs phun sum tshogs pa} विविधनिजाश्चर्यधर्मसम्पत् अभि.भा.५८क/१०९८.
ya mtshan gyi chos nar ma rnam pa sna tshogs phun sum tshogs pa
पा. विविधनिजाश्चर्यधर्मसम्पत्, प्रभावसम्पद्भेदः — {mthu phun sum tshogs pa yang rnam pa bzhi ste} … {ya mtshan gyi chos nar ma rnam pa sna tshogs phun sum tshogs pa'o//} चतुर्विधा प्रभावसम्पत्…विविधनिजाश्चर्यधर्मसम्पच्च अभि.भा.५८क/१०९८.
ya mtshan gyis rnam par 'khrul
वि. विस्मयोद्भ्रान्तः — {de nas rab bzang ya mtshan gyis/} /{rnam par 'khrul la bcom ldan 'das/} /{'byung po kun phan la dgyes pas/} /{bu 'di blang bar gyis zhes gsungs//} ततः सुभद्रं भगवान् सर्वभूतहिते रतः । बभाषे विस्मयोद्भ्रान्तं पुत्रोऽयं गृह्यतामिति ।। अ.क.८९क/९.३३.
ya mtshan gyur pa
= {ya mtshan du gyur pa/}
ya mtshan can
• वि. १. सविस्मयः — {ngo mtshar de mthong ya mtshan can/} /{de yis de dag rnams la dris//} स तदाश्चर्यमालोक्य तान् पप्रच्छ सविस्मयः । अ.क.१३६ख/६७.३० २. पाषण्डिकः — {chos 'di pa ma yin pa bdag po khyim pa dang bcas pa ya mtshan can thams cad ma yin pa'i 'dug gnas so//} अनेदम्धर्मकः सगृहिस्वामिको (ऽ)सर्वपाषण्डिक आवसथः वि.सू.३५क/४४; पाषण्डी — {de lta yin na ni/} {rdul phra rab rnams bsags pa dang gyes pa tsam kho nar 'gyur gyi/} {cung zad skye ba yang med la 'gag pa yang med pas ya mtshan can 'tsho byed rnams kyis rtsod pa bslangs pa yin no//} एवं च सति प– रमाणुसञ्चयविभागमात्रमेव प्राप्नोति, न तु कश्चिदुत्पादो नापि निरोध इत्याजीवकानां पाषण्डिनां वादः परिगृहीतो भवति अभि.स्फु.११८ख/८१४; • सं. पाषण्डः — {de'i lam bstan pas kyang de ma yin pa'i ya mtshan can thams cad spangs pa'i phyir dang} तन्मार्गदे– शनया च सर्वतदन्यपाषण्डप्रतिक्षेपणात् बो.भू.१९८क/२६६.
ya mtshan bcas
= {ya mtshan dang bcas pa/}
ya mtshan che
= {ya mtshan che ba/}
ya mtshan che ba
• वि. अद्भुतः — {lha'i lus ya mtshan che ba mngon sum du bstan nas bar snang la gnas te} सन्दृश्– यमानदिव्याद्भुतवपुरन्तरिक्षे स्थित्वा जा.मा.१९ख/२१; आश्चर्यः — {ya mtshan che ba'i mig de mthong bar gyur nas rgyal po de sems rab tu dga' bas yang brgya byin la smras pa} प्रादुर्भूते च तस्मिन्नयनाश्चर्ये प्रमुदितमनाः स राजा पुनरपि शक्रमुवाच जा.मा.१३क/१३; विस्मितः — {khyod kyi nyan thos sred bral zhing /} /{ya mtshan 'dzin pa med rnams la'ang /} /{lha rnams thal sbyar smon bgyid cing /} /{ya mtshan che ba lta bur mchod//} अविस्मितान् विस्मितवत् स्पृहयन्तो गतस्पृहान् । उपासते प्राञ्जलयः श्रावकानपि ते सुराः ।। विस्मितवत् श.बु.११४ख/१११; • सं. अतिविस्मयः म.व्यु.७१६३ (अभिविस्मयः म.व्यु.१०२क).
ya mtshan cher gyur
वि. विस्मितमतिः — {de nas rngon pa de rab tu ya mtshan cher gyur te/} {ba spu zing zhes byed par gyur nas bzhin bzangs la yang smras pa} अथ स नैषादः परमविस्मितमतिः संहृषिततनूरुहः सुमुखं पुनरुवाच जा.मा.१२२ख/१४१; सविस्मयः — {de dag gi byad gzugs dang mtshan ma legs par brtags nas ya mtshan cher gyur te legs par pha rol tu phyin pa la smras pa} सम्यक्चैषामाकृतिनिमित्तमवधार्य सविस्मयाः सुपारगाय न्यवेदयन्त जा.मा.८१ख/९४.
ya mtshan thob
वि. विस्मयमापन्नः — {dkyil 'khor gyi khang pa de nyid dang ma la ya'i skyed mos tshal mthong bar gyur to//} {de mthong ba na ya mtshan thob nas} … {zhes pa'i tshig 'di smras so//} तदेव मण्डलगृहं मलयोद्याने तं दृष्ट्वा विस्मयमापन्ना इदं वचनमाहुः वि.प्र.१३०क/१, पृ.२८.
ya mtshan dang bcas pa
वि. सविस्मयः — {der ni skye bo'i tshogs 'ongs pas/} /{chu ni zad pa med gyur pa/} /{mthong nas ya mtshan dag dang bcas//} दृष्ट्वा सविस्मयस्तत्र जनसङ्घः समागतः । तोयमक्षयतां यातम् अ.क.२६०क/९४.१४; द्र.— {rgyal po ya mtshan bcas song tshe/} /{gzhon nu chung mar bcas pa yis/} /{bcom ldan 'das kyis gsungs pa yi/} /{chos ni dag pa'i blo yis thos//} याते सविस्मयं राज्ञि कुमारः सह जायया । कथ्यमानं भगवता धर्मं शुश्राव शुद्धधीः ।। अ.क.३६६क/४८.९८.
ya mtshan du gyur
= {ya mtshan du gyur pa/}
ya mtshan du gyur pa
• क्रि. विस्मयं ययौ — {byang chub sems dpa'i spyod pa ni/} … {thos nas dge slong rnams/} … {ya mtshan gyur//} बोधिसत्त्वचरितं निशम्य ते । भिक्षवः …विस्मयं ययुः ।। अ.क.२६५क/३१.७०; विस्मयमाययौ — {des kyang mdzes pa'i rnam pa can/} /{brtan pa byis pa lang tsho yi/} /{mtshams kyi dbus gnas nyid gyur pa/} /{de mthong ya mtshan dag tu gyur//} साऽपि तं रुचिराकारं दृष्ट्वा विस्मयमाययौ । धीरं शैशवतारुण्यसन्धिमध्यस्थतां गतम् ।। अ.क.१४८क/१४.१०६; • वि. विस्मितः — {de nas rgyal po ya mtshan du gyur nas mdangs phyung ste gnod sbyin la smras pa} ततो राजा विस्मितोत्– फुल्लदृष्टिस्तं गुह्यकमुवाच अ.श.१०८ख/९८; विस्मयमापन्नः — {de thos pas rgyal po gsal rgyal dang skye bo phal po che gzhan dag kyang mchog tu ya mtshan du gyur to//} यच्छ्रवणाद्राजा प्रसेनजिदन्यतमश्च महाजनकायः परं विस्मयमापन्नः अ.श.५०ख/४३; {sngon ma mthong ba'i gus par sgrim pa mthong nas mchog tu ya mtshan du gyur to//} अदृष्टपूर्वप्रभावं दृष्ट्वा परमं विस्मयमापन्नाः अ.श.१०ख/९; विस्मयमयः — {de yi dus na sa yi bdag po dag gi brtan pa 'di/} /{nyams pa med pas ya mtshan gyur pa'i lha yi bu mo rnams/} … /{de yi spyod tshul dag la mchod pa'i gus pa ci yang byung //} तस्मिन् क्षणे क्षितिपतेरपरिक्षतेन धैर्येण विस्मयमयस्त्रिदशाङ्गनानाम् ।…पूजादरः किमपि तच्चरिते बभूव ।। अ.क.४१क/५५.४८.
ya mtshan du bstan pa
विस्मयजननम् — {de nas rgyal po mya ngan med kyis gnas brtan nye bar srung la ya mtshan du bstan pa'i phyir khye'u mdzes ldan khrid de khyim bya'i kun dga'i ra bar song ngo //} ततो राजा अशोकः स्थविरोपगुप्तस्य विस्मयजननार्थं सुन्दरं च कुमारमादाय कुक्कुटागारं गतः अ.श.२८५ख/२६२.
ya mtshan du 'dzin
क्रि. विस्मयमापद्यते — {skye bo mang pos kyang lha'i spos kyi dri tshor nas mchog tu ya mtshan du 'dzin te} जनकायश्च दिव्यं गन्धमाघ्राय परं विस्मयमापद्यते अ.श.१७०क/१५७.
ya mtshan du 'dzin pa
= {ya mtshan du 'dzin/}
ya mtshan du 'dzin par byed pa
विस्मापना — {sangs rgyas kyi bstan pa la 'jug par bya ba'i phyir 'dun par byed mgu bar byed ya mtshan du 'dzin par byed pa'o//} बुद्धशासनावताराय चावर्जना तोषणा विस्मापना बो.भू.७६क/९७.
ya mtshan ldan
= {ya mtshan ldan pa/}
ya mtshan ldan pa
वि. सविस्मयः — {ya mtshan ldan pa'i lha yi bu/} /{de dag rnams kyis g}.{yo ma nus//} न ते कम्पयितुं शेकुर्देवपुत्राः सविस्मयाः ।। अ.क.२४.१५१; {de nas mtshan shes ya mtshan ldan/} /{kun gyis mi bdag la smras pa//} लक्षणज्ञास्ततः सर्वे नृपमूचुः सविस्मयाः । अ.क.२१०क/२४.२७; विस्मयावहः — {gang yang lha dbang las lhag pa/} /{mthu ni ya mtshan ldan pa dag//} सुराधिपाधिकः कोऽपि प्रभावो विस्मयावहः । अ.क.४६क/४.११३; विस्मितः — {snying stobs phun tshogs de la ni/} /{mngon phyogs ya mtshan ldan pas smras//} अभ्येत्य सत्त्वसम्पन्नं तमभाषत विस्मितः ।। अ.क.६४ख/६.१३६.
ya mtshan pa
= {ya mtshan/}
ya mtshan byas par gyur
क्रि. विस्मयोऽतन्यत — {mthon por gyur pa'i zab mo dang /} /{zla ba'i 'od zer dpa' bo dang /} /{sa gzhi 'dzin pa dam pa'i phyogs/} /{gang gis ya mtshan byas par gyur//} गम्भीरेणोन्नतिमता शूरेण श– शिकान्तिना । सत्पक्षेण क्षितिभृता येनातन्यत विस्– मयः ।। अ.क.२०क/३.१०.
ya mtshan byed
= {ya mtshan byed pa/}
ya mtshan byed pa
वि. विस्मयकारी, ओ रिणी — {ya mtshan byed po de yis ni/} /{gzan gyi phung po zos pa'i tshe//} अन्धसां शकटे तेन भुक्ते विस्मयकारिणा । अ.क.२२४ख/८९.३९; {ya mtshan byed pa zab mo yi/} /{skad kyang rab tu byung gyur te//} उच्चचार च गम्भीरा वाणी विस्मय– कारिणी ।। अ.क.२७७ख/३५.३६.
ya mtshan byed po
= {ya mtshan byed pa/}
ya mtshan mi che
अनद्भुतम् — {e ma'o gnas pa e ma'o tshul/} /{e ma'o yon tan e ma'o sku/} /{sangs rgyas kyi ni chos rnams la/} /{ya mtshan mi che 'ga' ma mchis//} अहो स्थितिरहो वृत्तमहो रूपमहो गुणाः । न नाम बुद्धधर्माणामस्ति किञ्चिदनद्भुतम् ।। श.बु.११५ख/१४७.
ya mtshan 'dzin pa med
वि. अविस्मितः — {khyod kyi nyan thos sred bral zhing /} /{ya mtshan 'dzin pa med rnams la'ang /} /{lha rnams thal sbyar smon bgyid cing /} /{ya mtshan che ba lta bur mchod//} अविस्मितान् विस्मितवत् स्पृहयन्तो गतस्पृहान् । उपासते प्राञ्जलयः श्रावकानपि ते सुराः ।। श.बु.११४ख/१११.
ya za ma lug
वि. तालुमुक्तः — {ya za ma lug gta' gam dang /} /{de lta bu yi mi rnams ni//} ताल (?लु)मुक्ता कन्दलिच्छिन्ना एवंरूपा हि पुरुषाः ।। वि.सू.४ख/४.
ya zad skyes
वि. विवृद्धः — {dge slong dag gzhon nu de bas kyang ya zad skyes nas} इति हि भिक्षवो यावद्विवृद्धः कुमारः ल.वि.६८क/८९.
ya ya po
उत्प्लावितत्वम्— {yid bde ba yang ma yin thugs ya ya por yang mi 'gyur gyi/} {de la de bzhin gshegs pa dran pa dang shes bzhin du btang snyoms su bzhugs te} न सौमनस्यम्, न चेतस उत्प्लावितत्वम् । उपेक्षकस्तत्र तथागतो विहरति स्मृतः सम्प्रजानन् अभि.स्फु.२७०ख/१०९२.
ya ya por 'gyur
क्रि. उत्प्लवते — {shes rab kyi pha rol tu phyin pa bsgom pa gang zhig zhum par mi bgyid/} {ya ya por mi 'gyur} प्रज्ञापारमितां भावयन् न संसीदति नोत्प्लवते अ.सा.१७४ख/९७.
ya ya bo
= {ya ya po/}
ya yig
यकारः — {dga' ba'i dga' ston brjod pa la/} /{ji ltar ya yig la sogs bzhin//} यथा यकारादिपदं रत्युत्सवनिरूपणे ।। का.आ.३२०ख/१.६५; {nam mkha'i khams la ya yig rlung gi dkyil 'khor ro//} {de'i steng du ra yig me'i dkyil 'khor ro//} आकाशधातौ यकारो वायुमण्डलम् । तदुपरि रकारो अग्निमण्डलम् वि.प्र.१५७क/१.५.
ya yo
वि. = {yon po} कुटिलः — {ya yo med pa'i stabs} अकुटिलगतिः ल.वि.१३४क/१९९; जिह्मः — {chos kyi tshul shing ya yo med pa} धर्मशलाका अजिह्मा वि.सू.९१क/१०९; वक्रः म.व्यु.७३२३ (१०४क).
ya yo med pa
वि. अकुटिलः — {ya yo med pa'i stabs} अकुटिलगतिः ल.वि.१३४क/१९९; अजिह्मः, ओ ह्मा — {chos kyi tshul shing ya yo med pa khyar khyor med pa} धर्मशलाका अजिह्मा अवङ्का वि.सू.९१क/१०९.
ya yo med pa'i stabs
पा. अकुटिलगतिः, महापुरुषाणां गतिविशेषः — {skyes bu chen po'i stabs gang yin pa} … {mi bskyod pa'i stabs dang} … {ya yo med pa'i stabs dang} याऽसौ महापुरुषाणां गतिरनुच्चलितगतिः…अकुटिल– गतिः ल.वि.१३४क/१९९.
ya yor ma gyur pa
वि. अजिह्मः — {dpe byad bzang po brgyad cu} … {phyag gi ri mo ya yor ma gyur pa dang} अशीत्यनुव्यञ्जनानि… अजिह्मपाणिलेखश्च ल.वि.५७ख/७५; द्र.— {chos gos gsum mo//} {dge 'dun gyi'o//} {bshad brdab ma byas pa dang ya yor ma gyur pa dang ma mugs pa dang ma zegs pa'o//} त्रिचीवरम् । साङ्घिकममृदितमविलिखितमपैलोतिकम् वि.सू.६५ख/८२.
ya rabs
• सं. १. आर्यः — {ya rabs phrad par nyams ma gyur//} अजर्यं ह्यार्यसङ्गतम् जा.मा.१२६ख/१४६; उत्तमः — {ya rabs rnams la nyam nyes gnod pa bzhin/} /{ma rabs rnams la} … /{sdug bsngal rnams kyis de ltar gnod mi 'gyur//} मनांसि दुःखैर्न हीनवर्गस्य तथा व्यथन्ते…यथोत्तमानां व्यसनागमेषु ।। जा.मा.१४७क/१७०; उत्तमजनः — {ya rabs dag ni phal cher bla ma dang dad pa'i lha la mchod nas las rnams la 'jug ste} उत्तमजनो हि प्रायशो गुरुं श्रद्धादेवतां चाभ्यर्च्य कर्मसु प्रवर्तते म.टी.१८९ख/३; अभिजातः — {ya rabs dul ba'i tshul ni de ma lags//} न ह्येष मार्गो विनयाभिजातः जा.मा.१२६ख/१४६ । २. = {ya rabs nyid} आर्यता — {khyod ni dgra bo rnams la'ang byams/} /{nyams par gyur la phan 'dogs mdzad/} /{gtum po rnams la thugs brtse bas/} /{khyod ni ya rabs rmad cig lags//} विरुद्धेष्वपि वात्सल्यं प्रवृत्तिः पतितेष्वपि । रौद्रेष्वपि कृपालुत्वं का नामेयं तवार्यता ।। श.बु.११४क/१०५; • वि. सत् — {ya rabs ma rabs chos gnyis ni/} /{e ma khyad par re che ge//} अहो विकृष्टान्तरता सदसद्धर्मयोर्यथा । जा.मा.५९ख/६९.
ya rabs kyi rigs
कुलिका — {ya rabs kyi rigs lnga brgya yang btsas par gyur to//} पञ्च च कुलिकाशतानि प्रसूयन्ते स्म ल.वि.५१ख/६९.
ya lad
• सं. = {go cha} कवचः — {mi'i gzugs 'dra ba dngul gyi ya lad gyon pa dag cig} … {mthong ngo //} ददृशुः पुरुषविग्रहानामुक्तरूप्यकवचान् जा.मा.८१ख/९४; म.व्यु.६०७२ (८७क); वर्म — {snying rje yi ni ya lad bgos//} करुणावर्मवर्मितः ना.स.८क/१५०; दंशनम् — {de nas lus skyob go cha dang /} /{ya lad brang khebs go cha khrab/} /{ka ba tsa ni mo min no//} अथ तनुत्रं वर्म दंशनम् । उरश्छदः कङ्कटको जगरः कवचोऽस्त्रियाम् ।। अ.को.१९०क/२.८.६४; दंश्यतेऽनेनेति दंशनम् । दंश दंशने अ.वि.२.८.६४; • वि. एलः, संख्याविशेषः म.व्यु.७७५९ ( {yal} म.व्यु.११०क).
ya lad bgos
= {ya lad bgos pa/}
ya lad bgos pa
वि. वर्मितः — {dge slong dag de la byang chub sems dpa' ni sngon gyi mtha' nyid nas 'khor ba'i skyon shin tu rig pa yin} … {ya lad gos pa yin} तत्र भिक्षवो बोधिसत्त्वः पूर्वान्तत एव सुविदितसंसारदोषः…वर्मित(–) ल.वि.९२क/१३१; कवचितः म.व्यु.५२०३ (७७ख).
yag yag
समता, संख्याविशेषः — {shang shang shang shang na yag yag go/} /{yag yag yag yag na tham thim mo//} भालुदं भालुदानां समता, समता समतानां विसदम् ग.व्यू.३क/१०३.
yang
• अव्य. च — {yang zhes bya ba ni bsdu ba'am rtsa ba bskangs pa'am lhag pa'i tshig ste} चेति समुच्चये पादपूरणेऽधिकवचने वा म.टी.१९१क/५; {yang gi sgra ni phyir gyi don te} चशब्दो हिशब्दस्यार्थे न्या.टी.५९ख/१४४; {tshigs mtshams su ni nya'i mtshams su ste/} {yang yig gis gnam stong gi mtshams su yang ngo //} पर्वच्छेदे पूर्णिमायाश्छेदे, चकारादमावस्याच्छेदे च वि.प्र.१८९क/१.५२; {tshigs bcad rkang bzhi de yang ni/} /{br}-{i t+ta dzA ti zhes rnam gnyis//} पद्यं चतुष्पदी तच्च वृत्तं जातिरिति द्विधा ।। का.आ.३१८ख/१.११; {drang srong de'i mdza' bo yang ri bong mi'i skad shes pa zhig yod de} तस्य च ऋषेः शशो वयस्यो मानुषप्रलापी अ.श.१०४ख/९४; {de'i nang na gcig ni dgra bcom pa yang yin la mang du thos pa yang yin no//} {cig shos ni so so'i skye bo yang yin la thos pa yang nyung ngo //} तत्रैको बहुश्रुतोऽर्हन्, द्वितीयोऽल्प– श्रुतः पृथग्जनश्च अ.श.२६२ख/२४०; {mchod rten re re la yang mar me'i rdza bo brgya stong nas mar me bus so//} एकैकत्र च स्तूपे दीपस्थालिकाशतसहस्राण्यादीपितवान् रा.प.२५५ख/१५८; वा — {khas len na yang rnam shes las/} /{tha dad pa ni tshad can min/} /{ldog pa grub pa med phyir ro//} उपाये वाऽप्रमाणता । विज्ञानव्यतिरिक्तस्य व्यतिरेकाप्रसिद्धितः ।। प्र.वा.११९क/२.१४; {de 'gro ba dang 'ong ba yang shes bzhin du spyod pa yin no//} सोऽतिक्रामन् वा प्रतिक्रामन् वा सम्प्रजानचारी भवति बो.प.९२ख/५६; {gzhan yang dge ba yongs su bzung ba dang dge ba sogs pa che yang rung chung yang rung ba yang dag par 'dzin du 'jug} परं वा परीत्ते प्रभूते वा कुशलपरिग्रहे कुशलोपचये समादापयति बो.भू.१३ख/१७; हि — {sngon chad ma byung ba yang 'dir brjod med/} /{sdeb sbyor mkhas pa'ang bdag la yod min te//} न हि किञ्चिदपूर्वमत्र वाच्यं न च संग्रथनकौशलं ममास्ति । बो.अ.१क/१.२; अपि — {dper na mes thams cad rim gyis dang cig car dag gis mi za na yang thams cad za zhes bya ba} यथा अग्निः सर्वं क्रमयौगपद्याभ्यामभुञ्जानोऽपि सर्वभुगिति त.प.२७६क/१०२०; {bum pa yang shes pa skyed par byed pa yin la/} {mig la sogs pa gzhan yang yin te} ज्ञानस्य घटोऽपि जनकः, अन्ये च चक्षुरादयः न्या.टी.५०क/१०३; {zhe sdang tsha gdung la yang shin tu bsil//} द्वेषोष्मतप्तेऽप्यतिशीतलानि अ.क.७९ख/८.१; {de ni rdzas su yod pa kho na yang ma yin la/} {btags par yod pa yang ma yin no//} नैव हि द्रव्यतोऽस्ति, नापि प्रज्ञप्तितः अभि.भा.८२ख/११९२; {de lta na yang 'di mtshungs nyid//} तथापि सम एवासौ का.आ.३२३क/२.३५; {deng sang du yang rgyan gyi rdzing zhes ming du chags so//} अद्यापि सा आभरणपुष्करिणीत्येवं संज्ञायते ल.वि.११३ख/१६६; {the tshom za na yang} सत्यपि संशये त.प.२११क/८९२; अपि च — {lhan cig tu yang zhes bya ba'i yang gi sgra ni zhar la 'ongs pa 'di bsdu ba'i don to//} एतस्य प्रसङ्गस्य समुच्चयार्थश्चशब्दः सहापि च इति अभि.भा.४५ख/१०३; पुनः — {yang de'i tshe de'i dus na rgyal po'i khab kyi grong khyer chen po na byang chub sems dpa' sems dpa' chen po mdzes pa'i tog ces bya ba} … {zhig gnas pa} तेन खलु पुनः कालेन तेन समयेन राजगृहे महानगरे रुचिरकेतुर्नाम बोधिसत्त्वो महासत्त्वः प्रतिवसति सु.प्र.३क/४; {yang sgro btags pa'i don 'dzin pa na rang gi mtshan nyid du 'dzin te} स पुनरारोपितोऽर्थो गृह्यमाणः स्वलक्षणत्वेनावसीयते न्या.टी.४४ख/७२; {yang byang chub kyi phyogs la sogs pa'i bye brag gis lam rnam pa bcu gcig tu rnam par gzhag ste} पुनर्बोधिपक्ष्यादिभेदेनैकादशविधो मार्गो व्यवस्थाप्यते अभि.स.भा.६१क/८४; {de yang rnam pa bzhi ste} स पुनश्चतुर्विधः सू.व्या.१७८क/७२; पुनश्च — {yang sdud pa na sems bsdu ba'i phyir bdag gcig pu kho na la rus pa'i keng rus su mos pa'i bar du sdud de} पुनश्च संक्षिपन् यावदेकामेव स्वामस्थिशङ्कलामधिमुच्यते चित्तसंक्षेपार्थम् अभि.भा.९ख/८९६; भूयः — {yang de bzhin gshegs pa gcig 'jig rten du byung na} भूयश्चैकस्य तथागतस्य लोके उत्पादात् बो.भू.५०ख/६५; भूयोऽपि मि.को.६४क; अथ — {yang bcom ldan 'das kyis 'phags pa'i rigs bzhis ci zhig bstan ce na} अथ च– तुर्भिरार्यवंशैः किं दर्शितं भगवता अभि.भा.८ख/८९४; अथ वा — {yang zhes bya ba ni yang slob dpon 'di nyid kyis bzlog ste bshad pa yin no//} अथ वेति । स एवाचार्यः परावृत्य पुनर्ब्रवीति अभि.स्फु.१०४ख/७८७; तु — {rigs tsam 'dzin par 'gyur na yang /} /{bye brag gcig tu tha dad pa//} जातिमात्रग्रहे तु स्यादेकान्तेन विभिन्नता । विशेषणस्य त.स.४८क/४७३; चित् — {de dag thams cad bkug nas rin po che'i mdzod bgos te/} {bu gang la yang mi slu bar byin no//} तान् सर्वानानयित्वा रत्नगञ्जं समं संविभजेदनुप्रयच्छेत्, न च कञ्चित् पुत्रं वञ्चयेत् सु.प.३४ख/१३; {'dam skyes med pa'i rdzing bu na/} /{'ga' zhig tu yang de dus na/} /{pad mo dag ni 'khrungs par gyur//} अपङ्कजे । ह्रदे बभूव कस्मिंश्चित्तत्कालकमलोद्भवः ।। अ.क.२२९क/८९.९७; {'di yi rdzu 'phrul mchog dag ni/} /{ci yang bdag gis ma dmigs te//} नैवास्य प्रतिभां काञ्चिद् भव्यामुपलभामहे । अ.क.८०क/८.७; {ltos pa dang bcas tshad nyid ni/} /{la lar yang ni gzhag byas min//} सापेक्षं हि प्रमाणत्वं न व्यवस्थाप्यते क्वचित् । त.स.१०२ख/९०५; • वि. = {yang ba} लघुः — {gang du yi ge chad lhag dang /} /{lci yang ji ltar bzhin mi gnas//} वर्णानां न्यूनताधिक्ये गुरुलघ्वयथास्थितिः । का.आ.३४०क/३.१५६; • सं. = {yang ba nyid} लाघवम् — {sngar lci ba dag phyis yang phyir/} /{sdig pa bcom par byas pa min//} प्राग् गुरोर्लाघवात् पश्चान्न पापहरणं कृतम् ।। प्र.वा.११७ख/१.२६१; • द्र.— {ltung ba phra mo'i yang phra mo} क्षुद्रानुक्षुद्रापत्तिः सू.अ.१६५क/५६; {de bzhin zag med dbyings na yang /} /{rgyal ba'i mdzad pa rgyun mi 'chad//} तथैवानास्रवे धातौ अविच्छिन्ना जि– नक्रियाः ।। सू.अ.१५५क/४०. । (द्र.— {slar yang /} {gzhan yang /} {nam yang /} {ci yang /} {'ga' yang /} ).
yang ci
किं पुनः — {tshe dang ldan pa rab 'byor yang ci sems gang sems med pa'i sems de yod dam} किं पुनरायुष्मन् सुभूते अस्ति तच्चित्तं यच्चित्तमचित्तम् अ.सा.४ख/३; किं खलु — {yang ci 'di las gzhan la thar pa yod dam zhes bya ba ni} किं खल्वतोऽन्यत्र मोक्षो नास्तीति अभि.स्फु.३१२क/११८९.
yang ci ltar
कथं पुनः — {yang ci ltar na mdo 'di bor zhing 'gal bar byas pa yin zhe na} कथं पुनरिदं सूत्रमपविद्धविरोधितं भवति अभि.स्फु.११८ख/८१४.
yang ci ste
अथापि स्यात् — {yang ci ste byas pa nyid log pa'i shes pa kho na'i rgyu yin gyi/} {gzhan gyi ni ma yin no zhes nges par bzung ba ni ma yin no//} अथापि स्यात्, नैवमवधारितम्—मिथ्याज्ञानस्यैव कृतकता हेतुर्नान्यस्येति त.प.१७१क/७९९; {yang ci ste shes par byed pa yin pa'i phyir 'brel pa'i mtshan nyid kyi nus pa shes na shes pa skyed par byed pa yin gyi/} {ma shes par ni ma yin no/} /{des na ji skad du bshad pa'i skyon du thal bar mi 'gyur snyam na} अथापि स्यात्—ज्ञापकत्वात् सम्बन्धलक्षणा शक्तिर्ज्ञाता सती ज्ञानं जनयति, नाज्ञाता, तेन न भवति यथोक्तदोषप्रसङ्ग इति त.प.१९७ख/८६०.
yang ci'i phyir
अथ किमर्थम् — {yang ci'i phyir btang snyoms kyi dbang po dang mtshungs par ldan pa kho nar nges par bzung zhe na} अथ किमर्थमेवोपेक्षा सम्प्रयोगिण्येवावधार्यत इति अभि.स्फु.१६३क/८९८; किं पुनः का– रणम् — {yang ci'i phyir sems las byung ba gzhan rnams ni 'du byed kyi phung po gcig tu bsdus la/} {'du shes dang tshor ba dag ni logs shig tu phung por byas she na} किं पुनः कारणं चैतसिका एकत्र संस्कारस्कन्धनिक्षिप्ताः, वेदनासंज्ञे तु पृथक् स्कन्धीकृते अभि.भा.३६ख/६४.
yang de'i tshe na
तेन खलु पुनः समयेन — {yang de'i tshe na bcom ldan 'das rgya mtsho'i klu'i rgyal po'i gnas nas zhag bdun lon te byung nas} तेन खलु पुनः समयेन भगवान् सागरनागराजभवनात् सप्ताहेनोत्तीर्णोऽभूत् ल.अ.१/२६.४.
पुनरुत्पत्तिः — {dri ma spangs pa rnams kyang yang skye ba srid pa'i phyir} प्रहीणानामपि ब (म भो.पा.) लानां पुनरुत्पत्तिसम्भवात् त.प.३१०ख/१०८३; पुनर्जन्म — {mtshan ma ni yang skye ba'i rgyu yin pas mi dge ba'o//} निमित्तं पुनर्जन्महेतुत्वादश्रेयः ल.अ.१३५क/८१; {slar mi ldog par gshegs pa ni yang skye ba dang 'dod chags la sogs pa'i} अपुनरावृत्त्या वा गताः, पुनर्जन्मनो रागादिना बो.प.४२क/१.
yang skyes
= {yang skyes pa/}
yang skyes pa
वि. पुनर्जातः — {bregs nas yang skyes pa'i sen mo dang skra dang rtswa la sogs pa la ngo shes par mthong ba yin mod kyi} यद्यपि नूनं पुनर्जातनखकेशतृणादिषु प्रत्यभिज्ञानं दृष्टम् त.प.२४१क/१९६.
yang bskyed par bya ba
वि. पुनर्जन्यम् — {yang bskyed par bya ba ma yin par grub pa'i ngo bo} अपुनर्जन्यं निष्पन्नं रूपम् त.प.१५४क/३२.
yang bskyed par bya ba ma yin pa
वि. अपुनर्जन्यम् — {de dag gi sgra ni zho la sogs pa'i gnas skabs yang bskyed par bya ba ma yin par grub pa'i ngo bo bzung ngo //} तेषां च मध्यावस्थाभाव्यपुनर्जन्यं निष्पन्नं रूपं गृह्यते त.प.१५४क/३२.
yang brjod
= {yang brjod pa/}
yang brjod pa
पुनर्वचनम् — {gtan tshigs la sogs pa yang brjod pa mang po la skyon med} (? {yod} ) {pa nyid kyi phyir} हेतुत्वादिबाहुल्यस्य पुनर्वचनस्य दोषत्वात् वा.न्या.३४९क/१०८.
yang tog
= {yang thog/}
yang thog
अट्टः — {rlung chen 'byung bar shes bya ste/} /{shing dang lha khang 'gyel bar 'gyur/} /{yang thog ra ba ri rnams kyi/} /{rtse mo 'jig par the tshom med//} महावातं ततो विन्द्याद् वृक्षदेवकुलां भिदे ।। अट्टप्राकारशृङ्गांश्च पर्वतानां न संशयः । म.मू.२००क/२१६; अट्टालः — {lag pa gnyis kas thal ba de nyid blangs la/} {yang dag par gtor na/} {ra ba dang sgo khang dang yang thog kyang rab tu ltung bar 'gyur te} तदेव भस्मोत्सृजेद् उभौ पाणिगृहीतं प्राकारं प्रतोली अट्टालाश्च प्रपतन्ते म.मू.२८२क/४४०; हर्म्यम् — {yang thog rdo thal gsar du bskus pa la//} हर्म्ये सुधासेकनवाङ्गरागे जा.मा.६६ख/७७; द्र.— {khang pa'i yang thog na gnas pa} गृहोपरिस्थितः न्या.टी.५५ख/१२६.
yang dag
= {yang dag pa/} {yang dag par/} {yang dag tu} सम्यक् — {sa yi don tshul yang dag tu/} /{rnam par phye ste bshad par mdzod//} विभज्यार्थगतिं सम्यग्भूमीनां स– मुदाहर ।। द.भू.१७०ख/४; भावतः — {yang dag tu ste/} {don dam par de'i ngo bo nyid yin gyi} भावतः परमार्थतः ताद्रूप्यम् त.प.१४८ख/२३.
yang dag dkrugs
= {yang dag par dkrugs pa/}
yang dag dkrugs pa
= {yang dag par dkrugs pa/}
yang dag bkag
= {yang dag par bkag pa/}
yang dag bkag pa
= {yang dag par bkag pa/}
yang dag bkod
= {yang dag par bkod pa/}
yang dag bkod pa
= {yang dag par bkod pa/}
yang dag skul
= {yang dag par skul ba/}
yang dag skul ba
= {yang dag par skul ba/}
yang dag skye
= {yang dag par skye ba/}
yang dag skye ba
= {yang dag par skye ba/}
yang dag skyed
= {yang dag par skyed pa/}
yang dag skyed pa
= {yang dag par skyed pa/}
yang dag skyes
= {yang dag par skyes pa/}
yang dag skyes pa
= {yang dag par skyes pa/}
yang dag bskul
= {yang dag par bskul ba/}
yang dag bskul ba
= {yang dag par bskul ba/}
yang dag bskyed
= {yang dag par bskyed pa/}
yang dag bskyed pa
= {yang dag par bskyed pa/}
yang dag khengs
= {yang dag par khengs pa/}
yang dag khengs pa
= {yang dag par khengs pa/}
yang dag khyab
= {yang dag par khyab pa/}
yang dag khyab pa
= {yang dag par khyab pa/}
yang dag 'khrigs
= {yang dag par 'khrigs pa/}
yang dag 'khrigs pa
= {yang dag par 'khrigs pa/}
yang dag 'khrugs
= {yang dag par 'khrugs pa/}
yang dag 'khrugs pa
= {yang dag par 'khrugs pa/}
yang dag 'khrungs
= {yang dag par 'khrungs pa/}
yang dag 'khrungs pa
= {yang dag par 'khrungs pa/}
yang dag gang
= {yang dag par gang ba/}
yang dag gang ba
= {yang dag par gang ba/}
yang dag gyur
= {yang dag par gyur pa/}
yang dag gyur pa
= {yang dag par gyur pa/}
yang dag grub
= {yang dag par grub pa/}
yang dag grub pa
= {yang dag par grub pa/}
yang dag glur blangs
= {yang dag par glur blangs pa/}
yang dag glur blangs pa
= {yang dag par glur blangs pa/}
yang dag dga' bar byed
= {yang dag par dga' bar byed pa/}
yang dag dga' bar byed pa
= {yang dag par dga' bar byed pa/}
yang dag bgags
= {yang dag par bgags pa/}
yang dag bgags pa
= {yang dag par bgags pa/}
yang dag bgo skal
= {yang dag pa'i bgo skal/}
yang dag 'gags gyur
= {yang dag par 'gags gyur/}
yang dag 'gul
= {yang dag par 'gul ba/}
yang dag 'gul ba
= {yang dag par 'gul ba/}
yang dag 'god
= {yang dag par 'god pa/}
yang dag 'god pa
= {yang dag par 'god pa/}
yang dag 'grub
= {yang dag par 'grub pa/}
yang dag 'grub pa
= {yang dag par 'grub pa/}
yang dag 'gro
= {yang dag par 'gro ba/}
yang dag 'gro ba
= {yang dag par 'gro ba/}
yang dag 'grogs
= {yang dag par 'grogs pa/}
yang dag 'grogs pa
= {yang dag par 'grogs pa/}
yang dag rgal byed
= {yang dag par rgal bar byed/}
yang dag rgal byed pa
= {yang dag par rgal bar byed/}
yang dag rgyal ba can
= {yang dag par rgyal ba can/}
yang dag rgyal srid
साम्राज्यम् — {de yis de blangs spro ldan de/} /{srog ldan yang dag rgyal srid bzhin/} /{dung dang rgyal mtshan rnga yab bcas/} /{gnyis 'thung de dag rnams la byin//} इत्यर्थितस्तैः सोत्साहः स तेभ्यस्तु ददौ द्विपम् । सजीवमिव साम्राज्यं सशङ्खध्वजचामरम् ।। अ.क.२०५क/२३.२४; {yang dag rgyal srid bde ba thob pa yang /} /{thar pa'i don du mkhas pas 'dor bar byed//} साम्राज्– यसुखं प्राप्तं विद्वान् सन्त्यजति मोक्षाय ।। वि.प्र.११०क/१, पृ.५.
क्रि. समतारयत् — {rgyab kyis byas mi shes dag ni/} /{byings par gyur pa yang dag bsgral//} अकृतज्ञं निमज्जन्तं पृष्ठेन समतारयत् ।। अ.क.३४४क/४५.२४.
yang dag bsgral nas
समुत्तीर्य — {de slad chu gter chen po ni/} /{gzings kyis yang dag bsgral nas bdag//} तस्मात्प्रवहणेनाहं समुत्तीर्य महोदधिम् । अ.क.२६०क/३१.९.
yang dag bsgral ba
= {yang dag bsgral/}
yang dag bsgribs
भू.का.कृ. सञ्छादितः — {gdugs kyis snang ba yang dag bsgribs/} /{rnga yab dag gi rlung gis bskyod//} छत्रसञ्छादिता लोकाश्चामरानिललोलिताः । अ.क.२४८क/२९.१२.
yang dag bsgreng
= {yang dag par bsgreng ba/}
yang dag bsgreng ba
= {yang dag par bsgreng ba/}
yang dag bsngags
= {yang dag bsngags pa/}
yang dag bsngags pa
वि. प्रशस्तभूतः, ओ ता — {ngag gi yon tan khyad par de bstod do/} /{dam pa mchog gi dngos grub byed pa dang /} /{yang dag bsngags dang} स्तोष्यामि तां वाक्यगुणैर्विशिष्टैः सिद्धिकरायै प्रवरोत्तमायै । प्रश– स्तभूतायै सु.प्र.३०ख/५८.
yang dag gcags pa
वि. संव्यक्तः, ओ क्ता — {de ni rab tu byung gyur kyang /} /{snying la yang dag gcags pa yi/} /{sngo bsangs dga' ma rtag tu 'dzin/} /{zla ba'i mtshan ma mdzes pa bzhin//} प्रियामुवाह सततं श्यामां प्रव्रजितोऽपि सः । शशाङ्क इव संव्यक्तां हृदये लाञ्छनच्छविम् ।। अ.क.१०३क/१०.३५.
yang dag bcings
= {yang dag bcings pa/}
yang dag bcings pa
• क्रि. समवेष्टयत् — {de tshe de ni klu chen gyi/} /{lus su gyur nas yang dag bcings//} तदा महानागवपुर्भूत्वा स समवेष्टयत् ।। अ.क.२७०ख/३३.१०; • भू.का.कृ. संयतः — {de nas me tog bcings pa dang /} /{sa ya tAH} ( {yang dag bcings} पा.भे.) {ka tsa zhes so//} अथ धम्मिल्लः संयताः कचाः अ.को.१७७क/२.६.९७; संयताः बद्धाः केशाः धम्मिल्ल इत्युच्यते अ.वि.२.६.९७.
yang dag bcom
= {yang dag par bcom pa/}
yang dag bcom pa
= {yang dag par bcom pa/}
yang dag chags
= {yang dag par chags pa/}
yang dag chags pa
= {yang dag par chags pa/}
yang dag chud
= {yang dag chud pa/}
yang dag chud pa
समनुप्रवेशः — {'dir ni de don du yang dag chud phyir} तस्यार्थतोऽस्मिन् समनुप्रवेशात् अभि.को.१क/१.२.
yang dag mchod
= {yang dag par mchod pa/}
yang dag mchod pa
= {yang dag par mchod pa/}
yang dag 'ching
क्रि. सम्बध्यते — {ji ltar g}.{yo ba de yang sman sogs kyi/} /{stobs kyis me dang phrad pas yang dag 'ching//} औषध्यादिबलेन चलोऽपि सम्बध्यतेऽग्निसम्पर्कैः ।। वि.प्र.११०क/१, पृ.६.
yang dag 'ching ba
= {yang dag 'ching /}
yang dag ji lta ba bzhin
= {yang dag pa ji lta ba bzhin/}
yang dag ji bzhin
= {yang dag pa ji lta ba bzhin/}
yang dag ji bzhin rtogs rig
वि. यथाभूतगतिंगतः — {'phags pa'i mthong ba phun sum tshogs/} /{yang dag ji bzhin rtogs rig cing //} आर्यदर्शनसम्पन्ना यथाभूतगतिंगताः । ल.अ.१७८क/१४१.
yang dag 'jal
वि. सम्मितः — {bzhin ltar lta bu ji ltar sgra/} … /{gzugs brnyan dang ni so sor sdeb/} /{gzugs mtshungs mnyam dang yang dag gzhal} ( {'jal} पा.भे.) // इववद्वायथाशब्दाः…प्रतिबिम्बप्रतिच्छन्दसरूपसमसम्मिताः ।। का.आ.३२४क/२.५८.
yang dag 'jug
= {yang dag par 'jug pa/}
yang dag 'jug pa
= {yang dag par 'jug pa/}
yang dag 'jog
= {yang dag par 'jog pa/}
yang dag 'jog pa
= {yang dag par 'jog pa/}
yang dag 'jog mdzad
= {yang dag par 'jog par mdzad/}
yang dag rjod byed
= {yang dag par rjod par byed pa/}
yang dag brjod
= {yang dag par brjod pa/}
yang dag brjod pa
= {yang dag par brjod pa/}
yang dag nyal
= {yang dag par nyal/}
yang dag nyid
= {yang dag pa nyid/}
yang dag nye
= {yang dag nye ba/}
yang dag nye ba
सन्निधिः — {bcom ldan rgyal bas rtag tu ni/} /{de la yang dag nye bar mdzad//} सततं तस्य भवने सन्निधिं विदधे जिनः ।। अ.क.४४क/५६.२३.
yang dag mnyam
वि. = {'os pa} समञ्जसम्, उचितम् मि.को.४३ख ।
yang dag rnyed par gyur
= {yang dag par rnyed par gyur pa/}
yang dag gtad
= {yang dag par gtad pa/}
yang dag gtad pa
= {yang dag par gtad pa/}
yang dag btang
= {yang dag par btang ba/}
yang dag btang ba
= {yang dag par btang ba/}
yang dag btab
= {yang dag par btab pa/}
yang dag btab pa
= {yang dag par btab pa/}
yang dag rten
= {yang dag par rten pa/}
yang dag rten pa
= {yang dag par rten pa/}
yang dag rtogs
= {yang dag par rtogs pa/}
yang dag rtogs pa
= {yang dag par rtogs pa/}
yang dag rtogs par byed
= {yang dag par rtogs par byed pa/}
yang dag rtogs bya
= {yang dag par rtogs par bya ba/}
yang dag lta
= {yang dag par lta ba/}
yang dag lta ba
= {yang dag par lta ba/}
yang dag ston
= {yang dag par ston pa/}
yang dag ston pa
= {yang dag par ston pa/}
yang dag brten
= {yang dag par brten pa/}
yang dag brten pa
= {yang dag par brten pa/}
yang dag blta
= {yang dag par blta ba/}
yang dag blta ba
= {yang dag par blta ba/}
yang dag bltams
= {yang dag par bltams/}
yang dag bstan
= {yang dag par bstan pa/}
yang dag bstan pa
= {yang dag par bstan pa/}
yang dag bsten bya
कृ. संसेवनीयः — {dang por yang dag bsten bya bla ma dag kyang dam tshig ldan zhing zhes pa la} आदौ संसेवनीयो गुरुरपि समयीति वि.प्र.८९ख/३.२.
yang dag thong
= {yang dag par thong /}
yang dag thob
= {yang dag par thob pa/}
yang dag thob pa
= {yang dag par thob pa/}
yang dag thos
= {bdag gir byas} संश्रवः, अङ्गीकारः — {khas len phyogs bzung dam bca' dang /} /{nges pa mnyan bya yang dag thos/} /{bdag gir byas dang khas blangs dang /} /{so sor mnyan bya ting nge 'dzin//} संविदागूः प्रतिज्ञानं नियमाश्रवसंश्रवाः । अङ्गीकाराभ्युपगमप्रतिश्रवसमाधयः ।। अ.को.१३९क/१.५.५; आशृणोतीत्याश्रवः । संश्रवश्च । प्रतिश्रवश्च । श्रु श्रवणे अ.वि.१.५.५.
yang dag mtha'
= {yang dag pa'i mtha'/}
yang dag mtho
= {yang dag mtho ba/}
yang dag mtho ba
समुन्नतिः — {rnam sdang gis ni legs nyid 'joms/} /{chags pas yang dag mtho ba 'joms//} । विद्वेषः साधुतां हन्ति हन्ति लोभः समुन्नतिम् ।। अ.क.४५ख/४.११०.
yang dag mthong
= {yang dag par mthong ba/}
yang dag mthong ba
= {yang dag par mthong ba/}
yang dag 'thon
= {yang dag par 'thon pa/}
yang dag dag
वि. संशुद्धः — {de ltar phyogs gsum yang dag dag/} /{dkyil 'khor yon tan gsum bdag nyid//} एवं त्रिपक्षसंशुद्धं मण्डलं त्रिगुणात्मकम् । वि.प्र.११९क/३.३७.
yang dag de nyid
सम्यक्तत्त्वम् — {'di la thabs dang shes rab med/} /{yang dag de nyid snang ba 'o//} नात्र प्रज्ञा न चोपायः सम्यक्तत्त्वावबोधतः ।। हे.त.१०क/२८.
yang dag don
= {yang dag pa'i don/}
yang dag drangs
= {yang dag par drangs pa/}
yang dag drangs pa
= {yang dag par drangs pa/}
yang dag dran
= {yang dag par dran pa/}
yang dag dran pa
= {yang dag par dran pa/}
yang dag gdung
= {yang dag par gdung ba/}
yang dag gdung ba
= {yang dag par gdung ba/}
yang dag gdungs
= {yang dag par gdungs pa/}
yang dag 'das
= {yang dag par 'das pa/}
yang dag 'das pa
= {yang dag par 'das pa/}
yang dag 'dus
= {yang dag par 'dus pa/}
yang dag 'dus pa
= {yang dag par 'dus pa/}
yang dag 'dod
= {yang dag par 'dod pa/}
yang dag 'dod pa
= {yang dag par 'dod pa/}
yang dag 'dre ba
= {yang dag par 'dre ba/}
yang dag ldan
= {yang dag par ldan pa/}
yang dag ldan pa
= {yang dag par ldan pa/}
yang dag sdug
सङ्गीतिः — {sdom ni/} /{rab 'byor dang ni rgan po dang /} … {yang dag sdug/} /{sde tshan dag tu bstan pa yin//} तस्योद्दानम्—सुभूतिः स्थविरश्चापि…सङ्गीति– श्च वर्गो भवति समुद्दि (?दि)तः ।। अ.श.२५१ख/२३१; {yang dag sdug ces bya ba ni/} {sangs rgyas bcom ldan 'das} … {lto 'phye chen po rnams kyis bkur sti byas/} {bla mar byas} सङ्गीतिः । बुद्धो भगवान् सत्कृतो गुरुकृतः…महोरगैः अ.श.२८३क/२६०; द्र. {yang dag par sdud pa/} {yongs su bgro ba/}
yang dag sdud
= {yang dag par sdud pa/}
yang dag sdud pa
= {yang dag par sdud pa/}
yang dag sdud byed
= {yang dag par sdud par byed pa/}
yang dag sdom
= {yang dag par sdom pa/}
yang dag sdom pa
= {yang dag par sdom pa/}
yang dag brdeg pa
= ग्. {yul} समाघातः, संग्रामः मि.को. ४४ख ।
yang dag bsdu
= {yang dag par bsdu ba/}
yang dag bsdu ba
= {yang dag par bsdu ba/}
yang dag bsdus
= {yang dag par bsdus pa/}
yang dag bsdus pa
= {yang dag par bsdus pa/}
yang dag nang 'jog
= {yang dag par nang du 'jog pa/}
yang dag nod pa
= {yang dag par nod pa/}
yang dag gnas
= {yang dag par gnas pa/}
yang dag gnas pa
= {yang dag par gnas pa/}
yang dag pa
• सं. १. = {phyin ci ma log pa} भूतम्, अविपरीतम् — {yang dag pa ni gang phyin ci ma log pa'o//} {de'i mtha' ni mur thug pa ste} भूतं यदविपरीतम्, तस्य कोटिः पर्यन्तः अभि.स.भा.११ख/१४; {gang dang gang yang dag pa'am yang dag pa ma yin par sgom par byed pa ni bsgom pa thams cad yongs su rdzogs pas na shes pa gsal bar snang ba'i 'bras bu can yin par grub ste} यद्यद् भूतमभूतं वा भाव्यते तत् सर्वं भावनापरिनिष्पत्तौ स्फुटप्रतिभासज्ञानफलं सिद्धम् त.प.३११क/१०८४; तथ्यम् — {yang dag 'di 'o yang dag 'di/} /{'di ni log ces brtag bya ba//} इदं तथ्यमिदं तथ्यमिदं मिथ्या विकल्पयेत् । ल.अ.१७४ख/१३५ २. = {de kho na nyid} तत्त्वम् — {chos thams cad ni rtsa ba med pa ste/} {yang dag par na rtsa ba mi 'thad pa'i phyir ro//} अमूला एव च सर्वधर्मास्तत्त्वतो मूलानुपपत्तेः शि.स.१४६ख/१४०; {yid la byed las yang dag don yul ye shes 'byung} मनस्काराज्ज्ञानं प्रभवति च तत्त्वार्थविषयम् । सू.अ.१३३क/६; {yang dag la ni yi ge med//} तत्त्वं ह्यक्षरवर्जितम् ल.अ.७३ख/२२; {yang dag pa'i tshul la rab tu 'jug pas ni mi 'jug go//} न तत्त्वनयप्रवेशेन प्रविशति ल.अ.१२४क/७० ३. = {yang dag pa nyid} सम्यक्त्वम्— {de ni sems can gyi phung po yang dag par nges pa dang log par nges pa dang gnyis ka ma nges pa yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes so//} स सत्त्वराशीनां सम्यक्त्वनियततां च प्रजानाति मिथ्यात्वनियततां च, उभयत्वानियततां च द.भू.२५३ख/५०; तथता — {yang dag ye shes sangs rgyas rnams/} /{ji ltar ci slad bdag la gsungs//} तथता ज्ञानबुद्धा वै कथं केन वदाहि मे ।। ल.अ.६५ख/१३ ०. संयोगः — {'phags pa rnams la skur ba mi 'debs pa yang dag pa'i lta ba can te/} {yang dag pa'i lta ba'i las kyi chos yang dag par blangs pa'i phyir rgyu de dang rkyen des lus zhig nas bde 'gro mtho ris su lha dag gi nang du skye bar 'gyur ro//} आर्याणामनपवादकाः संयोगदृष्टयः संयोगदृष्टिकर्मधर्मसमादानहेतोस्तद्धेतुं तत्प्रत्ययं कायस्य भेदात्सुगतौ स्वर्गलोके देवेषूपपद्यन्ते अभि.स्फु.२६६ख/१०८४; • पा. भूतम्, धर्मालोकमुखभेदः — {yang dag pa ni chos snang ba'i sgo ste/} {bdag la slu ba med par 'gyur ro//} भूतं धर्मालोकमुखमात्माविसंवादनतायै संवर्तते ल.वि.२०क/२३; • वि. भूतः, ओ ता — {de ni byang chub sems dpa' ltar bcos pa yin kyi yang dag pa'i byang chub sems dpa' ma yin no//} स बोधिसत्त्वप्रतिरूपकश्च भवति न तु भूतो बोधिसत्त्वः बो.भू.८५ख/१०९; {yang dag pa'i de bzhin gshegs pa'i phrin las} भूतं तथागतकर्म र.व्या.८७ख/२४; {nyes pa yang dag pa yang 'chab par byed de} भूतं च दोषं प्रतिच्छादयति बो.भू.१३५क/१७४; {tshig de ni kun shes par byed pa/} {rnam par shes par byed pa} … {yang dag pa dang} याऽसौ वागाज्ञापनी विज्ञापनी…भूता ल.वि.१४१क/२०८; {sgom pa bcos dang yang dag la/} /{ma dad pa dang dad pa dang //} प्रतिवर्णिकाभूतायां भावनायां च नारुचिः । सू.अ.१७९क/७३; {ma dad pa yid la byed pa ni pha rol tu phyin pa ltar bcos pa bsgom pa la'o//} {dad pa yid la byed pa ni yang dag pa la'o//} अरुचिमनस्कारः पारमिताप्रतिवर्णिकाभावनायाम् । रुचिमनस्कारो भूतायाम् सू.व्या.१७९क/७३; भाविकः — {gang phyir don byed nus pa ni/} /{de nyid yang dag dngos po ste//} स एव भाविको भावो य एवार्थक्रियाक्षमः । त.स.६६ख/६२४; {de dag la yang rnam pa gnyis/} /{yang dag par ni yod ma yin//} तेषामपि द्विरूपत्वं भाविकं नैव विद्यते ।। त.स.६३ख/५९९; वास्तवः, ओ वी — {rang nyid kyis byas gtam ngo bo'i/} /{zlos gar gtam rgyud la sogs pa/} /{rtag pa'i sgra dang don 'brel ba/} /{brjod 'dod yang dag par yod min//} न चोत्पाद्यकथारूपनाटकाख्यायिकादिषु । नित्यः शब्दार्थसम्बन्धो वास्तवोऽस्ति विवक्षितः ।। त.स.१०१क/८९०; {yang dag par ni rjes dpag kun/} /{gnyis ka la grub la ltos yin//} वास्तवी चानुमा सर्वा द्वयसिद्धमपेक्षते । त.स.९०ख/८१८; सत् — {da ni khyod kyis yang dag lta dge zhing /} /{rgyal po'i tshul gyis 'gro bar 'dod par gyis//} त्वया हि सद्दर्शनसाधुनाऽधुना नरेन्द्रवृत्तेन यियासता सता । जा.मा.१७८क/२०७; • अव्य. सम्यक्— {de ltar sbyin sreg thab khung na/} /{mchog tu yang dag sbyin sreg bya//} एवमुत्तमहोमकुण्डे सम्यक् होतव्यम् स.दु.१३१क/२४४; {yang dag pa'i dad pa kho nas khyim nas khyim med par rab tu 'byung bar byed pa} सम्यगेव श्रद्धया अगारादनगारिकां प्रव्रजन्ति अ.श.११३ख/१०३; {dngos kun rnams kyi de nyid ni/} /{yang dag mkhyen pas kun mkhyen yin//} सम्यक् सर्वपदार्थानां तत्त्वज्ञानाच्च सर्ववित् । त.स.१२१ख/१०५०; नूनम् — {'di ni 'di'i chung ma yin yang dag go snyam nas} नूनमस्येयं सहधर्मचारिणीत्यवेत्य जा.मा.१११ख/१२९.
yang dag pa ji lta
= {yang dag pa ji lta ba/}
yang dag pa ji lta ba
अव्य. यथाभूतम्— {de bzhin gshegs pa'i yang dag pa ji lta ba'i ye shes kyi stobs} तथागतयथाभूतज्ञानबलम् अ.सा.१२१क/६९; द्र.— {yang dag pa ji lta ba bzhin/}
yang dag pa ji lta ba nyid
१. यथाभूतता — {gang na yang dag pa ji lta ba nyid yod pa de na rnam par rtog pa gang yang med} यत्र च यथाभूतता, न तत्र कश्चिद्विकल्पः सु.प.३१क/१० २. यथाभूतम् — {'on kyang gang zag de ni yang dag pa ji lta ba nyid la mtshan mar byas shing rnam par brtags nas yang dag pa ji lta ba bzhin ma yin pa la} अपि तु खलु पुनः स पुद्गलो निमित्तीकृत्य विकल्प्य च यथाभूतमयथाभूते अ.सा.१३३ख/७६.
yang dag pa ji lta ba bzhin gyi sems can
यथाभूत– सत्त्वः — {gang gis de ltar shes pa de ni yang dag pa ji lta ba bzhin gyi sems can zhes bya'o//} येनैवं ज्ञातः, स उच्यते यथाभूतसत्त्व इति सु.प.३१ख/१०.
yang dag pa ji lta ba bzhin gyi sems dpa'
यथाभूतसत्त्वः — {de byang chub sems dpa' zhes bya'o//} {yang dag pa ji lta ba bzhin gyi sems dpa' zhes bya'o//} स बोधिसत्त्व इत्युच्यते, यथाभूतसत्त्व इत्युच्यते सु.प.३१ख/१०.
yang dag pa ji lta ba bzhin du 'jug
क्रि. यथाभूतमवतरति — {ma skyes pa dang} … {yang dag pa ji lta ba bzhin du 'jug ste} अजाततां च…यथाभूतमवतरति द.भू.२३९ख/४२.
yang dag pa ji lta ba bzhin du mthong ba
• वि. यथाभूतदर्शी — {yang dag pa ji lta ba bzhin du mthong bas byang chub sems dpa' sems can rnams la snying rje chen po 'jug go//} यथाभूतदर्शिनो बोधिसत्त्वस्य सत्त्वेषु महाकरुणा प्रवर्तते शि.स.६८ख/६७; • सं. यथाभूतदर्शनम् — {yid mnyam par bzhag pas yang dag pa ji lta ba bzhin du mthong bar 'gyur ro//} समाहितमनसो य– थाभूतदर्शनं भवति शि.स.६८ख/६७.
yang dag pa ji lta ba bzhin du mthong ba skyo bar 'gyur
पा. यथाभूतदर्शी निर्विद्यते, प्रामोद्यपूर्वकधर्मभेदः — {mchog tu dga' ba sngon du 'gro ba'i chos dgu} … {yang dag pa ji lta ba bzhin du mthong ba skyo bar 'gyur ro//} नव प्रामोद्यपूर्वका धर्माः… यथाभूतदर्शी निर्विद्यते मि.को.१२०ख ।
yang dag pa ji lta ba bzhin du gnas pa
वि. यथाभूतस्थितः — {chos thams cad la stong par blta ste} … {yang dag pa ji lta ba bzhin du gnas pa dang} सर्वधर्मान् शून्यान् व्यवलोकयति…यथाभूतस्थितान् स.पु.१०४ख/१६७.
yang dag pa ji lta ba bzhin du zhugs pa
यथाभूतप्रवृत्तः, ओ त्वम् — {lam lta bur gyur pa'i phyir lam mo/} /{yang dag pa ji lta ba bzhin du zhugs pa'i phyir rigs pa'o//} पथि– भूतत्वान्मार्गः । यथाभूतप्रवृत्तत्वान्न्यायः अभि.भा.५०क/१०६१.
yang dag pa ji lta ba bzhin du yongs su shes pa
पा. यथाभूतपरिज्ञानम् — {byang chub kyi phyogs dang mthun pa'i chos sum cu rtsa bdun dang yongs su tshol ba bzhi dang yang dag pa ji lta ba bzhin du yongs su shes pa bzhi po de dag bsdus pa la ni byang chub sems dpa' rnams kyi byang chub kyi phyogs dang mthun pa'i sbyod pa zhes bya'o//} सप्तत्रिंशद्बोधिपक्ष्या धर्माश्चतस्रश्च पर्येषणाश्चत्वारि च यथाभूतपरिज्ञानानि यथापूर्वनिर्दिष्टान्यभिसमस्य बोधिसत्त्वानां बोधिपक्ष्यचर्येत्युच्यते बो.भू.१९१ख/२५६; {yang dag pa ji lta ba bzhin yongs su shes pa rnam par dbye ba'i tshigs su bcad pa brgyad de} यथा– भूतपरिज्ञानविभागे दश (अष्ट भो.पा.) श्लोकाः सू.व्या.२४५ख/१६१; द्र.—
yang dag pa ji lta ba bzhin du yongs su shes pa bzhi
चत्वारि यथाभूतपरिज्ञानानि — १. {ming tshol bar gyur pa yang dag pa ji lta ba bzhin du yongs su shes pa} नामैषणागतं यथाभूतपरिज्ञानम्, २. {dngos po tshol bar gyur pa yang dag pa ji lta ba bzhin du yongs su shes pa} वस्त्वेषणागतं यथाभूतपरिज्ञानम्, ३. {ngo bo nyid du btags pa yang dag pa ji lta ba bzhin du yongs su shes pa} स्वभावप्रज्ञप्त्येषणागतं यथाभूतपरिज्ञानम्, ४. {bye brag tu btags pa tshol bar gyur pa yang dag pa ji lta ba bzhin du yongs su shes pa} विशेषप्रज्ञप्त्येषणागतं यथाभूतपरिज्ञानम् बो.भू.३०क/३६; द्र.— {yang dag pa ji lta ba bzhin du shes pa rnam pa bzhi/}
yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes
• क्रि. यथाभूतं प्रजानाति — {dge ba dang mi dge ba dang lung du ma bstan pa'i chos mngon par 'du bya ba yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes so//} कुशलाकुशलाव्याकृत– धर्माभिसंस्कारं च यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२५१ख/४९; {de de lta bu'i shes par bya ba khong du chud pa'i blos sems can gyi sems thibs po rab tu rgyu ba yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes te} स एवंज्ञानानुगतया बुद्ध्या सत्त्वचित्तगहनोपचारं च यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२५१ख/४९; • सं. यथाभूतप्रज्ञानम् — {sems mnyam par bzhag na yang dag pa ji lta ba bzhin rab tu shes pa'i phyir} समाहितचित्तस्य यथाभूतप्रज्ञानात् अभि.भा.६६क/११२७.
yang dag pa ji lta ba bzhin du shes pa
यथाभूतज्ञानम् — {blo ni sems mnyam par gzhag pa'i yang dag pa ji lta ba bzhin du shes pa'o//} बुद्धिः समाहितचित्तस्य यथाभूतज्ञानम् सू.व्या.१८४ख/८०; यथाभूतपरिज्ञानम् — {chos rnams yang dag pa ji lta ba bzhin du shes pa ni rnam pa bzhi ste} चतुर्विधं यथाभूतपरिज्ञानं धर्माणाम् सू.व्या.२४५ख/१६२; द्र.— {yang dag pa ji lta ba bzhin du shes pa rnam pa bzhi} चतुर्विधं यथाभूतपरिज्ञानम् १. {ming yongs su tshol ba dang ldan pa} नामपर्येषणागतम्, २. {dngos po yongs su tshol ba dang ldan pa} वस्तुपर्येषणागतम्, ३. {ngo bo nyid du 'dogs pa yongs su tshol ba dang ldan pa} स्वभावप्रज्ञप्तिपर्येषणागतम्, ४. {khyad par du 'dogs pa yongs su tshol ba dang ldan pa} विशेषप्रज्ञप्तिपर्येषणागतम् सू.व्या.२४५ख/१६२; द्र.— {yang dag pa ji lta ba bzhin du yongs su shes pa bzhi/}
yang dag pa ji lta ba bzhin ma yin pa
अयथाभूतम्— {'on kyang gang zag de ni yang dag pa ji lta ba nyid la mtshan mar byas shing rnam par brtags nas yang dag pa ji lta ba bzhin ma yin pa la yang dag pa ji lta bar 'du shes pas dmigs pa la mi dmigs par yongs su bsngo bar byed pa yin te} अपि तु खलु पुनः स पुद्गलो निमित्तीकृत्य विकल्प्य च यथाभूतमयथाभूते यथाभूतसंज्ञी उपलम्भमनुपलम्भे परिणामयेत् अ.सा.१३३ख/७६.
yang dag pa ji lta ba bzhin yongs su shes pa
= {yang dag pa ji lta ba bzhin du yongs su shes pa/}
yang dag pa ji lta ba bzhin rab tu shes pa
= {yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes pa/}
yang dag pa ji lta ba bzhin rab tu shes par 'gyur
क्रि. यथाभूतं प्रजानाति — {sems mnyam par bzhag na yang dag pa ji lta ba bzhin rab tu shes par 'gyur ro//} समा– हितचित्तो यथाभूतं प्रजानाति अभि.भा.३९क/१०२०.
yang dag pa nyid
• सं. १. सम्यक्त्वम् — {gang dag yang dag pa nyid skyon med pa la ma zhugs shing sa gsum la ma nges pa} ये च अनवक्रान्तसम्यक्त्वनियामा अनियतास्तिसृषु भूमिषु सु.प.२१क/२; {yang dag pa nyid du nges pa la 'jug par byed de} सम्यक्त्वं च न्याममवक्रामति श्रा.भू.१३क/२७; भूतता — {chos nyid dang chos kyi gnas nyid dang chos mi 'gyur ba nyid dang de bzhin nyid dang yang dag pa nyid dang bden pa nyid de ni 'dug pa ste} स्थितैवैषा धर्मता धर्मस्थितिता धर्मनियामता तथता भूतता सत्यता ल.अ.११२ख/५९; {de la ji lta ba bzhin du yod pa nyid gang zhe na/} {dmigs pa'i yang dag pa nyid dang} … {gang yin pa ste} तत्र यथावद्भाविकता कतमा । या आलम्बनस्य भूतता श्रा.भू.७६क/१९६ २. = {de kho na nyid} तत्त्वम् — {de bzhin yi ger 'brel ba rnams/} /{nga yi yang dag nyid mi shes//} तथा ह्यक्षरसंसक्तस्तत्त्वं वेत्ति न मामकम् ।। ल.अ.१४४क/९१; {byis pa smra ba'i spros la dga' ba dag/} /{yang dag nyid la blo gros yangs mi byed//} जल्पप्रपञ्चाभिरता हि बालास्तत्त्वे न कुर्वन्ति मतिं विशालाम् । ल.अ.१२९क/७५; भूतम् — {bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub la yang dag pa nyid rjes su rtogs pas yang dag par bstan par bya} अनुत्तरायां सम्यक्संबोधौ भूतानुगमेन सन्दर्शयितव्यम् अ.सा.१६९ख/९५ ३. = {myang 'das} सम्यक्त्वम्, निर्वाणम्— {yang dag pa nyid ni mdo las mya ngan las 'das pa yin par bshad do//} ‘सम्यक्त्वं निर्वाणम्’ इत्युक्तं सूत्रे अभि.भा.१६क/९२३; • अव्य. यथाभूतम्, अविपरीतम् — {yang dag nyid la kun nas sgrib/} /{skyo ba'i sems kyang 'jig par byed//} (?) न पश्यति यथाभूतं संवेगादवहीयते । बो.अ.२३ख/८.७.
yang dag pa nyid du
तत्त्वतः — {'jig rten pa yis dngos mthong zhing /} /{yang dag nyid du'ang rtog byed kyi//} लोकेन भावा दृश्यन्ते कल्प्यन्ते चापि तत्त्वतः । बो.अ.३१क/९.५; भाविकत्वम् — {bdag nyid chen pos} … /{stong dang bdag med sogs ngo bo/} /{yang dag nyid du bsgrubs zin to//} महान्मतिः ।। शून्यानात्मादिरूपस्य भाविकत्वं च साधितम् । त.स.१२५ख/१०८४.
yang dag pa nyid skyon med pa la ma zhugs pa
वि. अनवक्रान्तसम्यक्त्वनियामः — {gang dag yang dag pa nyid skyon med pa la ma zhugs shing sa gsum la ma nges pa} ये च अनवक्रान्तसम्यक्त्वनियामा अनियतास्तिसृषु भूमिषु सु.प.२१क/२.
yang dag pa nyid ji lta ba bzhin
यथाभूतम् — {gzung ba dang 'dzin pa'i rnam par rtog pa yang dag pa nyid ji lta ba bzhin du gnas pas rnam par rtog pa mi 'byung ba'i phyir theg pa gcig po khong du chud par byas pa yin no//} ग्राह्यग्राहकविकल्पयथाभूतावस्थानादप्रवृत्तेर्विकल्पस्य एकयानावबोधः कृतो भवति ल.अ.१०८ख/५५.
yang dag pa nyid du nges pa'i phung po
सम्यक्त्वनियतराशिः म.व्यु.१७३७ (३८क).
yang dag pa nye bar bstan pa
भू.का.कृ. समुपदिष्टः — {rgan po la 'os chags bral gyis/} /{sdug bsngal yang dag nye bar bstan//} कष्टं समुपदिष्टं ते वैराग्यं स्थविरोचितम् ।। अ.क.२१०ख/८७.११.
yang dag pa dang log pa thams cad yang dag par sel ba
पा. सम्यक्त्वमिथ्यात्वसर्वसंग्रसनः, समाधिविशेषः — {yang dag pa dang log pa thams cad yang dag par sel ba zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सम्यक्त्वमिथ्यात्वसर्वसंग्रसनो नाम समाधिः म.व्यु.६०५ (१४ख).
yang dag pa ma yin pa
• वि. अभूतः — {yang dag min pa rnam bcu drug/} /{sgro btags nas ni yongs su sred//} अभूतान् षोडशाकारान् आरोप्य परितृष्यति । प्र.वा.११८क/१.२७३; {gang gi phyir med pa de'i phyir sems can ni yang dag pa ma yin pa zhes bya'o//} यस्माच्च न संवि– द्यते, तस्मादभूताः सत्त्वा इत्युच्यन्ते सु.प.३०ख/९; {chos thams cad yang dag pa ma yin par rnam par rtog pa las byung ba} सर्वधर्मानभूतविकल्पोदितान् ल.अ.१४५क/९२; असत् — {'dir yang dag pa ma yin pa ni dam pa ma yin pa'i rnam par gzhag pa'am mi bden pa'i rnam par gzhag pa ste} असताम् असाधूनां व्यवस्था, असत्या वा व्यवस्था वा.टी.५१ख/३; {yang dag ma yin lam du 'jug par bdag mi dga'//} नासत्पथप्रणयने रमते मनो मे ।। जा.मा.२४ख/२८; असद्भूतः — {de bzhin rnam par dpyad pa yis/} /{btsal na bdag kyang yang dag min//} तथाऽहमप्यसद्भूतो मृग्यमाणो विचारतः ।। बो.अ.३३ख/९.७५; {yang dag ma yin pa'i/} /{rigs kyi rgyags pas khengs pa yi/} /{sems kyis} असद्भूतजातिमदोद्धतेन चेतसा त.प.३२२क/१११२; • अव्य. असम्यक् — {de ni yang dag pa ma yin te} तदसम्यक् त.प.१५०ख/७५४; {de ni yang dag pa ma yin te} एतदप्यसम्यक् त.प.२०३ख/८७५; {de ni yang dag pa ma yin te} तदेतदसम्यक् त.प.२२०ख/९११; अभूतम् — {kun tu rgyu mo mdzes mas yang dag pa ma yin par skur ba btab bo//} सुन्दरिकया प्रव्राजिकया अभूतेनाभ्याख्यातः वि.व.३१६ख/१.१३०.
yang dag pa ma yin pa kun tu rtog pa
= {yang dag pa ma yin pa'i kun tu rtog pa/}
yang dag pa ma yin pa smra ba
वि. अभूतवादी — {yang dag min pa smra ba dmyal bar 'gro} अभूतवादी नरकानुपैति वि.व.२८१क/१.९७.
yang dag pa ma yin pa la dmigs pa
वि. अभूतारम्बणः — {de'i phyir yang dag pa ma yin pa la dmigs pa ni sems can zhes bya'o//} तेनोच्यन्ते अभूतारम्बणाः सत्त्वा इति सु.प.३०ख/९.
yang dag pa ma yin pa'i kun tu rtog pa
पा. अभूतपरिकल्पः, ग्राह्यग्राहकविकल्पः— {yang dag pa ma yin pa'i kun tu rtog pa ni gzung ba dang 'dzin par rnam par rtog pa'o//} अभूतपरिकल्पो ग्राह्यग्राहकविकल्पः म.भा.१क/९; {yang dag ma yin kun rtog ni/} /{sems dang sems byung khams gsum pa//} अभूतपरिकल्पस्तु चित्तचैत्तास्त्रिधातुकाः त्रि.भा.१६४ख/७९; {yang dag pa ma yin pa kun tu rtog pa ni gzhan gyi dbang gi ngo bo nyid do//} अभूतपरिकल्पः परतन्त्रः स्वभावः म.भा.३क/१८; {yang dag pa ma yin pa'i kun du rtog pa'i rtsa ba gang yin/} {smras pa/} {yang dag pa ma yin par kun du rtog pa'i rtsa ba ni phyin ci log gi 'du shes so//} अभूतपरिकल्पस्य किं मूलम्? आह—विपर्यस्ता संज्ञा मूलम् शि.स.१४६ख/१४०.
yang dag pa ma yin pa'i kun tu rtog pa rnam pa bcu
अभूतपरिकल्पो दशविधः — । (क) १. {rtsa ba'i rnam par rtog pa} मूलविकल्पः, २. {mtshan ma'i rnam par rtog pa} निमित्तविकल्पः, ३. {mtshan mar snang ba'i rnam par rtog pa} निमित्तप्रतिभासस्य विकल्पः, ४. {mtshan mar 'gyur ba'i rnam par rtog pa} निमित्तविकारविकल्पः, ५. {mtshan mar snang bar 'gyur ba'i rnam par rtog pa} निमित्तप्रतिभासविकारविकल्पः, ६. {gzhan gyis bstan pa'i rnam par rtog pa} परोपनीतो विकल्पः, ७. {tshul bzhin gyi rnam par rtog pa} योनिशोविकल्पः, ८. {tshul bzhin ma yin pa'i rnam par rtog pa} अयोनिशोविकल्पः, ९. {mngon par zhen pa'i rnam par rtog pa} अभिनिवेशविकल्पः, १०. {rnam par g}.{yeng ba'i rnam par rtog pa} विक्षेपविकल्पः अभि.स.भा.१०१ख/१३७. । (ख) १. {dngos po med pa rnam par rtog pa} अभावविकल्पः, २. {dngos por rnam par rtog pa} भावविकल्पः, ३. {sgro 'dogs pa'i rnam par rtog pa} समारोपविकल्पः, ४. {skur pa 'debs pa'i rnam par rtog pa} अपवादविकल्पः, ५. {gcig pa nyid du nam par rtog pa} एकत्वविकल्पः, ६. {tha dad pa nyid du rnam par rtog pa} पृथक्त्वविकल्पः, ७. {ngo bo nyid du rnam par rtog pa} स्वभावविकल्पः, ८. {khyad par du rnam par rtog pa} विशेषविकल्पः, ९. {ming ji lta ba bzhin du don du rnam par rtog pa} यथानामार्थविकल्पः, १०. {don ji lta ba bzhin du ming du rnam par rtog pa} यथार्थनामविकल्पः अभि.स.भा.१०२ख/१३८.
yang dag pa ma yin pa'i rtog pa
• पा. अभूतकल्पः — {yang dag pa ma yin pa'i rtog pa ni 'jig rten las 'das pa'i ye shes kyi rjes su mthun pa ma yin pa'i rnam par rtog pa gang yin pa'o//} अभूतकल्पो यो न लोकोत्तरज्ञानानुकूलः कल्पः सू.व्या.१७०ख/६३; {yang dag min rtog yang dag min/} /{yang dag ma yin min mi rtog/} /{rtog min mi rtog ma yin pa/} /{shes bya thams cad yin par brjod//} अभूतकल्पो न भूतो नाभूतोऽकल्प एव च । न कल्पो नापि चाकल्पः सर्वं ज्ञेयं निरुच्यते ।। सू.अ.१७०ख/६३; • सं. अभूतकल्पनम् — {rnam gsum rnam gnyis kyang nyon mongs/} /{rnam bdun yang dag min rtog las//} त्रेधा द्वेधा च संक्लेशः सप्तधाऽभूतकल्पनात् ।। म.वि.४०ख/१.१२; • द्र.— {yang dag pa ma yin pa'i kun tu rtog pa/} {yang dag pa ma yin par yongs su rtog pa/}
yang dag pa ma yin pa'i tha snyad
असद्व्यवहारः — {gzhan rjes su 'dzin pa la 'jug pa brdzun smra ba dang ngam pa dang bdag bstod cing gzhan la smod pa la sogs pa yang dag pa ma yin pa'i tha snyad ston par mi byed do//} न हि परानुग्रहप्रवृत्ता मिथ्याप्रलापारम्भात् स्वोत्कर्षपरविपंसनादीनसद्व्यवहारानुपदिशन्ति वा.न्या.३३७क/६८.
yang dag pa ma yin pa'i rnam par gzhag pa
असद्व्यवस्था — {yang dag pa ma yin pa'i rnam par gzhag pa zhes bya ba smos te/} {'dir yang dag pa ma yin pa ni dam pa ma yin pa'i rnam par gzhag pa'am mi bden pa'i rnam par gzhag pa ste} असद्व्यवस्थोपन्यासैः । असताम् असाधूनां व्यवस्थाः, असत्यो वा व्यवस्थाः वा.टी.५१ख/३.
yang dag pa ma yin pa'i tshig
अभूतपदम् — {bcom ldan 'das tshig brgya rtsa brgyad po gang lags/} {bcom ldan 'das kyis bka' stsal pa} … {yang dag pa'i tshig dang yang dag pa ma yin pa'i tshig dang} कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम्? भगवानाह…भूतपदमभूतपदम् ल.अ.६८क/१७.
yang dag pa ma yin par kun rtog pa'i bag chags
पा. अभूतपरिकल्पवासना — {de la blo gros chen po dbang po'i rnam par shes pa thams cad 'gag pa ni 'di lta ste/} {kun gzhi rnam par shes pa'i yang dag pa ma yin par kun rtog pa'i bag chags sna tshogs 'gog pa ste} तत्र सर्वेन्द्रियविज्ञाननिरोधो महामते यदुत आलयविज्ञानस्य अभूतपरिकल्पवासनावैचित्र्यनिरोधः ल.अ.६९ख/१८.
yang dag pa ma yin par kun brtags pa'i mtshan nyid
अभूतपरिकल्पलक्षणम् — {blo gros chen po phung po dag rang dang spyi'i mtshan nyid dang yang bral ba ste/} {yang dag pa ma yin par kun brtags pa'i mtshan nyid kyi rnam par rtog pas rab tu phye ba la byis pa rnams rnam par rtog gi 'phags pa rnams kyis ni ma yin te} स्कन्धा अपि महामते स्वसामान्यलक्षणविरहिता अभूतपरिकल्पलक्षणविचित्र (कल्प भो.पा.)प्रभाविता बालैर्विकल्– प्यन्ते न त्वार्यैः ल.अ.८२ख/२९.
yang dag pa ma yin par sgro btags pa
असद्भूतसमारोपः — {de bzhin du blo gros chen po byis pa so so'i skye bo lta ba ngan pa'i mu stegs can gyi bsam par ltung ba dag gcig pa dang tha dad par smra ba la mngon par zhen te/} {de ni yang dag pa ma yin par sgro btags pa'o//} एवमेव महामते बालपृथग्जनाः कुदृष्टितीर्थ्याशयपतिता एकत्वान्यत्ववादानभिनिविशन्ते । स च असद्भूतसमारोपः ल.अ.९३क/३९.
yang dag pa ma yin par gtogs pa
वि. अभूतपर्यापन्नः — {'jig rten thams cad ni yang dag pa ma yin pa ste/} {yang dag pa ma yin par gtogs so//} सर्वलोको ह्यभूतः, अभूतपर्यापन्नः सु.प.३१ख/१०.
yang dag pa ma yin par yongs su rtog pa
पा. अभूतपरिकल्पः — {yang dag pa ma yin par yongs su rtog pa'i mtshan nyid bcom ldan 'das kyis bdag la bshad du gsol/} {bde bar gshegs pas bdag la bshad du gsol} देशयतु मे भगवान्, देशयतु मे सुगतः अभूतपरिकल्पस्य लक्षणम् ल.अ.११४ख/६१.
yang dag pa ma yin par rab tu zhugs pa
वि. वितथप्रयातः — {byis pa'i blo can bdag tu mngon par zhen pa} … {yang dag pa ma yin par rab tu zhugs pa} बालबुद्धय आत्माभिनिविष्टाः…वितथप्रयाताः द.भू.२१९ख/३१.
yang dag pa ma lags pa
वि. अभूतः — {bram ze'i bu mo rtswa mis yang dag pa ma lags pas skur pa btab lags} चञ्चामाणविकयाऽभूतेनाभ्याख्यातः वि.व.३०६ख/१.१३०.
yang dag pa yin
= {yang dag pa yin pa/}
yang dag pa yin pa
वि. सम्यक् — {gang zhig rtag pa'i ngag las skyes pa'i shes pa de ni don ji lta ba nyid kyis yang dag pa yin te} यो नित्यवाक्यजनितः प्रत्ययः स यथार्थत्वेन सम्यक् त.प.१६५क/७८५; भूतम्— {gal te bcom ldan 'das tshad ma yang dag pa yin pas don ci yod de} ननु प्रमाणभूतेन भगवता कोऽर्थः प्र.अ.५ख/७.
yang dag pa la yang dag par nges pa
सम्यक्त्वसम्यग्नियतता — {yang dag pa la yang dag par nges pa dang} … {yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes so//} सम्यक्– त्वसम्यग्नियततां च… (यथाभूतं) प्रजानाति द.भू.२५३ख/५०.
yang dag pa so so so sor thob par byas
भू.का.कृ. पृथक् पृथक् सम्प्रापितः — {kun tu snang bar byas pa des sems can thams cad kyi sems nyon mongs pa'i 'ching ba las bkrol te/} {yang dag pa so so so sor thob par byas} तेनावभासेन सर्वसत्त्वाश्चित्तक्लेशबन्धनान् मोचयित्वा पृथक् पृथक् सम्प्रापितः स.दु.९७क/१२०.
yang dag pa'i sku
पा. संशुद्धकायः — {dbugs kyi dang po gang zhig dbu ma'i rtsa la rab tu 'byung bar 'gyur ba yon tan med pa de ni gsung rdo rje'i yul la yang dag pa'i sku'o//} श्वासस्य प्रथम उद्भवो यो मध्यनाड्यां भवति, स निर्गुणो वाग्वज्रविषये संशुद्धकायः वि.प्र.२२६ख/२.१६.
yang dag pa'i dge ba'i bshes gnyen
पा. भूतकल्याणमित्रम्, क्षणसम्पद्भेदः — {mi khom pa brgyad las rnam par ldog pa yang shin tu dkon} … {yang dag pa'i dge ba'i bshes gnyen yang shin tu dkon} दुर्लभा अष्टाक्षणविनिवृत्तिः…दुर्लभानि भूतकल्याणमित्राणि ग.व्यू.३८१ख/९०; {yang dag pa'i dge ba'i bshes gnyen ston pa'o//} दर्शकः भूतकल्याणमित्राणाम् ग.व्यू.३४४क/४१८.
yang dag pa'i bgo skal
संविभागः — {bcom ldan las byung gtam gyi rim pas nyer bskrun yang dag rig pa myong ba'i sa/} /{bcom ldan 'di de bdag gi bdud rtsi yang dag bgo skal chen por gyur pa yin//} भगवन्मयकथाक्रमोपनतसंविदास्वादभूः स एष भगवन् महानमृतसंविभागो मम ।। अ.क.७६ख/७.६०.
yang dag pa'i bgrang ba
सम्यग्गणना — {gal te dbugs rngub pa la dbugs 'byin par 'dzin tam/} {dbugs 'byin pa la dbugs rngub par 'dzin na 'chol bar 'grang ba'i skyon no//} {de las gzhan pa ni yang dag pa'i bgrang ba yin no//} सङ्करः, यद्याश्वासं प्रश्वासतो गृह्णाति विप– र्ययाद्वा । अतोऽन्यथा सम्यग्गणना अभि.भा.११क/८९९.
yang dag pa'i sgrub pa'i de bzhin nyid
पा. सम्यक्प्रतिपत्तितथता, तथताभेदः — {de bzhin nyid rnam pa bdun po 'jug pa'i de bzhin nyid dang} … {yang dag pa'i sgrub pa'i de bzhin nyid la brten nas bden pa rnam par gzhag pa yin no//} सत्यव्यवस्थानं तु सप्तविधां तथतामाश्रित्य प्रवृत्तितथतां…सम्यक्प्रतिपत्तितथतां च सू.व्या.२४४ख/१६१.
yang dag pa'i ngag
पा. सम्यग्वाक्, मार्गाङ्गभेदः — {yang dag pa'i lta ba dang rtog pa dang rtsol ba dang dran pa rnams ni rtsibs lta bu yin no//} {yang dag pa'i ngag dang las kyi mtha' dang 'tsho ba rnams ni lte ba lta bu yin no//} {ting nge 'dzin ni mu khyud lta bu yin no//} सम्यग्दृष्टिसङ्कल्पव्यायामस्मृतयो ह्यरस्थानीयाः, सम्यग्वाक्कर्मान्ताजीवा नाभिस्थानीयाः, समाधिर्नेमिस्थानीयः अभि.भा.३०ख/९८३; {yang dag yan lag brgyad kyi lam ni} … {yang dag pa'i ngag ni stag gdong ma dang} सम्यक्चाष्टाङ्गमार्गो भवति… सम्यग्वाग् व्याघ्रास्या वि.प्र.१७२ख/३.१६८.
yang dag pa'i ngo bo
वि. भाविकः — {'di ltar gcig la yang dag pa'i ngo bo gnyis rigs pa ma yin pa'i phyir de ni gdon mi za bar 'khrul pa nyid du rnam par gzhag par bya ba yin no//} तथाह्येकस्य द्वैरूप्यं भाविकमयुक्तमिति तदवश्यं भ्रान्तं व्यवस्थापनीयम् त.प.१२५क/६९९.
yang dag pa'i dngos po
भूतवस्तु — {yang dag pa'i dngos po dang ldan pa} भूतवस्तुकम् श्रा.भू.७६ख/१९७.
yang dag pa'i dngos po dang ldan pa
वि. भूतवस्तुकः — {gzhan yang de dag ni zhi gnas kyi phyogs dang /} {lhag mthong gi phyogs dang /} {dngos po thams cad dang ldan pa dang /} {yang dag pa'i dngos po dang ldan pa dang /} {rgyu dang 'bras bu'i dngos po dang ldan pa'i dmigs pa yin pas na} अपि चैतदालम्बनं शमथपक्ष्यं, विपश्यनापक्ष्यं, सर्ववस्तुकं, भूतवस्तुकं, हेतुफलवस्तुकं च श्रा.भू.७६ख/१९७.
yang dag pa'i bsngags pa
भूतवर्णः — {yang dag pa'i bsngags pa brjod pa} भूतवर्णं निश्चारयति म.व्यु.२६२१ (४९क).
yang dag pa'i ting nge 'dzin
पा. सम्यक्समाधिः, मार्गाङ्गभेदः — {rdzu 'phrul gyi rkang pa rnams dang ting nge 'dzin yang dag byang chub kyi yan lag dang yang dag pa'i ting nge 'dzin ni ting nge 'dzin kho na yin no//} ऋद्धिपादाः समाधिसम्बोध्यङ्गं सम्यक्समाधिश्च समाधिरेव अभि.भा.३८ख/१०१८; {yang dag yan lag brgyad kyi lam ni} … {yang dag pa'i ting nge 'dzin ni bya rgod gdong ma ste} सम्यक्चाष्टाङ्गमार्गो भवति…सम्यक्समाधिः गृध्रास्येति वि.प्र.१७२ख/३.१६८; {yang dag pa'i lta ba dang rtog pa dang rtsol ba dang dran pa rnams ni rtsibs lta bu yin no//} {yang dag pa'i ngag dang las kyi mtha' dang 'tsho ba rnams ni lte ba lta bu yin no//} {ting nge 'dzin ni mu khyud lta bu yin no//} सम्यग्दृष्टिसङ्कल्पव्यायामस्मृतयो ह्यरस्थानीयाः, सम्यग्वाक्कर्मान्ताजीवा नाभिस्थानीयाः, समाधिर्नेमिस्थानीयः अभि.भा.३०ख/९८३; अभि.स.भा.६५ख/९०.
yang dag pa'i rtog pa
• पा. सम्यक्सङ्कल्पः, मार्गाङ्गभेदः — {yang dag pa'i lta ba dang rtog pa dang rtsol ba dang dran pa rnams ni rtsibs lta bu yin no//} {yang dag pa'i ngag dang las kyi mtha' dang 'tsho ba rnams ni lte ba lta bu yin no//} {ting nge 'dzin ni mu khyud lta bu yin no//} सम्यग्दृष्टिसङ्कल्पव्यायामस्मृतयो ह्यरस्थानीयाः, सम्यग्वाक्कर्मान्ताजीवा नाभिस्थानीयाः, समाधिर्नेमिस्थानीयः अभि.भा.३०ख/९८३; {yang dag yan lag brgyad kyi lam ni} … {yang dag pa'i rtog pa ni bya rog gdong ma dang} सम्यक्चाष्टाङ्गमार्गो भवति…सम्यक्सङ्कल्पः काकास्या वि.प्र.१७२ख/३.१६८; अभि.स.भा.६५क/८९; • सं. १. = {rnam par rtog pa} सङ्कल्पः, वितर्कः — {yang dag pa'i rtog pa ma gtogs pa zhes bya ba la/} {yang dag pa'i rtog pa ni rnam par rtog pa yin pas so//} सङ्कल्पवर्ज्या इति । सङ्कल्पः वितर्कः अभि.स्फु.२३४क/१०२४ २. सन्तीरणम् — {yang dag pa'i rtog pa med pa dang yongs su 'tshol ba'i bsam pa can ma yin pa'i phyir} असन्ती– रणापरिमार्गणाशयत्वात् अभि.भा.४३क/१०३४.
yang dag pa'i rtog pa med pa
असन्तीरणम् — {zad pa shes pa dang mi skye ba shes pa ni yang dag pa'i rtog pa med pa dang yongs su 'tshol ba'i bsam pa can ma yin pa'i phyir lta ba ma yin no//} क्षयज्ञानमनुत्पादज्ञानं च न दृष्टिः, असन्तीरणापरिमार्गणाशयत्वात् अभि.भा.४३क/१०३४.
yang dag pa'i rtogs pa
सम्प्रतिपत्तिः — {skyon dang bcas pa la shes pa log par 'gyur ba yin te/} {skyon dang bral ba na yang dag pa'i rtog} ( {rtogs} ) {pa skye ba'i phyir ro//} दुष्टेषु हि ज्ञानं मिथ्या भवति, दोषापगमे सम्प्रतिपत्तिदर्शनात् त.प.२४१क/९५२.
yang dag pa'i lta ba
• पा. सम्यग्दृष्टिः, मार्गाङ्गभेदः — {yang dag pa'i lta ba dang rtog pa dang rtsol ba dang dran pa rnams ni rtsibs lta bu yin no//} {yang dag pa'i ngag dang las kyi mtha' dang 'tsho ba rnams ni lte ba lta bu yin no//} {ting nge 'dzin ni mu khyud lta bu yin no//} सम्यग्दृष्टिसङ्कल्पव्यायामस्मृतयो ह्यरस्थानीयाः, सम्यग्वाक्कर्मान्ताजीवा नाभिस्थानीयाः, समाधिर्नेमिस्थानीयः अभि.भा.३०ख/९८३; {yang dag yan lag brgyad kyi lam ni} … {yang dag pa'i lta ba ni khyi gdong ma dang} सम्यक्चाष्टाङ्गमार्गो भवति… सम्यग्दृष्टिः श्वानास्या वि.प्र.१७२ख/३.१६८; • सं. सम्यग्दर्शनम् — {de nas rgyal po de} … {yang dag pa'i lta ba'i sems ni rnyed nas} अथ स राजा…प्रतिलब्धसम्यग्दर्शनचेताः जा.मा.१७९क/२०८.
yang dag pa'i mtha'
• सं. भूतकोटिः, परमार्थपर्यायः — {de lta na'ang nyan thos kyi sa'am rang sangs rgyas kyi sa la yang dag pa'i mthar gang yang mngon sum du mi byed do//} न त्वेव भूतकोटिं साक्षात्करोति, यदुत श्रावकभूमौ वा प्रत्येकबुद्धभूमौ वा अ.सा.३२७ख/१८४; {gang zhig zag med chos rnams ni/} /{yang dag mtha' la yang dag brten//} अनास्रवश्च यो धर्मो भूतकोटिसमाश्रितः ।। म.मू.२९१क/४५१; {yang dag pa'i mtha' ni thugs su chud} अवबुद्धा भूतकोटिः ल.वि.१६९क/२५४; • वि. भूतान्तः — {don grub pa dang shA kya'i bu/} /{yang dag mtha' dang phud bu lnga/} /{tshig stobs can dang yid gzhungs pa/} /{phyi ma'i dus na 'byung bar 'gyur//} सिद्धार्थः शाक्यतनयो भूतान्तः पञ्चचूडकः । वाग्बलिरथ मेधावी पश्चात्काले भविष्यति ।। ल.अ.१८९क/१६१; • द्र.— {yang dag par lta ba/}
yang dag pa'i mtha' mtha' ma yin pa'i rang bzhin la 'jug pa
भूतकोट्यकोटिस्वभावावतारः — {chos thams cad yang dag pa'i mtha' mtha' ma yin pa'i rang bzhin la 'jug pa la ni mos} भूतकोट्यकोटिस्वभावावतारं सर्वधर्माणामित्यधिमुच्यमानः रा.प.२२९क/१२१.
yang dag pa'i mtha'i ye shes kyi yul rnam par mi 'khrugs pa
भूतकोट्यविकोपितज्ञानविषयः, ओ त्वम् — {yang dag pa'i mtha'i ye shes kyi yul rnam par mi 'khrugs pa'i phyir yang dag par gsung ba zhes bya'o//} भूतकोट्यविकोपितज्ञानविषयत्वादवितथानन्यथावादीत्युच्यते ल.वि.२०६ख/३०९.
yang dag pa'i mthar ma yin pa
अभूतकोटिः — {shes rab kyi pha rol tu phyin pa ni gnyis su blta bar mi bya/} {gnyis ma yin par yang ma yin} … {yang dag pa'i mthar ma yin/} {yang dag pa'i mthar ma yin par yang ma yin no//} प्रज्ञापारमिता न द्वयेन द्रष्टव्या न अद्वयेन…न भूतकोट्या न अभूतकोट्या कौ.प्र.१४२ख/९५.
yang dag pa'i don
भूतार्थः — {yang dag pa'i don du dag pa yin pa'i phyir de gnyis la dag par 'dzin pa ni tshul khrims dang brtul zhugs mchog tu 'dzin pa yang ma yin no//} भूतार्थशुद्धित्वान्न तयोः शुद्धिग्राहः शीलव्रतपरामर्शः अभि.भा.२३५क/७९२; {sgra dang shes pa thams cad ni/} /{yang dag don la nges pa min//} न शाब्दाः प्रत्ययाः सर्वे भूतार्थाध्यवसायिनः ।। त.स.४३क/४३६; {yang dag don bsgoms las byung ba/} /{yid kyi rnam par shes pa yis//} भूतार्थभावनोद्भूतमानसेनैव चेतसा । त.स.१२१क/१०४७; भूतोऽर्थः — {yang dag ma yin rnam par rig/} /{gal te yang dag don de bzhin//} वेत्ति चाभूतमाकारं भूतमर्थं तथैव चेत् ।। त.स.७४ख/६९८; तत्त्वार्थः — {yid la byed las yang dag don yul ye shes 'byung} मनस्काराज्ज्ञानं प्रभवति च तत्त्वार्थविषयम् । सू.अ.१३३क/६.
yang dag pa'i don gyi yul
वि. तत्त्वार्थविषयः — {yid la byed las yang dag don yul ye shes 'byung} मनस्काराज्ज्ञानं प्रभवति च तत्त्वार्थविषयम् । सू.अ.१३३क/६.
yang dag pa'i don bsgoms las byung ba
वि. भूतार्थभावनोद्भूतः — {yang dag don bsgoms las byung ba/} /{yid kyi rnam par shes pa yis/} /{smad par gyur kyang kun rdzob tu/} /{ma phrad nyid dag rig par 'gyur//} भूतार्थभावनोद्भूतमानसेनैव चेतसा । अप्राप्ता एव वेद्यन्ते निन्दिता अपि संवृतौ ।। त.स.१२१क/१०४७.
yang dag pa'i don can ma yin pa
वि. अभूतार्थः — {yang dag pa'i don can ma yin pa nye bar len pa'i stobs las byung ba can yang rgyud las rnam par bzlog pa bzung ba'i phyir mi 'gyur ro//} अभूतार्थं खल्वप्युपादानबलभावि सन्तानस्य विपयर्योपादानान्न स्यात् प्र.वृ.३२४क/७४.
yang dag pa'i don dang ldan pa
= {yang dag pa'i don ldan/}
yang dag pa'i don du dag pa
भूतार्थशुद्धिः, ओ द्धित्वम् — {yang dag pa'i don du dag pa yin pa'i phyir de gnyis la dag par 'dzin pa ni tshul khrims dang brtul zhugs mchog tu 'dzin pa yang ma yin no//} भूतार्थशुद्धित्वान्न तयोः शुद्धिग्राहः शीलव्रतपरामर्शः अभि.भा.२३५क/७९२.
yang dag pa'i don 'dod pa
वि. तत्त्वार्थी — {gang tshe yang dag don 'dod pa/} /{rnam par mi rtog chags med pas/} /{mthong ba de la rnal 'byor zhugs/} /{the tsom med par nga yang mthong //} यदा पश्यति तत्त्वार्थी निर्विकल्पो निरञ्जनः । तदा योगं समापन्नो द्रक्ष्यते मां न संशयः ।। ल.अ.१६०क/१०९.
yang dag pa'i don ldan
वि. भूतार्थिकः — {kun mkhyen} … /{yang dag don ldan khyod phyag 'tshal//} सर्वज्ञ भूतार्थिक नमोऽस्तु ते सू.अ.२५८ख/१७८.
yang dag pa'i dran pa
• पा. सम्यक्स्मृतिः, मार्गाङ्गभेदः — {yang dag pa'i lta ba dang rtog pa dang rtsol ba dang dran pa rnams ni rtsibs lta bu yin no//} {yang dag pa'i ngag dang las kyi mtha' dang 'tsho ba rnams ni lte ba lta bu yin no//} {ting nge 'dzin ni mu khyud lta bu yin no//} सम्यग्दृष्टिसङ्कल्पव्यायामस्मृतयो ह्यरस्थानीयाः, सम्यग्वाक्कर्मान्ताजीवा नाभिस्थानीयाः, समाधिर्नेमिस्थानीयः अभि.भा.३०ख/९८३; {dran pa yang dag byang chub kyi yan lag dang yang dag pa'i dran pa ni dran pa kho na yin no//} स्मृतिसम्बोध्यङ्गं सम्यक्स्मृतिश्च स्मृतिरेव अभि.भा.३८ख/१०१८; {yang dag yan lag brgyad kyi lam ni} … {yang dag pa'i dran pa ni phag gdong ma dang} सम्यक्चाष्टाङ्गमार्गो भवति…सम्यक्स्मृतिः शूकरास्या वि.प्र.१७२ख/३.१६८; अभि.स.भा.६५ख/८९.
yang dag pa'i rnam par grol ba
सम्यग्विमुक्तिः — {ci'i phyir slob pa la yang dag pa'i rnam par grol ba dang yang dag pa'i shes pa ma bshad ce na} कस्माच्छैक्षस्य सम्यग्विमुक्तिः सम्यग्ज्ञानं च नोक्तम् अभि.भा.४१क/१०२७.
yang dag pa'i spong ba
१. सम्यक्प्रहाणम् — {rab kyi rtsal gyis rnam par gnon pa gzugs dang tshor ba dang 'du shes dang 'du byed rnams dang rnam par shes pa ni yang dag pa'i spong ba'am yang dag pa'i spong ba ma yin pa yang ma yin te} न हि सुविक्रान्तविक्रामिन् रूपवेदनासंज्ञासंस्कारविज्ञानानि सम्यक्प्रहाणानि वा असम्यक्प्रहाणानि वा सु.प.४३क/२१ । २. सम्यक्प्रहाणता — {gzugs dang tshor ba dang 'du shes dang 'du byed rnams dang rnam par shes pa yang dag pa'i spong ba yang ma yin/} {yang dag pa'i spong ba ma yin pa yang ma yin pa gang yin pa de shes rab kyi pha rol tu phyin pa'o//} या च रूपवेदनासंज्ञासंस्कारविज्ञानानां नापि सम्यक्प्रहाणता नाप्यसम्यक्प्रहाणता, इयं प्रज्ञापारमिता सु.प.४३क/२१; द्र.— {yang dag par spong ba/}
yang dag pa'i spong ba ma yin pa
१. असम्यक्प्रहाणम् — {rab kyi rtsal gyis rnam par gnon pa gzugs dang tshor ba dang 'du shes dang 'du byed rnams dang rnam par shes pa ni yang dag pa'i spong ba'am yang dag pa'i spong ba ma yin pa yang ma yin te} न हि सुविक्रान्तविक्रामिन् रूपवेदनासंज्ञासंस्कारविज्ञानानि सम्यक्प्रहाणानि वा असम्यक्प्रहाणानि वा सु.प.४३क/२१ । २. असम्यक्प्रहाणता — {gzugs dang tshor ba dang 'du shes dang 'du byed rnams dang rnam par shes pa yang dag pa'i spong ba yang ma yin/} {yang dag pa'i spong ba ma yin pa yang ma yin pa gang yin pa de shes rab kyi pha rol tu phyin pa'o//} या च रूपवेदनासंज्ञासंस्कारविज्ञानानां नापि सम्यक्प्रहाणता नाप्यसम्यक्प्रहाणता, इयं प्रज्ञापारमिता सु.प.४३क/२१.
yang dag pa'i byang chub
= {yang dag byang chub/}
yang dag pa'i sbyor ba
• सं. सम्यक्प्रयोगः — {byang chub sems dpa'i yang dag pa'i sbyor ba thams cad ni sbyor ba rnam pa lngas bsdus par rig par bya ste} पञ्चभिः प्रयोगैर्बोधिसत्त्वस्य सर्वसम्यक्प्रयोगसंग्रहो वेदितव्यः बो.भू.१५१क/१९५; • पा. सम्यक्प्रयोगः, धर्मालोकमुखभेदः — {yang dag pa'i sbyor ba ni chos snang ba'i sgo ste/} {yang dag par nan tan byed par 'gyur ro//} सम्यक्प्रयोगो धर्मालोकमुखं सम्यक्प्रतिपत्त्यै संवर्तते ल.वि.२०ख/२४ । .
yang dag pa'i sbyor ba yid la byed pa
पा. सम्यक्प्रयोगमनस्कारः, मनस्कारविशेषः — {yang dag pa'i sbyor ba yid la byed pa ni phyin ci ma log par sgrub pa'i phyir tshu rol du mi gnas pa'i yid la byed pa'i phyir ro//} सम्यक्प्रयोगमनस्कारोऽविपरीतानुष्ठानादर्वागस्थानमनसिकरणात् सू.व्या.१७९क/७३.
yang dag pa'i smon lam
• पा. सम्यक्प्रणिधानम्, प्रणिधानभेदः — {byang chub sems dpa'i smon lam} … {rnam pa lngar blta bar bya ste/} {sems bskyed pa'i smon lam dang} … {yang dag pa'i smon lam dang} बोधिसत्त्वप्रणिधानम्…पञ्चविधं द्रष्टव्यम्—चित्तोत्पादप्रणिधानम्…सम्– यक्प्रणिधानम् बो.भू.१४५क/१८६; • सं. सम्यक्प्रणिधानता — {gsum pa 'dis ni bdag nyid kyi yang dag pa'i smon lam tshul bzhin yid la byed pas bsdus pa ston te} अनेन तृतीयेन योनिशोमनस्कारसंगृहीतामात्मनः सम्यक्प्रणिधानतां दर्शयति सू.व्या.१८७ख/८४.
yang dag pa'i rtsol ba
पा. सम्यग्व्यायामः, मार्गाङ्गभेदः — {yang dag pa'i lta ba dang rtog pa dang rtsol ba dang dran pa rnams ni rtsibs lta bu yin no//} {yang dag pa'i ngag dang las kyi mtha' dang 'tsho ba rnams ni lte ba lta bu yin no//} {ting nge 'dzin ni mu khyud lta bu yin no//} सम्यग्दृष्टिसङ्कल्पव्यायामस्मृतयो ह्यरस्थानीयाः, सम्यग्वाक्कर्मान्ताजीवा नाभिस्थानीयाः, समाधिर्नेमिस्थानीयः अभि.भा.३०ख/९८३; {yang dag yan lag brgyad kyi lam ni} … {yang dag pa'i rtsol ba ni mkha' lding gdong ma dang} सम्यक्चाष्टाङ्गमार्गो भवति… सम्यग्व्यायामो गरुडास्या वि.प्र.१७२ख/३.१६८; अभि.स.भा.६५ख/८९.
yang dag pa'i tshig
भूतपदम् — {tshig brgya rtsa brgyad po gang lags} … {yang dag pa'i tshig dang yang dag pa ma yin pa'i tshig dang} कतमत्… अष्टोत्तरपदशतम्… भूतपदमभूतपदम् ल.अ.६८क/१७.
yang dag pa'i tshig dang yang dag pa ma yin pa'i tshig
पा. भूतपदमभूतपदम्, अष्टोत्तरशतपदान्तर्गतपदविशेषः — {bcom ldan 'das tshig brgya rtsa brgyad po gang lags/} {bcom ldan 'das kyis bka' stsal pa/} {skye ba'i tshig dang mi skye ba'i tshig dang} … {yang dag pa'i tshig dang yang dag pa ma yin pa'i tshig dang} कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम्? भगवानाह—उत्पादपदमनुत्पादपदम्…भूतपदमभूतपदम् ल.अ.६८क/१७.
yang dag pa'i tshul rjes su bstan pas legs par sdud pa
पा. भूतनयानुशासनोपसंहारः, क्षणसम्पद्भेदः — {mi khom pa brgyad las rnam par ldog pa yang shin tu dkon} … {yang dag pa'i tshul rjes su bstan pas legs par sdud pa yang shin tu dkon} दुर्लभा अष्टाक्षणविनिवृत्तिः…दुर्लभो भूतनयानुशासनोपसंहारः ग.व्यू.३८१ख/९०.
yang dag pa'i 'tsho ba
पा. सम्यगाजीवः, मार्गाङ्गभेदः — {yang dag pa'i lta ba dang rtog pa dang rtsol ba dang dran pa rnams ni rtsibs lta bu yin no//} {yang dag pa'i ngag dang las kyi mtha' dang 'tsho ba rnams ni lte ba lta bu yin no//} {ting nge 'dzin ni mu khyud lta bu yin no//} सम्यग्दृष्टिसङ्कल्पव्यायामस्मृतयो ह्यरस्थानीयाः, सम्यग्वाक्कर्मान्ताजीवा नाभिस्थानीयाः, समाधिर्नेमिस्थानीयः अभि.भा.३०ख/९८३; {yang dag yan lag brgyad kyi lam ni} … {yang dag pa'i 'tsho ba ni ce spyang gdong ma dang} सम्यक्चाष्टाङ्गमार्गो भवति…सम्यगाजीवो जम्बुकास्या वि.प्र.१७२ख/३.१६८; अभि.स.भा.६५ख/८९.
yang dag pa'i ye shes
पा. सम्यग्ज्ञानम्, लोकोत्तरमार्गस्य विषयः — {'jig rten las 'das pa'i lam gyi yul ni gnyis te/} /{de bzhin nyid dang yang dag pa'i ye shes so//} लोकोत्तरस्य हि मार्गस्य द्वयं विषयः—तथता सम्यग्ज्ञानं च अभि.स.भा.५६क/७७; {ming dang mtshan ma dang rnam par rtog pa dang yang dag pa'i ye shes dang de bzhin nyid dang de bzhin gshegs pa'i bdag gi 'phags pa so so rang gis rig pa la 'jug pa} नाम निमित्तं विकल्पः सम्यग्ज्ञानं तथता च तथागतप्रत्यात्मार्यगतिप्रवेशः ल.अ.१४४ख/९१; भूतज्ञानम् — {thams cad dmigs su med pa'i phyir/} /{yang dag ye shes rnam pa bzhi/} /{sa rnams kun la brtan pa yi/} /{don kun grub par byed par 'gyur//} सर्वस्यानुपलम्भाच्च भूतज्ञानं चतुर्विधम् । सर्वार्थसिद्ध्यै धीराणां सर्वभूमिषु जायते ।। सू.अ.२४५ख/१६१; संज्ञानम् — {bsdus pa yi/} /{rgyud rgyal ma lus thos nas yang dag ye shes lam la gnas pa'i rnal 'byor pas//} श्रुत्वा…योगी वा लघुतन्त्रराजमखिलं संज्ञानमार्गे स्थितः । वि.प्र.१०८ख/१, पृ.३.
yang dag pa'i ye shes snang ba po
वि. सम्यग्ज्ञानावभासकः — {dngos grub rnyed pa'i slob ma gang /} /{yang dag ye shes snang ba po/} /{mnar med spang ba'i rgyu yi phyir/} /{grub pas bla ma mngon phyag 'tshal//} सिद्धिलब्धोऽपि यः शिष्यः सम्यग्ज्ञानावभासकः । अभिवन्दयति गुरुं सिद्धोऽवीच्यात्याज्यहेतुना ।। हे.त.७ख/२०.
yang dag pa'i ye shes sangs rgyas
तथताज्ञानबुद्धः — {yang dag ye shes sangs rgyas dang /} /{dge 'dun rnams kyang ji ltar 'gyur//} तथताज्ञानबुद्धा वै सङ्घाश्चैव कथं भवेत् ।। ल.अ.६७ख/१६.
yang dag pa'i yon tan
भूतगुणः — {de bzhin gshegs pa'i yang dag pa'i yon tan don dam pa'i bstod pa bstan pa dang} तथागतभूतगुणपरमार्थस्तुतिनिर्देशतः र.व्या.७६ख/५; भूतो गुणः — {yang dag pa'i yon tan mang pos bstod pa} बहुभिश्च भूतैर्गुणैरभिष्टुतः स.पु.७५ख/१२८; सद्गुणः — {yang dag pa'i yon tan ma yin pa yongs su tshol ba la bde 'gro 'thob ces nga mi smra'o//} नाहमसद्गुणपर्येषकस्य सुगतिप्रतिलाभं वदामि रा.प.२४२ख/१४१.
yang dag pa'i yon tan ma yin pa yongs su tshol ba
वि. असद्गुणपर्येषकः — {yang dag pa'i yon tan ma yin pa yongs su tshol ba la bde 'gro 'thob ces nga mi smra'o//} ना– हमसद्गुणपर्येषकस्य सुगतिप्रतिलाभं वदामि रा.प.२४२ख/१४१.
yang dag pa'i lam
सन्मार्गः — {de ltar bdag nyid chen po des rgyal po} … {lta ba las gyur pa'i lam ngan pa de dang phral nas yang dag pa'i lam la btsud de} इति स महात्मा तं राजानं दृष्टिकृतकापथाद्विवेच्य समवतार्य च सन्मार्गम् जा.मा.१३९क/१६१; सम्यग्वर्त्म— {long bas long ba khrid pa na/} /{yang dag lam ni nges rtogs min//} अन्धेनान्धः समाकृष्टः सम्यग्वर्त्म प्रपद्यते । ध्रुवं नैव त.स.८६ख/७९३.
yang dag pa'i las kyi mtha'
पा. सम्यक्कर्मान्तः, मार्गाङ्गभेदः — {yang dag pa'i lta ba dang rtog pa dang rtsol ba dang dran pa rnams ni rtsibs lta bu yin no//} {yang dag pa'i ngag dang las kyi mtha' dang 'tsho ba rnams ni lte ba lta bu yin no//} {ting nge 'dzin ni mu khyud lta bu yin no//} सम्यग्दृष्टिसङ्कल्पव्यायामस्मृतयो ह्यरस्थानीयाः, सम्यग्वाक्कर्मान्ताजीवा नाभिस्थानीयाः, समाधिर्नेमिस्थानीयः अभि.भा.३०ख/९८३; {yang dag yan lag brgyad kyi lam ni} … {yang dag pa'i las kyi mtha' ni 'ug gdong ma dang} सम्यक्चाष्टाङ्गमार्गो भवति…सम्यक्कर्मान्त उलूकास्या वि.प्र.१७२ख/३.१६८; अभि.स.भा.६५क/८९.
yang dag pa'i shes
= {yang dag pa'i shes pa/}
yang dag pa'i shes pa
• पा. १. सम्यग्ज्ञानम् [1] अविसंवादकं ज्ञानम् — {mi slu bar byed pa'i shes pa ni yang dag pa'i shes pa yin no//} अविसंवादकं ज्ञानं सम्यग्ज्ञानम् न्या.टी.३७ख/१७; {de bas na don byed par nus pa'i dngos po bstan pa ni yang dag pa'i shes pa yin no//} त– तोऽर्थक्रियासमर्थवस्तुप्रदर्शकं सम्यग्ज्ञानम् न्या.टी.३८क /२३; {yang dag pa'i shes pa ni rnam pa gnyis te/} {mngon sum dang rjes su dpag pa'o//} द्विविधं सम्यग्ज्ञा– नम् । प्रत्यक्षमनुमानं चेति न्या.बि.२३१क/३५; {gal te byas pa log pa'i shes pa'i rgyu yin na de'i tshe ma byas pa yang dag pa'i shes pa'i rgyu nyid yin no//} यदि कृतकता मिथ्याज्ञाननिबन्धनम्, तदा सम्यग्ज्ञानस्याकृतकता हेतुः त.प.१७०ख/७९९ [2] परिनिष्पन्नलक्षणम् — {ming dang mtshan ma kun rtog pa/} /{rang bzhin gnyis kyi mtshan nyid de/} /{yang dag shes dang de bzhin nyid/} /{yongs su grub pa'i mtshan nyid do//} निमित्तं नाम सङ्कल्पः स्वभावद्वयलक्षणम् । सम्यग्ज्ञानं हि तथता परिनिष्पन्नलक्षणम् ।। ल.अ.८१ख/२९ २. सम्यगाज्ञा — {btsun pa dge slong rgan po ni dgra bcom pa} … {yang dag pa'i shes pas sems shin tu rnam par grol ba lags so//} स्थविरको भदन्त भिक्षुरर्हन्…सम्यगाज्ञासुविमुक्तचित्तः अ.श.२५९ख/२३७; • द्र. {yang dag par shes pa/}
yang dag pa'i shes pas sems shin tu rnam par grol ba
वि. सम्यगाज्ञासुविमुक्तचित्तः, अर्हतः — {btsun pa dge slong rgan po ni dgra bcom pa/} {zag pa zad pa} … {yang dag pa'i shes pas sems shin tu rnam par grol ba lags so//} स्थविरको भदन्त भिक्षुरर्हन् क्षीणास्रवः…सम्यगाज्ञासुविमुक्तचित्तः अ.श.२५९ख/२३७.
yang dag pa'i sa
भूतभूमिः — {so so rang chos mthong bas ni/} /{yang dag pa yi sa sbyangs te//} प्रत्यात्मदृष्टधर्माणां भूतभूमिविशोधितम् । ल.अ.१९१ख/१६५.
yang dag pa'i gso ba
भूतचिकित्सा — {sems can nad pa rnams la yang dag pa'i gso bar bya bar spro ba dang} ग्लानानां च सत्त्वानां भूतचिकित्सायै उत्सुको भवति शि.स.१५०क/१४६.
yang dag pa'i gso ba mdzad pa
वि. भूतचिकित्सकः, बुद्धस्य — {byams pa de bzhin gshegs pas chos kyi 'khor lo rnam pa 'di lta bu bskor te/} {de bskor bas de bzhin gshegs pa la de bzhin gshegs pa'o zhes bya'o//} … {yang dag pa'i gso ba mdzad pa zhes bya'o//} एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते…भूतचिकित्सक इत्युच्यते ल.वि.२०३ख/३०७.
yang dag par
• अव्य. सम्यक् — {thams cad yang dag par bshad du gsol lo//} सर्वं सम्यग् व्याख्याहि वि.प्र.१५२ख/१.२; {de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas shAkya thub pa la phyag 'tshal lo//} नमः शाक्यमुनये तथागतायार्हते सम्यक्संबुद्धाय शि.स.९५क/९४; सम्यक् प्रकारेण — {dang por yang dag bsten bya bla ma dag} गुरुरादौ सम्यक् प्रकारेण सेवनीयः वि.प्र.८९ख/३.२; भूततः — {yang dag pa la yang dag par rab tu shes la/} {de kho na bzhin du yang dag par ston pa} भूतं च भूततः प्रजानाति । तथैव च सम्प्रकाशयति बो.भू.१४१क/१८१; परमार्थतः — {bden par mngon par mi shes pa ni yang dag par ma rig pa ste} सत्येष्वनभिज्ञानं परमार्थतोऽविद्या द.भू.२२०क/३१; वस्तुतः — {yang dag par ni ba lang sgra/} /{tha dad yin yang mtshungs blo can/} /{gcig nyid yin pa snyam du zin//} वैल– क्षण्येऽपि वस्तुतः । गोशब्द एक एवेति मन्यन्ते समबुद्धयः ।। त.स.९३ख/८५२; • उ.स. सम्— {skyes bu de dag gi rig pa ni yang dag par rig pa dag ste} तेषां पुरुषाणां विदः संवित्तयः त.प.१६२ख/४६; {pha rol tu phyin pa mchog gi chos la zhugs pas bdag nyid gtso bo'i ngo bor yang dag par mthong ba'i phyir ro//} पारमिताग्रधर्मप्रवृत्त्या स्वात्मनः प्रधानभावसन्दर्शनात् सू.भा.१७९क/७३; • द्र.— {de dag la yang rnam pa gnyis/} /{yang dag par ni yod ma yin//} तेषामपि द्विरूपत्वं भाविकं नैव विद्यते ।। त.स.६३ख/५९९; {dngos po gcig la rnam pa gnyis/} /{yang dag par ni yod ma yin//} वास्तवं नैकभावस्य द्वैरूप्यमपि सङ्गतम् ।। त.स.६३ख/५९९.
yang dag par kun shes pa
सम्यगाज्ञा — {thams cad kyang dgra bcom pa} … {yang dag par kun shes pas sems shin tu rnam par grol ba} सर्वैरर्हद्भिः…सम्यगाज्ञासुविमुक्तचित्तैः अ.सा.२क/१.
yang dag par dkrugs pa
वि. समाकुलः — {de yi khyim ni thams cad kyang /} /{mi ma yin pas yang dag dkrugs//} अमानुषाकीर्ण सर्वं तं गृहं तस्य समाकुलम् ।। म.मू.२७६क/४३३.
yang dag par bkag
= {yang dag par bkag pa/}
yang dag par bkag pa
भू.का.कृ. संरुद्धः — {rgyal po 'dod chags gter de ni/} /{lag 'gro'i tshogs kyis yang dag bkag/} भुजङ्गगणसंरुद्धः स राजन् मान्मथो निधिः ।। अ.क.१८१ख/२०.७६.
yang dag par bkod
= {yang dag par bkod pa/} {yang dag par bkod nas} आरोप्य — {gzhon nu nye bar 'ongs pa pang par ni/} /{yang dag bkod nas yun ring mya ngan byas//} समीपमाप्तं नृपतिः कुमारमुत्सङ्गमारोप्य चिरं शुशोच ।। अ.क.६६क/५९.१४५.
yang dag par bkod pa
भू.का.कृ. समापादितः, ओ ता — {thugs rje'i bdag nyid sbrul chen lta bus} … {thun mong zad mi shes la yang dag bkod} साधारणेऽथाक्षये… कृपात्मभिस्त्वजगरप्रख्यैः समापादिता सू.अ.१८१क/७६.
yang dag par skul ba
वि. समादापकः — {dge ba'i bshes gnyen} … {yon tan thams cad la yang dag par skul ba} कल्याणमित्रः… समादापकः सर्वगुणेषु ग.व्यू.३४४क/४१८; द्र.— {yang dag par bskul ba/}
yang dag par skul ba po
ना. सञ्चोदकः, देवपुत्रः — {lha'i bu yang dag skul pos smras pa/bdag} {gis ni byang chub sems dpa' gzims mal nas bzhengs par gsol bar bgyi'o//} सञ्चोदको देवपुत्र आह — अहं बोधिसत्त्वं शयनादुत्थापयिष्यामि ल.वि.१०१ख/१४७.
yang dag par skye
= {yang dag par skye ba/}
yang dag par skye ba
• क्रि. सञ्जायते — {skye bo gcig pur yang dag skye/} /{gcig pu nyid du rnam par lhung //} एकः सञ्जायते जन्तुरेक एव विपद्यते ।। अ.क.२२३क/२४.१६९; {mkhas pa rtag tu lha dag dang /} /{mi rnams su ni yang dag skye//} देवेषु च मनुजेषु च नित्यं सञ्जायते च बुधः ।। सू.अ.२२१ख/१२९; समुदागच्छति — {sems kyi bsam pa tshad med pa yang yang dag par skye'o//} अप्रमाणचित्ताशयता च समुदागच्छति द.भू.२०८क/२५; • सं. सम्भवः — {de'i phyir 'chi ba'i dus su yid kyis bsam pa gang zhig dran par gyur pa der ni skye bo yang dag skye zhes pa ste/} {bsam pa skye ba'i nges pa'o//} अतो यद्भावं मृत्युकाले स्मरति च मनसा सम्भवस्तत्र ज– न्तोरिति भावोत्पादनियमः वि.प्र.२७१क/२.९३.
yang dag par skye bar 'gyur
क्रि. समुत्पद्यते — {ji srid mtshan me 'bar ba yi/} /{gnas su yang dag skye bar 'gyur//} यावन्निमित्तं ज्वलिताग्निस्थाने समुत्पद्यते । स.दु.१३०ख/२४४; समुपजायते — {don gyis go bas cig shos la'ang /} /{dran pa yang dag skye bar 'gyur//} अर्थापत्त्या द्वितीयेऽपि स्मृतिः समुपजायते ।। प्र.वृ.२७०ख/१२.
yang dag par skyed pa
पा. समुत्पादः, समुदागमभेदः — {ma tshang med dang mi spong dang /} … {yang dag skyed dang} … {rgyun mi gcod pa yang dag 'grub//} अवैकल्याप्रतिक्षेपः…स– मुत्पादः…अप्रस्रब्धिसमुदागमः ।। म.वि.४५क/५.३०.
yang dag par skyed par byed
क्रि. समावर्तयति — {de bzhin du tshegs chung ngus dge ba'i rtsa ba rgya che zhing tshad med pa dag yang dag par skyed par byed cing nye bar sgrub par byed pa dang} तथाऽल्पकृच्छ्रेण विपुलान्यप्रमाणानि कुशलमूलानि समावर्तयत्युपसंहरति बो.भू.१३८ख/१७८.
yang dag par skyes
= {yang dag par skyes pa/}
yang dag par skyes pa
• क्रि. समाजायत — {de nas de yi lus sbyong la/} /{dge slong rnams dang mu stegs dag/} /{su yi tshangs spyod dang ldan zhes/} /{rnam par rtsod pa yang dag skyes//} तस्याथ देहसत्कारे भिक्षूणां सह तीर्थिकैः । कस्य स ब्रह्मचारीति विवादः समाजायत ।। अ.क.१८६ख/८०.६५; समाससाद — {nor 'dzin ma nyid ma lus byin nas phan pa'i slad du ni/} /{bsod nams tshad kyis dpag dang bral ba de yis yang dag thob//} दत्त्वाऽखिलां वसुमतीं स समाससाद पुण्यं प्रमाणकलनारहितं हिताय ।। अ.क.१६७क/७४.११; • भू.का.कृ. सञ्जातः — {bu ni yang dag skyes pa dag//} सञ्जातं सुतम् अ.क.१२६ख/६६.१५; {kye ma bdag gi dge ba 'dir/} /{bar chod 'di ni+i yang dag skyes//} अहो बतान्तरायोऽयं सञ्जातः कुशले मम । अ.क.७३ख/७.३२; {ya mtshan chen po yang dag skyes//} सञ्जातपृथुविस्मयः अ.क.३४६क/४५.४६; समुत्पन्नः — {phyag rgya che las yang dag skyes/} /{lhan skyes gzhan dang 'grogs pa min//} महामुद्रासमुत्पन्नं सहजं नान्यया सह ।। वि.प्र.१०८क/१, पृ.२; द्र.— {byang shar gyi phyogs mtshams na me tog yang dag par skyes pa zhes bya ba'i sangs rgyas kyi zhing mchis te} पूर्वोत्तरे दिग्भागे सङ्कुसुमितं नाम बुद्धक्षेत्रमभूत् म.मू.९१क/३.
yang dag par skyes par gyur
क्रि. समजायत — {dga' ldan zhes bya lha rnams kyi nang du yang dag skyes par gyur//} देवानां तुषिताख्यानां निलये समजायत ।। अ.क.१५८क/१७.८.
yang dag par bskul
= {yang dag par bskul ba/}
yang dag par bskul ba
• क्रि. समचोदयत् — {bsam gtan kha ton sbyor ba'i slad/} /{lha mo yis ni yang dag bskul//} ध्यानाध्ययनयोगाय देवता समचोदयत् ।। अ.क.१५३ख/६९.२५; • वि. सञ्चोदनी — {sangs rgyas thams cad yang dag par bskul ba zhes bya ba'i 'od zer phyung bar gyur to//} सर्वबुद्धसञ्चोदनी नाम रश्मिः निश्चरति स्म म.मू.१७२ख/९५; {de bzhin gshegs pa'i phyag rgya} ( {chen po} ) {'i mdzod yang dag par bskul ba zhes bya ba'i ting nge 'dzin la snyoms par zhugs so//} तथागतमहामुद्राकोशसञ्चोदनीं नाम समाधिं समापद्यते स्म म.मू.२४५क/२७६; • भू.का.कृ. सञ्चोदितः — {sangs rgyas bcom ldan 'das rnams la yang dag par bskul ma thag tu nam mkha'i ngo bo nyid kyi ting nge 'dzin la snyoms par zhugs te} समनन्तरसञ्चोदिताश्च सर्वे बुद्धा भगवन्तः गगनस्वभावां समाधिं समापद्य म.मू.२४५क/२७६; • सं. सञ्चोदनम् म.व्यु.६८३५ (९७ख).
yang dag par bskyangs bsrungs pa
वि. सम्यक्पालनलालितः — {grong khyer pa tra li pu trar/} /{gang gis yang dag bskyangs bsrungs pas/} /{'jig rten mya ngan med byed pa/} /{sa bdag mya ngan med pa byung //} पुरे पाटलिपुत्रेऽभूदशोकः पृथिवीपतिः । येनाशोकः कृतो लोकः सम्यक्पालनलालितः ।। अ.क.१५१क/६९.२.
yang dag par bskyed
= {yang dag par bskyed pa/}
yang dag par bskyed pa
• भू.का.कृ. समवरोपितः — {lhag par yang des dge ba'i rtsa ba rnam pa sna tshogs dag yang dag par bskyed do//} भूयश्चानेन चित्राणि कुशलमूलानि समवरोपितानि अ.श.५क/४; • सं. । १. उद्भवः — {rgyal po chen po bzod dka' 'di/} /{skye bo gdung ba yang dag bskyed//} दुःसहोऽयं महाराज प्रजानां व्यसनोद्भवः ।। अ.क.२९ख/३.१२० २. सञ्जननता— {bag yangs kyi bde ba yang dag par bskyed pas sems can de dag gi lus kyang shin tu bde bar byed do//} आश्रयं चैषां प्रह्लादयामि, प्रस्रब्धिसुखसञ्जननतया ग.व्यू.३१ख/१२७.
yang dag par khengs pa
कृ. सम्पूर्यमाणः — {snying stobs rnams/} /{rnam par ma bri snying rje'i ro yis yang dag khengs//} अविलुप्तसत्त्वः सम्पूर्यमाणः करुणारसेन अ.क.३२ख/३.१५४.
वि. समाकुलः — {nad chen dag gis yang dag khyab/} … {lus} महाव्याधिसमाकुलम् ।। देहम् म.मू.२७६क/४३३.
yang dag par 'khrigs pa
वि. सङ्घटितः — {sngon med ltad mo 'bebs pa yis/} /{der ni skye bo yang dag 'khrigs/} /{rgyal po blon bcas blta brtson tshe//} अपूर्वकौतुकावेशात् तत्र सङ्घटिते जने । विलोकनोद्यते राज्ञि सामात्ये अ.क.३१९क/४०.१३८.
yang dag par 'khrugs
= {yang dag par 'khrugs pa/}
yang dag par 'khrugs pa
वि. समाकुलः — {'phar ma gcig dang sgo bzhi pa/} /{sna tshogs 'od kyis yang dag 'khrugs//} पुटमेकं चतुर्द्वारं नानारश्मिसमाकुलम् । हे.त.२५क/८२.
yang dag par 'khrungs pa
भू.का.कृ. सञ्जातः — {sras ni khyod dang mtshungs pa gnyis/} /{yang dag 'khrungs pa lha mos zos//} सदृशं ते सुतद्वयम् । सञ्जातं भक्षितं देव्याः अ.क.६८.६४; समुद्गतः — {skabs 'dir shin tu che ba'i sgra/} /{dung las yang dag 'khrungs pa'i tshe//} अस्मिन्नवसरे घोरे शङ्खशब्दे समुद्गते । अ.क.१५७क/१६.२७.
yang dag par gang
= {yang dag par gang ba/}
yang dag par gang ba
वि. समाकुलः — {srid pa'i nags 'dir rtag tu ni/} /{yon tan skyon gyis yang dag gang //} अस्मिन् भववने नित्यं गुणदोषसमाकुले । अ.क.४९ख/५.३३.
yang dag par go bar byed
क्रि. संज्ञापयति — {de 'dod na chos kyi stan la 'dug cing dbyangs gcig gis 'khor thams cad du sgra skad sna tshogs rnam pa tha dad pas yang dag par go bar byed do//} स धर्मासने निषण्ण आकाङ्क्षन् एकघोषोदाहारेण सर्वपर्षदं नानाघोषरुतविमात्रतया संज्ञापयति द.भू.२५६ख/५२.
yang dag par gyur
= {yang dag par gyur pa/}
yang dag par gyur pa
• क्रि. समाययौ — {de yis bud med gzugs btang nas/} … /{skyes pa nyid du yang dag gyur//} स्त्रीरूपं सा त्यक्त्वा…पुरुषत्वं समाययौ अ.क.१५ख/५१.१६; • वि. सद्भूतः — {de ni me long ye shes gzugs/} /{mnyam nyid ye shes dngos po can/} /{yang dag gyur pa so sor rtog/} /{de nyid bya ba nan tan te//} आदर्शज्ञानरूपा सा समताज्ञानभाविनी । सद्भूतप्रत्यवेक्षा च कृत्यानुष्ठाना सैव तु ।। हे.त.२१क/६८.
yang dag par grub
= {yang dag par grub pa/}
yang dag par grub pa
• भू.का.कृ. संवृत्तः — {gtsug lag khang gi thig btab pa'i/} /{dus mtshungs nyid du dga' ldan gyi/} /{lha yi gnas su gser gyi ni/} /{gtsug lag khang chen yang dag grub//} विहारसूत्रपातस्य तुल्य एव क्षणे महान् । हैमो विहारः संवृत्तस्तुषिते देवसद्मनि ।। अ.क.१९१क/२१.७२; समुद्गतः — {de la khams ni} … {sngon goms pa'i bag chags kyis yang dag par grub pa'i bsam pa la bya'o//} तत्र हि धातुः पूर्वाभ्यासवासनासमुद्गतः आशयः अभि.स्फु.२६८क/१०८६; समुदागतः म.व्यु.६८४४ (९७ख); • सं. १. समुदागमः — {phung po lhag ma med pa'i mya ngan las 'das pa gang yin pa de ni rigs yang dag par grub pa yin par rig par bya'o//} निरुपधिशेषपरिनिर्वाणं चायं गोत्रसमुदागमो वेदितव्यः श्रा.भू.७क/१५ २. संसिद्धिः — {de kho na nyid ye shes yang dag par grub pa'i rgya cher 'grel pa de kho na nyid bshad pa zhes bya ba} मर्मकारिकानामतत्त्वज्ञानसंसिद्धिपञ्जिका क.त.१५८५ ३. = {rang bzhin} संसिद्धिः, स्वभावः — {yang dag grub dang rang bzhin dang /} /{rang gzugs ngo bo nyid dang dngos//} संसिद्धिप्रकृती त्विमे ।। स्वरूपं च स्वभावश्च निसर्गश्च अ.को.१४६क/१.८.३७; संसिध्यतीति संसि– द्धिः । षिधु संराद्धौ अ.वि.१.८.३७; • ना. संसिद्धिः, मण्डलनायको देवः मि.को.६क ।
yang dag par glur blangs pa
क्रि. सम्प्रगीयते — {rgyud chen sgyu 'phrul dra ba 'dir/} /{rdo rje 'chang chen gsang sngags 'chang /} … {gis/} /{gang yang yang dag glur blangs pa//} मायाजाले महातन्त्रे या चास्मिन् सम्प्रगीयते । महावज्रधरैः…मन्त्रधारिभिः वि.प्र.१२१क/१, पृ.१८.
yang dag par dga'
= {yang dag par dga' ba/}
yang dag par dga' ba
वि. सम्प्रहृष्टः — {ngag gis ni yang dag par dga' ba'i sems kyis legs par byas so//} {rab tu byas so//} {bzang po zhig byas so zhes de ltar ngag tu brjod cing rjes su yi rang bar byed pa'o//} वाचा च सम्प्रहृष्टचेतनः तथाविधामेव वाचमुच्चारयन्, साधु कृतं भद्रकं कृतमिति बो.प.६९क/३७.
yang dag par dga' ba byas nas
प्रतिसम्मोद्य — {drang srong de gzhon nu nor bzangs la byon pa legs so zhes byas pa dang stan bting ba bya ba la sogs pa sngar bya ba'i yang dag par dga' ba byas nas smras pa} ऋषिः सुधनं कुमारं स्वागतवचनासनदानक्रियादिपुरःसरः प्रतिसम्मोद्योवाच वि.व. २१५ख/१.९२.
yang dag par dga' bar bgyi ba
क्रि. सम्प्रहर्षयामि — {dga' bas rjes su yi rang ngo zhes bya ba ni sems rab tu dang bas yang dag par dga' bar bgyi ba ste} अनुमोदे प्रसादेन इति सम्प्रहर्षयामि प्रसन्नचित्तः बो.प.६९क/३७.
yang dag par dga' bar bgyid pa
वि. सम्प्रहर्षकः — {byang chub sems dpa'} … {yang dag par 'dzin du stsol ba/} {yang dag par gzengs bstod pa/} {yang dag par dga' bar bgyid pa} बोधिसत्त्वानां…समादापकानां समुत्तेजकानां सम्प्रहर्षकाणाम् सु.प.२२क/२.
yang dag par dga' bar 'gyur ba
वि. सम्मोदनी — {bcom ldan 'das dang lhan cig mngon du yang dag par dga' bar 'gyur ba dang yang dag par mgu bar 'gyur ba'i gtam rnam pa sna tshogs byas nas phyogs gcig tu 'dug go//} भगवता सार्धं सम्मुखं सम्मोदनीं संरञ्जनीं विविधां कथां व्यतिसार्य एकान्ते निषण्णः वि.व.१३४ख/१.२३; संरञ्जनीयः — {yang dag par dga' bar 'gyur ba'i chos kyi rjes su 'jug pa} संरञ्जनीयधर्मे– ष्वनुवर्तनता शि.स.१०३क/१०२; सम्मोदनीयः म.व्यु.२९४२ (५३क).
yang dag par dga' bar bya ba
• कृ. संहर्षणीयम् — {'dod pa'i sdug bsngal yongs su spang bar 'dod pas yang dag par dga' bar bya ba yin no snyam du bsams pa'o//} कामदुःखपरित्यागाभिलाषेण संहर्षणीयमित्यभिप्रायः अभि.स्फु.१९६क/९५८; • वि. सम्प्रहर्षणी — {yang dag par bstan pa dang yang dag par 'dzin du gzhug pa dang yang dag par gzengs bstod pa dang yang dag par dga' bar bya ba'i byang chub sems dpa'i shes rab gang yin pa'o//} या बोधिसत्त्वस्य…सन्दर्शनी समादापनी समुत्तेजनी सम्प्रहर्षणी च प्रज्ञा बो.भू.११४ख/१४८; • सं. संहर्षणम् — {'khor bzhi yang dag par dga' bar bya ba'i phyir} चतसृणां पर्षदां संहर्षणार्थम् स.पु.१०८ख/१७४.
yang dag par dga' bar byed
= {yang dag par dga' bar byed pa/}
yang dag par dga' bar byed pa
• क्रि. सम्प्रहर्षयति — {dad pa'i yon tan dang ldan pa rnams la ni dad pa'i yon tan gyi 'brel ba'i gtam gyis yang dag par dga' bar byed do//} श्रद्धागुणसम्पन्नान् श्रद्धागुणसङ्कथया सम्प्रहर्षयति बो.भू.८१क/१०४; प्रतिसम्मोदयति — {mthong na gus par byas te/} {tshur spyon legs par byon to zhes brjod pas smra zhing kun tu smra la/yang} {dag par dga' bar byed} दृष्ट्वा सत्कृत्यालपति (संलपति) प्रतिसम्मोदयति—एहि स्वागतवादितया बो.भू.७९क/१०१; • वि. संहर्षकः — {kun tu 'di ni nyan thos mchog tu gyur/} … {yang dag dga' bar byed} सर्वत्र चैषो अमु अग्र– श्रावकः…संहर्षकः स.पु.७७ख/१३०; सम्मोदनी — {'di la byang chub sems dpa'i ngag gang yang dag par dga' bar byed pa ni} इह बोधिसत्त्वस्य या वाक्सम्मोदनी बो.भू.११५ख/१४९; • सं. संहर्षणा — {de la rab tu 'dzin pa gang zhe na/} {dang bar 'gyur ba'i dmigs pa gang yang rung ba bzung bas/} {sems yang dag par gzengs stod par byed pa dang yang dag par dga' bar byed pa dang yang dag par ston par byed pa dang yang dag par 'dzin du 'jug pa gang yin pa'o//} तत्र प्रग्रहः कतमः । या– ऽन्यतमान्यतमेन प्रसादनीयेनालम्बनेनोद्गृहीतेन चित्त(समुत्तेजना )संहर्षणा सन्दर्शना समादापना श्रा.भू.१४४क/३९३.
yang dag par dga' bar mdzad
= {yang dag par dga' bar mdzad pa/} {yang dag par dga' bar mdzad nas} सम्प्रहर्ष्य — {chos kyi gtam rnam grangs du mas yang dag par bstan/} {yang dag par 'dzin du bcug /yang} {dag par gzengs bstod/} {yang dag par dga' bar mdzad nas cang mi gsung bar bzhugs so//} अनेकपर्यायेण धर्म्यया कथया सन्दर्श्य समादाप्य समुत्तेज्य सम्प्रहर्ष्य तूष्णीम् अ.श.३४क/३०.
yang dag par dga' bar mdzad pa
• क्रि. सम्प्रहर्षयति — {mnyan pa de dag la bcom ldan 'das kyis chos kyi gtam gyis yang dag par bstan/} {yang dag par 'dzin du bcug/} {yang dag par gzengs stod/} {yang dag par dga' bar mdzad do//} तान्नाविकान् भगवान् धर्म्यया कथया सन्दर्शयति समादापयति समुत्तेजयति सम्प्रहर्षयति अ.श.३४क/३०; • वि. सम्प्रहर्षकः — {byang chub sems dpa' thams cad yag dag par 'dzin du 'jug pa dang yang dag par gzengs stod pa dang yang dag par dga' bar mdzad pa zhes bya'o//} सर्वबोधिसत्त्वसमादापकसमुत्तेजकसम्प्रहर्षक इत्युच्यते ल.वि.२१२क/३१३; • भू.का.कृ. सम्प्रहर्षितः — {de nas bcom ldan 'das kyis chos kyi gtam gyis yang dag par bstan/} {yang dag par 'dzin du bcug /yang} {dag par gzengs stod/} {yang dag par dga' bar mdzad do//} ततो भगवता धर्म्यया कथया सन्दर्शितः समादापितः समुत्तेजितः सम्प्रहर्षितः अ.श.१०७क/९७.
yang dag par dga' bar 'os pa
कृ. सम्प्रहर्षयितव्यम् — {yang dag par bstan par 'os pa rnams la ni yang dag par ston} … {yang dag par dga' bar bya bar 'os pa rnams la ni yang dag par dga' bar byed do//} सन्दर्शयितव्यां सन्दर्शयति…सम्प्रहर्षयितव्यां सम्प्रहर्षयति बो.भू.५७ख/७५.
yang dag par dgongs
= {yang dag par dgongs pa/}
yang dag par dgongs pa
• क्रि. समनुस्मरति — {'di la de bzhin gshegs pa'am byang chub sems dpa' bdag nyid kyis bdag nyid kyi sngon gyi gnas yang dag par dgongs te} इह तथागतो वा बोधिसत्त्वो वा आत्मनैवात्मनस्तावत्पूर्वनिवासं समनुस्मरति बो.भू.३६ख/४६; • भू.का.कृ. समन्वाहृतः — {sgrib pa thams cad kyi ri rnam par gtor ba'i phyir de bzhin gshegs pa thams cad kyis yang dag par dgongs pa yin} सर्वतथागतसमन्वाहृतो भवति सर्वावरणपर्वतविकिरणतायै ग.व्यू.२०४ख/२८६.
yang dag par dgod par bya
कृ. समादापयितव्यम् — {yang dag par rdzogs pa'i byang chub la yang dag pa nyid rjes su rtogs pas yang dag par bstan par bya/} {yang dag par dgod par bya} अनुत्तरायां सम्यक्संबोधौ भूतानुगमेन सन्दर्शयितव्यं समादापयितव्यम् अ.सा.१६९क/९५.
yang dag par bgags pa
भू.का.कृ. संरुद्धः — {sprin gyis yang dag bgags pa yi/} /{tsha zer can dang mtshungs bar bzung //} धत्ते जलदसंरुद्धतिग्मदीधितितुल्यताम् ।। अ.क.४२क/४.६७; सन्निरुद्धः — {der yang ba glang rwa dag ni/} /{rkang pa'i rgya yis rjes 'brang ba/} /{dpung gi 'khor lo chen po yis/} /{lam ni yang dag bgags pa'i tshe//} तत्रापि गोविषाणेन पादमुद्रानुसारिणा । महता बलचक्रेण सन्निरुद्धेषु वर्त्मसु ।। अ.क.१२९क/६६.४४.
yang dag par bgro ba
= {yang dag par 'gro ba/}
yang dag par bgrod pa
संक्रमणम् — {shar du phyogs pa'i gza' rnams ni lhun po la g}.{yas min du skor ba byed cing khyim gyi 'khor lo la yang dag par bgrod par byed do//} ग्रहाः पूर्वमुखा मेरोरप्रदक्षिणां कुर्वन्तो राशिचक्रे संक्रमणं कुर्वन्ति वि.प्र.१९५क/१.६३.
yang dag par mgu bar 'gyur ba
वि. संरञ्जनी — {mu stegs can kun du rgyu dag dang lhan cig mngon du yang dag par dga' bar 'gyur ba dang yang dag par mgu bar 'gyur ba'i gtam sna tshogs byas te} तीर्थिकपरिव्राजकैः सार्धं सम्मुखं सम्मोदनीं संरञ्जनीं विविधां कथां व्यतिसार्य वि.व.१८३ख/२.१०८; अ.श.२५७क/२३६.
yang dag par mgu bar bya ba
वि. सम्मोदनी — {de bzhin gshegs pa dang lhan cig tu yang dag par mgu bar bya ba dang yang dag par chags par bya ba'i gtam rnam pa mang po byas nas} तथागतेन सार्धं विविधां सम्मोदनीं संरञ्जनीं कथां कृत्वा ल.वि.१९६क/२९८.
yang dag par mgu bar byed pa ma yin
क्रि. न प्रतिसम्मोदयति — {ma ning la chos mi ston/} {de dag dang lhan cig 'dris par mi byed/} {yang dag par mgu bar byed pa ma yin} न च पण्डकस्य धर्मं देशयति, न च तेन सार्धं संस्तवं करोति, न च प्रतिसम्मोदयति स.पु.१०४ख/१६६.
yang dag par 'gags gyur
भू.का.कृ. संरुद्धः — {de nas gzings de chu gter gyi/} /{dbus su yang dag 'gags gyur cing /} /{tshong pa'i don mthun cho nge dag/} /{sgrogs tshe} अथाब्धिमध्ये संरुद्धे तस्मिन् प्रवहणे क्षणम् । साक्रन्दे वणिजां सार्थे अ.क.१३५क/६७.११.
yang dag par 'gul ba
वि. सञ्चलः — {rab tu 'gul ba nyin phyed la/} /{snod kyi 'jig rten yang dag 'gul/} /{sa rnams thams cad rab 'gul ba/} /{ri bo dang ni nags su bcas//} महाप्रकम्पो मध्याह्ने लोकभाजनसञ्चलम् । प्रकम्पते वसुमती सर्वा पर्वताश्च सकानना ।। म.मू.१९९ख/२१४.
yang dag par 'god
= {yang dag par 'god pa/}
yang dag par 'god pa
• क्रि. समादापयति — {de bdag nyid kyang srog gcod pa spangs shing gzhan yang srog gcod pa spong ba la yang dag par 'god do//} स आत्मना च प्राणातिपातात्प्रतिविरतो भवति, परानपि च प्राणातिपातविरमणाय समादापयति अ.सा.२८६क/१६१; • सं. संविभागः — {de yis rab zhi bdud rtsi thob/} /{dge ba'i slad du 'gro la des/} /{de ni yang dag 'god par mdzad//} प्राप्तं शमामृतं तेन जगतां कुशलाय सः । तत्संविभागं कुरुते अ.क.१८१क/८०.५; • कृ. समादापयत् — {kau shi ka de bas na gzhan la yang dag par ston pa dang yang dag par dgod pa dang yang dag par gzengs bstod pa dang yang dag par rab tu dga' bar byed pas ni bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub la} तस्मात्तर्हि कौशिक परं सन्दर्शयता समादापयता स– मुत्तेजयता सम्प्रहर्षयता अनुत्तरायां सम्यक्संबोधौ अ.सा.१६९ख/९५.
yang dag par 'grub
= {yang dag par 'grub pa/}
yang dag par 'grub pa
• क्रि. समुदागच्छति — {zag pa med pa'i dbyings la de bzhin gshegs pa rnams kyi yon tan thams cad pa nyid yang dag par 'grub bo//} तथागतानामनास्रवे धातौ गुणसर्वता समुदागच्छति र.व्या.१०५ख/५८; • सं. १. समुदागमः — {mtshan ma med pa la gnas pa dang po la ni yang dag par 'grub bo//} {mtshan ma med pa la gnas pa gnyis pa la ni byang chub sems dpa'i mtshan ma med pa bsgom pa yongs su dag par rig par bya'o//} प्रथमेऽनिमित्तविहारे समुदागमः, द्वितीयेऽनिमित्तविहारे बोधिसत्त्वनिर्निमित्तभावनायाः परिशुद्धिर्वेदितव्या बो.भू.१६६ख/२२०; {dge ba'i rtsa ba 'phel ba ni yun ring po nas 'dris par bya ba'i phyir sems can yongs su smin par byed pa yang dag par 'grub pa'o//} कुशलमूलनिरूढिर्दीर्घकालपरिचयात्सत्त्वपरिपाकसमुदागमः म.भा.२६ख/१८९; उदागमः — {brtan pa'i bstan bcos shes pa nyid/} /{gzhi dang ched du bya ba dang /} /{las dang} … {'bras bu ni/} /{yang dag 'grub pas khyad par 'phags//} वस्तुना चाधिकारेण कर्मणा च विशिष्यते ।…फलस्योदागमेन च ।।…शास्त्रज्ञता हि धीराणाम् सू.अ.२२३क/१३१ २. समुदागमत्वम् — {'byung ba chen po ni byang chub chen po yang dag par 'grub pa'i phyir ro//} महोदया महाबोधिसमुदागमत्वात् सू.व्या.१३९क/१५; • पा. समुदागमः — {yang dag par 'grub pa ni rnam pa bcu po 'di dag ste} इत्येष दशविधः समुदागमः म.भा.२६ख/१८९; द्र.—
yang dag par 'grub pa rnam pa bcu
दशविधः समुदागमः — १. {rigs yang dag par 'grub pa} गोत्रसमुदागमः, २. {mos pa yang dag par 'grub pa} अधिमुक्ति– समुदागमः, ३. {sems bskyed pa yang dag par 'grub pa} चित्तोत्पादसमुदागमः, ४. {bsgrub pa yang dag par 'grub pa} प्रतिपत्तिसमुदागमः, ५. {skyon med par 'jug pa yang dag par 'grub pa} नियामावक्रान्तिसमुदागमः, ६. {sems can yongs su smin par byed pa yang dag par 'grub pa} सत्त्वपरिपाकसमुदागमः, ७. {zhing yongs su dag pa yang dag par 'grub pa} क्षेत्रपरिशुद्धिसमुदागमः, ८. {phyir mi ldog pa'i sa la lung bstan pa 'thob pa yang dag par 'grub pa} अविनिवर्तनीयभूमिव्याकर– णलाभसमुदागमः, । ९. {sangs rgyas kyi sa yang dag par 'grub pa} बुद्धभूमिसमुदागमः, १०. {byang chub kun tu ston pa yang dag par 'grub pa} बोधिसन्दर्शनसमुदागमः म.भा.२६ख/१८९.
yang dag par 'grub pa chen po
पा. समुदागममहत्त्वम्, महत्त्वभेदः — {chen po bdun po 'di dag} … {chos chen po} … {yang dag par 'grub pa chen po} सप्तेमानि महत्त्वानि… धर्ममहत्त्वम्… समुदागममहत्त्वम् बो.भू.१५६क/२०२.
yang dag par 'grub pa bla na med pa nyid
पा. समुदागमानुत्तर्यम्, आनुत्तर्यभेदः — {bla na med pa nyid rnam pa gsum} … {sgrub pa bla na med pa nyid dang dmigs pa bla na med pa nyid dang yang dag par 'grub pa bla na med pa nyid do//} त्रिविधमानुत्तर्यं…प्रतिपत्त्यानुत्तर्यम्, आलम्बनानुत्तर्यम्, समुदागमानुत्तर्यं च म.भा.२०क/१४९.
yang dag par 'grub par 'gyur
क्रि. समुदागच्छति — {de ni rigs la sogs pa las yang dag par 'grub par 'gyur/} {'thob par 'gyur bas na yang dag par 'grub pa zhes bya'o//} समुदागच्छन्ति प्राप्नुवन्ति गोत्रादिभ्यस्तदिति समुदागमः म.टी.२८७ख/१४९; समृध्यति — {smon lam thams cad yang dag par 'grub par 'gyur te} सर्वप्रणिधानानि समृध्यन्ति श्रा.भू.२५क/६२; सम्पद्यते — {byang chub sems dpa' thams cad kyi smon lam la yang dag par 'grub par 'gyur ro//} सम्पद्यते (सर्व)– बोधिसत्त्वप्रणिधानेषु ग.व्यू.३१६ख/३८.
yang dag par 'grub par 'gyur ba
= {yang dag par 'grub par 'gyur/}
yang dag par 'grub par bya ba
समुदागमः — {brtson 'grus gang sbyin pa'i pha rol tu phyin pa yang dag par 'grub par bya ba'i phyir sbyin pa'i pha rol tu phyin pa la sbyor bar byed pa} यद्वीर्यं दानपारमिताप्रायोगिकं दानपारमितासमुदागमाय बो.भू.१०७ख/१३८.
yang dag par 'grub par byed
= {yang dag par 'grub par byed pa/}
yang dag par 'grub par byed pa
• क्रि. समुदानयति — {de ltar na byang chub sems dpa' ni tshegs chung ngus dge ba'i rtsa ba rgya chen po dpag tu med pa'i 'bras bu can dag mngon par 'grub par byed/} {yang dag par 'grub par byed do//} एवं हि बोधिसत्त्वोऽल्पकृच्छ्रेण विपुलान्यप्रमेयफलानि कुशलमूलान्यभिनिर्हरति समुदानयति बो.भू.१४०क/१७९; • सं. समुदागमः — {byang chub sems dpa'i gzhan gyi don rnam pa bcu gsum ste/} … {mngon par shes pa la sogs pa yon tan khyad par can rnams yang dag par 'grub par byed pa} त्रयोदशविधो बोधिसत्त्वस्य परार्थः…अभिज्ञादिभिर्विशेषकैर्गुणैः समुदागमः सू.व्या.१४३ख/२२; {mtshan ma med pa la gnas pa la rtsol ba dang bcas pa 'di ni} … {skad cig re re la byang chub kyi phyogs dang mthun pa'i chos thams cad yang dag par 'grub par byed pa dang} अयं साभोगो निर्निमित्तो विहारः…प्रतिक्षणं सर्वबोधिपक्ष्यधर्मसमुदागमतश्च बो.भू.१८१क/२३८.
yang dag par 'grel pa
सम्यक् विवरणम् — {don yang dag par 'grel pas chos rnams sbyin par byed pa gang yin pa'o//} यद्…धर्माणामनुप्रदानं सम्यगर्थविवरणतः बो.भू.४४ख/५८.
yang dag par 'gro
= {yang dag par 'gro ba/}
yang dag par 'gro ba
सङ्गीतिः — {de nas byang chub sems dpa' yang dag par 'gro ba'i khang pa'i sgo srung srin po'i dbang po srin po stong phrag bcu'i gtso bo mig bzangs zhes bya ba} अथ खलु सुनेत्रो नाम राक्षसेन्द्रो बोधि– सत्त्वसङ्गीतिप्रासादद्वारपालो दशानां राक्षससहस्राणां प्रमुखः ग.व्यू.२५९क/३४१; {yang dag par 'gro ba'i rnam grangs} सङ्गीतिपर्यायः अभि.स्फु.७ख/१२; {rim khang lnga pa'i nang na sa lnga pa la gnas pa'i byang chub sems dpa' chos yang dag par bgro ba'i dga' ba la mos pa} पञ्चमे पुरे पञ्चमीभूमिप्रतिष्ठितानां बोधिसत्त्वानां धर्मसङ्गीतिरतिप्रयुक्तानाम् ग.व्यू.१७क/११४.
yang dag par 'gro ba'i rnam grangs
ना. सङ्गीतिपर्यायः, पादग्रन्थः — {bstan bcos zhes bya ba ni ye shes la 'jug pa yin no//} {lus su gyur pa de la yan lag drug yod de/} {rab tu 'byed pa'i gzhi dang rnam par shes pa'i tshogs dang} … {yang dag par 'gro ba'i rnam grangs so//} शास्त्रमिति ज्ञानप्रस्थानम् । तस्य शरीरभूतस्य षट् पादाः — प्रकरणपादः, विज्ञानकायः…सङ्गीतिपर्यायः अभि.स्फु.७ख/१२.
yang dag par 'grogs pa
• सं. १. संसर्गः — {gang du dngos po 'gal ba rnams/} /{yang dag 'grogs par rab bstan pa//} विरुद्धानां पदार्थानां यत्र संसर्गदर्शनम् । का.आ.३३३क/२.३३०; समागमः — {bud med bde dang dpal 'byor 'di/} /{myur du yang dag 'grogs pa bzhin//} एताः स्त्रिय इव क्षिप्रं समागमसुखाः श्रियः ।। अ.क.१०.२६ २. = {'khrig pa} सङ्गमः, मैथुनम् — {rgyal po'i bu ni chung ma la/} /{yang dag 'grogs pa nyung bar gyur/} /{phal cher rgyal 'dod dpa' bo ni/} /{seng ge bzhin du 'khrig pa nyung //} राजपुत्रस्तु जायायामभूद्विरलसङ्गमः । सिंहाल्परतयः शूराः प्रायेण विजिगीषवः ।। अ.क.३२.१८; • भू.का.कृ. सङ्गतः — {de dag thub pa lnga brgya po/} /{'di dag de dang yang dag 'grogs//} तदैतत्सङ्गतं चास्य मुनीनां शतपञ्चकम् ।। अ.क.१४०ख/६७.७४.
yang dag par rgal bar byed
क्रि. समुल्लङ्घ्यते — {'khor ba yangs pa'i mya ngam lam chen} … {yang dag rgal byed} संसारविसारिमारवमहामार्गः समुल्लङ्घ्यते अ.क.१३४क/६७.१.
yang dag par rgyal ba can
ना. सञ्जयी, तीर्थिकाचार्यः — {smra 'dod kyi bu mo'i bu yang dag rgyal ba can} सञ्जयी वैरूटीपुत्रः अ.श.११३क/१०२.
yang dag par rgyas
= {yang dag par rgyas pa/}
yang dag par rgyas pa
वि. सम्भृतः — {de mtshungs kha dog yang dag rgyas/} /{sems can snying stobs stobs lhag pa//} तत्तुल्यवर्णसम्भू (म्भृ लि.पा.)ताः सत्त्वाः सत्त्वबलाधिकाः ।। अ.क.२३३क/२६.७; सम्फुल्लः — {rab shar nyer bye yang dag rgyas/} /{sbubs grol rna bye 'phro ba can/} /{me tog kha bye rnam rgyas yin//} प्रफुल्लोत्फुल्लसम्फुल्लव्याकोशविकचस्फुटाः ।। फुल्लश्चैते विकसिते स्युः अ.को.१५४ख/२.४.७; सम्फुल्लतीति सम्फुल्लः अ.वि.२.४.७.
yang dag par rgyas par gyur pa
भू.का.कृ. समुद्धूतः — {rin chen bu mos skyes bu mchog/} /{ma nor mchod nas mi yi bdag/} /{spro dga' yang dag rgyas gyur pa/} /{bdud rtsi'i rgya mtsho bzhin du mdzes//} अभ्यर्च्य कन्यारत्नेन नृपतिः पुरुषोत्तमम् । हर्षोत्सवसमुद्धूतः सुधासिन्धुरिवाबभौ ।। अ.क.३६३ख/४८.७३.
yang dag par rgyu
= {yang dag par rgyu ba/}
yang dag par rgyu ba
• क्रि. सञ्चरति — {de nas zla ba nyi shu rtsa bdun bzung nas 'dab ma gsum pa la srog yang dag par rgyu'o//} ततः सप्तविंशन्मासान् गृहीत्वा तृतीये पत्रे प्राणः सञ्चरति वि.प्र.२४७क/२.६१; • सं. १. सञ्चारः — {srog yang dag par rgyu ba ste/} {srog 'byung ba'o//} प्राणसञ्चारः प्राणोत्पत्तिः वि.प्र.२२७क/२.१७ । २. समुदाचारः — {lus kyi las kha na ma tho ba shin tu med pa yang dag par rgyu zhing 'byung ba yin} अत्यन्तानवद्यः काय– कर्मसमुदाचारः प्रवर्तते द.भू.२४५ख/४६; • वि. सञ्चारी, ओ रिणी — {snye ma dang 'grogs bung ba ni/} /{yang dag rgyu ba su yis zlogs//} भृङ्गः प्रसङ्गसञ्चारी मञ्जर्याः केन वार्यते ।। अ.क.२८६क/१०६.७; {bde sogs bdag po'i gzhu yi 'khri shing yang dag rgyu ba ni/} /{chu 'dzin gzhon nu dag la rab tu chags shing yun ring mdzes//} बालाम्बुदप्रणयिनी सुचिरं चकाशे सञ्चारिचापलतिकेव शचीधवस्य ।। अ.क.२५२ख/९३.४१; {de yi mdun na yangs pa yi/} /{legs byas bzhin du pad+mo rnams/} /{de mdun zhal gyi zla ba'i mthar/} /{mchod pa yang dag rgyu ba thob//} तस्य पद्मानि वैपुल्यं सुकृतानीव तत्क्षणात् । आवप्य चक्रुश्चक्राभां सर्वां सञ्चारिणीं (अवाप वक्त्राश्चन्द्रान्तामर्चा सञ्चारिणी लि.पा.) पुरः ।। अ.क.२३०क/८९.११०; • ना. = {brgya byin} संक्रन्दनः, इन्द्रः — {dbang po lnga ldan mchod byed dang /} /{khyab stobs dang ni smin pa 'joms/} /{yang dag rgyu dang} इन्द्रो मरुत्वान् मघवा बिडौजाः पाकशासनः ।…संक्रन्दनः अ.को.१३०ख/१.१.४५; संक्रन्दं नयति शत्रून् संक्रन्दनः । क्रदि आह्वाने रोदने च अ.वि.१.१.४५.
yang dag par rgyu ba med
असञ्चारः — {de nas 'dab ma de la srog gi rlung yang dag par rgyu ba med do//} ततस्तस्मिन् पत्रे प्रा(ण)वायोरसञ्चारः वि.प्र.२४६ख/२.६१.
yang dag par sgrub
= {yang dag par sgrub pa/}
yang dag par sgrub pa
• क्रि. समासादयति — {mngon sum gyis med} (? {yod} ) {pa'i tha snyad nges par byed par bstan te/} {yang dag par sgrub pa'o//} प्रत्यक्षात् नियमेन सद्व्य– वहारं प्रतिपद्यते समासादयति वा.टी.८५ख/४२; समुदानयति — {sangs rgyas kyi chos de dag yang dag par sgrub pa ste} तान् बुद्धधर्मान् समुदानयति शि.स.१७१क/१६८; समुदागच्छति — {byang chub sems dpa'i spyod pa thams cad kyi mthu mi sgul ba'i tshul gyis yang dag par sgrub bo//} सर्वबोधिसत्त्वचर्याबलं समुदागच्छत्यविचाल्ययोगेन द.भू.२४२क/४४; • सं. १. संसिद्धिः — {chu rnams} … /{las ni yang dag sgrub mthong ste/} /{lus can rnams la ma yin no//} जलानां कर्मसंसिद्धिर्दृश्यते न तु देहिनाम् ।। अ.क.३२८ख/४१.५०; सम्पादनम् — {don chen yang dag sgrub pa'i bya ba byed//} महार्थसम्पादनकृत्यकारिका सू.अ.१४३क/२१; संसाधनम् — {'di nyid de bzhin gshegs pa mnyes byed yin/} /{rang don yang dag sgrub pa'ang 'di nyid do//} तथागताराधनमेतदेव स्वार्थस्य संसाधनमेतदेव । बो.अ.१९ख/६.१२७; समुदानयनम् — {sangs rgyas kyi chos yang dag par sgrub pa'i thabs} बुद्धधर्मसमुदानयनोपायः अभि.स.भा.७३ख/१०२; सम्यक्प्रतिपत्तिः — {rab tu dbye ba'i de kho na rnam pa bdun te} … {yang dag par sgrub pa'i de kho na ste} सप्तविधं प्रभेदतत्त्वम्… सम्यक्प्रतिपत्तितत्त्वं च म.भा.१३क/३.१३; सम्यक्प्रतिपद् — {yang dag sgrub pa de nyid kyis/} /{khyod kyi yon tan pha mthar phyin//} सम्यक्प्रतिपदा त्वयि निष्ठां गुणा गताः ।। श.बु.१११क/२८ २. समुद्गमः — {'dun pa las kun 'byung ba zhes bya ba ni 'dun pa las yang dag par sgrub pa'o//} छन्दसमुदया इति । छन्दसमुद्गमा इत्यर्थः अभि.स्फु.२५३क/१०५९ ३. = {yang dag par sgrub pa nyid} समुदानयनत्वम् — {sangs rgyas kyi chos thams cad yang dag par sgrub pa'i phyir pha rol tu phyin pa'i stobs shin tu brtan pa yin} पारमिताबलसुप्रतिष्ठितश्च भवति सर्वबुद्धधर्मसमुदानयनत्वात् द.भू.२४६क/४६; • उ.प. समुदागतः — {byang chub sems dpa' tshogs yang dag par sgrub pa mtshungs pa gnyis} तुल्यसम्भारसमुदागतयोर्द्वयोः…बोधिसत्त्वयोः बो.भू.५०क/६५; द्र. {yang dag par bsgrubs pa/}
yang dag par sgrub pa'i de kho na
पा. सम्यक्प्रतिपत्तितत्त्वम्, प्रभेदतत्त्वभेदः — {rab tu dbye ba'i de kho na rnam pa bdun te/} {'jug pa'i de kho na dang} … {yang dag par sgrub pa'i de kho na ste} सप्तविधं प्रभेदतत्त्वम्—प्रवृत्तितत्त्वम्… सम्यक्प्रतिपत्तितत्त्वं च म.भा.१३क/३.१३.
yang dag par sgrub par 'gyur
क्रि. समुदानयिष्यति — {kun dga' bo dge slong nyis stong po de dag thams cad mnyam du byang chub sems dpa'i spyod pa yang dag par sgrub par 'gyur te} सर्व एवैते आनन्द द्वे भिक्षुसहस्रे समं बोधिसत्त्वचर्यां समुदानयिष्यन्ति स.पु.८३क/१४०.
yang dag par sgrub par 'gyur ba
= {yang dag par sgrub par 'gyur/}
yang dag par sgrub par byed
= {yang dag par sgrub par byed pa/}
yang dag par sgrub par byed pa
• क्रि. समुदानयति — {gang gi tshe tshogs yang dag par sgrub par byed} यदा सम्भारं च समुदानयति श्रा.भू.१३क/२७; समर्जयति — {rigs kyi bu de dag ni byang chub sems dpa' rnams kyi byang chub sems dpa'i skye ba bcu rnams te/} {de dag gis byang chub sems dpa' rnams skye bar 'gyur ba'o//} … {yang dag par sgrub par byed pa'o//} इमानि कुलपुत्र बोधिसत्त्वानां दश बोधिसत्त्वजन्मानि येषु बोधिसत्त्वा जायन्ते…समर्जयन्ति ग.व्यू.२०७क/२८८; • सं. सं– साधनम् — {'di nyid de bzhin gshegs pa mnyes byed yin/} /{rang don yang dag sgrub byed 'di nyid yin//} तथा– गताराधनमेतदेव स्वार्थस्य संसाधनमेतदेव । शि.स.८८क/८७.
yang dag par sgrogs
क्रि. संश्रावयति — {byang chub sems dpa' thams cad dang nyan thos thams cad bsags te phyis don 'di yang dag par sgrogs so//} सर्वान् बोधिसत्त्वान् सर्वश्रावकांश्च सन्निपात्य पश्चादेतमर्थं सं– श्रावयति स.पु.७१ख/१२०.
yang dag par sgrol ba
• सं. सन्तारणम्— {rlung ni g}.{yabs shing 'phen byed pa'i/} /{rnga yab dag gis rnam mdzes pa/} /{'gro ba yang dag sgrol min par/} /{snying stobs gyen du 'phyur bcas bzhin//} विक्षेपक्षिप्तमरुता चामरेण विराजितम् । सोच्छ्वासेनेव सत्त्वेन जगत्सन्तारणं विना ।। अ.क.२३क/३.४१; {sems can yang dag sgrol ba la//} सत्त्वसन्तारणं प्रति र.वि.१०२ख/५२; • वि. सन्तारकः — {srog chags bye ba khrag khrig brgya stong mang po yang dag par sgrol ba} बहुप्राणिकोटीनयुतशतसहस्रसन्तारकैः स.पु.२ख/१.
yang dag par brgyan
= {yang dag par brgyan pa/}
yang dag par brgyan pa
भू.का.कृ. समलंकृतः — {dga' ba'i tshal na} … {dpag bsam gyi shing rnams kyis yang dag par brgyan pa} नन्दवने… कल्पवृक्षसमलंकृते स.दु.९६ख/१२०; {sangs rgyas mtshan gyis yang dag brgyan//} बुद्धलक्षणैः समलंकृतः स.दु.१०८ख/१६४; अलंकृतः — {mtshams bzhi pa la sgo bzhi pa/} /{rdo rje srad bus yang dag brgyan//} चतुष्कोणं चतुर्द्वारं वज्रसूत्रैरलंकृतम् ।। हे.त.२३ख/७८.
yang dag par bsgrag
= {yang dag par bsgrag pa/}
yang dag par bsgrag pa
आसङ्कीर्तनम् — {gal te nus pa nyid yin na ston pa'i yon tan yang dag par bsgrag go//} प्रतिबलता चेच्छास्तुर्गुणासङ्कीर्तनम् वि.सू.८७ख/१०५.
yang dag par bsgrags pa
• सं. सङ्कीर्तनम् — {ming yang dag par bsgrags pa} नामसङ्कीर्तनम् त.प.१८४ख/८५; {yon tan yang dag par bsgrags pa dang} गुणसङ्कीर्तने वि.सू.४३ख/५५; {rjes su 'gyod pa'i mes gdungs dang /} /{dam pa rnams dang 'grogs pa dang /} /{yang dag bsgrags dang sbyin pa yis/} /{lus can rnams kyi sdig nyams byed//} पश्चात्तापाग्निपातेन साधुना सङ्गमेन च । सङ्कीर्तनेन दानेन पापं नश्यति देहिनाम् ।। अ.क.३४०क/४४.४३; • भू.का.कृ. समाख्यातः — {gdong drug ces ni yang dag bsgrags/} /{sems can rnams la mchog sbyin byed//} कार्तिकेयेति समाख्यातः सत्त्वानां वरदायकः ।। म.मू.३१४क/४९१; प्रकीर्तितः — {sngags kyang rnam pa gsum du 'gyur/} /{rnam gsum las su yang dag bsgrags//} त्रिविधैव भवेन्मन्त्रं त्रिधा कर्म प्रकीर्तिता । म.मू.१९२ख/१२८.
yang dag par bsgral
= {yang dag bsgral/}
yang dag par bsgral ba
= {yang dag bsgral/}
yang dag par bsgrub
= {yang dag par bsgrub pa/}
yang dag par bsgrub pa
• क्रि. समुदानयति — {chos gang brtson 'grus kyi dbang pos yang dag par bsgrub pa'i chos de dag dran pa'i dbang pos chud mi gson te} यान् धर्मान् वीर्येन्द्रियेण समुदानयति, तान् धर्मान् स्मृतीन्द्रियेण न विप्रणाशयति शि.स.१७१क/१६८; • सं. १. समुदागमः — {de la byang chub sems dpa'i sa chos kyi sprin la gnas pa'i byang chub sems dpa' ni chos kyi khams yang dag par bsgrub pa yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes so//} सोऽस्यां धर्ममेघायां बोधिसत्त्व– भूमौ प्रतिष्ठितो बोधिसत्त्वो धर्मधातुसमुदागमं च यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२६५क/५७; सम्प्रतिपत्तिः — {sangs rgyas rnams dang byang chub sems dpa' rnams kyis dam pa'i chos bstan pas lung 'bogs pa dang kha ton byed pa dang yang dag par bsgrub pa gcig nas gcig tu brgyud pa'i tshul gyis dam pa'i chos kyi tshul yun ring du gnas par byed par 'gyur te} देशितश्च सद्धर्मो बुद्धैर्बोधिसत्त्वैश्च उद्देशस्वाध्यायसम्प्रतिपत्तिपारम्पर्ययोगेन सद्धर्मनेत्र्याश्चिरस्थितिकतायै संवर्तते बो.भू.१५५ख/२०१; परिनिष्पत्तिः — {de ni} … {sa yang dag par bsgrub pa dang khyad par du 'gyur ba la mngon par yid ches pa yin} सोऽभिश्रद्दधाति…भूमिपरिनिष्पत्तिं वैशेषिकताम् द.भू.१८०ख/११; समार्जनम् — {rigs kyi bu khyod kyis thams cad mkhyen pa nyid kyi tshogs yang dag par bsgrub pa'i brtson 'grus las phyir mi ldog par bya bas sems kyi grong khyer brtan par bya ba la brtson par gyis shig} चित्तनगरवीर्यप्रयुक्तेन ते कुलपुत्र भवितव्यं सर्वज्ञतासम्भारसमार्जनवीर्या(न)– भिनिर्वर्तनतया ग.व्यू.२५७क/३४०; सम्यक्प्रतिपा– दनम् — {yang dag par bsgrub pa'i don gyis sgrub pa'o//} सम्यक्प्रतिपादनार्थेन प्रतिपत् अभि.भा.४९क/१०५८ २. समुदानयनता — {mtshan dang dpe byad bzang po yang dag par bsgrub pas dge ba rnam pa sna tshogs la brtson pa yin} विचित्रकुशलक्रियाभियुक्तश्च भवति लक्षणानुव्यञ्जनसमुदानयनतया द.भू.२१४क/२८.
yang dag par bsgrub par 'gyur
क्रि. सिद्धिमृच्छति — {de yang thog mtha' med pa ni/} /{ji ltar yang dag bsgrub par 'gyur//} सा चानादिरनन्ता च न सिद्धिं कथमृच्छति । त.स.६८ख/६३८.
yang dag par bsgrub par bya ba
वि. समुदानीतः, ओ ता — {dge ba'i rtsa ba dang sems bskyed pa dang sbyin par bya ba'i chos yongs su gtong ba 'dis bskal pa grangs med pa gsum gyis yang dag par bsgrub par bya ba'i byang chub yang dag par bsgrubs te} अनेन कुशलमूलेन चित्तोत्पादेन देयधर्मपरित्यागेन च त्रिकल्पासंख्येयसमुदानीतां बोधिं समुदानीय अ.श.५क/४.
yang dag par bsgrubs
= {yang dag par bsgrubs pa/} {yang dag par bsgrubs nas} संसाध्य — {zhes yang dag par bsgrubs nas/da} {ni} इति संसाध्य इदानीम् प्र.प.६१ख/७६.
yang dag par bsgrubs pa
• क्रि. सम्पादयति — {thos nas kyang ci tshul du nan tan gyis yang dag par bsgrubs te} श्रुत्वा च यथाबलं यथाभजमानं प्रतिपत्त्या सम्पादयति द.भू.२१५ख/२९; • भू.का.कृ. समुदागतः — {de ste ma byas pa yin na ni bdag nyid du ma red pas na/} {tshogs yang dag par bsgrubs pa yang don med par 'gyur te} अथाकृतकः स्यात्, अलब्धात्मकत्वात् समुदागतसम्भारवैयर्थ्यं स्यात् ल.अ.१३०क/७६; • पा. समुदा– नीतम्, गोत्रभेदः — {de la rigs gang zhe na/} {mdor na rnam pa gnyis te/} {rang bzhin gyis gnas pa dang yang dag par bsgrubs pa'o//} तत्र गोत्रं कतमत् । समासतो गोत्रं द्विविधम्—प्रकृतिस्थं समुदानीतं च बो.भू.२ख/२; {'dis ni rigs rnam pa bzhi ston te/} {rang bzhin du gnas pa dang yang dag par bsgrubs pa dang rten gyi ngo bo nyid dang brten pa'i ngo bo nyid de} एतेन चतुर्विधं गोत्रं दर्शयति । प्रकृतिस्थं समुदानीतमाश्रयस्वभावमाश्रितस्वभावं च सू.व्या.१३७ख/१२.
yang dag par bsgreng ba
वि. समुच्छ्रितः — {lag gnyis de bzhin rnam bkod pa/} /{pad ma 'dra bar yang dag bsgreng //} तदेव हस्तौ विन्यस्तौ पद्माकारसमुच्छ्रितौ । म.मू.२५३ख/२९०; उच्छ्रितः — {de nyid yang dag bsgreng byas na/} /{rta babs bzang por gsungs pa yin//} तदेव उच्छ्रितौ कृत्वा कथयामास सुतोरणम् । म.मू.२५३क/२८९.
yang dag par nges pa
१. सम्यग्नियतता — {dbang po lngar yang dag par nges pa dang} पञ्चेन्द्रियसम्यग्नियततां च द.भू.२५३ख/५० । २. सम्यक्त्वनियतता— {de} … {'phags pa bla na med pa'i lam bsgoms pas yang dag par nges pa dang de gnyis ka dang bral bas ma nges pa'i phung por bstan pa yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes so//} सः…आर्यानुत्तरमार्गभावनोपसंहारसम्यक्त्वनियततां च यथाभूतं प्रजानाति, तदुभयविगमादनियतराश्युपदेशतां च द.भू.२५३ख/५०.
yang dag par mngon par 'ongs
क्रि. समभ्याययौ — {'o thug cho ga bzhin grub tshe/} /{bram ze'i gzugs su lha dbang dang /} /{pad ma'i stan ldan lha dag kyang /} /{yul der yang dag mngon par 'ongs//} विधिवत्पायसे सिद्धे विप्ररूपः सुरेश्वरः । तं समभ्याययौ देशं देवश्च कमलासनः ।। अ.क.२२५क/२५.८.
yang dag par bsngags
= {yang dag bsngags/}
yang dag par bsngags pa
= {yang dag bsngags/}
yang dag par gcags
= {yang dag gcags pa/}
yang dag par gcags pa
= {yang dag gcags pa/}
yang dag par gcod pa
सञ्छेदनता — {byang chub kyi sems ni} … {dbul ba thams cad yang dag par gcod pas rnam thos kyi bu lta bu'o//} बोधिचित्तं हि…वैश्रवणभूतं सर्वदारिद्र्यसञ्छेदनतया बो.प.५०ख/११.
yang dag par bcings
= {yang dag bcings pa/}
yang dag par bcings pa
= {yang dag bcings pa/}
yang dag par bcom pa
• भू.का.कृ. समाहतः — {'tshe ba'i rnam rtog sdig pas ni/} /{rdo rje lta bus yang dag bcom//} हिंसासङ्कल्पपापेन वज्रेणेव समाहतः । अ.क.३४३क/४५.११; {ces pa rgyal po'i tshig thos nas/} /{rdo rjes yang dag bcom pa bzhin//} इति राजवचः श्रुत्वा वज्रेणेव समाहतः । अ.क.२४ख/५२.५६; • सं. समुद्घातः — {nyon mongs pa'i bag chags thams cad yang dag par bcom pa dang} सर्वक्लेशवासनासमुद्घातः बो.भू.४७ख/६२; {bag chags yang dag bcom pa dang //} वासनायाः समुद्घातः अभि.अ.११ख/८.५.
yang dag par chags
= {yang dag par chags pa/}
yang dag par chags pa
भू.का.कृ. संसक्तः — {phyi rol 'khor ba pa'i longs spyod rnams la kun te rnam pa kun nas yang dag par chags pa} बाह्यसांसारिकभोगेषु आ समन्तात् प्रकारेण संसक्तः वि.प्र.९०ख/३.३; {skye rgu rnams la mdza' bas yang dag chags//} प्रजारञ्जनसंसक्ताः अ.क.३१३ख/४०.७१; {chos gos dmar po yang dag chags//} संसक्तारुणचीवरः अ.क.१०३क/१०.३७.
yang dag par chags par 'gyur ba
वि. संरञ्जनीयः म.व्यु.२९४१ (५३क).
yang dag par chags par bya ba
वि. संरञ्जनी— {de bzhin gshegs pa dang lhan cig tu yang dag par mgu bar bya ba dang yang dag par chags par bya ba'i gtam rnam pa mang po byas nas} तथागतेन सार्धं विविधां सम्मोदनीं संरञ्जनीं कथां कृत्वा ल.वि.१९६क/२९८.
yang dag par chad pa
भू.का.कृ. समुच्छिन्नः — {dge slong dag de nas de bzhin gshegs pa bya ba mdzad pa/} {byed pa mdzad pa/} {bcings pa thams cad yang dag par chad pa} अथ खलु भिक्षवस्तथागतः कृतकृत्यः कृतकरणीयः सर्वबन्धनसमुच्छिन्नः ल.वि.१९३क/२९५.
yang dag par chud
= {yang dag chud pa/}
yang dag par chud pa
= {yang dag chud pa/}
yang dag par mchod pa
• सं. समभ्यर्चनम् — {smon lam de dang de las ni/} /{yang dag mchod pa yis kyang bdag/} /{shA na'i gos dang ldan par skyes//} तेनाहं प्रणिधानेन तत्– समभ्यर्चनेन च । सशाणवस्त्रः सञ्जातः अ.क.१५६क/७१.१२; • भू.का.कृ. सम्पूजितः — {de bzhin gshegs pa'o zhes bya'o//} … {mi'i dbang pos mngon du yang dag par mchod pa zhes bya'o//} तथागत इत्युच्यते…मनुजेन्द्राभिसम्पूजित इत्युच्यते ल.वि.२१२क /३१३.
yang dag par mchod par gyur pa
वि. सम्पूज्यमानः — {gnas skabs gsum pa'i tshogs kyis spyod tshul yang dag mchod gyur pa'i/} /{rgyal po} सम्पूज्यमानचरितस्त्रि– दशव्रजेन राजा अ.क.३३क/५३.५३; {de nas babs te 'phags skye'i rjes 'brang bcas/} /{rgyal pos gus pas yang dag mchod gyur pa//} अथावतीर्यार्यजनानुयातः सम्पूज्यमानः प्रणयेन राज्ञा । अ.क.१९४क/२२.१९.
yang dag par mchod par bgyi
क्रि. सम्पूजयिष्यामि — {bdag kyang chos mnyan pa dang chos bdud rtsi'i khu ba 'dis tshim par bgyi/} {yang dag par rim gro bgyi/} {yang dag par mchod par bgyi'o//} आत्मानं चानेन धर्मश्रवणेन धर्मामृतरसेन सन्तर्पयिष्यामि सम्प्रतिमानयिष्यामि सम्पूजयिष्यामि सु.प्र.३३क/६४.
yang dag par mchod par bya
क्रि. सम्पूजयेत् — {de nas de rnams kyi bstod pa rnams kyis yang dag par mchod par bya ste//} ततः ताभिः सर्वाभिः स्तुतिभिः सम्पूजयेत् । स.दु.१०७क/१५८.
yang dag par mchod par bya ba
= {yang dag par mchod par bya/}
yang dag par mchod par byed
क्रि. सम्मानतां करोति — {dge 'dun gyi tshogs rnams la'ang yang dag par mchod par byed de} सङ्घगणसम्मानतां च करोति द.भू.१८२ख/१२.
yang dag par 'ching
= {yang dag 'ching /}
yang dag par 'ching ba
= {yang dag 'ching /}
yang dag par 'chos par byed
क्रि. सम्यक् समनुशास्ति — {bdag gi bran gnyug ma'am phab ste khugs pa la yang rung ba la 'di skad du} … {yang dag par 'chos par byed do//} स्वं वा परिजनं स्वं वा विजितमेवं सम्यक् समनुशास्ति बो.भू.१४२ख/१८३.
yang dag par ji lta ba bzhin
= {yang dag pa ji lta ba bzhin/}
yang dag par 'jug
= {yang dag par 'jug pa/}
yang dag par 'jug pa
• क्रि. सम्प्रवर्तते — {sems can don ni yang dag 'jug//} सत्त्वार्थः सम्प्रवर्तते र.वि.१०२ख/५२; सम्यग् वर्तते — {bran ni jo bo la las lngas yang dag par 'jug ste} दासो हि पञ्चभिः कर्मभिः सम्यग् वर्तते सू.भा.२४२क/१५६; अवतरति — {don tha dad pa yang dag par shes pas phung po dang khams dang skye mched dang} ( {bden pa dang} ) {rten cing 'brel bar 'byung ba mkhas par khong du chud par bya ba la yang dag par 'jug go//} अर्थप्रतिसंविदा स्कन्धधात्वायतनसत्यप्रतीत्यसमुत्पादकौशल्यानुगममवतरति द.भू.२५५क/५१; • सं. १. सम्प्रस्थानम् — {dus gsum gyi de bzhin gshegs pa thams cad yang dag par 'jug pa'i snying po snang ba zhes bya ba'i ting nge 'dzin} ( सर्व)त्र्यध्वतथागतसम्प्रस्थानावभासगर्भो नाम समाधिः ग.व्यू.१४२ख/२२७; समवसरणम् — {dus thams cad du yang dag par 'jug pa'i ting nge 'dzin gyi ye shes snang ba rab tu thob pa} सर्वकालसमवसरणसमाधिज्ञानावभासप्रतिलब्धः ग.व्यू.३८०क/९० २. समवसरणता — {bskal pa thams cad la ming du gdags pa yang dag par 'jug pa} सर्व– कल्पेषु संज्ञाकृतसमवसरणता द.भू.२६६ख/५९; {des sems can kyi lus rnams kyi las kyi lus kyang rab tu shes so//} … {yang dag par 'jug pa dang} स सत्त्वकायानां कर्मकायतां च प्रजानाति…समवसरणतां च द.भू.२४४ख/४५ ३. संवर्तः, कल्पभेदः मि.को.१३३ख ।
yang dag par 'jug pa yin
क्रि. सम्प्रवर्तते — {dngos su na ni dmigs med la/} /{rtog pa yang dag 'jug pa yin//} वस्तुतस्तु निरालम्बो विकल्पः सम्प्रवर्तते । त.स.४८क/४७९.
yang dag par 'jog
= {yang dag par 'jog pa/}
yang dag par 'jog pa
• क्रि. सम्यक् प्रधीयते — {des lus dang ngag dang yid yang dag par 'jog pas so//} तेन सम्यक् कायवाङ्मनांसि प्रधीयन्ते अभि.भा.३९क/१०१९; • वि. प्रतिसंलीनः — {yang dag 'jog pa'i longs spyod rnams/} /{kha ton byed la sbyin pa rnams/} /{de dag rtsa ba'i ltung ba ste//} प्रतिसंलीनभोगं च स्वाध्यायिषु निवेदनात् ।। मूला आपत्तयो ह्येताः बो.प.१०९ख/७९; शि.स.४३ख/४१.
yang dag par 'jog par byed
क्रि. संस्थापयति — {sems gnas par byed pa rnam pa dgus sems nang kho nar 'jog par byed/} {yang dag par 'jog par byed} … {ting nge 'dzin du byed do//} नवाकारया चित्तस्थित्या अध्यात्ममेव चित्तं स्थापयति, संस्थापयति…समाधत्ते श्रा.भू.७५ख/१९५.
yang dag par 'jog par mdzad
क्रि. संस्थापनं करोति — {de yi ltas nyid de ring yongs rdzogs kyis/} /{rnam par 'dren pa rnams kyi thabs mkhas pa/} /{shA kya seng ge yang dag 'jog mdzad de//} तदेव परिपूर्ण निमित्तमद्य उपा– यकौशल्य विनायकानाम् । संस्थापनं कुर्वति शाक्– यसिंहः स.पु.१२ख/२०.
yang dag par 'jom pa
क्रि. समवहन्ति ( {yang dag par 'joms pa} इति पाठः म.व्यु.२४२१) म.व्यु.४६ख ।
yang dag par 'joms
= {yang dag par 'joms pa/}
yang dag par 'joms pa
समुद्घातः — {the tshom las 'byin pa ni nga'o snyam pa'i nga rgyal yang dag par 'joms pa} विचिकित्सानिःसरणमस्मिमानसमुद्घातः म.व्यु.१६०१ (३६क).
yang dag par rjes su lta
क्रि. समनुपश्यति — {sgra'i don la mkhas pa'i byang chub sems dpa' sems dpa' chen po ni sgra dang don tam/} {don dang sgrar yang gcig pa yang ma yin/} ।{tha dad pa yang ma yin par yang dag par rjes su lta ste} रुतार्थकुशलो बोधिसत्त्वो महासत्त्वो रुतमर्थादन्यन्नान्यदिति समनुपश्यति, अर्थं च रुतात् ल.अ.११६ख/६३.
yang dag par rjes su mthong ba
क्रि. समनुपश्यति — {rten cing 'brel bar 'byung ba} … {bdag med par yang dag par rjes su mthong ba} प्रतीत्यसमुत्पादं…अनात्मतश्च समनुपश्यति शि.स.१२७ख/१२३.
yang dag par rjes su dran par 'gyur
क्रि. समनुस्मरति — {sems mnyam par gzhag pa ji lta bus 'jig pa dang 'chags pa'i bskal pa nyi shu yang dag par rjes su dran par 'gyur ba} यथासमाहिते चित्ते विंशतिं संवर्तविवर्तकल्पान् समनुस्मरति अभि.स्फु.९३ख/७७०.
yang dag par rjes su ma mthong
= {yang dag par rjes su mi mthong ba/}
yang dag par rjes su mi mthong ba
क्रि. न समनुपश्यति — {shes pa de phyi rol gyi gzugs kyi yin par yang dag par rjes su mi mthong ngo //} न बहिर्धा रूपस्य तज्ज्ञानं समनुपश्यति अ.सा.७ख/५; • कृ. असमनुपश्यन् — {des chos de yang dag par rjes su ma mthong zhing ma dmigs pas 'dod chags med pa zhe sdang med pa gti mug med pa sems phyin ci ma log pa mnyam par gzhag pa zhes bya'o//} स तं धर्ममसमनुपश्यन्ननुपलभमानोऽरक्तोऽदुष्टोऽमूढोऽविपर्यस्तचित्तः समाहित इत्युच्यते प्र.प.४८क/५७.
yang dag par rjes su zhugs pa
वि. समनुप्रविष्टः — {chos thams cad kyi de bzhin nyid spros pa med pa'i ngo bo la yang dag par rjes su zhugs shing ston par byed pa'i de bzhin gshegs pa khyod la phyag 'tshal lo//} नमस्ते तथागतस्य सर्वधर्मतथागत । निष्प्रपञ्चाकारसमनुप्रविष्ट देशिक ।। म.मू.९१क/३.
yang dag par rjod pa la mkhas pa
वि. सङ्गीतकुशलः — {de bzhin gshegs pa'i chos rnams yang dag par rjod pa la mkhas pa} सङ्गीतकुशलास्तथागतधर्माणाम् स.पु.११७क/१८७.
yang dag par rjod par byed pa
वि. संवादिनी — {lus can rnams kyi lus dag ni/} /{yon tan yang dag rjod byed nyid//} गुणसंवादिनी मूर्तिर्भवत्येव शरीरिणाम् । अ.क.११४ख/६४.३०९.
yang dag par brjod
= {yang dag par brjod pa/}
yang dag par brjod pa
• क्रि. १. समुद्भावयति — {yang dag pa'i ngag dang las kyi mtha' dang 'tsho ba rnams kyis ni rang gis dam bcas pa yang dag par brjod do//} सम्यग्वाक्कर्मान्ताजीवैः स्वां प्रतिज्ञां समुद्भावयति म.टी.२७९क/१३८ २. उदाहरेत् — {sngags pa rdo rje dril 'chang bas/} /{bstod pa 'di dag yang dag brjod//} वज्रघण्टाधरो मन्त्रीदं स्तोत्रमुदाहरेत् ।। स.दु.१०७ख/१६०; • भू.का.कृ. सङ्गीतः — {'dir mchog gi dang po'i sangs rgyas las tshigs su bcad pa sum cu rtsa drug pa la sogs pas dkyil 'khor gyi mtshan nyid bsdus te 'jam dpal gyis} … {yang dag par brjod pa gang yin pa} इह परमादिबुद्धादुद्धृतं मण्डललक्षणं पञ्च (षट् भो.पा.)– त्रिंशत्तमादिवृत्तैः सङ्गीतं मञ्जुश्रिया यत् वि.प्र.११८ख/३.३६; {bud med rnams kyi yang dag brjod pa'i cho ga ro nyams med la 'dir/} /{mchog rnams dang 'grogs mi dbang nyi ma'i rigs 'dis lta byed sogs skyon//} स्त्रीणां सङ्गीतविधिमयमादित्यवंशो नरेन्द्रः पश्यत्यक्लिष्टरसमिह शिष्टैरमेत्यादि दुष्टम् । का.आ.३४०क/३.१५३; समाख्यातः — {mthar skyes chos khams ma ste bcu/} /{rig ma chen mor yang dag brjod/} /{longs spyod grol 'bras rab tu ster//} धर्मधात्वन्त्यजा दश । महाविद्याः समाख्याता भुक्तिमुक्तिफलप्रदाः ।। वि.प्र.१५८क/३.११९; समुदीरितः — {chos sku mdzad pa dang bcas pa/} /{rnam pa bzhir ni yang dag brjod//} धर्मकायः सकारित्रश्चतुर्धा समुदीरितः ।। अभि.अ.२ख/१.१८; उदाहृतः — {spyir 'brel ba la gang gi tshe/} /{khyad par dag la brten pa yi/} /{klan ka de la tshol byed na/} /{ltag chod yin par yang dag brjod//} सामान्यप्रतिबन्धे तु विशेषाश्रयणी यदा । चोदना क्रियते तत्र जात्युत्तरमुदाहृतम् ।। त.स.४क/६२; • सं. सङ्गीतिः — {rigs kyi bu bden pa yang dag par brjod pa ni/} {chos yang dag par brjod pa'o//} सत्यसङ्गीतिः कुलपुत्र धर्मसङ्गीतिः शि.स.९ख/१०; {de bzhin du mtshan yang dag par brjod pa las bcom ldan 'das kyis gsungs pa} तथाऽऽह भगवान् नामसङ्गीत्याम् वि.प्र.१५५ख/३.१०५; संवादः — {legs bshad yang dag brjod pas reg pa ni/} /{su zhig dag gis bsnyen bkur gnas mi 'gyur//} संवादसंस्पर्शसुभाषितं हि केषां च सत्कारपदं न याति ।। अ.क.२०१ख/२२.८६.
yang dag par brjod par gyur pa
भू.का.कृ. सङ्गीतः — {byang chub sems dpa' rdo rje mchog 'dzin gsang sngags rig pa kun gyis yang dag brjod gyur pa'i//} सङ्गीतो बोधिसत्त्वैर्वरकुलिशधरैर्मन्त्रविद्भिः समस्तैः वि.प्र.१०८ख/१, पृ.३.
yang dag par nyal
क्रि. समधिशेरते — {lci ba'i mngal khur gyis ngal zhing /} /{'khun par byed pa sprin gyi phreng /} /{'di dag g}.{yo med sting gi ni/} /{phang ba dag tu yang dag nyal/} गुरुगर्भभराक्लान्ताः स्तनन्त्यो मेघपङ्क्तयः । अचलाधित्यकोत्सङ्गमिमाः समधिशेरते ।। का.आ.३२१ख/१.९८.
yang dag par nyal ba
= {yang dag par nyal/}
yang dag par nye
= {yang dag par nye ba/}
yang dag par nye ba
सन्निधानम् — {der bdud dang drag po la yang dag par nye ba na bdud dang drag po dag gi rang gi lha mo dag ni} तत्र माररुद्रसन्निधाने…माररुद्रयोः स्वदेव्यौ वि.प्र.३६ख/४.१४.
yang dag par nye bar gyur pa
वि. समासन्नः, ओ ना — {'di ltar 'thob par dka' zhing rtogs par dka' ba'i byang chub kyang nye bar gyur cing /} {yang dag par nye bar gyur par rig par bya'o//} एवं दुष्प्रापा दुरधिगमा च बोधिरासन्ना समासन्ना वेदितव्या बो.भू.१६१ख/२१३.
yang dag par mnyes par bya
कृ. सन्तर्पणीयः — {rgan po ni khyim gzhan du so sor yang dag par mnyes par bya'o//} ज्येष्ठोऽन्यगृहे पृथक् सन्तर्पणीयः वि.प्र.१८२ख/३.२०२.
yang dag par rnyed par gyur pa
भू.का.कृ. सम्प्राप्तः — {longs shig bram ze khyod kyi ni/} /{'dod pa bsgrub slad mi thogs par/} /{'bras bu thob pa'i thabs kyi mchog/} /{bdag gis yang dag rnyed par gyur//} उत्तिष्ठ वत्स सम्प्राप्तस्त्वत्समीहितसिद्धये । अविलम्बिफलावाप्तिरुपायः परमो मया ।। अ.क.२५ख/५२.६३.
yang dag par gtang ba
समुत्सर्गः — {yang dag par gtang ba de'i rnam par smin pa yang mi 'dod de} न च पुनस्तस्य समुत्सर्गस्य विपाकेनार्थी भवति बो.भू.१५०क/१९३.
yang dag par gtad pa
भू.का.कृ. समर्पितः — {rgyal po'i glang chen bzang po'i ri/} /{de la yang dag gtad mthong nas//} तस्मै समर्पितं दृष्ट्वा राज्ञा भद्रगिरिं गजम् । अ.क.२६ख/३.८१.
yang dag par gtong
क्रि. समुत्सृजति — {pha rol tu phyin pa drug bsags pa'i dge ba'i rtsa ba sems can thams cad la bsam pa thag pa nas yang dag par gtong la} ( षट्) पारमितोपचित्तं कुशलमूलं… सर्वसत्त्वानामाशयतः समुत्सृजति बो.भू.१५०क/१९३.
yang dag par gtong ba
= {yang dag par gtong /}
yang dag par btang
= {yang dag par btang ba/} {yang dag par btang nas} सन्त्यज्य— {de slad yang dag btang nas 'gro//} तस्माद् व्रजामः संत्यज्य अ.क.१७७क/२०.१६.
yang dag par btang ba
भू.का.कृ. १. सम्प्रेषितः — {gang yang mdza' las bdag mtshungs 'char ka ni/} /{de dgug slad du bdag gis yang dag btang //} सम्प्रेषितस्तस्य मया स नाययौ योऽप्यात्मतुल्यः प्रणयादुदायी । अ.क.१९२ख/२२.५ २. संत्यक्तः — {dbang phyug longs spyod snod dag ni/} /{lhag ma bzhin du yang dag btang //} उत्सृष्टमिव संत्यक्तमैश्वर्यं भोगभाजनम् ।। अ.क.३११ख/४०.५५.
yang dag par btab pa
क्रि. समाधत्ते — {smon lam dag ni} … {ces yang dag btab//} प्रणिधानं समादधे…इति अ.क.१६२ख/१८.१०.
yang dag par rten pa
• भू.का.कृ. ( {yang dag par brten pa} इत्यस्य स्थाने) समेतः — {gzhon nu ma bzhi gnod sbyin ma chen po'i ming po tum bu ru zhes bya ba yang dag par rten pa} चतुःकुमार्यः महायक्षिण्या भ्रातुः तुम्बुरुसमेताः म.मू.२८९ख/४४८; • सं. समाश्रयः — {gzugs nyid sogs brten kun dang /} … /{de rnams gang la yang dag rten//} रूपत्वाद्याश्रयाः सर्वे ये च तेषां समाश्रयाः । त.स.१८ख/२०३.
yang dag par rtog pa
१. सङ्कल्पः — {yid kyi brjod pa dag gis zhes bya ba ni yang dag par rtog pa dag gis so//} मनोजल्पैरिति सङ्कल्पैः सू.व्या.१६५ख/५७ २. सन्तीरणम् — {de dag yang dag par rtog pa'i bdag nyid can yin pa'i phyir lta ba dag yin no//} दृष्टयस्तु ताः; सन्तीरणात्मकत्वात् अभि.भा.४२ख/१०३३; {'di la yang dag par rtog pa med pas na yang dag par rtog pa med pa'o//} नास्ति सन्तीरणमस्येति असन्तीरणम् अभि.स्फु.२३८ख/१०३४; सम्यक् सन्तीरणा — {chos rnams la yang dag par rtog pa'i bzod pa la yang brten cing} धर्मेषु च या सम्यक् सन्तीरणाक्षान्तिमागम्य बो.भू.४४ख/५७.
yang dag par rtog pa med pa
असन्तीरणम् — {'di la yang dag par rtog pa med pas na yang dag par rtog pa med pa'o//} नास्ति सन्तीरणमस्येति असन्तीरणम् अभि.स्फु.२३८ख/१०३४.
yang dag par rtog pa'i bdag nyid can
सन्तीरणात्मकः, ओ त्वम् — {de dag yang dag par rtog pa'i bdag nyid can yin pa'i phyir lta ba dag yin no//} दृष्टयस्तु ताः; सन्तीरणात्मकत्वात् अभि.भा.४२ख/१०३३.
yang dag par rtog par byed
= {yang dag par rtog par byed pa/}
yang dag par rtog par byed pa
क्रि. सङ्कल्पयति — {mnyam par bzhag pa na yang dag par rtog par byed pa'am smra ba ni ma yin no//} न तु समाहितः सङ्कल्पयति भाषते वा म.टी.२७८ख/१३७.
yang dag par rtogs
= {yang dag par rtogs pa/}
yang dag par rtogs pa
• क्रि. सम्प्रतीयते — {ci 'dra yang dag rtogs pa la/} /{dgag pa bzhi pa yod pa yin//} तच्चतुष्टयसद्भावे यादृशः सम्प्रतीयते ।। त.स.४२ख/४३३; • सं. सम्प्रतिपत्तिः — {gti mug med pa ni gti mug gi gnyen po ste/} {yang dag pa ji lta ba bzhin du yang dag par rtogs pa'o//} अमोहो मोहप्रतिपक्षः, अ (?)– यथाभूतसम्प्रतिपत्तिः त्रि.भा.१५६ख/५७; सम्यग्बोधः — {de ni mya ngan las 'das pa la mngon du phyogs par yang dag par rtogs pa te} स हि निर्वाणाभिमुखः सम्यग्बोधः अभि.भा.२ख/८७४; म.व्यु.२८८५ (५२क); सम्यक्संबोधः मि.को.११८क; संबुद्धिः मि.को.९६क; • भू.का.कृ. संबुद्धः — {gang gis de dag bden pa mthong /} /{yang dag rtogs shing bder bgrod gyur//} सत्यदर्शनसंबुद्धा येन ते सुगतिं ययुः ।। अ.क.२७८ख/३५.५१; समधिगतः — {dngos po ma lus pa yang dag par rtogs par bde bar gshegs pa'i gzhung lugs kyi tshul la brten nas sgrub pa dri ma med pa rtogs kyi 'jug pa'i lugs ni} समधिगतसमस्तवस्तुयाथातथ्यसुगतसमयनयसमाश्रयप्रवृत्तिबलासादितावदातमतयः वा.टी.७३क/२८.
yang dag par rtogs par bya ba
सन्दर्शनम् — {bden pa yang dag rtogs bya'i slad/} /{de la chos ni bstan pa mdzad//} सत्यसन्दर्शनायास्य विदधे धर्मदेशनाम् ।। अ.क.२३८ख/२७.४५.
yang dag par rtogs par byed
= {yang dag par rtogs par byed pa/}
yang dag par rtogs par byed pa
क्रि. सम्बोधयति — {dpal lha mya ngan med pas/} /{rdo 'jog gi dbang po dpal glang po'i rna ba la yang dag par rtogs par byed pa} श्रीमदशोकदेवस्तक्षशिलाधिपं श्रीकुञ्जरकर्णं सम्बोधयति अ.क.५९ख/५९.९०–९१; सम्प्रतीयते — {rung ba nyid gzhan med par ni/} /{nges par yang dag rtogs par byed//} असन्निश्चययोग्यत्वमन्येषां सम्प्रतीयते ।। त.स.६१ख/५८५.
yang dag par lta
= {yang dag par lta ba/}
yang dag par lta ba
• सं. सम्यग्दृष्टिः — {yang dag par lta bas yang dag par nges pa dang} सम्यग्दृष्टिसम्यग्नियततां च द.भू.२५३ख/५०; सद्दर्शनम् — {da ni khyod kyis yang dag lta dge zhing /} /{rgyal po'i tshul gyis 'gro bar 'dod par gyis//} त्वया हि सद्दर्शनसाधुनाऽधुना नरेन्द्रवृत्तेन यियासता सता । जा.मा.१७८क/२०७; • वि. भूतदर्शी — {yang dag nyid la yang dag lta/} /{yang dag mthong na rnam par grol//} द्रष्टव्यं भूततो भूतं भूतदर्शी विमुच्यते ।। अभि.अ.१०क/५.२१; • कृ. सम्पश्यमानः — {sangs rgyas kyi yul mi mnyam pa dang mnyam pa la ni yang dag par lta} असमसमं बुद्धविषयं सम्पश्यमानः रा.प.२२९क/१२१; सम्पश्यन् — {sangs rgyas bcom ldan 'das rnams ni gnas med pa nam mkha'i spyod yul du ni yang dag par lta} अनालयगगनगोचरा हि बुद्धा भगवन्त इति सम्पश्यन् रा.प.२२९क/१२१; • द्र.— {yang dag pa'i lta ba/}
yang dag par lta bas yang dag par nges pa
सम्यग्दृष्टिसम्यग्नियतता — {de ni sems can gyi phung po yang dag par nges pa dang} … {yang dag par lta bas yang dag par nges pa dang} … {yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes so//} स सत्त्वराशीनां सम्यक्त्वनियततां च प्र– जानाति… सम्यग्दृष्टिसम्यग्नियततां च द.भू.२५३ख/५०.
yang dag par ston
= {yang dag par ston pa/}
yang dag par ston pa
• क्रि. सन्दर्शयति — {gzhan yang dge ba bcu'i las kyi lam rnams la yang dag par ston} … {yang dag par rab tu dga' bar byed} परानपि च दशकुशलेषु कर्मपथेषु सन्दर्शयति…सम्प्रहर्षयति अ.सा.२८७क/१६२; {dbang ldan ji ltar 'dod bzhin de dag dang /} /{rnam bcas sna tshogs dag kyang yang dag ston//} सन्दर्शयत्येव च तान् यथेष्टं वशी विचित्रैरपि स प्रकारैः ।। सू.अ.१४७ख/२७; सम्प्रकाशयति — {yang dag pa la yang dag par rab tu shes la/} {de kho na bzhin du yang dag par ston pa} भूतं च भूततः प्रजानाति । तथैव च सम्प्रकाशयति बो.भू.१४१क/१८१; {sdug bsngal thams cad las nges par 'byin pa'i phyir mi ldog pa'i lam yang dag par ston te} सर्वदुःखनैर्याणिकीमप्रत्युदावर्तां प्रतिपदं सम्प्रकाशयन्ति बो.भू.११७क/१५०; संश्राव्यते — {kye rgyal ba'i sras byang chub sems dpa'i ye shes de lta bu dang ldan pa la ni sangs rgyas bcom ldan 'das rnams kyis dus gsum gyi ye shes yang dag par ston to//} स खलु पुनर्भो जिनपुत्र बोधिसत्त्व एवंज्ञानानुगतो बुद्धैर्भगवद्भिस्त्र्यध्वज्ञानं च संश्राव्यते द.भू.२७४क/६४; तत्त्वं देशेति — {de bzhin 'jig rten sgron ma khyod/} /{bus pa rnams la yang dag ston//} तथा त्वं लोकप्रद्योत तत्त्वं देशेसि बालिशान् ।। ल.अ.७३ख/२२; • वि. सन्दर्शकः — {shA ri'i bu nga ni de bzhin gshegs pa'i ye shes mthong ba yang dag par ston pa'o//} तथागतज्ञान– दर्शनसन्दर्शक एवाहं शारिपुत्र स.पु.१७क/२७; {bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub yang dag par ston pa} सन्दर्शकः… अनुत्तरायाः सम्यक्संबोधेः अ.सा.४२८ख/२४२; सन्दर्शिका — {thar pa'i lam yang dag par ston pa} मोक्षपथसन्दर्शिका ल.वि.१४१ख/२०८; सम्प्रकाशकः — {chos rnam pa sna tshogs yang dag par ston pa} विविधधर्मसम्प्रकाशकाः स.पु.१३क/२१; • कृ. सन्दर्शयत् — {kau shi ka de bas na gzhan la yang dag par ston pa dang yang dag par dgod pa dang yang dag par gzengs bstod pa dang yang dag par rab tu dga' bar byed pas ni bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub la} तस्मात्तर्हि कौशिक परं सन्दर्शयता समादापयता समुत्तेजयता सम्प्रहर्षयता अनुत्तरायां सम्यक्संबोधौ अ.सा.१६९ख/९५; • सं. १. समाख्यानम्— {las ni gzhi dang po la bdag nyid sgrub cing gzhan dag la yang de yang dag par ston pa dang} कर्म प्रथमवस्तुनि स्वयं प्रतिपत्तिः परेभ्यश्च तत्समाख्यानम् सू.व्या.२२३क/१३१; सन्दर्शनम् — {gzugs thams cad yang dag par ston pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin thob} सर्वरूपसन्दर्शनं नाम समाधिं प्रतिलभते स्म स.पु.१५०ख/२३६; सम्यक् परिदीपनम् — {sangs rgyas kyi gsung rab rgyu dang 'bras bu yang dag par ston pa'i rnam par rtogs nas} बुद्धवचनं सम्यघेतुफलपरिदीपनाकारं विदित्वा बो.भू.५६क/७३ । २. सम्यग्दर्शिकत्वम्— {kun shes par byed pa ni bsam gyis mi khyab pa'i chos yang dag par ston pa'i phyir ro//} आज्ञापनीयाऽचिन्त्यधर्मसम्यग्दर्शिकत्वात् सू.व्या.१८३क/७८; सम्यग्देशिकत्वम् — {rnam par rig par byed pa ni bsam du rung ba'i chos yang dag par ston pa'i phyir ro//} विज्ञापनीया चिन्त्यधर्मसम्यग्देशिकत्वात् सू.व्या.१८३क/७८; उपदेशकत्वम् — {mi brlang ba ni de las 'das nas nges par 'byung ba'i thabs yang dag par ston pa'i phyir ro//} अपरुषा तद्व्यतिक्रमसम्पन्निःसरणोपदेशकत्वात् सू.व्या.१८२ख/७८.
yang dag par ston pa na
सम्प्रकाशयमानः — {chos kyi rnam grangs 'di yang dag par ston pa na/} {bde bar reg pa la gnas shing gtse ba med par chos kyi rnam grangs 'di rab tu ston te} इमं धर्मपर्यायं सम्प्रकाशयमानः सुखस्पर्शं विहरति, अविहेठितश्चेमं धर्मपर्यायं सम्प्रकाशयति स.पु.१०७क/१७२.
yang dag par ston par 'gyur
क्रि. सम्प्रकाशयिष्यति — {'jig rten rnams la mnyam pa dang mi mnyam pa yang dag par ston par 'gyur ro//} समविषमं लोके सम्प्रकाशयिष्यति ग.व्यू.३७७ख/८८; म.व्यु.६३७६ (९१क).
yang dag par ston par byed
= {yang dag par ston par byed pa/}
yang dag par ston par byed pa
• क्रि. सन्दर्शयति — {de dang der kun tu rmongs pa rnams kyi kun tu rmongs pa ma lus pa bsal ba'i phyir rigs pa 'dzin du 'jug cing yang dag par ston par byed de} तत्र तत्र सम्मूढानां तत्सम्मोहाशेषापनयाय युक्तिं ग्राहयति सन्दर्शयति बो.भू.६१क/७९; • सं. सन्दर्शना — {de la rab tu 'dzin pa gang zhe na/} {dang bar 'gyur ba'i dmigs pa gang yang rung ba bzung bas sems yang dag par gzengs stod par byed pa dang yang dag par dga' bar byed pa dang yang dag par ston par byed pa dang yang dag par 'dzin du 'jug pa gang yin pa'o//} तत्र प्रग्रहः कतमः । याऽन्य– तमान्यतमेन प्रसादनीयेनालम्बनेनोद्गृहीतेन चित्त (समुत्तेजना) संहर्षणा सन्दर्शना समादापना श्रा.भू.१४४क/३९३; • वि. सन्दर्शकः — {ji ltar na yid yongs su mi skyo ba yin zhe na/} {yang dag par ston par byed pa dang yang dag par 'dzin du 'jug par byed pa dang yang dag par gzengs stod par byed pa dang yang dag par rab tu dga' bar byed pa dang} … {brtson 'grus brtsams pa'i rang bzhin can yin te} कथमप्रतिखिन्नमानसो भवति? व(र)ति (?)सन्दर्शको भवति, समादाप– कः, समुत्तेजकः, सम्प्रहर्षकः…आरब्धवीर्यजातीयः श्रा.भू.५३क/१२९; सन्दर्शिका — {rab 'byor yang shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di ni chos gang la'ang 'jug par byed pa'am nges par 'jug par byed pa'am yang dag par ston par byed pa'am} … {med do//} सा खलु पुनरियं सुभूते प्रज्ञापारमिता न कस्यचिद्धर्मस्यावेशिका वा निवेशिका वा सन्दर्शिका वा अ.सा.१८०क/१०१.
yang dag par ston par mdzad
= {yang dag par ston par mdzad pa/}
yang dag par ston par mdzad pa
क्रि. सन्दर्शयति — {de nas bcom ldan 'das kyis rgyal po bram ze mes sbyin la chos dang ldan pa'i gtam gyis yang dag par ston par mdzad} अथ भगवानग्निदत्तं ब्राह्मणराजं ( धर्म्य) या कथया सन्दर्शयति वि.व.१४४क/१.३३; • वि. सन्देशिकी — {gsung ni} … {kun gyi sgra/} /{gzhan gyi rna bar son pas dam pa'i lam ni yang dag ston par mdzad pa} भाषा सर्वरुता परश्रुतिगता सन्मार्गसन्देशिकी वि.प्र.२९क/४.१.
yang dag par stobs pa
सम्प्रवारणम् — {chos kyi sbyin pas sems can thams cad yang dag par tshim par mdzad cing yang dag par stobs pa} धर्मदानेन सर्वसत्त्वसन्तर्पणम्, धर्मदानसम्प्रवारणम् अ.सा.१२१क/६९.
yang dag par brten
= {yang dag par brten pa/} {yang dag par brten nas} समाश्रित्य — {tshogs pa gcig la rag las nyid/} /{rgyu dang 'bras bu nyid sogs sam/} /{yang dag brten nas zhes bya bar/} /{yang dag rig par nyer brtags 'gyur//} एकसामग्र्यधीनत्वं कार्यकारणतादि वा । समाश्रित्य भवेन्नाम भाक्तं भूतस्य वेदनम् ।। त.स.७४ख/६९८.
yang dag par brten pa
• क्रि. समवलम्बते — {skyon rtsom g}.{yo can mi bsrun pa/} /{rab dud nyid la yang dag brten//} शठः । दोषोद्यतः प्रणयितां खलः समवलम्बते ।। अ.क.१६०ख/३१.१४; • सं. संश्रयः — {lnga len dag tu grong khyer ni/} /{ka pi l+yar sngon sa gzhi skyong /} /{bden dang chos la yang dag brten/} /{bden par dga' zhes bya ba byung //} पञ्चालेषु महीपालः काम्पिल्ये नगरे पुरा । अभूत् सत्यरतो नाम संश्रयो धर्मकर्मयोः (सत्यधर्मयोः लि.पा.) ।। अ.क.१२६क/६६.४; सन्निश्रयः — {yang dag par brten pa'i yon tan nyid kyis sems dang po bskyed pa'i byang chub sems dpas} सन्निश्रयगुणेनैव हि प्रथमचि– त्तोत्पादिकोऽपि बोधिसत्त्वः र.व्या.८३क/१७; • भू.का.कृ. समाश्रितः — {'khor sdud pa dang ldan pa rnams/} /{tshul 'di la ni yang dag brten//} पर्षत्कर्षणप्रयुक्तैर्विधिरेष समाश्रितः । सू.अ.२१०ख/११४; सन्निश्रितः — {de nyid kyi phyir dmigs pa rnam pa gsum rnyed pa sngar bshad pa de ni chos kyi dmigs pa rnyed pa la yang dag par brten pa yin par rig par bya'o//} अत एव च स पूर्वोक्तस्त्रिविधालम्बनलाभो धर्मालम्बनलाभसन्निश्रितो वेदितव्यः सू.व्या.१६६क/५७; आश्रितः — {mi yi lus la yang dag brten//} मानुष्यं तनुमाश्रिताः म.मू.१९४ख/२०६; {bzang po'i stan ni de nyid la/} /{gung mo la ni yang dag brten/} /{steng du rnam par dgod pa ni/} /{gung mo srin lag rab brkyang ba'o//} तदेव भद्रपीठं तु मध्यमाङ्गुलिमाश्रिताम् । उपरिस्थानविन्यस्तौ मध्यानामिति शारितौ । म.मू.२५०क/२८३.
yang dag par blta ba
सन्दर्शनम् — {khyod kyi legs spyod bdud rtsi dag la mchog tu sred ldan yang dag blta la chags//} लुब्धाः सच्चरितामृते तव परं सन्दर्शने रागिणः । अ.क.२९९ख/३९.२८.
yang dag par bltams
क्रि. समुत्पद्यते — {de dag rnams kyis de thob bya phyir 'jig rten du ni drang srong yang dag bltams//} तेषां तत्प्रतिलम्भकारणमृषिर्लोके समुत्पद्यते ।। र.वि.१०७ख/६३.
yang dag par bstan
= {yang dag par bstan pa/} {yang dag par bstan nas} सन्दर्श्य — {chos kyi gtam rnam grangs du mas yang dag par bstan/} {yang dag par 'dzin du bcug/} {yang dag par gzengs bstod/} {yang dag par dga' bar mdzad nas cang mi gsung bar bzhugs so//} अनेकपर्यायेण धर्म्यया कथया सन्दर्श्य समादाप्य समुत्तेज्य सम्प्रहर्ष्य तूष्णीम् अ.श.३४क/३०; समादिश्य— {'dul ba'i chos kyi man ngag ni/} /{yang dag bstan nas rgyal ba gshegs//} धर्मोपदेशविनयं समादिश्य ययौ जिनः ।। अ.क.४५ख/५७.४.
yang dag par bstan pa
• क्रि. १. सन्दर्शयति— {mnyan pa de dag la bcom ldan 'das kyis chos kyi gtam gyis yang dag par bstan/} {yang dag par 'dzin du bcug/} {yang dag par gzengs stod/} {yang dag par dga' bar mdzad do//} तान्नाविकान् भगवान् धर्म्यया कथया सन्दर्शयति समादापयति समुत्तेजयति सम्प्रहर्षयति अ.श.३४क/३०; {'dir bcom ldan 'das kyi smon nas mkhyen pa'i khyad par ni rnam pa lngas yang dag par bstan te} अत्र पञ्चभिराकारैः प्रणिधिज्ञानविशेषं भगवतः सन्दर्शयति सू.व्या.२५७क/१७६; सन्दर्श्यते — {yang dag bstan te de yi phyir/} /{'gal ba zhes bya'i gzugs can ni//} अत्र सन्दर्श्यते तस्माद्विरुद्धं नाम रूपकम् ।। का.आ.३२४ख/२.८३; सम्प्रकाशयति — {byang chub sems dpa'i spyod pa rgya cher yang dag par bstan to//} विस्तरेण बोधिचर्यां सम्प्रकाशयति रा.प.२५१क/१५३ । २. सम्प्रकाशयामास — {mdo sde} ( {mig} ) {sgo kun tu lta ba'i sgron ma zhes bya ba yang dag par bstan to//} समन्तनेत्रद्वारप्रदीपं नाम सूत्रान्तं सम्प्रकाशयामास ग.व्यू.२४३ख/३२६; प्रकाशयामास— {dril bur sangs rgyas kyis mkhyen cing /} /{lus can rnams la yang dag bstan//} घण्टां तां विदुर्बुद्धाः प्रकाशयामास देहिनाम् ।। म.मू.२४९ख/२८२; • सं. सन्दर्शनम् — {spyod pa yang dag par bstan pa la 'jug pa'i ye shes} चरिसन्दर्शनावतारज्ञानम् द.भू.२६७क/५९; {nyon mongs pa can du mtshungs kyang} … {de'i nyes pa'i khyad par yang dag par bstan pa'i phyir la} क्लिष्टसामान्येऽपि तद्दोषविशेषसन्दर्शनात् अभि.भा.४७क/१०५०; समाख्यानम् — {de med par ni ma yin no zhes thabs yang dag par bstan pa yin pa'i phyir mdo dang 'gal ba med do//} न विना तेनेत्युपायसमाख्यानान्नास्ति सूत्रविरोधः अभि.भा.२३२क/७८१; सन्देशना — {de nas yang dag bstan mdzad pas/} /{dge slong shA ri'i bu dag ni/} /{gang gis dgra bcom mngon byas te/} /{de ni thar par 'gro bzod gyur//} ततश्च शारिपुत्रस्य भिक्षोः सन्देशनां व्यधात् । यया साक्षात्कृतार्हत्त्वो सोऽभून्मोक्षगतिक्षमः ।। अ.क.१६२क/१८.४; • वि. समुद्भावनः — {byang chub sems dpa' rnams kyi dge ba'i rtsa ba yang dag par bstan pa} बोधिसत्त्वकुशलमूलसमुद्भावनः ल.वि.३ख/३; सन्दर्शनी — {yang dag par bstan pa dang yang dag par 'dzin du gzhug pa dang yang dag par gzengs bstod pa dang yang dag par dga' bar bya ba'i byang chub sems dpa'i shes rab gang yin pa'o//} या बोधिसत्त्वस्य…सन्दर्शनी समादापनी समुत्तेजनी सम्प्रहर्षणी च प्रज्ञा बो.भू.११४ख/१४८; • भू.का.कृ. १. सन्देशितः — {de bzhin gshegs pa rnams kyis} … {yang dag par bstan no//} {ston to//} {ston par 'gyur ro//} तथागतैः…सन्देशितो देश्यते देशयिष्यति वि.प्र.१४८क/१.२; सम्प्रकाशितः — {des kho mo la mdo sde dus gsum snang ba'i snying po zhes bya ba} … {yang dag par bstan} तेन च मे त्र्यध्वावभासगर्भो नाम सूत्रान्तः सम्प्रकाशितः ग.व्यू.१३०क/२१६; सन्दर्शितः — {legs par ston pa nyid kyis ni 'di dag gi las yang dag par bstan to//} सुदेशिकत्वेन तासां कर्म सन्दर्शितम् सू.अ.२५७क/१७७; {de ltar snyan par smra bas rigs pas yang dag par bstan pa'i sems can rnams la snying rje'i sems nye bar gzhag ste} एवं प्रियवादितया युक्तिसन्दर्शितानां सत्त्वानां…कारुण्यचित्तमुपस्थाप्य बो.भू.११७ख/१५१; समादिष्टः — {'di la de yis yang dag bstan//} समादिष्टाऽस्य तेनैव अ.क.७३ख/६१.२२; समुदाहृतः — {rin chen snod ni phye ba ltar/} /{sangs rgyas nyid ni yang dag bstan//} विवृता रत्नपेटेव बुद्धत्वं समुदाहृतम् ।। सू.अ.१५२ख/३७ २. सम्प्रकाशितवान् — {de'i bstan pa la yang dag par bstan to//} शासनं…सम्प्रकाशितवान् स.पु.१०क/१४.
yang dag par bstan par 'gyur
क्रि. सम्प्रकाशयिष्यति म.व्यु.६३७६; द्र.— {yang dag par ston par 'gyur/}
yang dag par bstan par bya
कृ. सन्दर्शयितव्यम् — {bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub la yang dag pa nyid rjes su rtogs pas yang dag par bstan par bya} अनुत्तरायां सम्यक्संबोधौ भूतानुगमेन सन्दर्शयितव्यम् अ.सा.१६९ख/९५; सम्प्रकाशयितव्यम् — {grogs po dag chos snang ba'i sgo brgya rtsa brgyad po 'di dag ni byang chub sems dpas 'chi 'pho'i dus la bab pa'i tshe lha'i 'khor la gdon mi za bar yang dag par bstan par bya ba ste} अष्टोत्तरमिदं मार्षा धर्मालोकमुखं शतं यदवश्यं बोधिसत्त्वेन च्यवनकालसमये देवपर्षदि सम्प्रकाशयितव्यम् ल.वि.२२ख/२५; स.पु.८७ख/१४६.
yang dag par bstan par mdzad
क्रि. सम्प्रकाशयति — {sngon gyi dge ba'i rtsa ba yongs su bskul ba mdzad do//} … {yang dag par bstan par mdzad do//} पूर्वकुशलमूलानि सञ्चोदयति…सम्प्रकाशयति ग.व्यू.१२८ख/२१५.
yang dag par bstan par 'os pa
कृ. सन्दर्शयितव्यम् — {yang dag par bstan par 'os pa rnams la ni yang dag par ston} सन्दर्शयितव्यां सन्दर्शयति बो.भू.५७ख/७५.
yang dag par bsten pa
संसेवनम् म.व्यु.१७८२ (३८ख).
yang dag par bstod
= {yang dag par bstod pa/} {yang dag par bstod nas} संस्तुत्य— {de ltar bdag la phan pa sgrub pa phun sum tshogs pas yang dag par bstod nas} इत्यात्महितप्रतिपत्तिसम्पदा संस्तुत्य अभि.भा.२६क/८.
yang dag par bstod pa
• क्रि. संस्तौति — {yang rdo rje can gyis lha mo de rnams thams cad la gzigs nas/} {bslang ba'i phyir yang dag par bstod pa} ताः सर्वदेवीर्दृष्ट्वा संस्तौति वज्री पुनरुत्थापनाय च ।। हे.त.२२क/७०; • भू.का.कृ. संस्तुतः — {sangs rgyas brgya stong mang pos yang dag par bstod pa} बहुबुद्धशतसहस्रसंस्तुतैः स.पु.२ख/१.
yang dag par thong
क्रि. संत्यज्यताम् — {'jigs pa 'di ni yang dag thong //} भयं संत्यज्यतामिदम् अ.क.२७१क /३३.१३; समुत्सृज्यताम् — {khro ba yang dag thong} कोपः समुत्सृज्यताम् अ.क.१०५क/१०.५७.
yang dag par thob
= {yang dag par thob pa/} {yang dag thob nas} सम्प्राप्य — {yongs btang rgyal srid yang dag thob nas bsod nams mi dman pas//} सम्प्राप्य राज्य– मरिहीनमदीनपुण्यः । अ.क.२६ख/५२.७२.
yang dag par thob pa
• क्रि. समाससाद — {nor 'dzin ma nyid ma lus byin nas phan pa'i slad du ni/} /{bsod nams tshad kyis dpag dang bral ba de yis yang dag thob//} दत्त्वाऽखिलां वसुमतीं स समाससाद पुण्यं प्रमाणकलनारहितं हिताय ।। अ.क.१६७क/७४.११; समापेदे — {dbyangs can ngo tshar gyur pa bzhin/} /{smra bcad rgya ni yang dag thob//} मौनसूत्रं समापेदे लज्जितेव सरस्वती ।। अ.क.३००ख/३९.३९; • भू.का.कृ. १. सम्प्राप्तः — {gus pas rmad byung yang dag thob/} /{rab tu btud nas der phyag 'tshal//} गौरवाद्भुतसम्प्राप्तः प्रणतं प्रणनाम तम् ।। अ.क.२१७क/२४.१०४; {mchog tu dga' ba yang dag thob/} /{sna tshogs spangs pa'i skad cig la//} परमानन्दे तु सम्प्राप्ते नानात्ववर्जिते क्षणे । हे.त.१७ख/५४; समासादितः — {grong khyer pA Ta la'i pu Ta las mtshungs pa med pa'i g}.{yul la dpa' bas yang dag par thob pa} श्रीपाटलिपुत्रादसमसमरसाहससमासादित(–) अ.क.५९ख/५९.९०–९१; समुदागतः — {dam pa'i chos mnyan pas yang dag par thob pa dang} … {nyon mongs pa rnam par spong ba'i shes rab bo//} सद्धर्मश्रवणसमुदागता… क्लेशविजहना च प्रज्ञा बो.भू.११४क/१४७; आसादितः — {grib ma snum pa'i ljon pa che/} /{'di ni bdag gis yang dag thob//} सान्द्रच्छायो महावृक्षः सोऽयमासादितो मया ।। का.आ.३२९क/२.२०६ । २. सम्प्राप्तवान् — {sprin gyi bzhon pas skad cig las/} … {rin chen rnams ni yang dag thob//} जीमूतवाहः क्षणाद् रत्नानि…सम्प्राप्तवान् ।। अ.क.३१३ख/१०८.२०५.
yang dag par thob par gyur pa
भू.का.कृ. सम्प्राप्तः — {dben pa ma smin sdig pa'i tshogs ni yang dag thob gyur pa/} /{gang gis ma la smod pa'i cha yang nges par sgrub byed pa//} मातुर्निकारकणमप्यविवेकपाकसम्प्राप्तपात– कुशलः (ककुलः लि.पा.) किल यः करोति । अ.क.२४३क/१०८.८.
yang dag par thob par 'gyur
क्रि. समवाप्स्यति— {mjug tu byang chub ldan pas kyang /} /{dge ba yang dag thob par 'gyur//} पर्यन्ते बोधियुक्तश्च कुशलं समवाप्स्यसि ।। अ.क.१५७क/१६.२८.
yang dag par thob par byed pa
वि. सम्प्रापकः — {de la mya ngan las 'das pa dang /} {mya ngan las 'das pa yang dag par thob par byed pa dag dang /} {mya ngan las 'das pa'i phyogs 'jig rten pa dang 'jig rten las 'das pa'i chos de dag ni} तत्र निर्वाणं निर्वाणसम्प्रापकश्च निर्वाणपक्ष्या लौकिकलोकोत्तरा धर्माः बो.भू.१४क/१७.
yang dag par mthong
= {yang dag par mthong ba/}
yang dag par mthong ba
• क्रि. समनुपश्यति — {gang gi phyir gang la gang med pa de ni des stong par yang dag par mthong la} यतश्च यद् यत्र न भवति तत् तेन शून्यमिति समनुपश्यति बो.भू.२६ख/३१; सम्यक्प्रपश्यति — {de ni yang dag mthong ba ste/} /{'dren pa dag la'ang de mi smod//} तदा सम्यक्प्रपश्यन्ति न ते दूषेन्ति नायकान् ।। ल.अ.१३१क/७७; • सं. सन्दर्शनम् — {bdag nyid mchog tu nges par 'dzin pa yid la byed pa ni/} {pha rol tu phyin pa mchog gi chos la zhugs pas bdag nyid gtso bo'i ngo bor yang dag par mthong ba'i phyir ro//} अग्रत्वात्मावधारणमनस्कारः पारमिताग्रधर्मप्रवृत्त्या स्वात्मनः प्रधानभावसन्दर्शनात् सू.भा.१७९क/७३; {gang zhig yang dag mthong nyid na/} /{yid ni dri ma med thob pa//} येषां सन्दर्शनेनैव वैमल्यं लभते मनः ।। अ.क.३०४क/३९.८०; • वि. तत्त्वदर्शी — {de ste mthong bzhin de yod na/} /{thams cad yang dag mthong bar 'gyur//} यदि ते भवेद्यथादृष्टाः सर्वे स्युस्तत्त्वदर्शिनः ।। ल.अ.११७क/६४; सान्दृष्टिकः — {bcom ldan 'das kyi chos ni legs par gsungs pa/} {yang dag par mthong ba} स्वाख्यातो भगवतो धर्मः, सान्दृष्टिकः म.व्यु.१२९२ (२७ख); • कृ. समनुपश्यन् — {'gyed pa dang bcas pa dang rtsod pa dang bcas pa dang rnam par 'tshe ba dang bcas par yang dag par mthong nas lta ba de yang spong la} स तां सविग्रहां सविवादां सविहिंसां च समनुपश्यन्निमां च दृष्टिं प्रतिनिसृजति अ.श.२८०क/२५६; {bdag gi don dang gzhan gyi don dang gnyi ga'i don yang dag par mthong ba rnams kyis} आत्मार्थं च समनुपश्यद्भिः परार्थं चोभयार्थं च अ.श.२४२क/२२२.
yang dag par mthong ba nyid
सन्दर्शनमेव — {bsam pa che rnams yang dag mthong nyid na/} … {bsil ba nyid du 'gyur} सन्दर्शनेनैव महाशयानां…शीतलतां व्रजन्ति अ.क.२७१ख/३३.२०.
yang dag par 'thon
= {yang dag par 'thon pa/}
yang dag par 'thon pa
भू.का.कृ. समुद्धृतः — {nam zhig rgya ni 'phangs pa na/} /{'jigs rung chu srin yang dag 'thon//} कदाचिद् घोरमकरः क्षिप्त्वा जालं समुद्धृतः ।। अ.क.२९७क/३९.३; समुद्गतः — {klu yi rgyal po lhag ma rang /} /{sa gzhi brtol nas yang dag 'thon//} भित्त्वा भूमिं समुद्गतः । नागराजः स्वयं शेषः अ.क.३२५क/४१.१३.
yang dag par 'thob pa
• क्रि. समाप्नोति — {bcu po 'di ni rnam spangs na/} /{sa lnga pa ni yang dag 'thob//} विवर्जयन् समाप्नोति दशैतान् पञ्चमीं भुवम् ।। अभि.अ.४क/१.५६; समश्नुते — {dbul yang slong ba mi spong bas/} /{sa ni drug pa yang dag 'thob//} कृशोऽपि नार्थिनां क्षेप्ता षष्ठीं भूमिं समश्नुते ।। अभि.अ.४क/१.५९; • सं. समुदागमः म.व्यु.६८४२ (९७ख).
yang dag par dag
= {yang dag dag/}
yang dag par dag pa
= {yang dag dag/}
yang dag par drangs pa
• सं. समाकर्षः — {las kyi zhags pas yang dag drangs/} /{dbang med lus can rnams kyis ni/} /{mi 'dod bzhin du legs byas sam/} /{nyes byas dag ni thob par 'gyur//} कर्मपाशसमाकर्षविवशैः समवाप्यते । अनिच्छयैव सुकृतं दुष्कृतं वा शरीरिभिः ।। अ.क.१९७क/८३.१५; • भू.का.कृ. समाकृष्टः — {las kyi zhags pas yang dag drangs/} /{de ni sgra sgrog grong khyer song //} कर्मपाशसमाकृष्टः स ययौ रोरुकं पुरम् ।। अ.क.३१६क/४०.१००; {'dod chags kyis ni yang dag drangs/} … {glang po 'di//} एष रागसमाकृष्टः…हस्ती अ.क.२६९ख/१००.८.
yang dag par dran
= {yang dag par dran pa/} {yang dag par dran nas} संस्मृत्य — {ngo tsha shes pas mi bya bar dam bcas pa yang dag par dran zhing yang dag par dran nas 'chal ba'i tshul khrims mi byed pa'i phyir te} अक्रियां प्रतिज्ञां संस्मृत्य लज्जितो दौःशील्याकरणात् अभि.भा.१७२क/५८९; संस्मरणतः — {de yi sngon byung yang dag dran nas bdag gis 'dzum pa spros//} तद्वृत्तसंस्मरणतः प्रसृतस्मितोऽहम् अ.क.४२क/५५.५६.
yang dag par dran pa
संस्मरणम् — {de yi sngon byung yang dag dran nas bdag gis 'dzum pa spros//} तद्वृत्तसंस्मरणतः प्रसृतस्मितोऽहम् अ.क.४२क/५५.५६; {rten sa med pa'i sdig pa yi/} /{'dam du lhung zhing nyams gyur pa/} /{bag med bdag la rgyal ba ni/} /{yang dag dran pa skyabs su 'gyur//} पतितस्यावसन्नस्य पापपङ्के प्रमादिनः । अनालम्बस्य सन्त्राणं जिनसंस्मरणं मम ।। अ.क.३३८ख/४४.२९.
yang dag par dri ba
सम्प्रश्नः — {yang dag par dri ba rnam par nges pa} सम्प्रश्नविनिश्चयः अभि.स.भा.१११क/१४९.
yang dag par dri ba rnam par nges pa
पा. सम्प्रश्नविनिश्चयः — {yang dag par dri ba rnam par nges pa ni rnam pa brgyad de} सम्प्रश्नविनिश्चयः अष्टाकारः अभि.स.भा.१११क/१४९; द्र.—
yang dag par dri ba rnam par nges pa rnam pa brgyad
सम्प्रश्नविनिश्चयः अष्टाकारः — १. {su zhig mi dmigs she na/} {shes rab kyi pha rol tu phyin pa thob pa'i byang chub sems dpa'o//} को नोपलभते । प्रज्ञापारमितालाभी बोधिसत्त्वः, २. {ci mi dmigs she na/} {gzung ba'i mtshan nyid dang 'dzin pa'i mtshan nyid do//} किं नोपलभते । ग्राह्यलक्षणं ग्राहकलक्षणं च, ३. {gang gis mi dmigs she na/} {shes rab kyi pha rol tu phyin pas so//} केन नोपलभते । प्रज्ञापारमितया, ४. {ci'i phyir mi dmigs she na/} {sems can thams cad yongs su bskyab pa dang bla na med pa yang dag pa rdzogs pa'i byang chub par bya ba'i phyir ro//} कस्मै नोपलभते । सर्वसत्त्वपरित्राणार्थमनुत्तरायै सम्यक्संबोधये, ५. {gang las mi dmigs she na/} {sangs rgyas 'byung ba mnyes par byed pa dang dam pa'i chos nyan pa dang tshul bzhin yid la byed pa dang chos kyi rjes su mthun pa'i chos sgrub pa las so//} कुतो नोपलभते । बुद्धोत्पादारागणतः सद्धर्मश्रवणतो योनिशोमनस्कारतो धर्मानुधर्मप्रतिपत्तितश्च, ६. {gang dag gi mi dmigs she na/} {chos thams cad kyi'o//} कस्य नोपलभते । सर्वधर्माणाम्, ७. {gang du mi dmigs she na/} {mos pas spyod pa'i sa nas sa bcu pa'i bar du'o//} कुत्र नोपलभते । अधिमुक्तिचर्याभूमौ यावद्दशम्यां बोधिसत्त्वभूमौ, ८. {rnam pa du zhig mi dmigs she na/} {rnam pa bcu gcig ste} कतिविधश्चानुपलम्भः । एकादशविधः अभि.स.भा.१११क/१४९.
yang dag par gdung ba
वि. सन्तप्तः — {rgyal po'i 'jigs pas yang dag gdung /} /{mya ngam lam du bgrod de dag//} ते राजभीत्या सन्तप्ता मरुमार्गप्रवासिनः । अ.क.२६३ख/९६.१०.
yang dag par gdungs pa
भू.का.कृ. सन्तापितः — {zhen pas gzir cing yang dag gdungs rnams la/} /{bkag pa'i bya ba la yang spyod} (? {dpyod} ) {pa ci//} सन्तापितानां व्यसनातुराणां निषिद्धकार्येष्वपि को विचारः ।। अ.क.५४ख/५९.४७.
yang dag par 'da'
= {yang dag par 'da' ba/}
yang dag par 'da' ba
• क्रि. समतिक्रामति — {gang gi tshe khams las yang dag par 'da' ba na'o zhes bya ba ni 'dod pa'i khams} … {las yang dag par 'da' ba ste} यदा धातुं समतिक्रामति । कामधातुं वा समतिक्रामति अभि.स्फु.१४७क/८६६; • सं. समतिक्रमः — {dge slong dag gang 'di skye ba dang rga ba dang na ba dang 'chi ba} ( {dang mya ngan} ) {las yang dag par 'da' ba} … {de ni nga'i chos 'dul ba'i mthar thug pa yin no//} एतत्पर्यवसानो मे भिक्षवो धर्मविनयो यदिदं जातिजराव्याधिमरणशोकसमतिक्रमः स.पु.२८ख/५१; समतिक्रमणम् — {bdud kyi lam las yang dag par 'da' ba} मारपथसमतिक्रमणम् लो.को.१२०३.
yang dag par 'da' bar 'gyur
क्रि. समतिक्रमाय संवर्तते — {ming dang gzugs yongs su shes pa ni chos snang ba'i sgo ste/} {chags pa thams cad las yang dag par 'da' bar 'gyur ro//} नामरूपपरिज्ञा(ओ नं पा.भे.) धर्मालोकमुखं सर्वसङ्गसमतिक्रमाय संवर्तते ल.वि.२०ख/२४.
yang dag par 'da' bar bya ba
समतिक्रमः — {'jig rten gyi lam gyi rgyud thams cad las yang dag par 'da' bar bya ba dang} सर्वलोकगतिसमतिक्रमाय द.भू.१६९क/२.
yang dag par 'da' bar byed pa
समतिक्रमणम् — {shin tu yang dag par 'da' bar byed pa'i phyir nges par 'byin par byed pa'o//} अत्यन्तसमतिक्रमणान्नैर्याणिकः अभि.भा.४९क/१०५८.
yang dag par 'das
= {yang dag par 'das pa/} {yang dag par 'das te} समतिक्रम्य — {gzhan yang rnam pa thams cad du nam mkha' mtha' yas skye mched las yang dag par 'das te rnam par shes pa mtha' yas so snyam nas rnam shes mtha' yas skye mched rdzogs par byas te gnas pa} पुनरपरं सर्वश आकाशानन्त्यायतनं समतिक्रम्य ‘अनन्तं विज्ञानम्, अनन्तं विज्ञानम्’ इति विज्ञानानन्त्यायतनमुपसम्पद्य विहरति अभि.स्फु.३०६क/११७५.
yang dag par 'das pa
• भू.का.कृ. समतिक्रान्तः — {de ni byang chub sems dpa'i rnam par 'god pa thams cad las yang dag par 'das pa lags} स समतिक्रान्तः सर्वबोधिसत्त्वव्यवस्थानानि ग.व्यू.३०५क/३९३; {bdud kyi yul las yang dag par 'das pa} मारविषयसमतिक्रान्तः ल.वि.२०४ख/३०८; प्रक्रान्तः — {sems can rnam mang don byas nas/} /{de nas nga ni yang dag 'das//} सत्त्वार्थं बहुधा कृत्वा प्रक्रान्तोऽहं ततः पुनः । म.मू.२९२क/४५३; • सं. समतिक्रमः — {bsam mi khyab dang mi mnyam dang /} /{gzhal dang bgrang las yang dag 'das//} अचिन्त्यातुल्यते मेयसंख्ययोः समतिक्रमौ । अभि.अ.७ख/४.२४; {rnam pa thams cad du gzugs kyi 'du shes rnams las yang dag par 'das nas} सर्वशो रूप– संज्ञानां समतिक्रमात् अभि.स्फु.३०६क /११७५; समतिक्रमणम् — {dza zhes brjod pa dang rga shi las yang dag par 'das pa'i sgra byung ngo //} जकारे जरामरणसमति– क्रमणशब्दः (निश्चरति स्म) ल.वि.६७ख/८९.
yang dag par 'du
= {yang dag par 'du ba/}
yang dag par 'du ba
• क्रि. समवसरति — {gang gi phyir zag pa med pa'i dbyings kyi rnam grangs bzhi po 'di dag de bzhin gshegs pa'i khams kyi don gcig la yang dag par 'du ba} यत एते चत्वारोऽनास्रवधातुपर्यायास्त– थागतधातावेकस्मिन्नभिन्नेऽर्थे समवसरन्ति र.व्या.१०४ख/५६; • सं. १. समवसरणम् म.व्यु.५१६५ २. समवसरणता — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {yon tan} ( {rin chen} ) {thams cad yang dag par 'du bas rgya mtsho chen po lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र… महासागरभूतं सर्वगुणरत्नसमवसरणतया ग.व्यू.३१०क/३९६.
yang dag par 'dus pa
सङ्गमः — {dur khrod blta ba kho na'i phyir/} /{skye bo yang dag 'dus par gyur//} श्मशानदर्शनायैव बभूव जनसङ्गमः ।। अ.क.८८क/९.२२.
yang dag par 'dod pa
भू.का.कृ. सम्मतः — {nam mkha' la sogs dngos gang dang /} /{ma byas par ni yang dag 'dod//} ये तु व्योमादयो भावा अकृतत्वेन सम्मताः । त.स.१५ख/१७८.
yang dag par 'dre ba
वि. सम्मूर्छितम्, एकलोलीभूतम् — {'on te rdzas dang rnam grangs kyi/} /{ngo bo yang dag 'dre bar gnas/} /{dngos nyid can de dbyer med pa/} /{'dod de mi yi seng ge bzhin//} अथ सम्मूर्छितं रूपं द्रव्यपर्याययोः स्थितम् । तद् द्विरूपं हि निर्भागं नरसिंहवदिष्यते ।। त.स.१३ख/१५५.
yang dag par 'dres
भू.का.कृ. समवसृतः — {thams cad mkhyen pa nyid kyi grong khyer du ni zhugs/} {sangs rgyas thams cad dang yang dag par ni 'dres} प्रविष्टः सर्वज्ञतानगरं समवसृतं सर्वबुद्धैः ल.वि.१६९क/२५४.
yang dag par ldan
= {yang dag par ldan pa/}
yang dag par ldan pa
• वि. समायुक्तः — {lag gnyis yang dag ldan pa ni/} /{mtshan dang 'dra bar yang dag 'byung //} उभौ करौ समायुक्तौ लिङ्गाकारसमुद्भवौ । म.मू.२५१क/२८५; {phyag dang sku mdog yang dag ldan/} /{ji ltar sngon nas rnam bzhugs pa//} भुजवर्णसमायुक्तं यथापूर्वव्यवस्थितम् । ज्ञा.सि.४१क/१०४; समन्वागतः — {sangs rgyas bcom ldan 'das rnams ni mi mnyam pa dang mnyam pa'i rdzu 'phrul dang yang dag par ldan pa'o//} बुद्धा भगवन्तोऽसमसमर्द्धिसमन्वागताः स.दु.९७ख/१२२; समन्वितः — {gcig min mthong la gnas pa ni/} /{lnga pa'i bar dang yang dag ldan//} नैकया पञ्चभिर्यावद् दर्शनस्थः समन्वितः । अभि.को.१८ख/५.६९; {de dang ldan pa ni de dang yang dag par ldan pa'o//} तेन संयुक्तं समन्वितम् त.प.१४३ख/१५; संयुक्तः — {de lta'i gzugs dang yang dag ldan/} /{byang chub sems dpa' brtse bdag nyid//} एवं रूपेण संयुक्ता बोधिसत्त्वकृपात्मनः ।। स.दु.११०ख/१७०; समायुतः, ओ ता — {chu dang me dang ldan pa dang /} /{sa dang rlung du yang dag ldan//} आपस्तेजोसमायुक्तं पृथिवी वायुसमायुता ।। म.मू.१८८क/१२१; सङ्गतः — {gang dang yang dag ldan pas thub rnams rnam pa kun ldan sna tshogs 'di gsungs pa//} सर्वाकारमिदं वदन्ति मुनयो विश्वं यया सङ्गताः अभि.अ.१क/१.१; प्रतिसंयुक्तः — {don dang ldan pa yin pa'i phyir zhes bya ba ni don dang yang dag par ldan pa'i phyir ro zhes bya ba'i tha tshig go//} अर्थोपसंहितत्वादिति । अर्थप्रतिसंयुक्तत्वादित्यर्थः अभि.स्फु.१११क/७९९; सम्पन्नः — {dA k+Shi N+ya dang yang dag ldan/} /{kun gyi snying sdug ma yin nam//} ननु दाक्षिण्यसम्पन्नः सर्वस्य भवति प्रियः ।। का.आ.३२७ख/२.१७१; • उ.प. शाली — {legs pa'i sgra dang tshig la zhon/} /{yon tan rgyan dang yang dag ldan//} साधुशब्दपदारूढैर्गुणालङ्कारशा– लिभिः । अ.क.२७ख/५३.९; • पा. संयोगः, सम्बन्धभेदः — {de la lus dang dbang po dang yang dag par ldan pa'i mtshan nyid ni de'i 'brel pa'o/} /{blo dang tshor ba dag ni 'du ba'i mtshan nyid do//} तत्र शरीरेन्द्रियैः संयोगलक्षणस्तस्य सम्बन्धः, बुद्धिवेदनाभिस्तु समवायलक्षणः त.प.१९३क/१०२.
yang dag par ldan pa'i mdo
ना. संयुक्तागमः, ग्रन्थः — {yang dag par ldan pa'i mdo las 'byung ba yin no//} संयुक्तागमे पठ्यन्ते अभि.स्फु.१७७क/९२७; द्र. {yang dag par ldan pa'i lung /}
yang dag par ldan pa'i lung
ना. संयुक्तागमः, ग्रन्थः — {yul na lan dar sangs rgyas kyis gsungs pa'i mdo yang dag par ldan pa'i lung las} नालन्दायां बुद्धभाषितं च सूत्रम्, संयुक्तागमे च अभि.स्फु.११७क/८१२; द्र. {yang dag par ldan pa'i mdo/}
yang dag par sdug par 'gyur ba
वि. संरञ्जनीयः म.व्यु.२९४१ (५३क).
yang dag par sdud pa
सङ्गीतिः — {chos yang dag par sdud pa'i mdo las} … {bstan pa} धर्मसङ्गीतिसूत्रे निर्दिष्टा शि.स.८२क/८१; {de ni 'di ltar chos yang dag par sdud pa las bstan te} तद्यथा धर्मसङ्गीतिसूत्रे कीर्तितम् बो.प.९१ख/५५; समुदानयनम् — {sangs rgyas kyi chos thams cad yang dag par sdud pa'i phyir} सर्वबुद्धधर्मसमुदानयनाय द.भू.२४६क/४६.
yang dag par sdud pa po
सङ्गीतिकारकः — {de'i yang dag par sdud pa po yin pas na bdag po ste gsang ba'i bdag po'o//} तस्मिन् सङ्गीतिकारकत्वेनाधिपतिर्गुह्याधिपतिः वि.प्र.११९ख/१, पृ.१७.
yang dag par sdud par byed pa
• क्रि. संहारयति — {'di rnams rab tu khros pa'i zhal rnams kyis sna tshogs te/} {lus yang dag sdud byed/} {dgyes pa rnams kyis ni skyong bar byed pa nyid do//} एता विश्वं शरीरं संहारयन्ति प्रकुपितवदनाः, पालयन्त्येव तुष्टाः वि.प्र.१६४ख/३.१३७; • सं. । १. सङ्गीतिकारः — {lam ma nor bar ston pa/} {yang dag par sdud par byed pa} अविपरीतमार्गदैशिकः, सङ्गीतिकारः म.व्यु.२७६२ (५०ख) २. सङ्गीतिकरणम् — {de las bsdus pa'i rgyud yang dag par sdud par byed pa la 'jam dpal dang} … {de bzhin gshegs pas lung bstan to//} अतो लघुतन्त्रसङ्गीतिकरणाय मञ्जुश्रियस्तथागतव्याकरणम् वि.प्र.११४क/१९ ३. संग्राहकः, ओ त्वम् — {sems can thams cad kyi skad tha dad pa dag gis de bzhin gshegs pas chos gsungs pa rnams yang dag par sdud par byed pa'i phyir de bzhin gshegs pa thams cad kyi nyan pa por gyur pa'i gsang ba'i bdag po ste} सर्वसत्त्वभाषान्तरेण तथागतोक्तधर्माणां संग्राहकत्वात् सर्वतथागतकर्णभूतः गुह्याधिपतिः वि.प्र.११९ख/१, पृ.१७.
yang dag par sdom pa
• सं. संयमः — {da zhes brjod pa dang sbyin pa dang dul ba dang yang dag par sdom pa dang des pa'i sgra byung ngo //} दकारे दानदमसंयमसौरभ्यशब्दः… निश्चरति स्म ल.वि.६७ख/८९; {lus dang ngag thams cad yang dag par sdom pa dang gnod pa byed pa la bzod pa dang} सर्वकायवाक्संयमापराधमर्षण(–) सू.व्या.१९७ख/९९; संलेखः — {nags gnas 'dod chung chog shes dang /} /{sbyangs pa yang dag sdom bsten dang //} वनाशाऽल्पेच्छता तुष्टिर्धूतसंलेखसेवनम् ।। अभि.अ.४क/१.५४; संयमनम् — {sdom pa ni rnam par g}.{yeng ba las sems yang dag par sdom pa'o//} यमनं विक्षेपतः संयमनं चित्तस्य अभि.स.भा.७७क/१०५; • वि. संयतः — । {zhi ba ni dbang po yang dag par sdom pa'o//} शान्तं संयतेन्द्रियम् बो.प.९७ख/६४; {yang dag sdom dang tshangs bden shes/} /{bla ma lha la mchod byed dang //} संयता ब्रह्मसत्यज्ञा गुरुदेवतपूजकाः । म.मू.१५७क/७२.
yang dag par sdom pa legs
साधु संयमः म.व्यु.१६३६ (३६ख).
yang dag par bsdams pa
वि. संयतः — {byang chub sems dpas dge slong zhi ba dul ba yang dag par bsdams pa} … {mthong ngo //} अद्राक्षीद्बोधिसत्त्वस्तं भिक्षुं शान्तं दान्तं संयतम् ल.वि.९६ख/१३८.
yang dag par bsdu
= {yang dag par bsdu ba/}
yang dag par bsdu ba
१. संग्रहः — {chos yang dag par bsdu ba dang rtsis kyi ming bsdu ba'i ngo bo nyid kyis gnas pa} धर्मसंग्रहगणितसंज्ञासंग्रहस्वभावतयाऽवस्थितः वि.प्र.११६ख/१, पृ.१४; समुदागमः — {rtag pa dang ni mi rtag la/} /{yang dag bsdu ba don med 'gyur/} /{rnam par rtog pa'i blo med pas/} /{mi rtag pa dang rtag pa bzlog//} समुदागमवैयर्थ्यं नित्यानित्ये प्रसज्यते । विकल्प– बुद्धिवैकल्यान्नित्यानित्यं निवार्यते ।। ल.अ.१४२क/८९; {byang chub sems dpa' ni} … {dge ba'i rtsa ba thams cad yang dag par bsdu ba'i phyir rab tu brtson par byed do//} बोधिसत्त्वः…प्रयुज्यते सर्वकुशलमूलसमुदागमाय द.भू.१७६ख/९; संग्रहणम् — {dge ba'i rtsa ba thams cad yang dag par bsdu ba dang} सर्वकुशलमूलसंग्रहणाय द.भू.१६८ख/२; समुदानयनम् — {dge ba'i bshes gnyen thams cad mthong bar bya ba dang sangs rgyas kyi chos thams cad yang dag par bsdu ba la brtson pa'i} सर्वकल्याणमित्रदर्शनबुद्धधर्मसमुदानयनप्रयुक्तस्य ग.व्यू.२८९ख/३६८; शि.स.१५२ख/१४७ २. सङ्गीतिः — {de'i tshe tshe dang ldan pa 'od srung chen po 'khor lnga brgya dang yul ma ga d+har ljongs rgyu zhing dong ste/} {chos yang dag par bsdu bar 'dod pa las} तदा आयुष्मान् महाकाश्यपः पञ्चशतपरिवारो मगधेषु जनपदचारिकां चरन् धर्मसङ्गीतिं कर्तुकामः अ.श.२८६क/२६३.
yang dag par bsdu bar bya
कृ. संग्राह्यः — {de ni stong pa nyid kyi lam bsgom pa'i don du bum pa dang gsang ba la sogs pa'i dbang gis yang dag par bsdu bar bya'o//} स शून्यतामार्गभावनार्थं सेकेन संग्राह्यः कलशगुह्यादिकेन वि.प्र.९२ख/३.४.
yang dag par bsdus
= {yang dag par bsdus pa/} {yang dag par bsdus nas} तत्त्वं संहृत्य — {rnal 'byor shes pas mdo 'dul dang /} /{'thad pas yang dag bsdus nas ni//} विनयात्सूत्रयुक्तिभ्यां तत्त्वं संहृत्य योगवित् । ल.अ.१७१ख/१३०.
yang dag par bsdus pa
• सं. समुच्चयः — {gnyis sogs sgra 'dir 'dod na yang /} /{yang dag bsdus pa'i spyod yul can/} द्व्यादिशब्दा इहेष्टाश्च ये समुच्चयगोचराः । त.स.३७क/३८६; {bcom ldan 'das la rigs kyi lha mo byang chub yang dag par bsdus pas 'di skad ces gsol to//} बोधिसत्त्वसमुच्चया कुलदेवता भगवन्तमेतदवोचत् सु.प्र.४४ख/९०; संग्रहः — {spyir btang ba yang dag par bsdus pa zhes bya ba} अधिकारसंग्रहनाम क.त.४२७३; • भू.का.कृ. संगृहीतः — {so sor thar pa'i sdom pas yang dag par bsdus pa'i tshul khrims ni lhag pa'i tshul khrims kyi bslab pa zhes bya'o//} प्रातिमोक्षसंवरसंगृहीतं शीलमधिशीलं शिक्षेत्युच्यते श्रा.भू.१८ख/४४; संहृतः, ओ ता — {de ru blo ni yang dag bsdus//} बुद्धिस्तत्र हि संहृता त.प.१४७क/७४६.
yang dag par na bdag med pa nyid
भूतानात्मता — {yang dag par na bdag med pa nyid dang yang dag par na zhi ba nyid du lus la rtog pa 'di ni/} {de'i shes rab kyi pha rol tu phyin pa'o//} भूतानात्मतां च भूतशान्ततां च कायस्योपनिध्यायति, इयमस्य प्रज्ञापारमिता शि.स.१०५ख/१०४.
yang dag par na sdug bsngal ba nyid
भूतदुःखता — {yang dag par na sdug bsngal ba nyid dang} … {yang dag par na zhi ba nyid du lus la rtog pa 'di ni/} {de'i shes rab kyi pha rol tu phyin pa'o//} भूतदुःखतां च… भूतशान्ततां च कायस्योपनिध्यायति, इयमस्य प्रज्ञापारमिता शि.स.१०५ख/१०४.
yang dag par na mi rtag pa nyid
भूतानित्यता — {yang dag par na mi rtag pa nyid dang} … {yang dag par na zhi ba nyid du lus la rtog pa 'di ni/} {de'i shes rab kyi pha rol tu phyin pa'o//} भूतानित्यतां च…भूतशान्ततां च कायस्योपनिध्यायति, इयमस्य प्रज्ञापारमिता शि.स.१०५ख/१०४.
yang dag par na zhi ba nyid
भूतशान्तता — {yang dag par na mi rtag pa nyid dang} … {yang dag par na zhi ba nyid du lus la rtog pa 'di ni/} {de'i shes rab kyi pha rol tu phyin pa'o//} भूतानित्यतां च…भूतशान्ततां च कायस्योप– निध्यायति, इयमस्य प्रज्ञापारमिता शि.स.१०५ख/१०४.
yang dag par nang du 'jog pa
संलीयना — {yang dag nang 'jog thams cad rnam spangs nas/} /{bde bar gshegs pa'i sras kyi dbus su bshad//} संलीयनां सर्व विवर्जयित्वा । भाषामि मध्ये सुगतात्मजानाम् स.पु.२४क/४१.
yang dag par nod pa
• वि. प्रत्येषकः — {lung bstan pa tshad med pa yang dag par nod pa yin} अप्रमाणव्याकर– णप्रत्येषकश्च… भवति द.भू.२४६ख/४७; • पा. सम्प्रतीक्षा, मनस्कारभेदः — {rab dang yang dag nod pa dang /} … {mngon par dga' dang bya ba'i yid//} प्रसादः सम्प्रतीक्षा च…अभिनन्दमनस्क्रिया ।। सू.अ.१७७क/७१; सम्प्रतीच्छनम् — {yang dag par nod pa yid la byed pa} सम्प्रतीच्छनमनसिकारः सू.व्या.१७७क/७१.
yang dag par nod pa yid la byed pa
पा. सम्प्रतीच्छनमनसिकारः, मनस्कारभेदः — {chos yongs su tshol ba las brtsams te yang dag par nod pa yid la byed pa ni/} {chos de nyid la mi smod pa'i tshul gyis yongs su 'dzin pa'i phyir ro//} धर्मपर्येष्टिमारभ्य सम्प्रतीच्छनमनसिकारस्तस्यैव धर्मस्याप्रतिवहनयोगेन परिग्रहणतया सू.व्या.१७७क/७१.
yang dag par gnas
= {yang dag par gnas pa/}
yang dag par gnas pa
• क्रि. सन्तिष्ठते — {lus la lus kyi rjes su lta zhing gnas pa de'i lus la dmigs pa'i dran pa gnas pa/} {yang dag par gnas} तस्य काये कायानुपश्यिनो विहरतः कायालम्बनानुस्मृतिस्तिष्ठति, सन्तिष्ठते अभि.भा.१२ख/९०५; समीक्ष्यते — {gzung ba'i mtshan nyid dang ldan pa'i/} /{'dir ni cung zad yod min te/} /{de phyir 'di dag thams cad ni/} /{rnam shes 'gyur bar yang dag gnas//} ग्राह्यलक्षणसंयुक्तं न किञ्चिदिह विद्यते । विज्ञानपरिणामोऽयं तस्मात् सर्वः समीक्ष्यते ।। त.स.१३ख/१५६; • सं. १. संस्थितिः — {de min rnam bzhag la brten nas/} /{bsgrub bya sgrub byed yang dag gnas//} न व्यवस्थाश्रयत्वेन साध्यसाधनसंस्थितिः । त.स.४९ख/४८८; {ting nge 'dzin ni sems yang dag par gnas pa'o//} चित्तस्य हि संस्थितिः समाधिः सू.व्या.१३८ख/१३; संश्रयः — {ka lan da ka'i gnas zhes pa/} /{'od ma'i tshal du yang dag gnas//} कलन्दकनिवासाख्यो वेणुकाननसंश्रयः । अ.क.८६ख/९.५; समाश्रयः — {gang zag rigs la gnas pa ma yin pa rigs med pa ni sems kyang skyed cing 'bad pa la yang dag par gnas pa yod du zin kyang /} {bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub yongs su rdzogs par 'gyur ba'i skal ba med do//} अगोत्रस्थः पुद्गलो गोत्रेऽसति चित्तोत्पादेऽपि यत्नसमाश्रये सत्यभव्यश्चानुत्तरायाः सम्यक्संबोधेः परिपूरये बो.भू.२क/१; सन्निश्रयः — {ting nge 'dzin la yang dag par gnas pa gang zhe na} समाधिसन्निश्रय कतमः श्रा.भू.६ख/१४; सम्प्रस्थानम्— {sangs rgyas kyi chos thams cad khong du chud par bya ba la yang dang por thams cad mkhyen pa nyid du sems bskyed pa'i lhag pa'i bsam pa la yang dag par gnas pa sngon du 'gro'o//} सर्वज्ञताचित्ताध्याशयसम्प्रस्थानं पूर्वङ्गमं भवति सर्वबुद्धधर्माधिगमाय ग.व्यू.३१९ख/४०३ २. तत्त्वसंस्थितिः — {rtog pas sgro btags nyid 'dod kyi/} /{yang dag gnas pa'i yang dag} ( {yan lag} ) {min//} कल्पनारोपितैवेष्टा नाङ्गं सा तत्त्वसंस्थितेः ।। त.स.२०क/२१५; • भू.का.कृ. संस्थितः — {snying kha'i phyogs su rtsa'i 'khor lo rtsibs brgyad pa} … {yang dag par gnas so//} हृत्प्रदेशे संस्थितं नाडीचक्रमष्टारम् वि.प्र.२३७ख/२.४०; {de ltar rlung rnam pa bcu ni rtsa'i 'khor lo la las kyi dbye bas yang dag par gnas so//} इत्येवं नाडीचक्रे दशविधपवनाः संस्थिताः कर्मभेदैः वि.प्र.२३८ख/२.४२; {brkyang ma shes rab rang bzhin gyis/} /{thabs kyis ro ma yang dag gnas//} ललना प्रज्ञास्वभावेन रसनोपायसंस्थिता । हे.त.२ख/४; सुसंस्थितः, ओ ता — {dkar mo dbang po'i phyogs phyung nas/} /{shar gyi sgo ru yang dag gnas//} निःसृता इन्द्रदिग्गौरी पूर्वद्वारे सुसंस्थिता ।। हे.त.२४क/७८; सम्प्रस्थितः — {theg pa chen po la yang dag par gnas pa mchog tu dbang po rnon po'i sems can} महायानसम्प्रस्थिताः परमतीक्ष्णेन्द्रियाः सत्त्वाः र.व्या.८९ख/२८; समारूढः — {rab 'byor 'di dag ni byang chub sems dpa'} … {theg pa chen po la yang dag par gnas pa'i dge ba'i bshes gnyen rnams su rig par bya'o//} इमानि सुभूते बोधिसत्त्वस्य… महायानसमारूढस्य कल्याणमित्राणि वेदितव्यानि अ.सा.१५ख/९; समधिष्ठितः — {gtso bo dang gnyen dag yang dag par gnas kyang khyod med na bdag ni rgyal srid legs par gnas par mi rtog go//} प्रधानामात्यसमधिष्ठितमपि न त्वया विना राज्यं सुस्थितमिति मे प्रतिभाति ना.ना.२२६क/१२.
yang dag par gnas par gyis
क्रि. तत्त्वं समाश्रयेत् — {'jig rten rmi lam sgyu ma ltar/} /{mthong nas yang dag gnas par gyis//} मायास्वप्नोपमं लोकं दृष्ट्वा तत्त्वं समाश्रयेत् । ल.अ.१६७ख /१२२.
yang dag par gnas par gyur
क्रि. संस्थितोऽभूत् — {de la la la ni sangs rgyas spyan gyi rnam par ro//} … {la la ni dam tshig sgrol ma'i rnam par yang dag par gnas par gyur to//} तत्र केचित् बुद्धलोचनाकारेण…केचित् स– मयताराकारेण संस्थिता अभूवन् गु.स.९०ख/२.
yang dag par gnon
= {yang dag par gnon pa/}
yang dag par gnon pa
क्रि. आक्रमति — {yud tsam gcig tu lhun gyis grub pa'i ye shes kyis thams cad mkhyen pa'i ye shes ji tsam yang dag par gnon pa} यदेकमुहूर्तेन ज्ञानानाभोगतया सर्वज्ञज्ञानेनाक्रमति द.भू.२४२क/४४.
yang dag par bsnan pa
भू.का.कृ. समाक्रान्तः — {des khyab pa ni yang dag par bsnan pa'o//} तया लीढं समाक्रान्तम् त.प.२४६ख/२०७.
yang dag par bsnun pa
क्रि. समपातयत् — {de ni mi smra bas/} /{gnyis skyes lhag par khros gyur te/} /{sdig pa bzhin du sbom pa yi/} /{dbyug pa mgo la yang dag bsnun//} तस्य मौनात्क्रुद्धोऽधिकं द्विजः । मूर्ध्नि पापमिव स्थूलं लगुडं समपातयत् ।। अ.क.२८३ख/१०५.२०.
yang dag par spang bar bya
कृ. सम्परिवर्जनीयम् — {rgyal ba'i sras rnams kyis ni med dang yod pa dang /} … {ming don ji bzhin du/} /{mngon par zhen pa'i rtog pa yang dag spang bar bya//} अभावभाव… यथार्थनामाभिनिवेशकल्पाः जिनात्मजैः सम्परिवर्जनीयाः ।। सू.अ.१८०क/७४.
yang dag par spangs pa
भू.का.कृ. वर्जितः — {lus la ye shes chen po gnas/} /{rtog pa thams cad yang dag spangs//} देहस्थं च महाज्ञानं सर्वसङ्कल्पवर्जितम् । हे.त.२क/२.
yang dag par spel ba
संवर्धनम् — {khyad par thob pas brtson 'grus yang dag par spel ba'i phyir dro bar gyur pa dag la ni yang dag par rab tu 'jog pa rnams so//} विशेषाधिगमेन वीर्यसंवर्धनादूष्मगतेषु सम्यक्प्रधानानि अभि.भा.३९ख/१०२१.
yang dag par spong ba
पा. सम्यक्प्रहाणम् — {rtsol ba las byung ba'i lam ni yang dag par spong ba rnams te} व्यावसायिको मार्गः सम्यक्प्रहाणानि अभि.स.भा.६१क/८४; {yang dag par spong ba dang rdzu 'phrul gyi rkang pa dang dbang po dang stobs dang byang chub kyi yan lag dang lam la gnas par mi bya'o//} इति हि सम्यक्प्रहाणर्द्धिपादेन्द्रियबलबोध्यङ्गानीति, इति हि मार्गाङ्गानीति न स्थातव्यम् अ.सा.३१क/१८; {yang dag par spong ba rnam par dbye ba'i tshigs su bcad pa lnga ste} सम्यक्प्रहाणविभागे पञ्च श्लोकाः सू.व्या.२२६क/१३६; द्र.— {yang dag pa'i spong ba/}
yang dag par spyad pa
क्रि. समारभेत् — {lus kyi sbyin pa byin nas ni/} /{phyi nas spyod pa yang dag spyad//} शरीरं दानं दत्त्वा च पश्चाच्चर्यां समारभेत् । हे.त.७ख/२०.
yang dag par spyod pa
१. समाचारः — {byang chub sems dpa'i rigs kyi rtags ni rnam pa bzhi ste} … {pha rol tu phyin pa'i rang bzhin gyi dge ba yang dag par spyod pa'o//} चतुर्विधं लिङ्गं बोधिसत्त्वगोत्रे… समाचारश्च पारमितामयस्य कुशलस्येति सू.व्या.१३७ख/१२ २. समाचारता— {tshul khrims yongs su dag pa yang dag par spyod pa} परिशुद्धशीलसमाचारता रा.प.२३२ख/१२५.
yang dag par 'phags
= {yang dag par 'phags pa/} {yang dag par 'phags te} अभ्युद्गम्य — {bdug pa de steng gi nam mkha' la yang dag par 'phags te} … {sprin chen po'i mgo ltar 'dug par 'gyur ba} स धूप उपरि विहायसमभ्युद्गम्य…महदभ्रकूटवदवस्थितः अ.श.१३ख/१२.
yang dag par 'phags pa
• भू.का.कृ. समुद्गतः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po 'jam dpal gzhon nur gyur pa dang} … {sman yang dag 'phags dang} मञ्जुश्रिया च कुमारभूतेन बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…भैषज्यसमुद्गतेन च स.पु.२ख/१; {dngos po med pa yang dag par 'phags pa'i rgyal po} अभावसमुद्गतराजः म.मू.९३ख/५; • पा. समुद्गतः, समाधिविशेषः — {yang dag par 'phags pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} समुद्गतो नाम समाधिः म.व्यु.५२१ (१२क).
yang dag par 'phel ba
संवर्धनम् — {de'i stobs kyis brtson 'grus yang dag par 'phel bas} तद्बलेन वीर्यसंवर्धनात् अभि.भा.३९ख/१०२२.
yang dag par 'phel bar byed
= {yang dag par 'phel bar byed pa/}
yang dag par 'phel bar byed pa
• क्रि. संवर्धयति — {rigs kyi bu de dag ni byang chub sems dpa' rnams kyi byang chub sems dpa'i skye ba bcu rnams te/} {de dag gis byang chub sems dpa' rnams skye bar 'gyur ba'o//} … {yang dag par 'phel bar byed pa'o//} इमानि कुलपुत्र बोधिसत्त्वानां दश बोधिसत्त्वजन्मानि येषु बोधिसत्त्वा जायन्ते…संवर्धयन्ति ग.व्यू.२०७क/२८८; संवर्धयते — {yid kyi dbang ni bla na med thob nas/} /{gzhan gyis mchod 'dod thams cad nges bcom ste/} /{mchog gi bstan la gzhan dag 'dun byed cing /} /{de dag dge bas yang dag 'phel bar byed//} वशित्वमागम्य मनस्यनुत्तरं परं समावर्जयतेऽत्र शासने । निहत्य सर्वामवमानकामतां शुभेन संवर्धयते च तं पुनः ।। सू.अ.१५२क/३५; • वि. संवर्धकः — {de'i phyir de dag bstan pa la gus pas bdag dang gzhan gyi yon tan yang dag par 'phel bar byed pa nyid kyis so//} ततश्च शासनबहुमानात्तेषामात्मपरगुणसंवर्धकत्वेन सू.व्या.१५२क/३६; • सं. संवर्धनम् — {chos thams cad kyi sa yang dag par 'phel bar byed pa'i gnas zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मभूमिसंवर्धनस्थानो नाम समाधिः ग.व्यू.१४२ख/२२६.
yang dag par 'pho
= {yang dag par 'pho ba/}
yang dag par 'pho ba
• क्रि. संक्रमति — {'dab ma bcu la srog yang dag par 'pho'o//} दशपत्रेषु संक्रमति प्राणः वि.प्र.२४७क/२.६१; • सं. संक्रमणम् — {'dab ma dgu la srog yang dag par 'pho bar byed do//} नवपत्रेषु संक्रमणं प्राणः करोति वि.प्र.२४७क/२.६१.
yang dag par bab pa
भू.का.कृ. सम्प्राप्तः — {'chi ba'i dus la yang dag bab/} /{'pho ba'i rnal 'byor mchog bya ste/} /{bu ga dgur ni son pa'i rtsa/} /{pU ra kas ni dgang bar bya//} मृत्युकाले तु सम्प्राप्तमुत्क्रान्तियोगमुत्तमम् । नवद्वारगता नाडीः पूरकेण तु पूरयेत् ।। स.उ.२८९क/१९.२९.
yang dag par byung
= {yang dag par byung ba/}
yang dag par byung ba
• भू.का.कृ. सम्भूतः — {'dab ma rnams dang ge sar rnams ni u yig las yang dag par byung ba'o//} दलानि केशराणि च उकारेण सम्भूतानि वि.प्र.४६ख/४.४९; {chos kyi bdag med yang dag byung /} /{sangs rgyas byang chub rdzogs mdzad pa//} धर्मनैरात्म्यसम्भूतबुद्धबोधिप्रपूरकः । गु.स.९५क/१०; समुद्भूतः — {mdzes ma me tog mig can 'di/} /{pad ma'i khongs nas yang dag byung //} पद्मोदरसमुद्भूता कन्या कमललोचना । अ.क.२३ख/३.४९; समुत्पन्नः — {nad rnams kun las thar mdzad pa/} /{sman pa'i rgyal po yang dag byung //} वैद्यराट् त्वं समुत्पन्नः सर्वव्याधिप्रमोचकः ।। ल.वि.१७२क/२५९; सम्प्राप्तः — {dus kyis myos byed dga' ba yi/} /{dpyid ni yang dag byung gyur cing //} अथ कालेन सम्प्राप्ते वसन्ते मदनोत्सवे । अ.क.२०४ख/२३.१६; • सं. समुद्भवः — {rnam pa sna tshogs ser por snang /} /{rmi lam mkhris las yang dag byung //} विविधा पीतनिर्भासाः स्वप्नाः पित्तसमुद्भवाः ।। म.मू.१८१ख/११०; सम्भवः — {pad+ma las yang dag par byung ba} पद्मसम्भवः मि.को.६ख ।
yang dag par byung bar gyur
= {yang dag par byung bar gyur pa/}
yang dag par byung bar gyur pa
• क्रि. समजायत — {bya dang bung ba chags gyur pa/} /{pad mo can gyi phun tshogs rgya/} /{rnam rgyas rab tu 'grogs pa yis/} /{gnyid bzhin yang dag byung bar gyur//} लीनभृङ्गविहङ्गानां नलिनीनां प्रसङ्गिनी । विकाससम्पदा मुद्रा निद्रेव समजायत ।। अ.क.१६६ख/१९.३५; • भू.का.कृ. सम्प्राप्तः — {de nas dge ba'i rnam smin bzhin/} /{snying la kun dga' ster byed pa/} /{dus kyis myos byed dga' ba yi/} /{dpyid ni yang dag byung gyur cing //} अथ कालेन सम्प्राप्ते वसन्ते मदनोत्सवे । विपाके सुकृतस्येव हृदयानन्ददायिनि ।। अ.क.२०४ख/२३.१६.
yang dag par byed du 'jug
क्रि. समादापयति — {yang dag par 'dzin du 'jug gam byed du 'jug} समादापयति म.व्यु.६८३३ (९७ख).
yang dag par byon pa
क्रि. समाययौ — {skabs der de yi ched du ni/} /{'byung po dgongs pa bcom ldan 'das/} /{skye bo thams cad skyob pa la/} /{dus mdzad rgyal ba yang dag byon//} अत्रान्तरे तमुद्देशं भगवान् भूतभावनः । जिनः समाययौ सर्वजनत्राणकृतक्षणः ।। अ.क.२९७ख/३९.७.
yang dag par byon par gyur
क्रि. समाययौ — {rgyal byed tshal nas dpag tshad brgya/} /{'das nas yang dag byon par gyur//} समाययौ जेतवनादुल्लङ्घ्य शतयोजनीम् ।। अ.क.२८५ख/३६.६६.
yang dag par bri
क्रि. संलिखेत् — {de nas phyi rol yang dag bri//} ततो बाह्यं संलिखेत् स.दु.११२ख/१८२.
yang dag par blang ba
समादानम्— {chos yang dag par blang ba da ltar byung ba na bde la phyi ma la rnam par smin pa sdug bsngal bar 'gyur ba yang yod} अस्ति धर्मसमादानं प्रत्युत्पन्नसुखमायत्यां दुःखविपाकम् बो.भू.१३ख/१७; {byang chub sems dpa'i tshul khrims kyi sdom pa yang dag par blang ba lan gsum gyi bar du phog ste} यावत् त्रिरपि बोधिसत्त्वशीलसंवरसमादानं दत्त्वा बो.भू.८३ख/१०६; सम्प्रतीच्छनम् — {sangs rgyas thams cad kyis dbang bskur ba yang dag par blang ba dang} सर्वबुद्धाभि– षेकसम्प्रतीच्छनाय द.भू.१६९क/२.
yang dag par blangs
= {yang dag par blangs pa/}
yang dag par blangs pa
• क्रि. समग्रहीत् — {gos hrul de la brtse ba yis/} /{bcom ldan 'das kyis yang dag blangs//} दयया भगवानस्याः शीर्णवस्त्रं समग्रहीत् ।। अ.क.२७९क/३५.५५; • भू.का.कृ. समात्तः — {ngo tsha shes pa dang khre yod par gyur na/} {tshul khrims yang dag par blangs pa bsrung bar 'gyur ro//} ह्रीव्यपत्राप्यात् शीलं समात्तं रक्षति बो.भू.७४क/९५; {srog la thug kyang tshul khrims kyi sdom pa yang dag par blangs pa de nyams par mi byed} समात्तशीलः आप्राणैः…न छिद्रीकरोति बो.भू.९९क/१२६; समादत्तः — {pha rol la brten nas de ltar yang dag par blangs pa'i so sor thar pa'i sdom pa'i} परमुपनिधाय तथा समादत्तस्य प्रातिमोक्षसंवरस्य श्रा.भू.१८क/४३; सन्धारितः — {des ni de bzhin gshegs pa thams cad kyi byin gyi rlabs yang dag par blangs pa lags} तेन सन्धारितानि सर्वतथागताधिष्ठानानि ग.व्यू.३०५ख/३९३; समुद्धृतः — {rtag tu rgyan rnams ster ba las/} /{pha yis mchog tu zlog pa na/} /{klung las gter ni yang dag blangs/} /{de la rab tu bstan par gyur//} नित्यमाभरणत्यागात्परं पित्रा निवारितः । नदीसमुद्धृतान्यस्मै सदैवान्यान्यदर्शयत् ।। अ.क.१८४ख/२१.४; • सं. समादानम् — {byang chub sems dpa' ni yang dag par blangs pa yongs su btang du zin kyang tshe 'di la byang chub sems dpa'i tshul khrims kyi sdom pa yang dag par blangs pa phyir mnod pa'i skal pa yod de} परित्यक्तसमादानोऽपि च बोधिसत्त्वो दृष्टे धर्मे भव्यः पुनरादानाय बोधिसत्त्वशीलसंवरसमादानस्य भवति बो.भू.८६क/१०९; {yang dag par blangs pa brda las byung ba} समादानसाङ्केतिकः सू.अ.१३९ख/१६; • पा. १. स– मात्तम्, सर्वतोमुखशीलभेदः — {byang chub sems dpa'i thams cad kyi sgo nas tshul khrims} … {rnam pa bzhi} … {yang dag par blangs pa dang rang bzhin gyi tshul khrims dang goms pa dang thabs dang ldan pa'o//} बोधिसत्त्वस्य सर्वतोमुखं शीलम्…चतुर्विधं…समात्तम्, प्रकृतिशीलम्, अभ्यस्तम्, उपाययुक्तं च बो.भू.९९क/१२६ २. समुदानीतम्, गोत्रभेदः — {gter dang 'bras bu'i shing bzhin du/} /{rigs de rnam gnyis shes bya ste/} /{thog med rang bzhin gnas pa dang /} /{yang dag blang ba} ( {blangs pa} पा.भे.) {mchog nyid do//} गोत्रं तद् द्विविधं ज्ञेयं निधान– फलवृक्षवत् । अनादिप्रकृतिस्थं च समुदानीतमुत्तरम् ।। र.वि.१११ख/७१.
yang dag par blangs pa brda las byung ba
पा. समादानसाङ्केतिकः, चित्तोत्पादभेदः — {gzhan gyis bstan zhing gzhan gyi rnam par rig byed las sems bskyed pa gang yin pa de ni yang dag par blangs pa brda las byung ba zhes bya'o//} यो हि पराख्यानात् चित्तोत्पादः परविज्ञापनात् स उच्यते समादानसाङ्केतिकः सू.व्या.१३९ख/१६.
yang dag par blangs pa las byung ba
पा. सामादानिकम् — {bsdus pa las gyur pa ni rdul phra rab kyi gzugs so//} … {yang dag par blangs pa las byung ba'i rnam par rig byed ma yin pa'i gzugs so//} आभिसांक्षेपिकं परमाणुरूपम्…सामादानिकमविज्ञप्तिरूपम् अभि.स.भा.४क/४; समादानिकम् म.व्यु.७४७८ (१०६ख); मि.को.१५क ।
yang dag par blangs pa'i tshul khrims
पा. समात्तं शीलम्, शीलभेदः — {de la yang dag par blangs pa'i tshul khrims ni gang gis byang chub sems dpa'i tshul khrims rnam pa gsum po sdom pa'i tshul khrims dang dge ba chos sdud pa'i tshul khrims dang sems can gyi don byed pa'i tshul khrims yang dag par blang bar byas pa yin no//} तत्र समात्तं शीलं येन त्रिविधमपि बोधिसत्त्वशीलसंवरसमादानं कृतं भवति संवरशीलस्य कुशल(धर्म)– संग्राहक(शीलस्य) सत्त्वार्थक्रियाशीलस्य च बो.भू.९९क/१२६.
yang dag par dbye ba
सम्भेदः — {don dang don ma yin pa'i tshig yang dag par dbye ba la mkhas pas shes rab dang ldan pa yin} प्रज्ञानुगतश्च भवति अर्थानर्थसम्भेदपदकुशलतया द.भू.२१४क/२८.
yang dag par 'bar
= {yang dag par 'bar ba/}
yang dag par 'bar ba
• सं. सन्दीपनम् — {me yang dag par 'bar ba'i don du kha'i rlung mi bya ste/} {rlung yab kyi rlung la sogs pas bya'o//} न मुखवातं कर्तव्यमग्निसन्दीपनार्थम्, व्यजनवातादिना कुर्यादिति वि.प्र.१४०क/३.७६; • वि. समुज्ज्वलः — {ston pas dkyil 'khor 'di skad gsungs/} /{gru bzhi yang dag 'bar ba nyid/} /{sgo bzhi gzi brjid chen po ste/} /{do shal do shal phyed pas brgyan//} इत्याह मण्डलं शास्ता चतुष्कोणं समुज्ज्वलम् ।। चतुर्द्वारं महादीप्तं हारार्धहारभूषितम् । हे.त.१२क/३६.
yang dag par 'bul
क्रि. उपसंहरति — {mchod pa mngon par bsgrub pa'i rnam pa thams cad kyang yang dag par 'bul lo//} सर्वाकारपूजाभिनिर्हारं चोपसंहरति द.भू.२४७क/४७.
yang dag par 'bul ba
= {yang dag par 'bul/}
yang dag par 'bod
= {yang dag 'bod pa/}
yang dag par 'bod pa
= {yang dag 'bod pa/}
yang dag par 'byar ba
भू.का.कृ. संयुक्तः — {yang dag 'byar dang bskor ba'am/} /{bar med rnam par gnas kyang rung /} /{dbus nas rdul phran rdul gcig la/} /{bltas pa'i rang bzhin gang yin pa//} संयुक्तं दूरदेशस्थं नैरन्तर्यव्यवस्थितम् । एकाण्वभिमुखं रूपं यदणोर्मध्यवर्तिनः ।। त.स.७२ख/६७७.
yang dag par 'byin pa
समुद्घातनता — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {bag la nyal ba'i zug rngu thams cad yang dag par 'byin pas 'bral bar byed pa'i sman lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र…विगमभैषज्यभूतं सर्वानुशयशल्यसमुद्घातनतया ग.व्यू.३१०क/३९७; समाबृंहणता— {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {'jig tshogs kyi zug rngu yang dag par 'byin pas skam pa lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र…आबृंहणभूतं सत्कायशल्यसमाबृंहणतया ग.व्यू.३१०ख/३९७.
yang dag par 'byung
= {yang dag par 'byung ba/}
yang dag par 'byung ba
• क्रि. सम्भवति — {chu shing gi ni 'bras bu smin pa dang /} /{chu shing nyams pas yang dag 'byung ba bzhin//} कदलीफलमिव पक्वं कदलीनाशेन सम्भवति ।। वि.प्र.१११क/१, पृ.७; समुदागच्छति — {dga' ba dang bag yangs kyang yang dag par 'byung ngo //} प्रीतिप्रसब्धी च समुदागच्छति द.भू.२०८क/२५; अनुप्रवर्तते — {de la byang chub sems dpa'i tha dad pa yang dag par shes pa bzhi rtag tu rgyun mi chad cing ma 'dres par yang dag par 'byung ngo //} तस्य सततसमितमसम्भिन्नाश्चतस्रो बोधिसत्त्वप्रतिसंविदोऽनुप्रवर्तन्ते द.भू.२५४ख/५१; • सं. सम्भवः — {kha ba can gi nang dag tu/} /{sA la'i nags ni yang dag 'byung //} सालवने मध्ये हिमवत्कुक्षिसम्भवे म.मू.२९१क/४५२; {de bzhin gshegs pa thams cad kyi smon lam rgya mtsho yang dag par 'byung ba} ( {'i 'od} ) {zhes bya ba'i ting nge 'dzin gyi sgo rab tu thob bo//} सर्वतथागतप्रणिधानसागरसम्भवावभासं नाम समाधिमुखं प्रत्यलभत ग.व्यू.२४४क/३२६; समुद्भवः — {'dzin pa'i phyir dang sems mnyam phyir/} /{yang dag chos rab ston phyir dang /} /{bya ba sgrub pa nyid kyi phyir/} /{ye shes bzhi po yang dag 'byung //} धारणात्समचित्ताच्च सम्यग्धर्मप्रकाशनात् । कृत्यानुष्ठा– नतश्चैव चतुर्ज्ञानसमुद्भवः ।। सू.अ.१६१क/४९; समुदागमः — {sangs rgyas sku rab yang dag 'byung bas na//} उत्तमो बुद्धभावसमुदागमो यतः द.भू.१७१क/४; • भू.का.कृ. ( {yang dag par byung ba} इत्यस्य स्थाने) समुद्भूतः — {bsgom pa'i stobs las yang dag 'byung /} /{tsan dan ste 'u mnyam pa la/} /{dmyal ba la sogs sdug bsngal gyis/} /{gnod pa ma yin zhes byar gnas//} भावनातः समुद्भूता वासीचन्दनकल्पना । नरकादिभयं दुःखं न बाधत इति स्थितिः ।। प्र.अ.३५क/४०.
yang dag par 'byung bar 'gyur
क्रि. समुदागच्छति — {de bzhin gshegs pa thams cad kyi stobs la yang dag par 'byung bar 'gyur ro//} समुदागच्छति सर्वतथागतबले– षु ग.व्यू.३१६ख/३८; सम्प्रवर्तते — {gtso bo} … /{lta 'dod sogs kyi rjes mthun par/} /{ji ltar yang dag 'byung bar 'gyur//} दिदृक्षाद्यानुकूल्येन प्रधानं सम्प्रवर्तते । त.स.१२ख/१४६.
yang dag par 'byung bar 'gyur ba
= {yang dag par 'byung bar 'gyur/}
yang dag par 'byor ba
समागमः — {gal te 'di la phan pa ma bsgrubs na/} /{phyis 'di yang dag 'byor bar ga la 'gyur//} यदि नात्र विचिन्त्यते हितं पुनरप्येष समागमः कुतः ।। बो.अ.२क/१.४; {'di yang dag 'byor ba ni phrad pa dang 'du ba dang tshogs pa zhes bya ba'i tha tshig go//} इत्ययं समागमः समावेशो मिलनमिति यावत् बो.प.४५क/५.
yang dag par 'byor bar 'gyur
क्रि. समृध्यति — {des ci zhig yang dag par 'byor bar 'gyur zhe na} किं तेन समृध्यति अभि.भा.६२ख/१११५.
yang dag par 'byor bar byed pa
वि. समर्द्धकः मि.को.१२ख ।
yang dag par 'brel ba
वि. संहतः — {mtshams sbyor ke ra la yi bu mo'i skra tshogs rnam pa mchog tu yang dag 'brel//} बन्धः केरलकामिनीकुच (कच लि.पा.)भरा– कारः परं संहतः अ.क.२९१ख/१०८.५.
yang dag par sbyar
= {yang dag par sbyar ba/} {yang dag par sbyar nas} योजयित्वा — {de'i tshad ma can gyi skyes bu rnams kyang mngon par mtho ba dang nges par legs pa dag la yang dag par sbyar nas} तत्प्रमाणकान् पुरुषान् अभ्युदयनिःश्रेयसाभ्यां च योजयित्वा हे.बि.२५३ख/७१.
yang dag par sbyar ba
• सं. १. संयोगः — {de ltar snga ma bzhin du rnam par bcad pa las u yig dang /} {snga ma'i dbyangs kyi yon tan dang ha yig dang yang dag par sbyar zhing phyi ma'i a yig dang ma yig dag dbyi'o//} एवं पूर्ववद्विसर्गाद् उकारः, पूर्वस्वरेण गुणो हकारेण संयोगः, अपर आकारमकारयोर्लोपः वि.प्र.१२८ख/३.५६; स– मायोजनम् — {'phred gtan dang gnam gzer dang} … {lde mig kyog po dag gtsug lag khang bsdam pa'i phyir yang dag par sbyar ro//} सूचीघटिका…कुञ्चिकानां बन्धनाय विहारे समायोजनम् वि.सू.९८क/११७ २. सम्पुटः — {sde pa drug gi bdag nyid srung zhing skyong ba rnams ni nang dang phyi rol nas yang dag par sbyar ba'i sbyor bas dgod par bya'o//} षड्वर्गात्मका रक्षापाला अभ्यन्तरबाह्यतः सम्पुटयोगेन देयाः वि.प्र.१०५क/३.२३; • भू. का.कृ. संश्लिष्टः — {lag pa de nyid rnam bkod nas/} /{de bzhin gtsug phud gcig par bya/} /{sor mo gung mo yang dag sbyar/} /{nges par gtsug phud gcig par 'gyur//} तदेव हस्तौ विन्यस्तौ कुर्यादेकशिखं तथा । मध्यमाङ्गुलिसंश्लिष्टौ भवेदेकशिखा ध्रुवम् । म.मू.२४७ख/२७९; {ma mthong byams pa yang dag sbyar//} अदृष्टस्नेहसंश्लिष्टः अ.क.२२६क/२५.२१; संयोजितः — {dbyangs ni ka tsa Ta ta par ldan ka la sogs pa yang dag sbyar ba rnams kyi skye ba'i gnas zhes pa la} जन्मस्थानं स्वराणां कचटतपयुतां कादिसंयोजितानामिति वि.प्र.१६३ख/१.९; सुयोजितः — {glang po'i rnam par yang dag sbyar//} गजाकारं सुयोजितम् म.मू.२५३क/२८९; समायुक्तः — {lag gnyis yang dag sbyar nas ni/} /{mdzub mo gnyis ni yang dag bsgreng //} उभौ हस्तौ समायुक्तौ तर्जनीभिः समुच्छृ (?च्छ्रि)तौ । म.मू.२५३ख/२९०; संन्यस्तः — {phyag rgya 'di ni mchog ces bya/} /{pad ma'i rigs la yang dag sbyar//} एषा मुद्रवरा ख्याता संन्यस्ताब्जकुलोद्भवाम् । म.मू.२५३ख/२९०; नियुक्तः — {lus 'di ni/} /{khyod kyis gnod pa'i gnas su yang dag sbyar//} एषः…कायस्त्वयाऽपायपदे नियुक्तः अ.क.३५क/३.१७८.
yang dag par sbyin pa
सम्प्रदानम् — {byed pa pos ni 'bras bu dang nye bar len pa dang lhan cig byed pa dang dgos pa dang yang dag par sbyin pa shes pa'i phyir ro//} कर्तुः कार्योपादानोपकरणप्रयोजनसम्प्रदानपरिज्ञानात् त.प.१६८क/५५.
yang dag par sbyor
= {yang dag par sbyor ba/}
yang dag par sbyor ba
• क्रि. संयुज्यते — {'od ldan zla bas mtshan mo la bzhin gang gi bu mo la/} /{'gro gsum dga' bas yang dag sbyor ba bdag ni skal ba bzang //} धन्योऽस्मि यस्य तनया त्रिजगत्प्रियेण संयुज्यते द्युतिमता शशिना निशेव । अ.क.३००ख/१०८.७९; समुदानयति — {de dag chos kyi gru ni yang dag sbyor//} धर्म– नाव समुदानयन्ति ते रा.प.२३२क/१२५; • सं. १. संयोगः — {nges pa'i don gyis shin tu yid bzang ma'i rtsa'i steng du khu ba yang dag par sbyor ba las sgrub pa chen por gsungs te} सुषुम्नानाडिकोर्ध्वं शुक्रसंयोगान्महासाधनमित्युच्यते नीतार्थेन वि.प्र.६५क/४.११३; {rdul dang khu ba dang kun gzhi'i rnam par shes pa} ( {dang ye shes} ) {yang dag par sbyor ba'i ngo bo nyid kyis gnas pa} रजःशुक्रालयविज्ञानज्ञानसंयोगस्वभावतयाऽवस्थितः वि.प्र.११५क/१, पृ.१३; संश्लेषः — {skye mched drug gis yang dag sbyor/} /{reg pa zhes ni mngon par brjod//} षडायतनसंश्लेषः स्पर्श इत्यभिधीयते । अ.क.१६८क/७५.७; संयोजनम् — {phan pa dang bde ba la yang dag par sbyor ba'i phyir} हितसुखसंयोजनात् सू.भा.१५१क/३४; स– न्नियोजनम्— {sems dge ba la yang dag par sbyor bas tshe 'di dang tshe phyi ma la phan 'dogs pas so//} कुशलचित्तसन्नियोजनात् दृष्टधर्मसम्परायानुग्रहेणेति सू.व्या.१५१ख/३५ २. सम्यक्प्रयोगः — {'jigs shing skrag pa rnam pa sna tshogs mang po mi bzad pa mngon du byung ba dag gis kyang yang dag par sbyor ba las mi g}.{yo ba dang} विचित्रप्रभूतोद्रिक्तैरपि भयभैरवैरामुखैः सम्यक्प्रयोगाविकम्पनता बो.भू.१३३क/१७१; समुद्यमः — {kye ma 'byor pa la chags pas/} /{bdag gi yang dag sbyor ba 'di/} /{srog ni skad cig 'jig ldan zhing /} /{gzhan gyi srog ni gcod pa la'o//} अहो विभवलोभेन क्षणक्षयिणि जीविते । समुद्यमोऽयमस्माकं परप्राणनिपातने ।। अ.क.२७ख/३.९८ ३. सम्पुटः — {yang dag par sbyor ba zhes bya ba'i rgyud chen po} सम्पुटनाममहातन्त्रम् क.त.३८१.
yang dag par sbyor ba la sgrib pa
पा. सम्यक्प्रयोगावरणम्, आवरणभेदः — {sgrib pa rnams kyi don bsdus pa ste/} {sgrib pa chen po} … {yang dag par sbyor ba la sgrib pa ni nyon mongs pa'i sgrib pa rnam pa dgu gang yin pa'o//} … {bsdus pa'i sgrib pa} आवरणानां पिण्डार्थः । महदावरणं …सम्यक्प्रयोगावरणं यन्नवधा क्लेशावरणम्…संग्रहावरणम् म.भा.१०क/८२.
yang dag par sbyor ba'i rgyud
सम्पुटतन्त्रम् — {dpal yang dag par sbyor ba'i rgyud kyi rgyal po'i rgya cher 'grel pa man ngag gi snye ma zhes bya ba} श्रीसम्पुटतन्त्रराजटीकाम्नायमञ्जरीनाम क.त.११९८.
yang dag par sbyor bar byed
क्रि. संयोजयति — {dge ba bcu po dag la'ang yang dag sbyor bar byed//} संयोजयन्ति कुशलेषु दशस्वथापि रा.प.२३४क/१२८.
yang dag par sbrel
= {yang dag par sbrel ba/}
yang dag par sbrel ba
भू.का.कृ. समालिङ्गितः, ओ ता — {skye ba'i rim pa dang 'brel ba ste/} {yang dag par sbrel ba'i lus gang la yod pa zhes tshig rnam par sbyar ro//} उत्पादक्रमेण सङ्गता समालिङ्गिता मूर्त्तिर्यासामिति विग्रहः त.प.१६४क/४८.
yang dag par ma bsgrubs pa
वि. असमार्जितः — {thams cad mkhyen pa'i ye shes yang dag par ma bsgrubs pa dang thams cad mkhyen pa'i ye shes yang dag par ma bsdus pa dang} … {de dag gis ni de bzhin gshegs pa'i ting nge 'dzin gyi rnam par 'phrul ba de la 'jug cing} … {khong du chud par bya bar mi nus so//} न हि शक्यमसमार्जितसर्वज्ञताज्ञानैरसमुदानीतसर्वज्ञताज्ञानैः… तत्तथागतसमाधिविकुर्वितमवतर्तुं वा… अधिगन्तुं वा ग.व्यू.२९२क/१४.
yang dag par ma bcom pa
असमुद्घातः — {de'i mi mthun pa'i phyogs la chags pa'i bag la nyal ba yang dag par ma bcom pa'i phyir mi mthun pa'i phyogs la chags pa} विपक्षसक्तिस्तु तद्विपक्षला (लो भो.पा.)भानुशयासमुद्घातात् सू.व्या.२०३क/१०५.
yang dag par ma mthong ba
असम्यग्दर्शनम् — {yul thag ring na gnas pa'i phyir/} /{yang dag par ni ma mthong bas/} /{la lar gzhan du dogs 'gyur ba//} दूरदेशव्यवस्थानादसम्यग्दर्शने भवेत् । अन्याशङ्का क्वचित् त.स.१०५क/९२२.
yang dag par ma 'das pa
वि. असमतिक्रान्तः, ओ ता — {rab 'byor thams cad mkhyen pa nyid ni ma chags pa ma bcings pa ma grol ba yang dag par ma 'das pa'o//} असक्ता अबद्धा अमुक्ता असमतिक्रान्ता हि सुभूते सर्वज्ञता अ.सा.१७४क/९७.
yang dag par ma bsdams pa
• वि. असंयतः — {yang dag ma bsdams rgod cing khengs pa can/} … /{de 'dra dag la byang chub mchog rab ring //} असंयता उद्धत उन्नताश्च …सुदूर ते तादृश अग्रबोधये रा.प.२४३क/१४१; • सं. असंयतिः — {brdzun du smra ba'i rjes mthun pa nyid ni ngag yang dag par ma bsdams pa'o//} मृषावादप्रह्वत्वमसंय– तिर्वाचा वि.सू.८२ख/१००.
yang dag par ma bsdus pa
वि. असमुदानीतः — {thams cad mkhyen pa'i ye shes yang dag par ma bsgrubs pa dang thams cad mkhyen pa'i ye shes yang dag par ma bsdus pa dang} … {de dag gis ni de bzhin gshegs pa'i ting nge 'dzin gyi rnam par 'phrul ba de la 'jug cing} … {khong du chud par bya bar mi nus so//} न हि शक्यमसमार्जित– सर्वज्ञताज्ञानैरसमुदानीतसर्वज्ञताज्ञानैः…तत्तथागतसमाधिविकुर्वितमवतर्तुं वा… अधिगन्तुं वा ग.व्यू.२९२क/१४.
yang dag par ma byung ba
वि. असम्भूतम् — {'byung ba chen po 'di dag ni yang dag par ma byung ba'o//} असम्भूतानि चेमानि महामते भूतानि ल.अ.१०४ख/५०.
yang dag par ma byung ba med pa
वि. अनसम्भूतः — {chos thams cad la stong par blta ste} … {yang dag par ma byung ba med pa} सर्वधर्मान् शून्यान् व्यवलोकयति…अनसम्भूतान् स.पु.१०४ख/१६७.
yang dag par ma zhugs pa
वि. असम्प्रस्थितः — {thams cad mkhyen pa'i ye shes yang dag par ma bsgrubs pa dang} … {thams cad mkhyen pa'i ye shes la yang dag par ma zhugs pa dang} … {de dag gis ni de bzhin gshegs pa'i ting nge 'dzin gyi rnam par 'phrul ba de la 'jug cing} … {khong du chud par bya bar mi nus so//} न हि शक्यमसमार्जितसर्वज्ञताज्ञानैः…असम्प्रस्थितसर्वज्ञताज्ञानैः…तत्तथागतसमाधिविकुर्वितमवतर्तुं वा… अधिगन्तुं वा ग.व्यू.२९२क/१४.
yang dag par ma rig pa
वि. असंविदितः — {rnam par rtog pa yang dag par ma rig pa skye ba med pa'i phyir dmigs pa'i mtshan nyid du gyur pa ma dmigs par sgro btags pa ma skyes pa nyid du grub bo//} न हि विकल्पोऽसंविदित उत्पद्यत इत्युपलब्धिलक्षणप्राप्तस्यानुपलब्ध्या सिद्धमनुत्पन्नत्वं समारोपस्य त.प.१५क/४७६.
yang dag par mi gnas
क्रि. न सन्तिष्ठते— {'di'i sems stong pa nyid la mi 'jug cing rab tu dang bar mi 'gyur la yang dag par mi gnas pas rnam par grol bar mi 'gyur} शून्यतायामस्य चित्तं न प्रस्कन्दति, न प्रसीदति, न सन्तिष्ठते, नाधि (न वि पा.भे.)मुच्यते अभि.भा.८६ख/१२०३.
yang dag par mi gnas pa
= {yang dag par mi gnas/}
yang dag par dmigs
= {yag dag par dmigs pa/}
yang dag par dmigs pa
• क्रि. भूतमुपलभते — {bcom ldan 'das gang la la zhig gis yang dag par dmigs na ni/} {mtha' yang des dmigs par 'gyur te} यो हि कश्चिद्भगवन् भूतमुपलभते, कोटिमपि स तस्योपलभते शि.स.१४३ख/१३७; • सं. तथतालम्बनम् — {yang dag dmigs la gnas nas ni/} /{sems tsam las ni 'da' bar bya//} तथतालम्बने स्थित्वा चित्तमात्रमतिक्रमेत् ।। ल.अ.१६८ख/१२४.
yang dag par dmigs par bya ba
अध्यालम्बनम् — {sangs rgyas kyi chos thams cad la yang dag par dmigs par bya ba dang} सर्वबुद्धधर्माध्यालम्बनाय द.भू.१६८ख/२.
yang dag par smin pa
वि. सम्पक्वः — {blo gros ma smin pa dang yang dag par smin pa zhes bya bas ni rtogs pa ring ba dang nye ba ston pa yin no//} अपक्वसम्पक्वमतिश्चेति दूरान्तिकं बोधं दर्शयति सू.व्या.२५०क/१६७; {blo dang ldan pa} … {so sor chad blo brjod med nga bcom dang /} /{nga can blo gros ma smin yang dag smin//} प्रतिदेशकश्च । निर्जल्पबुद्धिर्हतमानमानी ह्यपक्वसम्पक्वमतिश्च धीमान् ।। सू.अ.२५०क/१६७.
yang dag par smra
= {yang dag par smra ba/}
yang dag par smra ba
वि. भूतवादी — {yang dag par smra zhing bden par smra ba dang dus su smra ba dang} … {brdzun du smra ba dang bral ba yin te} अनृतवचनात्प्रतिविरतः खलु पुनर्भवति सत्यवादी भूतवादी कालवादी द.भू.१८८क/१५; तथावादी — {shA ri'i bu nga la yid ches par gyis shig/} {nga ni bden par smra ba'o//} {nga ni yang dag par smra ba'o//} श्रद्दधत मे शारिपुत्र, भूतवाद्यहमस्मि, तथावाद्यहमस्मि स.पु.१६ख/२७.
yang dag par smras
= {yang dag par smras pa/}
yang dag par smras pa
क्रि. व्याजहार — {de nas lha kun gyis spros pa'i/} /{rab gsal mig ni rkang drug pas/} /{bzhin pad 'thung ldan mi bdag la/} /{'phrog byed kyis ni yang dag smras//} ततः सर्वसुरोत्सृष्टस्पष्टलोचनषट्पदैः । पीयमानमुखाम्भोजं व्याजहार हरिर्नृपम् ।। अ.क.४४क/४.९०.
yang dag par btsud
= {yang dag par btsud pa/}
yang dag par btsud pa
• क्रि. समादापयति— {bcom ldan 'das kyis byang chub 'thob par byed pa'i chos rnams la yang dag par btsud do//} सम्यक्संबुद्धो बोधिकरकैर्धर्मैः समादापयति अ.श.४०क/३५; • भू.का.कृ. समादापितः — {de dag ni sangs rgyas kyi byang chub rgya chen po la yang dag par btsud do//} ते चोदारायां बुद्धबोधौ समादापिताः स.पु.४३ख/७५.
yang dag par rtsom pa
समारम्भः — {de la mos pas spyod pa la gnas pa la ni byang chub sems dpa'i mtshan ma med pa bsgom pa yang dag par rtsom par rig par bya'o//} तत्राधिमुक्तिचर्याविहारे बोधिसत्त्वनिर्निमित्तभावनायाः समारम्भो वेदितव्यः बो.भू.१६६ख/२२०; {byang chub sems dpa'i ting nge 'dzin stobs bcu'i rtsal gyis rnam par gnon pas yang dag par rtsom pa dang} दशबलाक्रमविक्रमसमारम्भेण बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०६क/२९; {gang phyir lus can rnyed pa kun/} /{yang dag rtsom pa lus kyi don//} सर्वलाभसमारम्भाः शरीरार्था हि देहिनाम् ।। अ.क.४१ख/५५.५०.
yang dag par brtsam
क्रि. समारभेत् — {dang por rnam snang mdzad byin nas/} /{slar yang bzlas pa yang dag brtsam//} आदौ वैरोचनं दत्त्वा पुनर्जापं समारभेत् । वि.प्र.८२क/४.१६८.
yang dag par brtsam par bya
क्रि. समारभेत् — {de yi gdon rnams rnam gzhom phyir/} /{mngon spyod yang dag brtsam par bya/} तस्य दुष्टविनाशाय अभिचारं समारभेत् । स.दु.१२५ख/२२४.
yang dag par brtsams pa
क्रि. समुद्ययौ — {dge slong rnams kyi bsti gnas su/} /{dal bus 'gro bar yang dag brtsams//} भिक्षूणामाश्रमपदं शनैर्गन्तुं समुद्ययौ ।। अ.क.३०३ख/३९.७३; समुपचक्रमे — {chos ni smra bar yang dag brtsams//} धर्मं वक्तुं समुपचक्रमे अ.क.१३८क/६७.४७.
yang dag par brtson pa
• भू.का.कृ. समुद्यतः — {ri dwags tshogs rnams 'joms pa la/} /{yang dag brtson pas} मृगसङ्घानां संक्षेपे स समुद्यतः अ.क.८१ख/८.२७; {rgyud kyi rgyal po mchog gi dang po'i sangs rgyas dam pa'i dngos po nyan par 'dod cing yang dag par brtson pa} परमादिबुद्धतन्त्रराजसद्भावं श्रोतुं मत्तः समुद्यतः वि.प्र.१३१ख/६५; • वि. तत्परः — {mdun du yul 'khor skyong nyid ni/} /{pi wang sgrogs par yang dag brtson/} … {bri} पुरतो धृतराष्ट्रं तु वीणावादनतत्परम् ।… लिखेत् स.दु.११६ख/१९६.
yang dag par brtson par gyur
• क्रि. समुपचक्रमे — {rang las spyod pa rnam par bkra/} /{gsung bar yang dag brtson par gyur//} स्वकर्मप्लुतिवैचित्र्यं वक्तुं समुपचक्रमे ।। अ.क.१क/५०.५; • भू.का.कृ. समुद्यतः — {don chen sgrub phyir yang dag brtson gyur pa/} /{bdag la sdug bsngal ci phyir gnod byed yin//} महार्थसिद्ध्यै तु समुद्यतस्य दुःखानि कस्मान्मम बाधकानि ।। बो.अ.९ख/४.३९.
yang dag par bstsags pa
सञ्चयः — {kye rgyal ba'i sras rnam pa thams cad du thams cad mkhyen pa'i ye shes dang yon tan yang dag par bstsags pa'i chos kyi} ( {sgo'i} ) {rgyud 'di ni byang chub sems dpa' ma yin pas mnyan pa'am mos par bya ba 'am} … {mi nus na} न हि भो जिनपुत्र शक्यमन्यत्र बोधिसत्त्वेन अयं सर्वाकारसर्वज्ञज्ञानगु– णसञ्चयो धर्ममुखपरिवर्तः श्रोतुं वा अधिमोक्तुं वा द.भू.२७९क/६७; समार्जनम् — {thams cad mkhyen pa nyid du tshogs yang dag par bstsags pa la brtson zhing} सर्वज्ञतासम्भारसमार्जनप्रयुक्ताभिः ग.व्यू.३१४क/३६.
yang dag par bstsal ba
समुद्घटनता — {'phags pa'i lam tha dad pa med pas yang dag par bstsal ba yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes so//} अनन्यार्यमार्गसमुद्घटनतां च (यथाभूतं) प्रजानाति द.भू.२५३क/५०.
yang dag par tshangs par spyod pa
सम्यग्ब्रह्मचारी, ओ रिणी — {yang dag par tshangs par spyod pa rnams ni don byas pa'i phyir} सम्यग्ब्रह्मचारिणीषु कृतार्थत्वात् शि.स.९३क/९३.
yang dag par tshim
वि. सन्तृप्तः — {yang dag par tshim ste/} {bdag dang sems can thams cad la zhi ba dang rgyas pa dang bsrung ba dang bskyab pa dang sba ba mdzod} सन्तृप्ता मम सर्वसत्त्वानां च शान्तिं पुष्टिं रक्षावरणगुप्तिं कुर्वन्तु ब.मा.१६३क ।
yang dag par tshim pa
= {yang dag par tshim/}
yang dag par tshim par byed
= {yang dag par tshim par byed pa/}
yang dag par tshim par byed pa
क्रि. सन्तोषयति म.व्यु.६८३२ (९७ख).
yang dag par tshim par mdzad pa
सन्तर्पणम् — {chos kyi sbyin pas sems can thams cad yang dag par tshim par mdzad cing} धर्मदानेन सर्वसत्त्वसन्तर्पणम् अ.सा.१२१क/६९.
yang dag par tshogs pa
सम्भारः — {rmi lam sgyu ma mig 'phrul sogs/} /{gang gi ltad mo'i zer ma ni/} /{rmad byung yang dag tshogs pa'i sa/} /{brnag par bya ste rgyal gyur cig//} स्वप्नमायेन्द्रजालादि यस्याः कौतुकविप्रुषः । जयत्यद्भुतसम्भारभूमिः सा भवितव्यता ।। अ.क.३७ख/४.११; समुदयः — {skan d+ha yang dag tshogs pa 'o//} स्कन्धः समुदयेऽपि च अ.को.२२५क/३.३.१००.
yang dag par tshol
= {yang dag par tshol ba/}
yang dag par tshol ba
वि. सम्प्रत्येषकः — {sangs rgyas thams cad kyi chos la shes rab dang ye shes kyi man ngag yang dag par tshol ba} सर्वबुद्धधर्मप्रज्ञाज्ञानाववादसम्प्रत्येषकम् द.भू.१७४ख/८.
yang dag par 'tshal ba
भू.का.कृ. सम्यग्ज्ञातः — {btsun pa bcom ldan 'das ji ltar bdag chos thams cad yang dag par 'tshal ba dang} यथा च मे भदन्त भगवन् सर्वधर्माः सम्यग्ज्ञाताः सु.प्र.३६क/६८.
yang dag par 'tsho bar bya ba
पा. सम्यग्जीवितम्, क्षणसम्पद्भेदः — {mi khom pa brgyad las rnam par ldog pa yang shin tu dkon} … {yang dag par 'tsho bar bya ba yang shin tu dkon} दुर्लभा अष्टाक्षणविनिवृत्तिः… दुर्लभं सम्यग्जीवितम् ग.व्यू.३८१ख/९०.
yang dag par 'dzin
= {yang dag par 'dzin pa/}
yang dag par 'dzin du bcug
= {yang dag par 'dzin du bcug pa/}
yang dag par 'dzin du bcug nas
समादाप्य — {chos kyi gtam rnam grangs du mas yang dag par bstan/} {yang dag par 'dzin du bcug/} {yang dag par gzengs bstod/} {yang dag par dga' bar mdzad nas cang mi gsung bar bzhugs so//} अनेकपर्यायेण धर्म्यया कथया सन्दर्श्य समादाप्य समुत्तेज्य सम्प्रहर्ष्य तूष्णीम् अ.श.३४क/३०.
yang dag par 'dzin du bcug pa
• क्रि. समादापयति — {mnyan pa de dag la bcom ldan 'das kyis chos kyi gtam gyis yang dag par bstan/} {yang dag par 'dzin du bcug/} {yang dag par gzengs stod/} {yang dag par dga' bar mdzad do//} तान्नाविकान् भगवान् धर्म्यया कथया सन्दर्शयति समादापयति समुत्तेजयति सम्प्रहर्षयति अ.श.३४क/३०; • सं. समादापनम् — {sde pa de yang dag par 'dzin du bcug pa la'o//} तत्संसर्गसमादापने वि.सू.५१क/६५; • भू.का.कृ. समादापितः — {de nas bcom ldan 'das kyis chos kyi gtam gyis yang dag par bstan/} {yang dag par 'dzin du bcug/} {yang dag par gzengs bstod/} {yang dag par dga' bar mdzad do//} ततो भगवता धर्म्यया कथया सन्दर्शितः समादापितः समुत्तेजितः सम्प्रहर्षितः अ.श.१०७क/९७.
yang dag par 'dzin du chug shig
क्रि. समादापय — {skye bo phal po che thams cad kyang sangs rgyas rjes su dran pa yang dag par 'dzin du chug shig} सर्वं च महाजनकायं बुद्धानुस्मृतौ समादापय अ.श.४३क/३७.
yang dag par 'dzin du 'jug
= {yang dag par 'dzin du 'jug pa/}
yang dag par 'dzin du 'jug pa
• क्रि. ग्राहयति — {de la phyin ci ma log pa'i gdams ngag gang zhe na/} {phyin ci ma log pa'i chos dang don ston par byed cing /} {yang dag par 'dzin du 'jug pa gang yin pa dang} तत्राविपरीताववादः कतमः । यदविपरीतं धर्मसत्त्वं (?धर्ममर्थं) च देशयति, ग्राहयति श्रा.भू.९६क/२५९; समादापयति — {gzhan yang dge ba yongs su bzung ba dang dge ba sogs pa che yang rung chung yang rung ba yang dag par 'dzin du 'jug} परं वा परीत्ते प्रभूते वा कुशलपरिग्रहे कुशलोपचये समादापयति बो.भू.१३ख/१७; {mi dge ba bcu'i las kyi lam yang dag par 'dzin du 'jug} दशस्वकुशलेषु कर्मपथेषु समादापयति शि.स.३९क/३७; • सं. १. समादापनम् — {mu gnyis pa ni sbyin pa'i pha rol tu phyin pa las yang dag par 'dzin du 'jug pa dang bsngags pa brjod pa dang yid rab tu dga' ba'o//} द्वितीया कोटिः —दानपारमितायां समादापनवर्णभाषणसुमनोज्ञताभिः अभि.स.भा.८२क/११२; समादापना — {sems can rnams la} … {bslab pa rnams dang don spyod pa dang chos kyi rjes su mthun pa'i chos sgrub pa'i tshul ci rigs par yang dag par 'dzin du 'jug pa dang 'dul ba dang 'dzud pa dang 'god pa} सत्त्वानां यथायोगं शिक्षास्वर्थचर्यायां धर्मानुधर्मप्रतिपत्तिचर्यायां… समादापना विनयना निवेशना प्रतिष्ठापना बो.भू.११८क/१५२; {shA ri'i bu de ltar gang nyan thos sam dgra bcom pa'am rang sangs rgyas rnams de bzhin gshegs pa'i bya ba sangs rgyas kyi theg pa yang dag par 'dzin du 'jug pa la mi nyan} तत्र शारिपुत्र ये श्रावका अर्हन्तः प्रत्येकबुद्धा वा इमां क्रियां तथागतस्य बुद्धयानसमादापनां न शृण्वन्ति स.पु.१९क/२९; {'dod pa la log par g}.{yem pa'i rnam pa thams cad spang ba yang dag par 'dzin du 'jug pa dang} सर्वाकारा काममिथ्याचारात्प्रतिविरतिसमादापनता बो.भू.११९ख/१५३ २. समादापनत्वम्— {yun ring po nas sems can gzhan srog gcod pa spang ba yang dag par 'dzin du 'jug pa'i phyir phyag gi sor mo ring ba zhes bya'o//} दीर्घाङ्गुलीत्युच्यते, दीर्घरात्रं प्राणातिपातवैरमण्यं परसत्त्वसमादापनत्वात् ल.वि.२०७क/३१०; समादापनता — {sems can sangs rgyas kyi gzugs la lta ba yang dag par 'dzin du 'jug pa} बुद्धबिम्बदर्श– नसत्त्वसमादापनतया शि.स.१६६ख/१६४; • वि. समादापकः — {shA ri'i bu nga ni de bzhin gshegs pa'i ye shes mthong ba yang dag par 'dzin du 'jug pa'o//} तथा– गतज्ञानदर्शनसमादापक एवाहं शारिपुत्र स.पु.१७क/२७; {bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub yang dag par ston pa yang dag par 'dzin du 'jug pa} सन्दर्शकः समादापकः…अनुत्तरायाः सम्यक्संबोधेः अ.सा.४२९क/२४२.
yang dag par 'dzin du 'jug par byed pa
वि. समादापकः — {ji ltar na yid yongs su mi skyo ba yin zhe na/} {yang dag par ston par byed pa dang yang dag par 'dzin du 'jug par byed pa dang} … {brtson 'grus brtsams pa'i rang bzhin can yin te} कथमप्रतिखिन्नमानसो भवति?…सन्दर्शको भवति, समादापकः…आरब्धवीर्यजातीयः श्रा.भू.५३क/१२९.
yang dag par 'dzin du 'jug par mdzad
क्रि. समादापयति— {de nas bcom ldan 'das kyis rgyal po bram ze mes sbyin la chos dang ldan pa'i gtam gyis yang dag par ston par mdzad/} {yang dag par 'dzin du 'jug par mdzad} अथ भगवानग्निदत्तं ब्राह्मणराजं (धर्म्य)या कथया सन्दर्शयति समादापयति वि.व.१४४क/१.३३.
yang dag par 'dzin du stsol ba
वि. समादापकः — {byang chub sems dpa'} … {yang dag par 'dzin du stsol ba/} {yang dag par gzengs bstod pa/} {yang dag par dga' bar bgyid pa} बोधिसत्त्वानां…समादापकानां समुत्तेजकानां सम्प्रहर्षकाणाम् सु.प.२२क/२.
yang dag par 'dzin du 'dzud pa
समादापनम् — {gang 'di sems can rnams de bzhin gshegs pa'i ye shes mthong ba nyid yang dag par 'dzin du 'dzud pa} यदिदं तथागतज्ञानदर्शनसमादापनमेव सत्त्वानाम् स.पु.१७ख/२७.
yang dag par 'dzin du gzhug pa
वि. समादापनी — {yang dag par bstan pa dang yang dag par 'dzin du gzhug pa dang yang dag par gzengs bstod pa dang yang dag par dga' bar bya ba'i byang chub sems dpa'i shes rab} बोधिसत्त्वस्य…सन्दर्शनी समादापनी समुत्तेजनी सम्प्रहर्षणी च प्रज्ञा बो.भू.११४ख/१४८.
yang dag par 'dzin du gzud pa
समादापनम् — {de ni sems can rnams de bzhin gshegs pa'i ye shes mthong ba yang dag par 'dzin du gzud pa'i rgyu'i phyir de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas 'jig rten du 'byung ngo //} यदिदं तथागतज्ञानदर्शनसमादापनहेतुनिमित्तं सत्त्वानां तथागतोऽर्हन् सम्यक्संबुद्धो लोक उत्पद्यते स.पु.१६ख/२७.
yang dag par 'dzin pa
• क्रि. सन्दधाति — {ston mtshan dbu rgyan zla ba ni/} /{kun da'i phon por 'khrul pa la/} /{mtshan ma i n+d+ra nI la mtshungs/} /{bung ba'i dpal ni yang dag 'dzin//} चन्द्रे शरन्निशोत्तंसे कुन्दस्तवकविभ्रमे । इन्द्रनीलनिभं लक्ष्म सन्दधात्यलिनः श्रियम् ।। का.आ.३२०क/१.५६; सम्प्रतीच्छति — {de smon pa tsam gyis kyang yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas rnams las chos kyi sgo snang ba ches mang du yang dag par 'dzin gyi} स प्रणिधानमात्रेण बहुतरं सम्यक्संबुद्धसकाशाद् धर्ममुखालोकं सम्प्रतीच्छति द.भू.२५६ख/५२; सन्धार्यते — {'di ltar mthong bas spang par bya ba'i nyon mongs pa rnams kyi spangs pa lam la rjes su shes pa rten gyi gnyen pos yang dag par 'dzin to//} यस्माद्दर्शनहेयानां क्लेशानां प्रहाणं मार्गान्वयज्ञानेनाधारप्र– तिपक्षेण सन्धार्यते अभि.स्फु.१८०क/९३१; • सं. संग्रहः — {'dir kun gzhi'i rnam par shes pas ma'i mngal du khu ba'i thig le rnams 'dzin pa zhes bya ba ni yang dag 'dzin pa'o//} इहालयविज्ञानस्य मातृगर्भे शुक्रबिन्दूनां ग्रहणं नाम संग्रहः वि.प्र.६५क/४.११४; सन्धारणम् — {chos kyi tshul yun ring por yongs su sdud cing yang dag par 'dzin pa} धर्मनेत्र्याश्च दीर्घकालं परिकर्षणं सन्धारणम् बो.भू.३१ख/३८; {byang chub sems dpa'i ting nge 'dzin phyi ma'i mthar de bzhin gshegs pa thams cad kyi rigs yang dag par 'dzin pa'i byin gyi rlabs} अपरान्तसर्वतथागतवंशसन्धारणाधिष्ठानेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०५ख/२९; समादानम् — {yang dag par 'dzin pa ni byang chub tu sems bskyed pa ste} समादानं बोधिचित्तोत्पादः म.भा.७क/५८; सम्प्रतीच्छनम् — {chos kyi 'khor lo'i sprin yang dag par 'dzin pa'i ye shes yongs su ston par byed cing} धर्मचक्रमेघसम्प्रतीच्छनज्ञानं सन्दर्शयमानान् ग.व्यू.१०१क/१९१; • वि. सन्धारकः — {btsun par skye ba'i khyad par ni pha bzhin du rang gi rigs yang dag par 'dzin pa'i bu gtso bo'i mtshan nyid yin pa'i phyir ro//} अभिजन्मविशेषतः पितृवंशसन्धारकौरसपुत्रलक्षणत्वात् अभि.स.भा.९०ख/१२३; सम्प्रतीच्छकः — {tha mi dad pa'i chos kyi sprin gyi char yang dag par 'dzin pa} असम्भिन्नधर्ममेघ(वृष्टि भो.पा.)सम्प्रतीच्छकाः ग.व्यू.१९क/११५; प्रत्येषकः — {de bzhin du shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di ltar bstan pa 'di la yang dag par 'dzin pa gang yang mi 'byung ngo //} तथैवास्याः प्रज्ञापारमिताया एवं निर्दिश्यमानाया न कश्चित् प्रत्येषको भविष्यति अ.सा.३६ख/२१; • कृ. सन्धारयन् — {bdag nyid chos kyi skye gnas dang 'dra bar 'gro ba thams cad yang dag par 'dzin pa dang} धर्मकु– क्षिसममात्मानं सर्वजगति सन्धारयन् शि.स.१६ख/१७.
yang dag par 'dzin par byed pa
क्रि. सम्यगाधीयते — {gzhan gyi chos de gzhan dag la/} /{'jig rten lugs kyi rjes 'brangs nas/} /{gang du yang dag 'dzin byed pa/} /{ting nge 'dzin du brjod de dper//} अन्यधर्मस्ततोऽन्यत्र लोकसीमानुरोधिना । सम्यगाधीयते यत्र स स– माधिः स्मृतो यथा ।। का.आ.३२१ख/१.९३.
yang dag par 'dzud
= {yang dag par 'dzud pa}
yang dag par 'dzud pa
• क्रि. सन्नियोजयति— {de bzhin du rab tu dben pa nyid dang /} {sems rtse gcig tu bya ba dang /} {sgrib pa rnam par dag par bya ba dang /} {yid la byed pa sgom pa la yang dag par 'dzud pa dang} एवं प्रविवेके चित्तैकाग्रतायामावरणविशुद्धौ मनस्कारभावनायां च सन्नियोजयति बो.भू.११९क/१५३; नियोजयति — {de bzhin gshegs pa'i rigs can rnams bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub kyi theg pa la yang dag par 'dzud pa'o//} तथागतगोत्राननुत्तरे सम्यक्संबोधियाने नियोजयति बो.भू.११९क/१५३; समादापयति — {sangs rgyas kyi bka' lung nod pa dang kha don bya ba dang don sems pa la yang dag par 'dzud do//} बुद्धवचनोद्देशस्वाध्यायक्रियायामर्थचिन्तायां च समादापयति बो.भू.१३९क/१७९; समादपेति — {sems can dmyal nas sems can rnams 'don cing /} /{de dag byang chub la yang yang dag 'dzud//} अभ्युद्धरन्तो नरकेषु सत्त्वांस्तांश्चैव बोधाय समादपेन्ति ।। स.पु.६क/८; • सं. सन्नि– योजनम् {gang gis sems can go bar byed cing mgu bar byed pa'i bya ba la yang dag par 'dzud nus dang ldan pa} यया सत्त्वविज्ञापनसन्तोषणकृत्यसन्नियोजनशक्त्या समन्वागतस्य बो.भू.१८३क/२४१.
yang dag par 'dzud par byed
क्रि. समादापयति — {skye bo phal po che 'chal ba'i tshul khrims las bzlog nas tshul khrims dag la yang dag par 'dzud par byed do//} दौःशील्याच्च महाजनकायं व्यावर्तयित्वा शीलेषु समादापयति बो.भू.१३६क/१७५.
yang dag par 'dzud par byed pa
= {yang dag par 'dzud par byed/}
yang dag par 'dzegs pa
भू.का.कृ. समारूढः — {de nas dus kyis sa yi bdag/} /{bsod nams them skas dag las ni/} /{lha yi gnas su yang dag 'dzegs//} ततः कालेन सुकृतसोपानैः पृथिवीपतौ । दिव्यधामसमारूढे अ.क.२२क/३.३२.
yang dag par rdzogs pa
• क्रि. समुद्ययौ — {bye ba phrag ni sum cu drug/} /{de yi dpung chen yang dag rdzogs//} षट्त्रिंशत्कोटिविपुलं बलं तस्य समुद्ययौ ।। अ.क.२२९ख/२५.५९; • वि. सम्पूर्णः — {ji ltar chu yis rgya mtsho bzhin/} /{dge chos rnams kyis yang dag rdzogs//} सम्पूर्णः कुशलैर्धर्मैः सागरो वारिभिर्यथा ।। सू.अ.१९०क/८८; {yon tan nor ni yang dag rdzogs/} /{dbul la drin par bdag gyur cig//} गुणद्रविणसम्पूर्णः स्यां दरिद्रप्रसादनः । अ.क.३३१ख/४१.८५; सम्पूरितः — {grags pa'i dri bzang rab rgyas pas/} /{phyogs kyi khongs ni yang dag rdzogs//} यशःसौरभसम्भारसम्पूरितदिगन्तरः । अ.क.२४क/३.५५; समाकीर्णः — {de bral dug gis non pa dang /} /{de mthong nyams dga' rgyas pa dag/} /{mya ngan dga' ba yang dag rdzogs/} /{myur du rnam par 'khrugs par gyur//} तद्वियोगविषाक्रान्ता तद्दर्शनरसाकुला । शोकहर्षसमाकीर्णा बभूव भृशविह्वला ।। अ.क.३०ख/३.१३४; • सं. समाप्तिः— {yongs rdzogs gdugs dkar yang dag chags pa yis/} /{khyab pas nam mkha' yang dag rdzogs par gyur//} पर्याप्तसंसक्तसितातपत्रैर्व्याप्तः समाप्तिं गगनं जगाम ।। अ.क.१९३ख/२२.१५; • उ.स. सम्यक्सम्— {bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub mngon par rdzogs par 'tshang rgya bar} अनुत्तरां सम्यक्संबोधिमभिसंबोद्धुम् अ.सा.२५४क/१४३; {yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas rnams} सम्यक्संबुद्धाः अ.श.५क/४.
yang dag par rdzogs pa'i byang chub
पा. सम्यक्संबोधिः — {rigs kyi bu sems can gyi 'jig rten na sems can gang dag bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub tu sems smon pa de dag kyang dkon no//} दुर्लभाः कुलपुत्र ते सत्त्वाः सत्त्वलोके ये अनुत्तरायां सम्यक्संबोधौ चित्तं प्रणिदधति बो.प.५१क/१२; {bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub tu spyod pa spyad spyad pa} चीर्णचरिताविनोऽनुत्तरायां सम्यक्संबोधौ स.पु.१२ख/२१; {bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub mngon par rdzogs par 'tshang rgya bar dad pa yod pa dang} अस्ति श्रद्धा…अनुत्तरां सम्यक्संबोधिमभिसंबोद्धुम् अ.सा.२५४क/१४३.
yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas
सम्यक्संबुद्धः — {kun dga' bo de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas rnams ni rgyu med rkyen med par 'dzum pa mi mdzad do//} नाहेत्वप्रत्ययमानन्द तथागता अर्हन्तः सम्यक्संबुद्धाः स्मितं प्राविष्कुर्वन्ति अ.श.५क/४; {de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas gtsug ldan zhes bya ba} … {byung bar gyur to//} शिखी नाम तथागतोऽर्हन् सम्यक्संबुद्धो बभूव का.व्यू.२०७ख/२६५; {chos rnams thams cad rtogs pas ni/} /{yang dag rdzogs pa'i sangs rgyas yin//} सर्वधर्मावबोधात्तु सम्यक्संबुद्ध उच्यते । स.पु.५३ख/९४.
yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas nyid
सम्यक्संबुद्धत्वम् — {de ltar tshogs gsum gyis kye rigs kyi bu khyod yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas nyid du 'gyur ro//} एवं सम्भारत्रयेण सम्यक्संबुद्धत्वं ते भवति हे कुलपुत्र वि.प्र.१५२ख/३.९८.
yang dag par zhi ba
वि. संशमकः — {dug dang thog dang rims drag po dang 'byung po dang gdon la sogs pa'i gnod pa yang dag par zhi ba sgrub pa'i gsang sngags rnams byin gyis rlob pa'i bsam gtan} विषाशनिवि– षमज्वरभूतग्रहाद्युपद्रवसंशमकानां सिद्धये मन्त्राणामधिष्ठायकं ध्यानम् बो.भू.११२क/१४४.
yang dag par zhi bar byed
= {yang dag par zhi bar byed pa/}
yang dag par zhi bar byed pa
• सं. संशमनम् — {dge sbyong gi tshul ni zag pa med pa'i lam yin no//} {des nyon mongs pa yang dag par zhi bar byed pa'i sgo nas dge sbyong du 'gyur te} अनास्रवो मार्गः श्रामण्यम् । तेन हि श्रमणो भवति, क्लेशसंशमनात् अभि.भा.२९क/९७९; • वि. संशमनी — {gnod pa yang dag par zhi bar byed pa} ईतिसंशमनी बो.भू.१८५ख/२४७.
yang dag par zhugs
= {yang dag par zhugs pa/}
yang dag par zhugs pa
• भू.का.कृ. सम्प्रस्थितः — {kau shi ka 'phrul dga'i lha dag gi nang na lha'i bu gang su dag bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub tu yang dag par zhugs pa} येऽपि केचित्कौशिक निर्माणरतिषु देवेषु देवपुत्रा अनुत्तरायां सम्यग्संबोधौ सम्प्रस्थिताः अ.सा.७७ख/४३; {byang chub sems dpa'i theg pa la yang dag par zhugs pa'i 'khor bzhi po dag gi} बोधिसत्त्व– यानसम्प्रस्थितानां चतसृणां पर्षदाम् स.पु.८७ख/१४६; समवसृतः — {des} … {'jig rten las 'das pa'i chos rtogs pa la yang dag par zhugs pa} सः…लोकोत्तर– धर्मगतिसमवसृतः ल.अ.१४५ख/९२; संक्रान्तः — {thos pa'i lam nas skye bo'i nye bar gdung ba dag/} /{khong du yang dag zhugs bzhin legs par bsams nas smras//} उवाच संचिन्त्य जनोपतापं संक्रान्तमन्तः श्रुतिवर्त्मनेव ।। अ.क.३२ख/३.१५४; • वि. सम्यक्प्रतिपन्नः — {bla ma dang} … {yang dag par zhugs pa rnams la mi gus pa ni nga rgyal gyi las so//} गुरु…सम्यक्प्रतिपन्नेष्वगौरवता मानकर्म शि.स.८५ख/८४; {de gsang sngags kyi gzhi 'di dag la yang dag par zhugs te} स एषां मन्त्रपदानामेवं सम्यक् प्रतिपन्नः बो.भू.१४४ख/१८५.
yang dag par zhon pa
वि. समारूढः — {gru'i theg pa la yang dag par zhon pa} नौयानसमारूढाः म.मू.२८९ख/४४८.
yang dag par gzhag par bya
कृ. समर्पणीयम् — {'phags ma bdag gi bu mo ni/} … /{khyim gyi bdag po gdangs can gyi/} /{khyim du yang dag gzhag par bya//} आर्ये भवत्या मे कन्या घोषिलस्य गृहप्रभोः । गृहे समर्पणीया अ.क.३२१ख/४०.१६६.
yang dag par gzhal ba
= {yang dag gzhal/}
yang dag par gzhol ba
• सं. समवसरणम् — {gzhan yang chos tha dad pa yang dag par shes pas theg pa gcig la yang dag par gzhol ba tha dad pa rab tu shes so//} पुनरपरं धर्मप्रतिसंविदा एकयानसमवसरणनानात्वं प्रजानाति द.भू.२५५क/५१; {de bzhin gshegs pa mngon du 'gyur ba la yang dag par gzhol ba zhes bya ba'i ting nge 'dzin kyang rab tu thob par gyur to//} तथागतसम्मुखीभावसमवसरणं च नाम समाधिं प्रत्यलभत ग.व्यू.१५२ख/२३६; • भू.का.कृ. समवसृतः — {ye shes kyi sa la yang dag par gzhol ba yin} समवसृतश्च भवति ज्ञानभूमौ द.भू.२२४क/३४; • उ.प. समवसरणः — । {dze ta'i tshal du yang dag par gzhol ba} जेतवनसमवसरणाः ग.व्यू.२८०ख/६; {mya ngan las 'das pa la yang dag par gzhol ba} निर्वाणसमवसरणः स.पु.२८ख/५१.
yang dag par gzhol bar bya ba
समवसरणम् — {zhing thams cad zhing gcig tu yang dag par gzhol bar bya ba dang zhing gcig zhing thams cad du yang dag par gzhol bar bya ba dang yongs su sbyang ba dang} सर्वक्षेत्रैकक्षेत्रैक– क्षेत्रसर्वक्षेत्रसमवसरणपरिशोधनम् द.भू.१७८क/१०.
yang dag par bzhag
= {yang dag par bzhag pa/}
yang dag par bzhag pa
क्रि. स्थापयामास — {'od ma'i tshal du phyin nas ni/} /{sku gdung dag ni yang dag bzhag//} वेणुवनं प्राप्य स्थापयामास जिनोद्भवाम् म.मू.३०१क/४६८.
yang dag par bzhugs
= {yang dag par bzhugs pa/}
yang dag par bzhugs pa
भू.का.कृ. संस्थितः — {sku mdog dkar zhing 'od zer 'bar/} /{sa gnon phyag rgya yang dag bzhugs//} शुक्लवर्णप्रभादिव्यो मुद्राभूस्पर्शसंस्थितः । स.दु.१०८ख/१६४; समासीनः — {rnam pa thams cad rang bzhin gyis/} /{bde ba can na yang dag bzhugs//} सुखावत्यां समासीनः सर्वाकारस्वरूपतः । हे.त.२३ख/७६.
yang dag par bzhed pa
• भू.का.कृ. सम्मतः — {rang 'dod yang dag bzhed cing gus/} /{bdag gi don du zas gang gang /} /{nye bar bsgrubs pa blang bar mdzod//} निजेच्छासम्मतादरम् । गृह्यतामशनं यद्यन्मदर्थमुपकल्पितम् ।। अ.क.३९क/५५.२४; {zhes bya ba ni de bzhin gshegs pa yang dag par bzhed pa ma yin no//} न…इति तथागतसम्मतम् वि.प्र.११७ख/२९; • सं. समीहितम् — {kun mkhyen mchod dang stan thob cing /} … /{rgyal po yang dag bzhed pa de/} /{thos nas} प्राप्तपूजासनाः श्रुत्वा सर्वज्ञास्तत्समीहितम् । राज्ञः अ.क.२८क/३.१०५.
yang dag par zad
= {yang dag par zad pa/}
yang dag par zad pa
संक्षयः — {de la dmigs pa yang dag par/} /{zad dang dmigs pa spangs pas so//} तदालम्बनसंक्षयात् । आलम्बनप्रहाणाच्च अभि.स्फु.१४०क/८५७; {mtshan ma med pa'i gzhi ni rnam par rtog pa rnams yang dag par zad pa yin la} अनिमित्तपदं ज्ञेयं विकल्पानां च संक्षयः सू.व्या.१९३क/९२.
yang dag par gzas
= {yang dag par gzas pa/}
yang dag par gzas pa
क्रि. समाद्रवत् — {ri dwags shor ba la mi shis/} /{de ni de nas 'ongs mthong nas/} /{rngon pa rnams kyis gzhu bkang ste/} /{khro bas gsod par yang dag gzas//} ततो दृष्ट्वा तमायान्तं मृगयायाममङ्गलम् । लुब्धकश्चापमाकृष्य हन्तं क्रोधात् समाद्रवत् ।। अ.क.२८४क/३६.४५.
yang dag par gzigs pa
सम्यगालोकनम् — {yang dag gzigs tsam gyis/} /{de dag skyon dang sdang ba dang /} /{bral ba bcom ldan 'das kyis mdzad//} आलोकनमात्रेण दोषद्वेषविवर्जितौ । कृतौ भगवता सम्यक् अ.क.२७१ख/३३.१९.
yang dag par gzung
= {yang dag par gzung ba/}
yang dag par gzung ba
संग्रहः — {sa la sogs pa yang dag par gzung ba'i cho ga'o//} इति भूम्यादिसंग्रहविधिः वि.प्र.११३क/३.३५; {slob ma rnams kyis tshad gzhal bas/} /{so shing la sogs yang dag gzung //} शिष्याणां परिमाणेन दन्तकाष्ठादिसंग्रहः । स.दु.१२७ख/२३२; सन्धारणम् — {de bzhin gshegs pa thams cad kyi chos kyi 'khor lo yang dag par gzung ba dang} सर्वतथागत– धर्मचक्रसन्धारण(–) द.भू.१६६ख/१; सन्धारणा — {de bzhin gshegs pa thams cad kyi chos kyi 'khor lo gzung ba'i phyir yang dag par gzung ba'i sems skyed cig} उत्पादयितव्यं…सन्धारणाचित्तं सर्वतथागतधर्मचक्राणाम् (क्रधारणाय भो.पा.) ग.व्यू.४०क/१३४.
yang dag par gzung bar gyur pa
भू.का.कृ. संगृहीतः — {thabs dang shes rab bdag nyid rgyud dag la/} /{rgyal ba'i dbang pos yang dag gzung bar gyur//} संगृहीताः…जिनेन्द्रः प्रज्ञोपायात्मके तन्त्रे ।। वि.प्र.१११क/१, पृ.७.
yang dag par gzung bar bya
द्र.— {snying gar rdo rje rtse lnga pa'i/} /{gzugs can yang dag gzung bya zhing //} हृदये वज्रं सन्धार्य पञ्चसूचिकरूपिणम् ।। स.दु.१०६ख/१५६.
yang dag par gzengs stod
= {yang dag par gzengs stod pa/}
yang dag par gzengs stod pa
• क्रि. समुत्तेजयति — {mnyan pa de dag la bcom ldan 'das kyis chos kyi gtam gyis yang dag par bstan/} {yang dag par 'dzin du bcug/} {yang dag par gzengs stod/} {yang dag par dga' bar mdzad do//} तान्नाविकान् भगवान् धर्म्यया कथया सन्दर्शयति समादापयति समुत्तेजयति सम्प्रहर्षयति अ.श.३४क/३०; • वि. समुत्तेजकः — {byang chub sems dpa' thams cad yang dag par 'dzin du 'jug pa dang yang dag par gzengs stod pa dang yang dag par dga' bar mdzad pa zhes bya'o//} सर्वबोधिसत्त्वसमादापकसमुत्तेजकसम्प्रहर्षक इत्युच्यते ल.वि.२१२क/३१३; द्र. {yang dag par gzengs bstod pa/} {yang dag par gzengs stod par mdzad/}
yang dag par gzengs stod par byed pa
• वि. समुत्तेजकः — {ji ltar na yid yongs su mi skyo ba yin zhe na/} {yang dag par ston par byed pa dang yang dag par 'dzin du 'jug par byed pa dang yang dag par gzengs stod par byed pa dang} … {brtson 'grus brtsams pa'i rang bzhin can yin te} कथमप्रतिखिन्नमानसो भवति?…सन्दर्शको भवति, समादापकः, समुत्तेजकः…आरब्धवीर्यजातीयः श्रा.भू.५३क/१२९; • सं. समुत्तेजना — {de la rab tu 'dzin pa gang zhe na/} {dang bar 'gyur ba'i dmigs pa gang yang rung ba bzung bas sems yang dag par gzengs stod par byed pa dang yang dag par dga' bar byed pa dang yang dag par ston par byed pa dang yang dag par 'dzin du 'jug pa gang yin pa'o//} तत्र प्रग्रहः कतमः । याऽन्यतमान्यतमेन प्रसादनीयेनालम्बनेनोद्– गृहीतेन चित्त(समुत्तेजना )संहर्षणा सन्दर्शना समादापना श्रा.भू.१४४क/३९३.
yang dag par gzengs stod par mdzad
क्रि. समुत्तेजयति — {de nas bcom ldan 'das kyis rgyal po bram ze mes sbyin la chos dang ldan pa'i gtam gyis yang dag par ston par mdzad} … {yang dag par gzengs stod par mdzad} अथ भगवानग्निदत्तं ब्राह्मणराजं (धर्म्य)या कथया सन्दर्शयति…समुत्तेजयति वि.व.१४४क/१.३३.
yang dag par gzengs bstod
= {yang dag par gzengs bstod pa/} {yang dag par gzengs bstod nas} समुत्तेज्य — {chos kyi gtam rnam grangs du mas yang dag par bstan/} {yang dag par 'dzin du bcug/} {yang dag par gzengs bstod/} {yang dag par dga' bar mdzad nas cang mi gsung bar bzhugs so//} अनेकपर्यायेण धर्म्यया कथया सन्दर्श्य समादाप्य समुत्तेज्य सम्प्रहर्ष्य तूष्णीम् अ.श.३४क/३०.
yang dag par gzengs bstod pa
• क्रि. समुत्तेजयति — {bcom ldan 'das kyis lha'i dbang po brgya byin 'khor dang bcas pa la chos kyi gtam gyis yang dag par bstan/} {yang dag par 'dzin du bcug/} {yang dag par gzengs bstod/} {yang dag par dga' bar mdzad do//} भगवान् शक्रं देवेन्द्रं सपरिवारं धर्म्यया कथया सन्दर्शयति समादापयति समुत्तेजयति सम्प्रहर्षयति अ.श.४८क/४१; {gzhan yang dge ba bcu'i las kyi lam rnams la yang dag par ston} … {yang dag par gzengs bstod} परानपि च दशकुशलेषु कर्मपथेषु सन्दर्शयति…समुत्तेजयति अ.सा.२८७क/१६२; • वि. समुत्तेजकः — {rigs kyi bu de ni yun ring po nas khyod kyi dge ba'i bshes gnyen yin te/} {bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub yang dag par ston pa} … {yang dag par gzengs bstod pa} स हि तव कुलपुत्र दीर्घरात्रं कल्याणमित्रम्, सन्दर्शकः…समुत्तेजकः…अनुत्तरायाः सम्यक्संबोधेः अ.सा.४२९क/२४२; {byang chub sems dpa'} … {yang dag par 'dzin du stsol ba/} {yang dag par gzengs bstod pa/} {yang dag par dga' bar bgyid pa} बोधिसत्त्वानां…समादापकानां समुत्तेजकानां सम्प्रहर्षकाणाम् सु.प.२२क/२; • कृ. १. समुत्तेजितः — {de nas bcom ldan 'das kyis chos kyi gtam gyis yang dag par bstan/} {yang dag par 'dzin du bcug/} {yang dag par gzengs bstod/} {yang dag par dga' bar mdzad do//} ततो भगवता धर्म्यया कथया सन्दर्शितः समादापितः समुत्तेजितः सम्प्रहर्षितः अ.श.१०७क/९७ । २. समुत्तेजयन् — {kau shi ka de bas na gzhan la yang dag par ston pa dang yang dag par dgod pa dang yang dag par gzengs bstod pa dang yang dag par rab tu dga' bar byed pas ni bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub la} तस्मात्तर्हि कौशिक परं सन्दर्शयता समादापयता समुत्तेजयता सम्प्रहर्षयता अनुत्तरायां सम्यक्संबोधौ अ.सा.१६९ख/९५; • सं. समुत्तेजनम् म.व्यु.६८३४ (९७ख).
yang dag par gzengs bstod par bya
= {yang dag par gzengs bstod par bya ba/}
yang dag par gzengs bstod par bya ba
• कृ. समुत्तेजयितव्यम् — {bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub la yang dag pa nyid rjes su rtogs pas yang dag par bstan par bya/} {yang dag par dgod par bya/} {yang dag par gzengs bstod par bya} अनुत्तरायां सम्यक्संबोधौ भूतानुगमेन सन्दर्शयितव्यं समादापयितव्यं समुत्तेजयितव्यम् अ.सा.१६९ख/९५; • वि. समुत्तेजनी— {yang dag par bstan pa dang yang dag par 'dzin du gzhug pa dang yang dag par gzengs bstod pa dang yang dag par dga' bar bya ba'i byang chub sems dpa'i shes rab gang yin pa'o//} या बोधिसत्त्वस्य…सन्दर्शनी समादापनी समुत्तेजनी सम्प्रहर्षणी च प्रज्ञा बो.भू.११४ख/१४८.
yang dag par gzengs bstod par 'os pa
कृ. समुत्तेजयितव्यः — {yang dag par gzengs bstod par 'os pa rnams la ni yang dag par gzengs bstod} समुत्तेजयि– तव्यां समुत्तेजयति बो.भू.६३ख/७५.
yang dag par bzung
= {yang dag par bzung ba/} {yang dag par bzung nas} समाधाय— {'bral ba'i mya ngan gyis gdungs pa'i/} /{ma drir mthong nas snying rjes 'khrugs/} /{bde sogs bdag pos rang gi gzugs/} /{yang dag bzung nas de la smras//} वियोगशोकविकलां माद्रीं दृष्ट्वा कृपाकुलः । निजरूपं समाधाय शचीपतिरुवाच ताम् ।। अ.क.२०७क/२३.४४.
yang dag par bzung ba
• कृ. १. समात्तः — {de ltar sdom pa yang dag par bzung ba la} … {ltung ba spyi'i mtshan nyid brjod par bya'o//} तदेवं समात्तसंवरस्य सामान्यमापत्तिलक्षणमुच्यते बो.प.८७क/४८ । २. सन्धार्यमाणः — {ting nge 'dzin gyi sangs rgyas rnams kyis yang dag par bzung ba de'i phyir sangs rgyas kyi chos bsam gyis mi khyab pa dang rang gi smon lam la rnam par lta bas} समाधिबुद्धैः सन्धार्यमाणोऽचिन्त्यबुद्धधर्मस्वप्रणिधानव्यवलोकनतया ल.अ.१४३क/९०; • सं. संगृहीतता— {yang dag pa ji lta ba bzhin du brtags pa yang rab tu shes so//} {'bras bu'i sbyor bas yang dag par bzung ba dang} यथावन्निस्तीरणतां च फलप्रयोगसंगृहीततां च…प्र– जानाति द.भू.२४५क/४५.
yang dag par bzlog pa
वि. सन्निवारकः — {bag med pa'i gnas las yang dag par bzlog pa'o//} सन्निवारकाः प्रमादस्थानात् बो.प.१०७ख/७७.
yang dag par 'ongs pa
• क्रि. समाययौ — {rig 'dzin grub pa bsgrub bcas lha rnams ni/} … /{snying stobs ma zhum blta phyir yang dag 'ongs//} सुराः सविद्याधरसिद्धसाध्याः समाययुर्द्रष्टुमलुप्तसत्त्वम् ।। अ.क.३३क/३.१५९; आययौ — {gsal rgyal ko sa la yi dbang /} … /{dam chos nyan du yang dag 'ongs//} सद्धर्ममाययौ श्रोतुं कोसलेन्द्रः प्रसेनजित् । अ.क.३४७ख/४६.९; समभ्याययौ— {de nas mi sbyin dang 'grogs te/} /{thub pa nag po de nyid mthong /} /{gus pas dka' thub nags tshal nas/} /{de ni blta ru yang dag 'ongs//} नारदेनाथ सहितस्तत्त्वदर्शी तपोवनात् । तं समभ्याययौ द्रष्टुमादरादसितो मुनिः ।। अ.क.२११ख/२४.४०; समाजगाम — {b+h+r}-{i gu'i bu sogs thub pa dang /} /{mi bdag rab tu bzod dka' sogs/} /{'dod pa kun gyis ma bsdams pa'i/} /{mchod sbyin der ni yang dag 'ongs//} तस्मिन् यज्ञे समाजग्मुः सर्वकामैरनर्गले । मुनयो भार्गवमुखा नृपा दुष्प्रसहादयः ।। अ.क.२४ख/३.५७; • भू.का.कृ. समायातः — {de nas ba glang rdzi bo'i bdag/} /{gnas der yang dag 'ongs pa yis//} अत्रान्तरे समायातस्तं देशं गोकुलाधिपः । अ.क.२६१क/३१.२३; समुपागतः — {'dod kun rab tu ster ro zhes/} /{khyod can bdag ni yang dag 'ongs//} सर्वकामप्रदोऽसीति त्वामहं समुपागतः । अ.क.२४ख/३.६३; सम्प्राप्तः — {bdag cag lnga brgya khyod la ni/} / {bsam pa gtad la yang dag 'ongs//} शतानि पञ्च सम्प्राप्तास्त्वामुद्दिश्याशया वयम् ।। अ.क.३२५क/४१.८; समापन्नः — {lhag par mi bsrun sdig pas rgyas pa'i rmongs pa yang dag 'ongs pa na//} समापन्ने मोहप्रबल(तर)कालुष्यमलिने अ.क.९३क/९.७८.
yang dag par yongs su bskor ba
भू.का.कृ. सम्परिवारितः — {bcom ldan 'das 'di la bdag cag gis kyang byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rnams rjes su yongs su bzung zhing} … {yang dag par yongs su bskor bas} अस्माभिरपि हि भगवन् बोधिसत्त्वा महासत्त्वा अनुपरिगृहीताः…सम्परिवारिताश्च अ.सा.३०ख/१७.
yang dag par yongs su bskor bar bgyi
कृ. सम्परिवारयितव्यः — {bcom ldan 'das bdag cag gis kyang byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rnams rjes su yongs su bzung bar bgyi} … {yang dag par yongs su bskor bar yang bgyi'o//} भगवन् अस्माभिरपि बोधिसत्त्वा महासत्त्वा अनुपरिग्रहीतव्याः…सम्परिवारयितव्याश्च अ.सा.३०ख/१७.
yang dag par yongs su 'dzin pa
• वि. सम्परिग्राहकः — {'phags pa byang chub sems dpa' sems dpa' chen po chos 'phags ni gzungs thob pa} … {bdag gi dge ba'i bshes gnyen yang dag par yongs su 'dzin pa} आर्यो धर्मोद्गतो बोधिसत्त्वो महासत्त्वो धारणीप्रतिलब्धः…मम सम्परिग्राहकः कल्याणमित्रं च अ.सा.४३३क/२४४; • पा. सम्यक्त्वपरिग्रहः — {de la byang chub sems dpa' rnams kyi gnas pa la gnas pa'i byang chub sems dpa'i spyod pa thams cad la ni mdor bsdu na/} {sems can thams cad yang dag par yongs su 'dzin pa rnam pa drug yod par rig par bya ste} तत्र सर्वासु विहारगतासु बोधिसत्त्वचर्यासु बोधिसत्त्वानां समासतः षड्विधः स– म्यक्त्वपरिग्रहो वेदितव्यः बो.भू.१८७क/२४९; द्र.—
yang dag par yongs su 'dzin pa rnam pa drug
षड्विधः सम्यक्त्वपरिग्रहः — १. {sems can thams cad cig car yongs su 'dzin pa} सकृत्सर्वसत्त्वपरिग्रहः, २. {bdag pos yongs su 'dzin pa} आधिपत्यपरिग्रहः, ३. {'dzin pas yongs su 'dzin pa} उपादानपरिग्रहः, ४. {yun ring po} दीर्घकालिकः, ५. {yun ring po ma yin pa} अदीर्घकालिकः, ६. {yongs su 'dzin pa tha ma} चरमश्च परिग्रहः बो.भू.१८७क/२४९.
yang dag par yongs su bzung ba
भू.का.कृ. सम्परिगृहीतः — {bcom ldan 'das 'di la bdag cag gis kyang byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rnams rjes su yongs su bzung zhing} … {yang dag par yongs su bzung zhing} … {yang dag par yongs su bskor bas} अस्माभिरपि हि भगवन् बोधिसत्त्वा महासत्त्वा अनुपरिगृहीताः…सम्परिगृहीताः…सम्परिवारिताश्च अ.सा.३०ख/१७.
yang dag par yongs su bzung bar bgyi
कृ. सम्परिग्रहीतव्यः — {bcom ldan 'das bdag cag gis kyang byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rnams rjes su yongs su bzung bar bgyi} … {yang dag par yongs su bzung bar bgyi zhing} … {yang dag par yongs su bskor bar yang bgyi'o//} भगवन् अस्माभिरपि बोधिसत्त्वा महासत्त्वा अनुपरिग्रहीतव्याः… सम्परिग्रहीतव्याः… सम्परिवारयितव्याश्च अ.सा.३०ख/१७.
yang dag par yod pa
वि. भाविकः — {ji srid rnam pa de dag ni/} /{dngos po de la yang dag yod/} /{de srid kho nar skyed pa ste/} /{de srid dngos por gcig nyid} ते हि यावन्त आकारास्तस्मिन् वस्तुनि भाविकाः । तावन्त्येवोपजातानि वस्तुनीत्येकता त.स.६४क/६०३.
yang dag par rab tu bskyod
= {yang dag par rab tu bskyod pa/}
yang dag par rab tu bskyod pa
भू.का.कृ. सम्प्रचलितः — {'di bshad ma thag tu 'jig rten gyi khams 'di thams cad g}.{yos rab tu g}.{yos yang dag par rab tu g}.{yos/} {bskyod rab tu bskyod yang dag par rab tu bskyod} अस्यां भाषितमात्रायां सर्वोपम (ऽयं भो.पा.) लोकधातुः कम्पितः प्रकम्पितः सम्प्रकम्पितश्चलितः प्रचलितः सम्प्रचलितः स.दु.११५क/१९०.
yang dag par rab tu dga' bar bya
कृ. सम्प्रहर्षयितव्यम् — {bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub la yang dag pa nyid rjes su rtogs pas yang dag par bstan par bya/} {yang dag par dgod par bya/} {yang dag par gzengs bstod par bya/} {yang dag par rab tu dga' bar bya} अनुत्तरायां सम्यक्संबोधौ भूतानुगमेन सन्दर्शयितव्यं समादापयितव्यं समुत्तेजयितव्यं सम्प्रहर्षयितव्यम् अ.सा.१६९ख/९५.
yang dag par rab tu dga' bar byed
= {yang dag par rab tu dga' bar byed pa/}
yang dag par rab tu dga' bar byed pa
• क्रि. सम्प्रहर्षयति — {gzhan yang dge ba bcu'i las kyi lam rnams la yang dag par ston} … {yang dag par rab tu dga' bar byed} परानपि च दशकुशलेषु कर्मपथेषु सन्दर्शयति…सम्प्रहर्षयति अ.सा.२८७क/१६२; {sems yang dag par ston} … {yang dag par rab tu dga' bar byed pa} चित्तं सन्दर्शयति…सम्प्रहर्षयति श्रा.भू.३९ख/१००; • वि. सम्प्रहर्षकः — {rigs kyi bu de ni yun ring po nas khyod kyi dge ba'i bshes gnyen yin te/} {bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub yang dag par ston pa} … {yang dag par rab tu dga' bar byed pa yin no//} स हि तव कुलपुत्र दीर्घरात्रं कल्याणमित्रम्, सन्दर्शकः…सम्प्रहर्षकोऽनुत्तरायाः सम्यक्संबोधेः अ.सा.४२९क/२४२; • कृ. सम्प्रहर्षयन् — {kau shi ka de bas na gzhan la yang dag par ston pa dang yang dag par dgod pa dang yang dag par gzengs bstod pa dang yang dag par rab tu dga' bar byed pas ni bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub la} तस्मात्तर्हि कौशिक परं सन्दर्शयता समादापयता समुत्तेजयता सम्प्रहर्षयता अनुत्तरायां सम्यक्संबोधौ अ.सा.१६९ख/९५; • सं. सम्प्रहर्षणम् म.व्यु.६८३१ (९७ख).
yang dag par rab tu dga' bar mdzad
क्रि. सम्प्रहर्षयति — {de nas bcom ldan 'das kyis rgyal po bram ze mes sbyin la chos dang ldan pa'i gtam gyis yang dag par ston par mdzad} … {yang dag par rab tu dga' bar mdzad} अथ भगवानग्निदत्तं ब्राह्मणराजं (धर्म्य)या कथया सन्दर्शयति…सम्प्रहर्षयति वि.व.१४४क/१.३३.
yang dag par rab tu bsgul
भू.का.कृ. सम्प्रक्षुभितः — {'di bshad ma thag tu 'jig rten gyi khams 'di thams cad g}.{yos rab tu g}.{yos yang dag par rab tu g}.{yos/} {bskyod rab tu bskyod yang dag par rab tu bskyod/} {bsgul rab tu bsgul yang dag par rab tu bsgul} अस्यां भाषितमात्रायां सर्वोपम (ऽयं भो.पा.)लोकधातुः कम्पितः प्रकम्पितः सम्प्रकम्पितश्चलितः प्रचलितः सम्प्रचलितः क्षुभितः प्रक्षुभितः सम्प्रक्षुभितः स.दु.११५क/१९०.
yang dag par rab tu 'chad par 'gyur
क्रि. सम्प्रकाशयिष्यति — {gser 'od dam pa mdo sde'i dbang po'i rgyal po 'di yang rgya cher yang dag par rab tu 'chad par 'gyur te} इमं सुवर्णप्रभासोत्तमं सूत्रेन्द्रराजं विस्तरेण सम्प्रकाशयिष्यन्ति सु.प्र.२६ख/५१.
yang dag par rab tu 'chad par 'gyur ba
= {yang dag par rab tu 'chad par 'gyur/}
yang dag par rab tu 'jug
क्रि. सम्प्रवर्तते — {sems ni yul dang kun tu 'brel/} /{rtog pa la ni rnam shes 'jug/} /{snang ba med dang bye brag la/} /{shes rab yang dag rab tu 'jug//} चित्तं विषयसम्बन्धं ज्ञानं तर्के प्रवर्तते । निराभासे विशेषे च प्रज्ञा वै सम्प्रवर्तते ।। ल.अ.१०७ख/५३.
yang dag par rab tu 'jog
= {yang dag par rab tu 'jog pa/}
yang dag par rab tu 'jog pa
• क्रि. सम्यक् प्रदधाति — {dgos pa rnam pa bzhi bsgrub pa'i phyir sems yang dag par rab tu 'jog pa} चतुर्विधकार्यसम्पादनाय सम्यक्चित्तं प्रदधाति अभि.भा.३९ख/१०२२; प्रणिदधाति — {sdig pa mi dge ba'i chos skyes pa rnams spangs pa'i phyir 'dun pa skyed do//} {brtson 'grus rtsom mo//} {sems rab tu 'dzin to//} {yang dag par rab tu 'jog go//} उत्पन्नानां पापकानामकुशलानां धर्माणां प्रहाणाय छन्दं जनयति व्यायच्छते वीर्यमारभते चित्तं प्रगृह्णाति प्रणिदधाति अभि.स्फु.१५१क/८७३; • पा. सम्यक्प्रहाणम् — {yang dag par rab tu 'jog pa rnams dang brtson 'grus yang dag byang chub kyi yan lag dang yang dag pa'i rtsol ba ni brtson 'grus kho na yin no//} सम्यक्प्रहाणानि वीर्यसम्बोध्यङ्गं सम्यग्व्यायामश्च वीर्यमेव अभि.भा.३८ख/१०१७; सम्यक्प्रधानम् — {de'i stobs kyis brtson 'grus yang dag par 'phel bas dgos pa rnam pa bzhi bsgrub pa'i phyir sems yang dag par rab tu 'jog pas na yang dag par rab tu 'jog pa rnams so//} तद्बलेन वीर्यसंवर्धनाच्चतुर्विधकार्यसम्पादनाय सम्यक् चित्तं प्रदधातीति सम्यक्प्रधानानि अभि.भा.३९ख/१०२२.
yang dag par rab tu rtogs
क्रि. सम्यक् प्रतिविध्यति— {sems can byis pa'i log par sgrub pa yang sngon gyi mtha' dang phyi ma'i mtha' las yang dag par rab tu rtogs so//} पूर्वान्तापरान्ततश्च बालसत्त्वमिथ्याप्रतिपत्तिं सम्यक् प्रतिविध्यति बो.भू.१७७क/२३३.
yang dag par rab tu ston
= {yang dag par rab tu ston pa/}
yang dag par rab tu ston pa
• क्रि. १. सम्प्रकाशयति — {yang dag par rab tu ston pa ni rnam par spros na go ba rnams la'o//} सम्प्रकाशयति विपञ्चितज्ञेषु सू.व्या.१८३ख/७९ २. सम्प्रकाशयति स्म — {tshangs par spyod pa} … {don bzang po tshig 'bru bzang po} … {yang dag par rab tu ston to//} स्वर्थं सुव्यञ्जनं…ब्रह्मचर्यं सम्प्रकाशयति स्म रा.प.२२८क/१२०; • वि. सम्प्रकाशकः — {yon tan bzhi ldan gyi tshangs par spyod pa yang dag par rab tu ston pa'i chos} चतुर्गुणब्रह्मचर्यसम्प्रकाश– को धर्मः सू.व्या.१८४क/७९; • सं. सम्प्रकाशनता — {zang zing med pa'i sems kyis chos kyi sbyin pa yang dag par rab tu ston pa'o//} निरामिषेण चित्तेन धर्मदानसम्प्रकाशनता अभि.स.भा.१०९क/१४६.
yang dag par rab tu ston pa na
सम्प्रकाशयमानः — {chos kyi rnam grangs 'di yang dag par rab tu ston pa na gnod pa med par 'gyur ro//} इमं धर्मपर्यायं सम्प्रकाशयमानोऽव्याबाधो भवति स.पु.१०८क/१७३.
yang dag par rab tu ston par byed
क्रि. सम्प्रकाशयति — {gzhan dag la yang rgya cher yang dag par rab tu ston par byed/} {rab tu gnas par byed} परेभ्यश्च वि– स्तरेण सम्प्रकाशयन्ति प्रतिष्ठापय√न्त वि.प्र.१४२क/१, पृ.४१.
yang dag par rab tu gnas pa
वि. सम्प्रस्थितः — {theg pa chen po la yang dag par rab tu gnas pa'i sems can gyi sgrib pa med pa rtogs pa ma gtogs pa} महायानसम्प्रस्थितान् सत्त्वाननावरणगामिनः स्थापयित्वा र.व्या.९०क/२९.
yang dag par rab tu spong ba
सम्प्रवर्जनम् — {rang bzhin snying brtse gzhan gyi sdug bsngal mthong /} /{dman pa'i sems kyang yang dag rab tu spong //} कृपा प्रकृत्या परदुःखदर्शनं निहीनचित्तस्य च सम्प्रवर्जनम् । सू.अ.१४९क/३१.
yang dag par rab tu sbyar
= {yang dag par rab tu sbyar ba/}
yang dag par rab tu sbyar ba
• क्रि. सम्प्रयोजयेत् — {gti mug rigs ni dang por sbyin/} /{g+hu ni yang dag rab tu sbyar/} /{mthar ni swA hA yang byas nas/} /{lha dang mi rnams gsod par byed//} आदौ मोहकुलं दत्त्वा घुकारं सम्प्रयोजयेत् । स्वाहान्तं च पुनः कृत्वा मारयेत् सुरमानुषाम् हे.त.२८क/९४; • भू.का.कृ. सम्यक् प्रयुक्तः — {mkhas pas yang dag rab sbyar ba'i/} /{ngag ni 'dod 'jo'i ba ru bshad/} /{de nyid nyes par sbyar na slar/} /{sbyor po ba lang nyid rjod byed//} गौर्गौः कामदुघा सम्यक् प्रयुक्ता स्मर्यते बुधैः । दुष्प्रयुक्ता पुनर्गोत्वं प्रयोक्तुः सैव शंसति ।। का.आ.३१८ख/१.६.
yang dag par rab tu 'dzin pa
सम्प्रधारणा, {thob thang dang 'os bab tu gyur pa 'di dang 'di'o zhes nges par byed pa'i ming} मि.को.४३ख ।
yang dag par rab tu bshad
= {yang dag par rab tu bshad pa/}
yang dag par rab tu bshad pa
• क्रि. सम्प्रवक्ष्यति — {de nas kha sbyar 'byed pa yi/} /{mtshan nyid yang dag rab tu bshad//} अथातः सम्प्रवक्ष्यामि सम्पुटोद्घाटलक्षणम् । हे.त.२७ख /९०; • भू.का.कृ. सम्प्रकाशितः — {yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas kyis sems can thams cad kyi don gyi slad du gser 'od dam pa mdo sde'i dbang po'i rgyal po 'di 'dzam bu'i gling 'dir rgya cher yang dag par rab tu bshad do//} सम्यक्संबुद्धेनायं सुवर्णप्रभासोत्तमः सूत्रेन्द्रराजो विस्तरेण सर्वसत्त्वानामर्थायेह जम्बुद्वीपे सम्प्रकाशितः सु.प्र.२६ख/५०.
yang dag par rab tu bshad par bya
क्रि. सम्प्रवक्ष्यामि— {de nas gzhan yang myos byed dag/} /{btso ba yang dag rab bshad bya//} अथातः सम्प्रवक्ष्याम्यासवानां च पाचनम् । स.उ.२९८क/२६.१.
yang dag par rab tu slob
= {yang dag par rab tu slob pa/}
yang dag par rab tu slob pa
क्रि. प्रतिसंशिक्षते — {blo gros chen po de la byang chub sems dpa' sems dpa' chen po 'di la yang dag par rab tu slob ste} तत्र महामते बोधिसत्त्वो महासत्त्वः इतः प्रतिसंशिक्षते ल.अ.१०४ख/५०.
yang dag par rig pa
• सं. संवित्तिः — {rig pa ni yang dag par rig pa dag ste} विदः संवित्तयः त.प.१६२ख/४६; {ming dang sbyor ba yang dag rig/} /{dran pa nyid ni bsal ba min//} तन्नामयोगसंवित्तिः स्मार्ततां नातिवर्तते ।। त.स.५८क/५५५; {de'i yul yang dag par rig pa gang yin pa de 'bras bu yod par smra ba khyed cag gi lugs kyis rtag pa nyid yin pa'i phyir} याऽसौ तद्विषया संवित्तिः सा भवतः सत्कार्यवादिनो मतेन नित्यैवेति त.प.१५७क/३७; संवित् — {thabs mtha' yas pa las byung ba'ang /} /{ming 'brel yang dag rig pa rnams/} /{chos mthun nyid la mi ltos kyang /} /{mi bdag nyid la 'byung 'gyur te//} अनन्तोपायजन्याश्च समाख्यायोगसंविदः । साधर्म्यम– नपेक्ष्यापि जायन्ते नरपादिषु ।। त.स.५८क/५५६; {de lta na bde ba la sogs pa'i bdag nyid yang dag par rig pa'i ngo bo yod par grub ste} एवं तर्हि सिद्धा सुखादीनां सत्ता स्वसंविद्रूपा त.प.१९ख/४८५; संवेदनम् — {mngon par gsal ba dang dmigs pa dang yongs su gcod pa dang yang dag par rig pa zhes bya ba la sogs pa rnams ni rnam grangs kyis brjod kyi} अभिव्यक्तिः, उपलब्धिः, परिच्छित्तिः, संवेदनमित्येवमादयः पर्याया उच्यन्ते त.प.२५१क/९७५; • वि. संवेदकः— {sangs rgyas rnams kyi skyed mdzad sku gsum dag dang ldan zhing dus gsum yang dag rig//} बुद्धानां जनकस्त्रिकायसहितस्त्रैकाल्यसंवेदकः वि.प्र.१०७ख/१, पृ.१.
yang dag par rig pa'i rang bzhin ldan
वि. संविन्मयः — {shAkya thub pa'i slob mar 'os pa dag las mchog tu bzhed par 'gyur bar bstan/} /{mau gal bu 'di'ang 'di ru gsungs zhes yang dag rig pa'i rang bzhin ldan rnams smra//} काले शाक्यमुनेर्भविष्यति मतः शिष्यत्वयोगाद्वरं मौद्गल्यायन एष चात्र कथितः संविन्मयानां वदः ।। अ.क.१६३ख/१८.२५.
yang dag par rim gro bgyi
क्रि. सम्प्रतिमानयिष्यामि — {bdag kyang chos mnyan pa dang /} {chos bdud rtsi'i khu ba 'dis tshim par bgyi/} {yang dag par rim gro bgyi/} {yang dag par mchod par bgyi'o//} आत्मानं चानेन धर्मश्रवणेन धर्मामृतरसेन सन्तर्पयिष्यामि सम्प्रतिमानयिष्यामि सम्पूजयिष्यामि सु.प्र.३३क/६४.
yang dag par reg
= {yang dag par reg pa/} {yang dag par reg ste} संस्पृश्य — {yang dag par reg ste snyim pas bkab nas rab tu 'bar bar bya'o//} संस्पृश्याञ्जल्या पिहित्वा प्रदीपयेत् वि.प्र.१११ख/३.३५.
yang dag par reg pa
संस्पर्शः — {snying la bde bas yang dag reg/} /{rab zhi bdud rtsi'i char 'babs pa/} /{de mthong nyid na 'phral la ni/} /{shing rta dag las de yis babs//} हृदये सुखसंस्पर्शं वर्षतं प्रशमामृतम् । तं विलोक्यैव सहसा रथादवततार सः ।। अ.क.७८क/६२.४९.
yang dag par reg par bya
क्रि. संस्पर्शयेत् — {de bzhin du sngar gsungs pa'i mchog gi phyag rgyas mgo bo nas brtsams te ji srid rkang pa'i mtha' de srid du bdag nyid la yang dag par reg par bya ste} तथा पूर्वोक्तया दिव्यमुद्रया शिरसाऽऽरभ्य यावत् पादान्तं तावदात्मानं संस्पर्शयेत् वि.प्र.३१क/४.४.
yang dag par brlan pa
भू.का.कृ. समाक्रान्तः — {bde bar gshegs pa la sogs pa la phyag 'tshal ba las byung ba'i bsod nams kyi} ( {tshogs kyis} ) {sems kyi rgyud yang dag par brlan pas} सुगतादिप्रणामसमुद्भूतपुण्यसम्भारसमाक्रान्तचित्तसन्तानस्य बो.प.४४क/३.
yang dag par len
= {yang dag par len pa/}
yang dag par len du 'jug
= {yang dag par len du 'jug pa/}
yang dag par len du 'jug pa
• क्रि. समादापयति — {don de nyid gzhan gyis bstan nas theg pa chen po la mos pa yang dag par len du 'jug pa yin no//} एतमेवार्थं परेणोपपाद्य महायानाधिमुक्तौ समादापयति सू.व्या.१६३ख/५४; • सं. समादापनम् — {mi dge ba bcu'i las kyi lam yang dag par blangs pa'am gzhan yang dag par len du 'jug pa las} दशाकुशलकर्मपथसमादानात्, परसमादापनाद्वा बो.प.१०८क/७८; समादापना — {don spyod pa ni yang dag par len du 'jug pa'o//} अर्थचर्या तत्समादापना सू.अ.२०९ख/११२.
yang dag par len du 'jug par byed pa po
वि. समादापकः — {yang dag par len du 'jug par byed pa po ni ji skad smras pa de bzhin byed pa yin no zhes bya bar rig nas des dge ba gang la gzhan dag bcug pa de la rjes su 'jug pa yin no//} यथावादितथाकारिणं हि समादापकं विदित्वा यत्र कुशले तेन प्रवर्तिताः परे भवन्ति तदनुवर्तन्ते सू.व्या.२१०क/११३.
yang dag par len du gzhug dgos
कृ. समादापयितव्यः — {khyod bdag nyid kyang da dung gzhan dag gis bskul ba dang dran par bya ba dang yang dag par len du gzhug dgos so//} त्वमेव तावत् परैश्चोदयितव्यः स्मारयितव्यः समादापयितव्यः बो.भू.४५ख/५९.
yang dag par len pa
• क्रि. समादत्ते — {snga ma la brten nas phyi ma skye ba'i phyir ni longs spyod la mi lta ba'i tshul khrims yang dag par len to//} पूर्वसन्निश्रयेणोत्तरस्योत्पत्तेः भोगनिरपेक्षो हि शीलं समादत्ते सू.व्या.१९८क/९९; प्रतीच्छति — {'jig rten gyi khams rnam par dbye ba sngon du 'gro ba'i chos snang ba nye bar bsgrub pa yang yang dag par len to//} लोकधातुविभक्तिपूर्वकं च धर्मालोकोपसंहारं प्रतीच्छति द.भू.२४७क/४७; • सं. समादानम् — {yang dag par len pa'i sdom pa ni gdon mi za ba ma yin pa'i phyir ro//} समादानसंवरस्यानावश्यकत्वात् अभि.स्फु.१९५क/९५७; {yang dang yang nod par byed par zad kyi/} {gsar du yang dag par len pa ni ma yin no//} पुनः पुनरादानं करोति, न त्वभिनवसमादानम् बो.भू.८६क/१०९; सम्प्रतीच्छनम् — {de bzhin gshegs pa thams cad las mngon du chos kyi sprin yang dag par len cing yongs su 'dzin pa'i smon lam grub cing yongs su rdzogs par bya ba'i sems las phyir phyogs su ma gyur cing dran pas yongs su 'dzin pa'i lus dang ldan pa} सर्वतथागताभिमुखधर्ममेघसम्प्रतीच्छनसन्– धारणप्रणिधिसिद्धिपरिपूर्णचेतो(ऽ)पराङ्मुखस्मृतिसन्धारणकायाम् ग.व्यू.१८०क/२६५.
yang dag par len pa'i sdom pa
पा. समादानसंवरः, संवरभेदः — {mi byed pa'i sdom pa zhes smos pa ni yang dag par len pa'i sdom pa ni gdon mi za ba ma yin pa'i phyir ro//} अकरणसंवरवचनम्; समादानसंवरस्यानावश्यकत्वात् अभि.स्फु.१९५क/९५७.
yang dag par len par byed
= {yang dag par len par byed pa/}
yang dag par len par byed pa
क्रि. समाददाति — {de dag ni} … {bye brag tu bshad pa la mkhas pas yang dag par len par byed do//} तानि…व्युत्पत्तिकौशल्यतया समाददाति श्रा.भू.१८क/४२; समादायी भवति— {dka' thub drag po dag kyang yang dag par len par byed} कष्टव्रतसमादायी च भवति श्रा.भू. २१क/५०; सम्प्रतीच्छति — {yang snying rje chen po la zhugs pa'i lhag pa'i bsam pas sems can thams cad kyi sdug bsngal thams cad bdag nyid kyis yang dag par len par byed la} पुनः सर्वसत्त्वानां विपुलकरुणानुप्रविष्टेनाध्याशयेन सर्वदुःखमात्मनि सम्प्रतीच्छति बो.भू.१३९ख/१७९.
yang dag par shin tu bstan pa
भू.का.कृ. सुप्रकाशितः — {lha dang mi'i bar dag la yang dag par shin tu bstan pa} यावद्देवमनुष्येभ्यः सम्यक् सुप्रकाशितः म.व्यु.१३०७ (२८क).
yang dag par shes
= {yang dag par shes pa/}
yang dag par shes pa
क्रि. सञ्जानीते — {sangs rgyas brgya mthong ba dang /} {de dag gis byin gyi rlabs kyang yang dag par shes pa dang} बुद्धशतं च पश्यति, तेषां चाधिष्ठानं सञ्जानीते द.भू.१८५क/१४; द्र. {yang dag pa'i shes pa/} {yang dag shes/}
yang dag par shes par gyis shig
क्रि. संज्ञापयेत् म.व्यु.७४६६ (१०६क).
yang dag par shes par 'gyur
क्रि. सञ्जानीते — {sa thams cad du rnam pa yongs su ma chad pa'i chos kyi snang ba tshad med pa yang yang dag par shes par 'gyur} ( भूमिषु) अपरिच्छिन्नाकारं च सर्वतोऽप्रमाणं धर्मावभासं सञ्जानीते सू.व्या.२५४ख/१७३.
yang dag par bshad pa
• भू.का.कृ. समाख्यातः — {bslab gsum dbang du mdzad nas ni/} /{rgyal bas pha rol phyin pa drug/} /{yang dag bshad de} शिक्षात्रयमधिकृत्य च षट् पारमिता जिनैः समाख्याताः । सू.अ.१९७क/९८; आख्यातः — {phan yon lngar ni yang dag bshad//ces} {bya ba ni 'bras bu ste} पञ्चानुशंसमाख्यातमिति फलम् सू.व्या.२०१ख/१०३; सम्प्रकाशितः — {sangs rgyas rnams kyis sems can la/} /{phan gdags phyir ni mtshan gzhi dang /} /{mtshan nyid dang ni mtshon pa dag/} /{rab tu dbye ba yang dag bshad//} लक्ष्यं च लक्षणं चैव लक्षणा च प्रभेदतः । अनुग्रहार्थं सत्त्वानां संबुद्धैः सम्प्रकाशिताः ।। सू.अ.१७१ख/६४; समुदाहृतः — {sku gsung thugs kyi rdo rje rnams/} /{phur bus gdab pa yang dag bshad//} कायवाक्चित्तवज्राणां कीलनं समुदाहृतम् ।। गु.स.१२५क/७५; समुदीरितः, ओ ता — {shes rab pha rol phyin pa ni/} /{dngos po brgyad kyis yang dag bshad//} प्रज्ञापारमिताऽष्टाभिः पदार्थैः समुदीरिता । अभि.अ.२क/१.४; संसूचितः — {der ni rnam pa de lta'i gegs gyur pa//ngan} {pa'i mtshan nyid rnams ni yang dag bshad//} (?) संसूचितान्यत्यधिकानि तत्र तथाविधानैर्बहुलक्षणानि ।। अ.क.२००क/२२.७२; • सं. सम्भाषणम् — {dam pa mthong bas dri bral te/} /{yang dag bshad pas dge ba yang //} दृशा दिशन्ति वैमल्यं शुभं सम्भाषणेन च । …सन्तः अ.क.५५क/६.१६.
yang dag par so sor rtog pa
भूतप्रत्यवेक्षा — {chos kyi sdom gyis rnam pa so sor rtog pa'i khyad par te/} {yang dag par so sor rtog pa} भूतप्रत्यवेक्षा धर्मोद्दानाकारैः प्रत्यवेक्षाविशेषः सू.व्या.१६५क/५६.
yang dag par sogs pa
सम्भृतता — {byams pa dang snying rje chen po'i tshogs yang dag par sogs pas skyo ba med pa'i bsam pa dang ldan pa yin} अपरिखिन्नाशयश्च भवति महामैत्रीकृपासम्भारसम्भृततया द.भू.२१४क/२८.
yang dag par sogs par byed
क्रि. सञ्चिनोति — {khong du ma chud pa ni chos kyis phongs par 'gyur ba dang mthun pa'i las byed/} {yang dag par sogs par byed} अबुध्यमाना धर्मव्यसनसंवर्तनीयं कर्म कुर्वन्ति, सञ्चिन्वन्ति अ.सा.१५९क/९०.
yang dag par sogs par byed pa
= {yang dag par sogs par byed/}
yang dag par song
= {yang dag par song ba/}
yang dag par song ba
• क्रि. समाययौ — {sangs rgyas la dmigs bsgom pa yis/} /{mtshan mo gnyid du yang dag song //} बुद्धालम्बनभावेन निशि निद्रां समाययौ ।। अ.क.१८७क/२१.३४; • भू.का.कृ. १. संयातः — {'di dag bsams shing yang dag song //} इति सञ्चिन्त्य संयातः अ.क.३२९क/४१.५५ २. सम्यग्गतः {gang gis 'jig rten pa rnams dang dam pa rnams dang yang dag par song ba rnams dang skyes bu dam pa rnams kyis smad par mi 'gyur ba} येन न लोकगर्हितो भवति, न सतां, सम्यग्गतानां, सत्पुरुषाणाम् श्रा.भू.१६क/३८; स.दु.१०२क/१४०.
yang dag par slob
= {yang dag par slob pa/}
yang dag par slob pa
क्रि. प्रतिसंशिक्षते — {'di ltar yang dag par slob ste/} {'di thams cad ni mi rtag pa/} {'di thams cad ni sdug bsngal ba zhes rgya cher gsungs pa lta bu'o//} अतः प्रतिसंशिक्षते सर्वमेतदनित्यं सर्वं दुःखमिति विस्तरः अभि.स.भा.८९क/१२२; बो.भू.१०२ख/१३०.
yang dag par slob par byed pa yin
क्रि. संशिक्षते — {khyim na gnas pa ni gnod pa dang nyon mongs pa'i gnas yin gyi} … {zhes de ltar yang dag par slob par byed pa yin te} इदं संशिक्षते—सम्बाधो गृहावासो रजसामावासः श्रा.भू.५क/८.
yang dag par gsal
= {yang dag gsal ba/}
yang dag par gsal ba
= {yang dag gsal ba/}
yang dag par gsung ba
वि. भूतवादी, बुद्धस्य — {yang dag pa'i mtha'i ye shes kyi yul rnam par mi 'khrugs pa'i phyir yang dag par gsung ba zhes bya'o//} भूतवादीत्युच्यते, भूतकोट्यविकोपितज्ञानविषयत्वात् ल.वि.२०६ख/३०९.
yang dag par bsags pa
• भू.का.कृ. सञ्चितः — {dge ba'i chos kyis yang dag bsags pa'i sku//} {bde gshegs 'phrul pa sprul pa ston pa ste//} शुभधर्मसञ्चिततनुं सुगतं निर्माणनिर्मितप्रदर्शनकम् । ल.अ.५६ख/२; • सं. सञ्चयः — {'gro ba'i mig gi bsod nams rnams/} /{gzugs can yang dag bsags pa bzhin/} /{sangs rgyas sku gzugs thang ka de/} /{de nas sa gzhi skyong bas springs//} प्राहिणोदथ भूपालस्तं बुद्धप्रतिमापटम् । जगन्नयनपुण्यानां मूर्तानामिव सञ्चयम् ।। अ.क.३०८ख/४०.२३.
yang dag par bsams
= {yang dag par bsams pa/} {yang dag bsams nas} सञ्चिन्त्य — {de nas 'khor ba snying po med/} /{rnam par dpyad phyir chags bral ba/} /{brtan pa de yis mi rtag nyid/} /{yang dag bsams nas pha la smras//} अथ निःसारसंसारविचारविरतस्पृहः । अनित्यतां स सञ्चिन्त्य धीरः पितरमब्रवीत् ।। अ.क.३२७ख/४१.४२.
yang dag par bsams pa
क्रि. समचिन्तयत् — {stag mo btsa' la nye ba dag/} /{mthong nas de yis yang dag bsams//} आसन्नप्रसवां व्याघ्रीं स दृष्ट्वा समचिन्तयत् ।। अ.क.१७क/५१.३२; अचिन्तयत् — {khyim bdag gis ni bu thob pa'i/} /{las kyi dbang ni yang dag bsams//} पुत्रलाभं गृहपतेः कर्मायत्तमचिन्तयत् ।। अ.क.७६ख/६२.३४.
yang dag par bsos pa
क्रि. समजीवयत् — {de nas nam zhig skyed tshal du/} /{ngang pa sgro ldan rnon po yis/} /{lha sbyin gyis ni bsad par gyur/} /{gzhon nu yis ni yang dag gsos//} ततः कदाचिदुद्याने हंसं निशितयन्त्रिणा । देवदत्तेन निहतं कुमारः समजीवयत् ।। अ.क.२१३क/२४.६०.
yang dag par bsrung ba
परिरक्षणम्— {yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas thams cad kyi bstan pa yang dag par bsrung ba'i phyir} सर्वसम्यक्संबुद्धशासनपरिरक्षणाय द.भू.१७७क/१०; संरक्षणम् — {skye rgu yang dag bsrung 'os pa/} /{de yi btsun mo mtshan nyid bzang /} /{mtshan nyid can zhes bya ba ni/} /{mchod sbyin dag gi yon bzhin gyur//} बभूव लक्षणा नाम पत्नी तस्य सुलक्षणा । प्रजासंरक्ष– णार्हस्य यजनस्येव दक्षिणा ।। अ.क.१२६क/६६.५.
yang dag par bsrungs
= {yang dag par bsrungs pa/} {yang dag par bsrungs te} संरक्ष्य — {dkyil 'khor la dgos pa'i thig rnams yang dag par bsrungs te lhag ma thams cad dbyi bar bya'o//} मण्डलकार्यसूत्राणि संरक्ष्य सर्वशेषाणि लोपयेत् वि.प्र.११८क/३.३५.
yang dag par bsrungs pa
संरक्षणम् — {de dag yang dag bsrungs pa yis/} /{thams cad bsrungs pa nyid du 'gyur//} तेषां संरक्षणेनैव सर्वं भवति रक्षितम् ।। अ.क.५२क/५.६०.
yang dag par bslab
क्रि. प्रतिसंशिक्षते— {'di la byang chub sems dpa' ni 'di ltar yang dag par bslab ste} इह बोधिसत्त्व इदं प्रतिसंशिक्षते बो.भू.१०२ख/१३१.
yang dag par lhags pa
भू.का.कृ. समागतः — {ma ga d+ha yi rgyal po der/} /{dpung chen ldan pas yang dag lhags//} मागधो नृपतिस्तत्र महासैन्यसमागतः ।। म.मू.२९८ख/४६४.
yang dag spangs
= {yang dag par spangs pa/}
yang dag spangs pa
= {yang dag par spangs pa/}
yang dag spyad
= {yang dag par spyad pa/}
yang dag spyad pa
= {yang dag par spyad pa/}
yang dag spyod
= {yang dag par spyod pa/}
yang dag spyod pa
= {yang dag par spyod pa/}
yang dag phul
वि. सामुत्कर्षिकः, ओ की — {kye rgyal ba'i sras dag byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rnams kyi byang chub sems dpa'i lam yongs su sbyong ba'i chos snang ba'i sgo 'di ni yang dag phul zhes bya ba yin te} सामुत्कर्षिकोऽयं भवन्तो जिनपुत्रा बोधिसत्त्वानां महासत्त्वानां बोधिसत्त्वमार्गपरिशोधनधर्ममुखालोकः द.भू.१७०क/३; म.व्यु.७०५९ (१०१क); {sgrib pa dang bral zhing sems kyi nyams bde ba dang ldan te yang dag phul gyi 'phags pa'i bden pa bzhi dang ldan pa'i chos bstan pa dang} विगतनिवरणस्य कल्यचित्तस्य सामुत्कर्षिकी चतुरार्यसत्यप्रतिसंयुक्ता धर्मदेशना बो.भू.११६ख/१५०; स.पु.२५क/४४.
yang dag phul ba
= {yang dag phul/}
yang dag phye
भू.का.कृ. समुन्मीलितः — {de 'og de yi smon lam ni/} /{ye shes snang ba'i thur ma yis/} /{de dag mig ni yang dag phye/} /{rab tu gsal ba'i gnas mthong gyur//} ततस्तत्प्रणिधानेन ज्ञानालोकशलाकया । ते समुन्मीलितदृशः प्रकाशं ददृशुः पदम् ।। अ.क.५५ख/६.२७.
yang dag phye ba
= {yang dag phye/}
yang dag phrad
= {yang dag phrad pa/}
yang dag phrad pa
भू.का.कृ. सम्प्राप्तः — {sgo yi lha khang du phyin pas/} /{de yis lha dang yang dag phrad/} /{sbrang rtsi'i phung pos bstan pa yi/} /{mchog gi lam ni thob par gyur//} शिबिकाद्वारमासाद्य सम्प्राप्त इव देवताम् । मधुस्कन्धेन निर्दिष्टं श्रेयःपन्थानमाप्तवान् ।। अ.क.१८७क/२१.३६.
yang dag 'phags
= {yang dag par 'phags pa/}
yang dag 'phags pa
= {yang dag par 'phags pa/}
yang dag 'phel
= {yang dag par 'phel ba/}
yang dag 'phel ba
= {yang dag par 'phel ba/}
yang dag bos
समाहूय — {de nas de yis rgyal srid dbang bskur ni/} /{'thob 'dod sems ldan lhas byin yang dag bos/} /{smras pa} ततः समाहूय स देवदत्तं राज्याभिषेकप्रतिपन्नचित्तम् । उवाच अ.क.१९९क/२२.६५.
yang dag byang chub
सम्बोधिः — {dran pa yang dag byang chub kyi yan lag} स्मृतिसम्बोध्यङ्गम् अभि.भा.३८ख/१०१८; अभि.स्फु.२४८क/१०५२.
yang dag byang chub kyi yan lag
पा. संबोध्यङ्गम् — {de'i tshe shin tu sbyangs pa dang ting nge 'dzin dang btang snyoms dang chos rab tu rnam par 'byed pa dang brtson 'grus dang dga' ba yang dag byang chub kyi yan lag rnams bsgom pa'i dus ma yin no//} अकालस्तस्मिन् समये प्रस्रब्धिसमाध्युपेक्षाधर्मविचयवीर्यप्रीतिसंबोध्यङ्गानां भावनायाः अभि.स्फु.२४८क/१०५२; {rdzu 'phrul gyi rkang pa rnams dang ting nge 'dzin yang dag byang chub kyi yan lag dang yang dag pa'i ting nge 'dzin ni ting nge 'dzin kho na yin no//} ऋद्धिपादाः समाधिसंबोध्यङ्गं सम्यक्समाधिश्च समाधिरेव अभि.भा.३८ख/१०१८; {dran pa yang dag byang chub kyi yan lag dang yang dag pa'i dran pa ni dran pa kho na yin no//} स्मृतिसम्बोध्यङ्गं सम्यक्स्मृतिश्च स्मृतिरेव अभि.भा.३८ख/१०१८; {brtson 'grus yang dag byang chub kyi yan lag ni gzugs rdo rje ma ste} वीर्यसंबोध्यङ्गं रूपवज्रा वि.प्र.१७२क/३.१६७.
yang dag byin
भू.का.कृ. समर्पितः — {sdig can 'di la rab byung ni/} /{khyod kyis ci slad yang dag byin//} किं भवद्भिः सपापाय प्रव्रज्याऽस्मै समर्पिता ।। अ.क.१९५क/८२.३३.
yang dag byung
= {yang dag par byung ba/}
yang dag byung ba
= {yang dag par byung ba/}
yang dag byon
= {yang dag par byon pa/}
yang dag byon pa
= {yang dag par byon pa/}
yang dag bran
= {yang dag bran pa/}
yang dag bran pa
भू.का.कृ. संसिक्तः — {der ni snying rje'i dpag bsam shing /} /{snying stobs me tog 'bras bu che/} /{rab tu zhi ba'i bdud rtsi yis/} /{yang dag bran pa de yis mthong //} सा सत्त्वकुसुमं तत्र तं ददर्श महाफलम् । प्रशमामृतसंसिक्तं करुणाकल्पपादपम् ।। अ.क.७१ख/७.१३.
yang dag bri
= {yang dag par bri/}
yang dag bri ba
= {yang dag par bri/}
yang dag blang
= {yang dag par blang ba/}
yang dag blang ba
= {yang dag par blang ba/}
yang dag blangs
= {yang dag par blangs pa/}
yang dag blangs pa
= {yang dag par blangs pa/}
yang dag 'bar
= {yang dag par 'bar ba/}
yang dag 'bar ba
= {yang dag par 'bar ba/}
yang dag 'bod
= {yang dag 'bod pa/}
yang dag 'bod pa
• सं. आह्वानम् — {'bod pa dang ni skad gtong dang /} /{yang dag 'bod pa} हूतिराकारणाऽऽह्वानम् अ.को.१४१क/१.६.८; अनेनाह्वयन्तीत्याह्वानम् अ.वि.१.६.८; • भू.का.कृ. ( {yang dag par bos pa} इत्यस्य स्थाने) समाहूतः — {de bzhin g}.{yul du glang phrug gis/} /{glang po chen po yang dag 'bod//} कलभेन महाहस्ती समाहूतस्तथाऽऽहवे । अ.क.२५७क/९३.९२.
yang dag 'byar
= {yang dag par 'byar ba/}
yang dag 'byar ba
= {yang dag par 'byar ba/}
yang dag 'byung
= {yang dag par 'byung ba/}
yang dag 'byung ba
= {yang dag par 'byung ba/}
yang dag 'byor
= {yang dag par 'byor ba/}
yang dag 'byor ba
= {yang dag par 'byor ba/}
yang dag sbyar
= {yang dag par sbyar ba/}
yang dag sbyar ba
= {yang dag par sbyar ba/}
yang dag sbyor
= {yang dag par sbyor ba/}
yang dag sbyor ba
= {yang dag par sbyor ba/}
yang dag ma bsdams
= {yang dag par ma bsdams pa/}
yang dag ma yin
= {yang dag pa ma yin pa/}
yang dag ma yin pa
= {yang dag pa ma yin pa/}
yang dag ma yin pa'i rtog pa
= {yang dag pa ma yin pa'i rtog pa/}
yang dag ma yin par rtog pa
= {yang dag pa ma yin pa'i rtog pa/}
yang dag min
= {yang dag pa ma yin pa/}
yang dag min rtog
= {yang dag pa ma yin pa'i rtog pa/}
yang dag min pa
= {yang dag pa ma yin pa/}
yang dag mu
भूतान्तः, तथागतस्य नामपर्यायः — {de la blo gros chen po kha cig ni nga la de bzhin gshegs par shes so//} {la las ni rang 'byung bar/} {de bzhin du la las ni 'dren pa dang} … {ser skya dang yang dag mu dang} तत्र केचिन्महामते तथागतमिति मां सम्प्रजानन्ति । केचित्स्वयम्भुवमिति । नायकं…कपिलं भूतान्तम् ल.अ.१३२क/७८.
yang dag mun pa
सन्तमसम् — {yang dag mun pas 'jig rten 'dzum byed cing /} /{tsha zer can bzhin shin tu dmar bar lhung //} निमीलयन् सन्तमसेन लोकं पपात तिग्– मांशुरिवातिरक्तः ।। अ.क.३३ख/३.१६५.
yang dag dmigs
= {yang dag par dmigs pa/}
yang dag dmigs pa
= {yang dag par dmigs pa/}
yang dag smin
= {yang dag par smin pa/}
yang dag smin pa
= {yang dag par smin pa/}
yang dag smra
= {yang dag par smra ba/}
yang dag smra ba
= {yang dag par smra ba/}
yang dag rtsom
= {yang dag par rtsom pa/}
yang dag rtsom pa
= {yang dag par rtsom pa/}
yang dag brtsam
= {yang dag par brtsam/}
yang dag brtsams
= {yang dag par brtsams pa/}
yang dag brtsams pa
= {yang dag par brtsams pa/}
yang dag brtson
= {yang dag par brtson pa/}
yang dag brtson pa
= {yang dag par brtson pa/}
yang dag bstsags
= {yang dag par bsags pa/}
yang dag bstsags pa
= {yang dag par bsags pa/}
yang dag tshogs
= {yang dag par tshogs pa/}
yang dag tshogs pa
= {yang dag par tshogs pa/}
yang dag mtshungs
= {yang dag mtshungs pa/}
yang dag mtshungs pa
वि. सन्निभः — {bzhin ltar lta bu ji ltar sgra/} /{mthun mtshungs yang dag mtshungs dang mnyam//} इववद्वायथाशब्दाः समाननिभसन्निभाः ।। का.आ.३२४क/२.५६.
yang dag rdzogs pa'i sangs rgyas
= {yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas/}
yang dag 'dzin
= {yang dag par 'dzin pa/}
yang dag 'dzin pa
= {yang dag par 'dzin pa/}
yang dag 'dzud
= {yang dag par 'dzud pa/}
yang dag 'dzud pa
= {yang dag par 'dzud pa/}
yang dag 'dzegs
= {yang dag par 'dzegs pa/}
yang dag 'dzegs pa
= {yang dag par 'dzegs pa/}
yang dag rdzogs
= {yang dag par rdzogs pa/}
yang dag rdzogs pa
= {yang dag par rdzogs pa/}
yang dag zhugs
= {yang dag par zhugs pa/}
yang dag zhugs pa
= {yang dag par zhugs pa/}
yang dag gzhag par bya
= {yang dag par gzhag par bya/}
yang dag gzhal
वि. सम्मितः — {bzhin ltar lta bu ji ltar sgra/} … /{gzugs brnyan dang ni so sor sdeb/} /{gzugs mtshungs mnyam dang yang dag gzhal//} इववद्वायथाश– ब्दाः…प्रतिबिम्बप्रतिच्छन्दसरूपसमसम्मिताः ।। का.आ.३२४क/२.५८.
yang dag bzhag
= {yang dag par bzhag pa/}
yang dag bzhag pa
= {yang dag par bzhag pa/}
yang dag bzhugs
= {yang dag par bzhugs pa/}
yang dag bzhugs pa
= {yang dag par bzhugs pa/}
yang dag bzhed
= {yang dag par bzhed pa/}
yang dag bzhed pa
= {yang dag par bzhed pa/}
yang dag zad
= {yang dag par zad pa/}
yang dag zad pa
= {yang dag par zad pa/}
yang dag gzas
= {yang dag par gzas pa/}
yang dag gzas pa
= {yang dag par gzas pa/}
yang dag gzigs
= {yang dag par gzigs pa/}
yang dag gzigs pa
= {yang dag par gzigs pa/}
yang dag gzung
= {yang dag par gzung ba/}
yang dag gzung ba
= {yang dag par gzung ba/}
yang dag 'ongs
= {yang dag par 'ongs pa/}
yang dag 'ongs pa
= {yang dag par 'ongs pa/}
yang dag 'os
= {yang dag 'os pa/}
yang dag 'os pa
वि. समुचितः — {lugs la yang dag 'os pa'i spyod tshul dag dang phongs med rgyu yi nor rnams te/} /{mi bdag yon tan ldan na skyes bu rnams kyis thams cad rnam bslad min par 'gyur//} स्थितिसमुचितं वृत्तं वित्तमनिमित्तमनापदं (दां लि.पा.) गुणवति नृपे सर्वं भवत्यपांशुलं प्रजाकुलम् ।। अ.क.९२क/९.६९.
yang dag ye shes
= {yang dag pa'i ye shes/}
yang dag yongs shes
भूतपरिज्ञानम् — {yang dag ma yin yongs rtog ni/} /{mtshams sbyor mtshan nyid ces bya ste/} /{de ni yang dag yongs shes na/} /{mtshams sbyor ba yi dra ba 'chad//} अभूतपरिकल्पो हि सन्धिलक्षणमुच्यते । तस्य भूतपरिज्ञानात्सन्धिजालं प्रसीदति ।। ल.अ.१२०क/६६.
yang dag yod
= {yang dag par yod pa/}
yang dag yod pa
= {yang dag par yod pa/}
yang dag rab tu 'jug
= {yang dag par rab tu 'jug/}
yang dag rab tu 'jug pa
= {yang dag par rab tu 'jug/}
yang dag rab tu spong
= {yang dag par rab tu spong ba/}
yang dag rab tu spong ba
= {yang dag par rab tu spong ba/}
yang dag rab tu dbye
क्रि. सम्प्रकाशयेत् — {lha yis nu ma mnye mdzad de/} /{dkyil 'khor yang dag rab tu dbye//} मर्दयित्वा स्तनौ देवो मण्डलं सम्प्रकाशयेत् हे.त.२३ख/७६.
yang dag rab tu sbyar
= {yang dag par rab tu sbyar ba/}
yang dag rab tu sbyar ba
= {yang dag par rab tu sbyar ba/}
yang dag rab tu bshad
= {yang dag par rab tu bshad/}
yang dag rab sbyar
= {yang dag par rab tu sbyar ba/}
yang dag rab sbyar ba
= {yang dag par rab tu sbyar ba/}
yang dag rab sbyin
सम्प्रदायः — {yang dag rab sbyin ldan pa la/} /{res 'ga' tsam zhig bstan pa nyid/} /{glegs bam lam gyi spyod yul du/} /{skra dang mchan khung nyid du sba/} सम्प्रदायप्रयुक्तस्य दर्शनं च कदाचन । गोपितव्यं कचे कक्षे पुस्तकमध्वगोचरे ।। हे.त.२६ख/८८.
yang dag rab sbyin bya
कृ. सम्प्रदेयः — {las kyi phyag rgya mchod nas so//} {bla med 'chad par 'gyur ba yang dag rab sbyin bya} कर्ममुद्रां पूजयित्वा अनुत्तरो वक्ष्यमाणः सम्– प्रदेयः वि.प्र.१४८ख/३.९५.
yang dag rab brtson
= {yang dag rab brtson pa/}
yang dag rab brtson pa
वि. समुद्यतः — {'gro bar shes nas mi yi bdag/} /{bzlog la yang dag rab brtson pa'i//} प्रयाणं नृपतिर्ज्ञात्वा निवर्तनसमुद्यतः । अ.क.१७७क/२०.१९.
yang dag rig
= {yang dag par rig pa/}
yang dag rig pa
= {yang dag par rig pa/}
yang dag rigs
वि. समुचितः — {rnam pa 'di lta'i dri med dag/} /{zla ba'i 'od bzhin gyur pa dang /} /{rnam pa 'jig rten spyod tshul ni/} /{yang dag rigs shing mdzes pa yin//} एवंविधानां स्वच्छानामैन्दवीनामिव त्विषाम् । आकृतीनां समुचिता रुचिरा लोकवृत्तयः ।। अ.क.६७ख/६.१६९.
yang dag reg
= {yang dag par reg pa/}
yang dag reg pa
= {yang dag par reg pa/}
yang dag brlag pa
संक्षयः — {de la'ang sa bdag sdig pa yi/} /{dmod pas char med sdug bsngal ba/} /{skye bo yang dag brlag pa'i dpang /} /{mu ge skyed par byed pa skyes//} कष्टा तत्राप्यनावृष्टिः पापशापेन भूपतेः । दुर्भिक्षजननी जाता जनसंक्षयसाक्षिणी ।। अ.क.९०क/६४.२०.
yang dag langs
क्रि. समुत्तस्थौ — {me yi dbus nas lha yi dbang /} /{srin po'i gzugs su yang dag langs//} रक्षोरूपः समुत्तस्थौ वह्निमध्यात् सुरेश्वरः ।। अ.क.२४ख/३.५८.
yang dag langs par gyur
भू.का.कृ. समुद्भूतः — {de mthong nyid na 'phral la ni/} /{'dod chags yang dag langs par gyur//} तमालोक्यैव सहसा समुद्भूतमनोभवा । अ.क.१८०ख/२०.६४.
yang dag lam
= {yang dag pa'i lam/}
yang dag len
= {yang dag par len pa/}
yang dag len pa
= {yang dag par len pa/}
yang dag shes
ना. संज्ञेयः, महायक्षसेनापतिः — {rgyu des btsun pa bcom ldan 'das bdag gnod sbyin gyi sde dpon chen po yang dag shes zhes ming du chags so//} तेन हेतुना मम भदन्त भगवन्संज्ञेयस्य महायक्षसेनापतेः संज्ञेय इति नामधेयं समुदपादि सु.प्र.३६क/६९; • द्र.— {yang dag pa'i shes pa/} {yang dag par shes pa/}
yang dag bshad
= {yang dag par bshad pa/}
yang dag bshad pa
= {yang dag par bshad pa/}
yang dag sangs rgyas
संबुद्धः — {'og min gnas ni mchog gyur pa/} /{gtsang ma'i gnas kyi steng gnas par/} /{yang dag sangs rgyas der sangs rgyas/} /{sprul pa po ni 'dir sangs rgyas//} अकनिष्ठे पुरे रम्ये शुद्धावासविवर्जिते (सोपरि स्थिते भो.पा.) । बुद्ध्यन्ते तत्र संबुद्धा निर्मितस्त्विह बुध्यते ।। त.स.१२९ख/११०७; द्र. {yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas/}
yang dag sim byed
सन्तोषः — {chu rgyun rab gsal lhung lhung sgrog/} /{yang dag sim byed thigs pa can//} स्वैरनिर्झरझङ्कारकीर्णसन्तोषशीकराः । अ.क.२८ख/३.१०८.
yang dag song
= {yang dag par song ba/}
yang dag song ba
= {yang dag par song ba/}
yang dag gsal
= {yang dag gsal ba/}
yang dag gsal ba
• क्रि. समुन्मिषति — {gang gis 'jig rten gsum po la/} /{rjes su brtser gyur bdag nyid che/} /{snying rjes brlan pa'i snying stobs kyi/} /{spro ba 'di ni yang dag gsal//} समुन्मिषति कोऽप्येष सत्त्वोत्साहो महात्मनाम् । त्रैलोक्यं करुणार्द्राणां येन यात्यनुकम्प्यताम् ।। अ.क.२६क/३.७७; • वि. सङ्काशः — {yang dag gsal dang nges par gsal/} /{rab gsal gzugs kyi zla bo dang //} सङ्काशनीकाशप्रकाशप्रतिरूपकाः का.आ.३२४क/२.५७.
yang dag gsal bar byed
क्रि. सम्प्रकाशयति — {ji ltar mar me rang gi dngos/} /{yang dag gsal bar byed bzhin na//} आत्मभावं यथा दीपः सम्प्रकाशयतीति चेत् । बो.अ.३१ख/९.१८; {chos nyid de mngon sum du byas shing bzung nas gang dang gang 'chad pa dang} … {gang dang gang yang dag par gsal bar byed pa dang} तां धर्मतां साक्षात्कृत्य धारयित्वा यद्यदेव भाषन्ते…यद्यदेव सम्प्रकाशयन्ति अ.सा.३क/२.
yang dag bsags
= {yang dag par bsags pa/}
yang dag bsags pa
= {yang dag par bsags pa/}
yang dag bsams
= {yang dag par bsams pa/}
yang dag bsams pa
= {yang dag par bsams pa/}
yang dag bsil byed
सन्तोषः — {'khor ba las ni phyir phyogs rnams kyi dka' thub nags/} /{yang dag bsil byed bsod nams ldan par rgyu zhing song /} चचार संसारपराङ्मुखानां सन्तोषपुण्येषु तपोवनेषु ।। अ.क.३२क/३.१४८.
yang dag bsos
= {yang dag par bsos pa/}
yang dag bsos pa
= {yang dag par bsos pa/}
yang dag bsrung
= {yang dag par bsrung ba/}
yang dag bsrung ba
= {yang dag par bsrung ba/}
yang dag bsrungs
= {yang dag par bsrungs pa/}
yang dag bsrungs pa
= {yang dag par bsrungs pa/}
yang dag lhags
= {yang dag par lhags pa/}
yang dag lhags pa
= {yang dag par lhags pa/}
yang dang yang du skyes pa
क्रि. पुनः पुनः जायते — {gdol pa sme sha can rigs dang/} /{btso blag mkhan du yang yang skyes//} जायते । चण्डालपुक्कसकुले डोम्बेषु च पुनः पुनः ।। शि.स.७६क /७४.
yang dang yang du 'dod
= {yang dag yang du 'dod pa/}
yang dang yang du 'dod pa
भूयस्कामता — {chos gos la sogs pa gya nom pa rnyed pa la yang dang yang du 'dod pa ni chog mi shes pa yin la} लब्धेषु किल प्रणीतेषु चीवरादिषु भूयस्कामता असन्तुष्टिः अभि.भा.८क/८९२; अतिभूयस्कामता — {yang dang yang du 'dod pa de yang ma rnyed pa kho na la yin gyi/} {rnyed pa la ni ma yin pa ma yin nam} ननु च साऽतिभूयस्कामताऽलब्ध एव, न लब्धे भवतीति अभि.भा.८ख/८९३.
yang dang yang za ba
परम्पराभोजनम् — {yang yang za ba'i ltung byed} परम्पराभोजने प्रायश्चित्तिकम् वि.सू.३४ख/४४; {yang yang za ba dang 'dus shing za ba dang} … {nyes pa med la} पर(म्परा)भोजनमपि निर्दोषं गणभोजनम् वि.सू.६५क/८२.
yang don du gnyer bar bya ba ma yin pa
अपुनःप्रार्थनीयत्वम् — {yang don du gnyer bar bya ba ma yin pa'i phyir yid du 'ong ba yang ma yin no//} अपुनःप्रार्थनीयत्वान्न कान्तेति अभि.भा.३३ख/९९८.
yang 'dod pa
भूयस्कामता म.व्यु.२२०८ (भूयस्कामता {yang 'dod pa'am phyir zhing 'dod pa'am mang du 'dod pa 'am 'dod pa} म.व्यु.४३ख); मि.को.१२६क; द्र. {yang dang yang du 'dod pa/}
yang ldan
= {a ga ru nag po} अगुरुः, कृष्णागुरुः मि.को.५५क ।
yang na
अथ वा — {gal te smra nyid ni/} /{rang rgyud kyis sgrub 'dod pa na/} /{de tshe rten ni grub pa min/} /{yang na the tshom za ma grub//} यदि वक्तृत्वं स्वतन्त्रं साधनं मतम् । तदानीमाश्रयासिद्धः सन्दिग्धासिद्धताऽथ वा ।। त.स.१२३क/१०७०; {yang na gang dang gang ba lang gi sgra'i yul can gyi blo yin pa de ni da ltar gyi ba lang gi sgra'i yul can yin te} अथ वा—या या गोशब्दविषया बुद्धिः साऽद्यतनगोशब्दविषया त.प.१३६क/७२३; {yang na rdzogs pa'i byang chub 'dod pa rnams nyid kyi khyad par dag go//} अथ वा संबोधिकाङ्क्षिणामेव विशेषणानि बो.प.४७क/७; {dur khrod ri yi bya skyibs dang /} /{de bzhin mi med grong khyer dang /} /{yang na dben pa'am rgya mtsho'i mthar/} /{bza' ba 'di ni rab tu bza'//} श्मशाने गिरिकुञ्जे वाऽमानुषपुरे च तथा । अथ वा विजने प्रान्ते इदं भोजनमारभेत् ।। हे.त.२६ख/८८; {rab tu 'bad pas gsad par bya/} /{yang na gnas nas spo bar bya//} मारणीयाः प्रयत्नेन अथ वा स्थानचालनम् ।। गु.स.१२३ख/७२; अथ च — {yang na sred pa rnam par spyad pa rnams kyi 'dun pa bzhi ni} … {lnga tshan gnyis dang bzhi tshan gnyis yin} अथ च—तृष्णाविचरितानां द्वौ पञ्चकौ, द्वौ चतुष्कौ, चत्वारश्छन्दाः अभि.भा.४९ख/१०६०; {yang na zhes bya ba rgyas par 'byung ba ni} अथ चेति विस्तरः अभि.स्फु.२५४क/१०६०; यद्वा — {byed pa'i las ni sa la sogs pa'i ste/} {rten pa la sogs pa'o//} {yang na rang gi mtshan nyid kyi byed pa gang yin pa ste 'di lta ste/} {gzugs kyi ni gzugs su yod pa'o//} कारित्रकर्म पृथिव्यादीनां धारणादि । यद्वा यस्य स्वलक्षणकृत्यम्, तद्यथा रूपणा रूपस्य अभि.स.भा.४५ख/६३; {yang na 'brel bar 'byung bas na 'brel bar 'byung ba ste} यद्वा—समुत्पद्यत इति समुत्पादः त.प.१४६क/१९; यदि वा — {yang na rnal 'byor nus byung ba'i/} /{'das dang ma 'ongs ltar gsal ba/} /{rtags dang lung la ma ltos pa'i/} /{yid ni rnal 'byor pa la yod//} यदि वा योगसामर्थ्याद् भूताजातनिभं स्फुटम् । लिङ्गागमनिराशंसं मानसं योगिनां भवेत् ।। त.स.१२६ख/ १०९०; {nam mkha' dang 'dra ba'i skye bo ni nam mkha'i skye bo ste} … {yang na nam mkha' dang skye bo ni nam mkha'i skye bo ste/} गगनमिव जनाः गगनजनाः । …यदि वा, गगनं च जनाश्च ते गगनजनाः बो.प.५६क/१८; अपि खलु — {yang na ye shes kyis ni mchog tu rtag pa dang nye bar zhi ba'i gnas rang mngon par byang chub pa la gnas pa'i yon tan gyis na rang gi don phun sum tshogs pa bstan pa dang} अपि खलु ज्ञानेन परमनित्योपशान्तिपदस्वाभिसंबोधिस्थानगुणात् स्वार्थसम्पत् परिदीपिता र.व्या.७९ख/१०; अथ — {nag po'i brgyad kyi mtshan mo'am yang na ma nu'i nyin zhag la zhes pa} कृष्णाष्टम्यां निशायामथ मनुदिवस इति वि.प्र.८३क/४.१७०; {bzhengs dang bzhugs dang gshegs dang bzhud pa dang /} /{mnal dang mi gsung yang na gsung ba 'am//} स्थितमासितमागतं गतं शयितं मौनमथाभ्युदीरितम् । वि.व.१२६क/१.१५; वा — {tshangs lta sdang ba zhes bya ba ni rig byed la sdang ba'o//} {yang na de las byung ba'i shes pa ni tshangs pa'o//} ब्रह्मद्विष इति वेदद्विषः । तदुद्भूतं वा ज्ञानं ब्रह्म त.प.१३५क/७२१; {yang na sku'i sgra ni tshogs kyi don te/} {skyo bo'i tshogs dang dpung gi tshogs zhes bya ba yin no//} समूहार्थो वा कायशब्दः, जनकायो बलकाय इति यथा बो.प.४२ख/२; {dang por 'byor ba brtags nas ni/} /{brtsam mam yang na mi brtsam bya//} पूर्वं निरूप्य सामग्रीमारभेन्नारभेत वा । बो.अ.२२क/७.४७; {yang na bdag gi bsod nams mthus/} /{ma lus tshal ni me tog rgyas//} मत्पुण्यानां प्रभावाद्वा निखिलं पुष्पितं वनम् । अ.क.१८२क/८०.१८; वाऽपि — {yang na me tog phreng ldan pa/} /{de dag dkyil 'khor nyid du dor//} पुष्पमालान्वितो वाऽपि क्षेपयेद् मण्डले तु तम् ।। स.दु.११५ख/१९०; पुनः — {yang na gang dag gang du yang ma nges pa/} {de dag ni de la ltos pa med pa yang ma yin par 'gyur te} ये तु पुनर्यत्र न नियताः, ते तत्रानपेक्षा अपि न भवन्त्येव त.प.२२६क/१६८; तथा — {bcu bzhi 'am yang na tshes brgyad la/} /{dur khrod sol ba blangs nas ni//} चतुर्दश्यां तथाऽष्टम्यां गृह्याङ्गारं श्मशानतः । गु.स.१२६क/७८; अहोस्वित् मि.को.६४क; उताहो म.व्यु.५४३७ (८१क); मि.को.६४क ।
अपुनरावृत्तिः — {yang phyir mi ldog pa'i phyir nges par 'byung ba'o//} अपुनरावृत्तित्वान्निःसरणम् अभि.भा.५०क/१०६१; अपुनरावर्तनम् — {nges par 'byung ba'i mtshan nyid ni rtag pa dang phan pa'i ngo bo nyid kyi dbang du byas pa ste/} {yang phyir mi ldog pa dang bde ba'i phyir phan pa dang bde ba dang go rims bzhin no//} निःसरणलक्षणं नित्यहितस्वभावतामधिकृत्य, अपुनरावर्तनात् क्षेमत्वाच्च यथाक्रमं हितं कुशलम् अभि.स.भा.५५क/७६.
yang ba
• वि. लघुः — {spu dma' ba la sogs pa ras kyi rnam pa yang ba gzhan dag kyang ngo //} अन्येषां च लघूनां पटप्रकाराणां निकटरोमप्रभृतीनाम् वि.सू.७३क/९०; {de la lci dang yang ba rnams/} /{mang dang nyung ba nyid spel bas/} /{mtho dma' yi ni rnam pa de/} /{brjod pa la sogs rnams la blta//} तद् गुरूणां लघूनां च बाहुल्याल्पत्वमिश्रणैः । उच्चावचप्रकारं तद् दृश्यमाख्यायिकादिषु ।। का.आ.३२१क/१.८१; {de yi bu mo dar bab mas/} /{rang gi bum pa rab lci ba/} /{ma rgan dag la byin nas ni/} /{de yi bum pa yang ba bzung //} तत्सुता तरुणी भारं निजं गुरुतरं घटम् । दत्त्वा जनन्यै वृद्धायै लघुं जग्राह तद्घटम् ।। अ.क.१९८ख/८३.३१; लघ्वी — {byang chub sems dpa'i ltung ba lci ba dang yang ba rnams bshags pa} बोधिसत्त्वापत्तीनां गुर्वीणां लघ्वीनां देशना शि.स.९१ख/९२; • सं. लाघवम् — {lci ba dang 'gal ba'i yang ba dmigs pas ni lci ba nyid med par rtogs par byed kyi} लाघवं हि गौरवविरोध्युपलभ्यमानं गुरुत्वाभावमेव गमयति प्र.अ.१४८ख/१५९; लघुत्वम् — {rdzu 'phrul la sogs pa'i sbyor ba ni yang ba dang sgra dang snang ba yid la byed pa yin no//} ऋद्ध्यादीनां तु लघुत्वशब्दालोकमनसिकरणं प्रयोगः अभि.भा.६१ख/१११०; {rdzu 'phrul gyi sbyor ba ni yang ba yid la byed pa yin no//} लघुत्वमनसिकरणम् ऋद्धेः प्रयोगः अभि.स्फु.२७९ख/१११०; {lci ba/} {yang ba} गुरुत्वम्, लघुत्वम् म.व्यु.१९०७ (४०क); • पा. १. लघिमा, ऐश्वर्यभेदः — {dbang phyug ni rnam pa brgyad de/} {phra ba dang yang ba dang} … {dga' mgur gnas pa'o//} ऐश्वर्यमष्टविधम् — अणिमा, लघिमा…यत्र– कामावसायिता च त.प.२७१ख/१०११; म.व्यु.४५५८ (७१क); मि.को.१००ख २. लाघवम्, सत्त्वस्य कार्यम् — {snying stobs kyi 'bras bu ni rab tu dang ba dang yang ba dang zhen pa dang 'phel ba dang dga' ba rnams yin no//} प्रसादलाघवाभिष्वङ्गोद्घर्षप्रीतयः सत्त्वस्य कार्यम् त.प.१५०ख/२७.
yang ba nyid
• सं. लघुता— {de nas bde gshegs la btud de/} /{mi bdag rang gi gnas su song /} /{sdig pa'i khur po chen po ni/} /{yang ba nyid bzhin rnam par rig//} ततः प्रणम्य सुगतं प्रयातः स्वपदं नृपः । महतः पापभारस्य विवेद लघुतामिव ।। अ.क.३४०ख/४४.४८; लघुत्वम् — {gang lus 'di la rlung dang rlung gi rnam pa dang yang ba nyid dang g}.{yo ba nyid dang} यत्किञ्चिदस्मिन् काये वायुर्वायुगतं लघुत्वं समुदीरणत्वम् शि.स.१३७ख/१३३; • पा. लघुत्वम् १. वायुधातोः लक्षणम् — {'dir lus la sa ni sra ba'o//} {chu ni gsher ba'o//} {me yang tsha ba nyid do//} {gang gi phyir bskum pa rkyong bar byed pa'i rlung ni yang ba nyid do//} इह शरीरे पृथिवी कठिनम्, अम्बु द्रवम् । अपि हविरुष्णत्वं च वायुर्लघुत्वम्, यतः सङ्कोचनं प्रसारणं करोति वि.प्र.२३३ख/२.३३ २. स्प्रष्टव्यभेदः — {reg bya rdzas kyi rang bzhin ni bcu gcig ste/} {'byung ba chen po bzhi dag dang 'jam pa nyid dang} … {yang ba nyid dang} … {lci ba nyid ni gang gis na dngos po rnams 'jal bar byed pa'o/} /{bzlog pa ni yang ba nyid do//} स्प्रष्टव्यमेकादशद्रव्यस्वभावम्—चत्वारि महाभूतानि, श्लक्ष्णत्वम्…लघुत्वम्…गुरुत्वं येन भावास्तुल्यन्ते । लघुत्वं विपर्ययात् अभि.भा.३१क/३५.
yang ba mi spong ba
विषमापरिहारः म.व्यु.६९५७ ( {yang ba mi spongs pa} म.व्यु.९९क).
yang ba mi spongs pa
= {yang ba mi spong ba/}
yang ba yid la byed pa
लघुत्वमनसिकरणम् — {rdzu 'phrul la sogs pa'i sbyor ba ni yang ba dang sgra dang snang ba yid la byed pa yin no//} ऋद्ध्यादीनां तु लघुत्वशब्दालोकमनसिकरणं प्रयोगः अभि.भा.६१ख/१११०.
yang ba'i yul
वि. लघुविषयः, ओ या — {ring zhing yan lag thams cad rdzogs la/} {nges par yang ba'i yul dang skra ni ring ba sna tshogs ma zhes pa ste mA ma kI'o//} दीर्घा सर्वाङ्गपूर्णा खलु लघुविषया चित्रिणी दीर्घकेशेति मामकी वि.प्र.१६५ख/३.१४१.
yang byar med pa nyid
अपुनःकर्तव्यता — {de gnyis kyis ma rig pa ma lus par spangs pa'i phyir dang /} {rang gi don byas pa dang yang byar med pa nyid yang dag pa ji lta ba bzhin du rtogs pa'i phyir ro//} अशेषाविद्याप्रहाणात् ताभ्यां स्वार्थस्य यथाभूतं कृतापुनःकर्तव्यतावबोधाच्च अभि.भा.३८क/१०१६.
yang 'byung
= {yang 'byung ba/}
yang 'byung ba
• वि. पौनर्भविकः, ओ की — {ji ltar sngon byas pa'i las rnam par shes pa'i rgyu yang 'byung bas bag chags kyi dus su} यथा निबन्धनं विज्ञानस्य पूर्वकृतं कर्म पौनर्भविकं वासनावस्थम् म.टी.२०८ख/३१; {yang 'byung ba'i sred pa} तृष्णा पौनर्भविकी ल.वि.२००क/३०३; पुनर्जातः — {yang 'byung ba'i skra dang sen mo dang rtswa dang chu bo'i rgyun la sogs pa} लूनपुनर्जातानां केश– नखतृणादीनां निर्झरादीनाम् त.प.१३५ख/७२२; • सं. पुनर्भवः — {gang ga sgo nas ku sha 'khyil/} /{bil ba can dang sngon po'i ri/} /{ka na kha la'i 'jug ngogs su/} /{khrus byas yang 'byung srid ma yin//} गङ्गाद्वारे कुशावर्ते बिल्वके नीलपर्वते । स्नात्वा कणखले तीर्थे सम्भवेन्न पुनर्भवः ।। प्र.अ.१७५ख /५२७; • द्र.— {dro ba dang du ba dang me yang 'byung ngo //} ऊष्मा धूमः शिखा वा निश्चरति स.दु.११६क/१९४; {gnyis kyis mtha' brjod ci slad du/} /{ji lta bu yang 'byung ba lags//} उभयान्तकथा केन कथं वा सम्प्रवर्तते ।। ल.अ.६४ख/११; {rdzing bu me tog gis shin tu gang ba yang 'byung bar 'gyur} अतिपुष्पावकीर्णाः पुष्करिण्यः प्रादुर्भवन्ति का.व्यू.२०८क/२६६; {don 'di la 'jug par 'gyur ba bdag la 'jig rten 'dir zad pa'i zhad tsam yang 'byung ba ma yin la} नैव अस्मिन्नर्थे प्रवृत्तिमतो मम इहलोके वा उपक्षयलेशोऽपि सम्भवति बो.प.१००ख /६८.
yang 'byung ba can
वि. पौनर्भविकी — {dga' ba'i 'dod chags dang ldan pa yang 'byung ba can gyi sred pa ni ma lta bur gnas so//} तृष्णा पौनर्भविकी नन्दीरागसहगता मातृत्वेनोत्तिष्ठते ल.अ.११०क/५६.
yang 'byung ba pa
वि. पौनर्भविकः — {de de ltar don du gnyer bas le los gnas pa ma yin zhing} … {kun nas nyon mongs pa dang yang 'byung ba pa dang} … {sdig pa mi dge ba'i chos rnams dang ma 'dres pa ste} स एवमर्थी न कुसीदो विहरति…न व्यवकीर्णपापकैरकुशलैर्धर्मैः सांक्लेशिकैः पौनर्भविकैः बो.भू.९८ख/१२५.
yang 'byung ba'i sred pa
तृष्णा पौनर्भविकी — {gang 'di yang 'byung ba'i sred pa dang dga' ba'i 'dod chags dang ldan pa dang de dang der mngon par dga' ba ste/} {'di ni sdug bsngal kun 'byung ba zhes bya'o//} येयं तृष्णा पौनर्भविकी नन्दीरागसहगता तत्र तत्राभिनन्दिनी अयमुच्यते दुःखसमुदयः ल.वि.२००क/३०३.
yang ma yin
नापि — {gang zhig gang du skye ba ma yin zhing snga nas gnas pa yang ma yin zhing phyis yul gzhan nas 'ongs pa dang ldan pa yang ma yin pa de dag der dmigs pa'am 'jug pa ma yin te} ये यत्र नोत्पन्नाः, नापि प्रागवस्थायिनः, नापि पश्चादन्यतो देशादागतिमन्तः, ते तत्र नोपलभ्यन्ते, नापि वर्तन्ते त.प.३०४ख/३२२.
yang mig
१. कटकः, ओ कम्— {sgo gdod pa dang /} {sgo glegs dang /} {lag zungs dang yang mig gzug par bya'o//} द्वारकरणकवाटक (टायामपट्ट)कटकदानम् वि.सू.३९ख/४९; {sgor sgo glegs dang sgo gtan dang yang mig dang lag gzungs legs par bya'o//} द्वारे कवाटार्गडकटकायामपट्टसमायोजनम् वि.सू.६क/६ । २. तिरकः ( तिल– कः ए.को.२५३) — {de nas byang chub sems dpa' tsan dan sbrul gyi snying po las byas pa'i yi ge'i shing lha'i tshon gyis byugs pa gser gyi yang mig gis btags pa} … {thogs te} अथ बोधिसत्त्व उरगसारचन्दनमयं लिपि– फलकमादाय दिव्यार्ष (व्यवर्णकं पा.भे.)सुवर्णतिरकं समन्तान्मणिरत्नप्रत्युप्तम् ल.वि.६६क/८८.
yang ming
= {a ga ru} लघुनाम, अगुरुः मि.को.५५क ।
yang mes
= {yang mes po/}
yang mes po
प्रपितामहः, पितामहस्य पिता — {phas mchod pha yi pha dang mes/} /{de yi pha dang yang mes po//} पितामहः पितृपिता तत्पिता प्रपितामहः । अ.को.१७२क/२.६.३३; पितामहपिता प्रपितामहः स्यात् अ.वि.२.६.३३; {mes po/yang} {mes po} पितामहः, प्रपितामहः म.व्यु.३८८१ (६४क).
yang tsha
नप्ता — {yang tsha rnams ni brgyad de shan pa la sogs pa'o//} नप्तरोऽष्टौ हड्डिकादयः । वि.प्र.१६३क/३.१२८.
yang tsha mo
नप्त्री (नप्ता इति पाठः)— {phyugs kyi skye bo 'jigs ster tsartsi kA sogs brgyad ni yang tsha mo'o//} पशुजनभयदा नप्तरश्चर्चिकाद्या अष्टौ वि.प्र.१६३क/३.१२७.
yang tsha'i bu
नप्तृपुत्रः — {yang tsha'i bu ni lcags mkhan la sogs pa rnams te} नप्तृपुत्रा लोहकारादयः वि.प्र.१६३क/३.१२८.
yang yang
= {yang dang yang /}
yang yongs su nyams par mi 'gyur ba
अपुनःपरिहाणिः — {yang yongs su nyams par mi 'gyur ba'i sgo nas dbang po thob pa'i phyir bzod pa dag la ni dbang po rnams so//} अपुनःपरिहाणित आधिपत्यप्राप्तत्वात् क्षान्तिष्विन्द्रियाणि अभि.भा.३९ख/१०२१.
yang rung
• अव्य. अपि — {za yang rung btung yang rung rtag par rgyun du dran par gyis la} भुञ्जानोऽपि पिबन्नपि सततसमितमनुस्मर शि.स.८क/९; {hwags kyi ro dang} … {tshwa dang dar ba dang tha na chu yang rung ste/} {btung bar bya ba gang yin pa de ni 'thungs pa zhes bya'o//} यत्पुन पीयते खण्डरसं वा…शुक्तं वा तक्रं वाऽन्ततः पानीयमपि । इदमुच्यते पीतम् श्रा.भू.४६ख/११७; वा — {gzhan yang dge ba yongs su bzung ba dang dge ba sogs pa che yang rung chung yang rung ba yang dag par 'dzin du 'jug /'dul} {bar byed/} {'dzud par byed/} {'jog par byed pa} परं वा परीत्ते प्रभूते वा कुशलपरिग्रहे कुशलोपचये समादापयति विनयति निवेशयति प्रतिष्ठापयति बो.भू.१३ख/१७; {dgra bcom pa'am phyir mi 'ong ba yang rung ste zag pa med pa'i bsam gtan bzhi pa rgyun dang ldan pa la snyoms par 'jug cing} अर्हन्ननागामी वा प्रवाहयुक्तमनास्रवं चतुर्थं ध्यानं समापद्यते अभि.भा.२४ख/९६०; {dgon par song yang rung} … {bla gab med par song yang rung} अरण्यगतस्य वा…अभ्यवकाशगतस्य वा अ.सा.४४ख/२५; {de bas dgra 'am mdza' yang rung /} /{mi rigs byed pa mthong gyur na//} तस्मादमित्रं मित्रं वा दृष्ट्वाऽप्यन्यायकारिणम् । बो.अ.१५ख/६.३३; {phyug gam yang na dbul yang rung /} /{khyim na gnas pa nad du che//} गार्हस्थ्यं महदस्वास्थ्यं सधनस्याधनस्य वा । जा.मा.९६ख/१११; च — {de ltar na 'gro yang rung mi 'gro yang rung /} {ba lang ni ba lang gi sgrar grub pa bzhin no//} तथा च गच्छत्यगच्छति च गवि गोशब्दः सिद्धो भवति न्या.टी.४०क/३९; • द्र.— {blo gros chen po} … {ma byas pa dang byed du ma bcug pa dang ma brtags pa zhes bya ba'i sha yang rung ba med na} न च महामते अकृतकमकारितमसङ्कल्पितं नाम मांसं कल्प्यमस्ति ल.अ.१५६क/१०३; {gang yang rung ba/} {ci yang rung ba/}
yang bshad pa
आह च — {yang bshad pa} … {ce'o//} आह च … इति त.प.२१६ख/९०३; अपि व्याख्यातः — {'dis ni dran pa nyams pa yang bshad pa yin no//} अनेन स्मृतिसम्प्रमोषोऽपि व्याख्यातः प्र.अ.१८१ख/१९६; द्र.— {phung po'i rnam grangs tha dad pa/} /{ngas ni rnam pa brgyar yang bshad//} पर्यायभेदं स्कन्धानां शतधा देशयाम्यहम् ।। ल.अ.१८५क/१५४; {'dis ni grog ma 'pho ba dang nya 'phar ba la sogs pa las char pa la sogs pa rjes su dpog pa yang bshad pa yin te} एतेन पिपीलिकोत्सरणमत्स्यविकारादेर्वर्षाद्यनुमानमुक्तम् प्र.वृ.२६५क/५.
yang sos
ना. सञ्जीवः, नरकः — {'og tu 'gro ba gang yin pa de dag ni sems can dmyal ba yang sos dang} … {pad ma ltar gas pa dang pad ma ltar gas pa chen por song nas} या अधस्ताद्गच्छन्ति, ताः सञ्जीवं…पद्मं महापद्मं नरकान् गत्वा अ.श.३ख/२; {yang sos ni gang du sems can shi ba rnams rlung dag gis 'tsho bar byed pa'o//} सञ्जीवः, यत्र सत्त्वान् म्रियमाणान् वायवो जीवयन्ति अभि.स्फु.२४३क/३८०.
yang srid
= {yang srid pa/}
yang srid can
= {sen mo} पुनर्भवः, नखः — {yang srid can dang lag skyes dang /} /{gcod byed sen mo mo ma yin//} पुनर्भवः कररुहो नखोऽस्त्री नखरोऽस्त्रियाम् । अ.को.१७६क/२.६.८३; पुनः पुनर्भवतीति पुनर्भवः । भू सत्तायाम् अ.वि.२.६.८३.
yang srid pa
• पा. पुनर्भवः — {las kyi zhing dang sred pa'i rlan dang ma rig pa'i mun pa dang rnam par shes pa'i sa bon gyis yang srid pa rab tu 'byung ba dang} कर्मक्षेत्रतृष्णास्नेहाविद्यान्धकारविज्ञानबीजपुनर्भवप्ररोहणतां च द.भू.२५३क/५०; {yid kyi dbang po ni yang srid par mtshams sbyor ba dang dbang gi ngo bo dang mthun par byed pa dag la dbang byed de//} मनिन्द्रियस्य पुनर्भवसम्बन्धवशिभावानुवर्तनयोः । अभि.भा.५३ख/१३८; {yang srid pa'am las kyi srid pa'i rtsa ba ni phra rgyas rnams yin} पुनर्भवस्य कर्मभवस्य वा मूलमनुशयाः अभि.स्फु.८८क/७५९; {gang zhig nor ldan chog mi shes/} /{med do med do zhes bzlos pa/} /{gal te de yis rab zhi na/} /{yang srid dag tu su zhig 'gyur//} नास्ति नास्तीत्यसंतोषाद् य एव धनिनां जपः । पुनर्भवे भवेत् को वा स एव प्रशमो यदि ।। अ.क.९२ख/९.७६; • द्र.— {phal cher nges la the tshom za/} /{gtso bo'i don ni yang srid phyir//} सन्दिग्धो गौणनियमो मुख्यार्थस्यापि सम्भवात् ।। त.स.१२८ख/११०३; {yang srid par skye ba len pa} पुनरेव भवो– पपत्तिमुपाददाति र.व्या.१००ख/ ४८; {zhes bya ba yang srid pa yin la} इत्यपि सम्भाव्यते त.प.३२३क/१११३.
yang srid pa'i
पौनर्भविकः, ओ की — {yang srid pa'i sred pa dga' ba'i 'dod chags dang ldan pa} तृष्णा पौनर्भविकी नन्दीरागसहगता अभि.स्फु.३१९ख/१२०६.
yang srid pa can
वि. पौनर्भविकी — {dga' ba'i 'dod chags dang ldan pa yang srid pa can gyi sred pa dang /} {gang la mtshams sbyar nas 'gro ba rnams kyi mtshams sbyar ba 'byung ba'o//} तृष्णा च पौनर्भविकी नन्दीरागसहगता यां सन्धाय गतिसन्धयः प्रजायन्ते ल.अ.११९ख/६६.
yang srid pa pa
वि. पौनर्भविकः — {dgra bcom pa dag la so so'i skye bo'i gnas skabs na byas pa yang srid pa pa'i las dge ba'am mi dge ba ma nges pa dag ni med pa ma yin mod kyi} न ह्यर्हतां पृथग्जनावस्थायां कृतानि कुशलाकुशलानि पौनर्भविकान्यनित्या (यता भो.पा.)– नि कर्माणि न सन्ति अभि.स्फु.८८क/७५९.
yang srid pa zad pa
वि. क्षीणपुनर्भवः — {dge slong 'di thams cad ni yang srid pa zad pa yin gyis} एते सर्वे भिक्षवः क्षीणपुनर्भवाः वि.व.१३१क/१.२०.
yang srid pa rab tu 'byung ba
पुनर्भवप्ररोहणता — {las kyi zhing dang sred pa'i rlan dang ma rig pa'i mun pa dang rnam par shes pa'i sa bon gyis yang srid pa rab tu 'byung ba dang} कर्मक्षेत्रतृष्णास्नेहाविद्यान्धकारविज्ञानबीजपुनर्भवप्ररोहणतां च द.भू.२५३क/५०.
yang srid pa la 'dun pa
पुनर्भवच्छन्दः — {gyur cig snyam pa ni bye brag tu med par yang srid pa la 'dun pa yin no//} स्यामित्यभेदेन पुनर्भवच्छन्दः अभि.भा.४९ख/१०५९.
yang srid par skye bar byed pa
वि. पौनर्भविकः — {le lo can ni sdug bsngal bzhin du gnas pa ste/} {sdig pa mi dge ba'i chos kun nas nyon mongs par byed pa/} {yang srid par skye bar byed pa} … {'dres pa yin te} दुःखं हि कुसीदो विहरति व्यवकीर्ण(:) पापकैरकुशलैर्धर्मैः सांक्लेशिकैः पौनर्भविकैः अ.श.२४१ख/२२२.
yang srid par 'gro ba
पुनर्भवगमनम् — {yang srid par 'gro bar bsgos pa dang} … {yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes so//} पुनर्भवगमनाधिवासिततां च…(यथाभूतं) प्रजानाति द.भू.२५३ख/५०.
yang srid par nying mtshams sbyor ba
पुनर्भवप्रतिसन्धानम् — {bye brag med par yang srid par nying mtshams sbyor ba ni mngon par 'grub pa yin no//} अभेदेन पुनर्भवप्रतिसन्धानमभिनिर्वृत्तिः अभि.भा.७क/८८८.
yang sred
भूयःस्पृहा — {rnyed la yang sred chog mi shes/} /{ma rnyed la 'dod 'dod chen can//} लब्धे भूयःस्पृहाऽतुष्टिरलब्धेच्छा महेच्छता ।। अभि.को.१८ख/६.६.
yang slob
प्रशिष्यः मि.को.१२१क ।
yangs
= {yangs pa/}
yangs can
= {yangs pa can/}
yangs ldan
विशाला, कर्कटीभेदः मि.को.६०क ।
yangs ldan pa
= {yangs ldan/}
yangs ldan ma
= {sa gzhi} पृथ्वी, भूः मि.को.१४६क ।
yangs pa
• वि. १. विस्तीर्णः — {sa phyogs bdag gir bzung med pa/} /{rang bzhin gyis ni yangs rnams su//} अममेषु प्रदेशेषु विस्तीर्णेषु स्वभावतः बो.अ.२४ख/८. २८; {sa phyogs go skabs yangs pa zhig tu} विस्तीर्णावकाशे पृथिवीप्रदेशे अ.श.२७क/२३; विशालः, ओ ला — {gser gyi ri bo'i brag ltar yangs pa'i brang //} कनकगि– रिशिलाविशालवक्षाः जा.मा.३८क/४५; {spyan yangs pa dang rdzi ma stug/} /{pad ma'i 'dab ma 'dra ba dang //} विशाले नयने पक्ष्म चितं पद्मदलाक्षिता ।। अभि.अ.१२ख/८.२९; {byis pa smra ba'i spros la dga' ba dag/} /{yang dag nyid la blo gros yangs mi byed//} जल्पप्रपञ्चाभिरता हि बालास्तत्त्वे न कुर्वन्ति मतिं विशालाम् । ल.अ.१२९क/७५; आयतः — {ma nyams zla ba'i 'od ldan yangs pa'i mig/} … {de la//} अक्लीबचन्द्रद्युतिमायताक्षं…तम् अ.क.५२क/५९.२३; {mig gi sprin yangs pa} आयतनेत्ररङ्गः ग.व्यू.२३४क/३११; {zhabs kyi rting pa yangs pa} आयतपादपार्ष्णिः बो.भू.१९३क/२५९; {shin tu yangs pa sha ra'i nags//} अत्यायतं शरवणम् अ.क.११४ख/६४.३१४; व्यायतः — {legs gnas 'khor los mtshan pa dang /} /{yangs dang zhabs long mi mngon dang //} सुप्रति– ष्ठितचक्राङ्कव्यायतोत्सङ्गपादता र.वि.१२०ख/९४; । {ro dang ldan yang rnam par yangs pa'i me tog don mthun yongs btang nas/} … {rkang drug pa ni nags rnams su/} … {'khyam par byed//} सरसमपि विहाय व्यायतं पुष्पसार्थं…भ्रमति…षट्पदः काननेषु ।। अ.क.२८क/५३.१२; प्रततः — {rin chen chos rab che yangs 'byung phyir rin chen chos kyi 'byung gnas bzhin//} प्रोद्भूतेर्धर्मरत्नप्रततसुमहतो धर्मरत्नाकराभम् । सू.अ.१५३क/३७; विपुलः — {khyim yangs shing rgya che} गृहं विपुलं विस्तीर्णम् सु.प्र.३क/४; {rin chen tshogs ni yangs pa dag//} विपुलो रत्नसञ्चयः अ.क.२८९क/१०७.१२; {de byams pa dang ldan pa'i sems yangs pa} … {nye bar bsgrubs te gnas so//} स मैत्रीसहगतेन चित्तेन विपुलेन… उपसम्पद्य विहरति द.भू.१९८ख/२१; {'jig rten gsum gyi snying po yi/} /{dbang phyug sems yangs rnams la rtswa//} त्रैलोक्यसारमैश्वर्यं तृणं विपुलचेतसाम् ।। अ.क.२९४क/१०८.२६; {mi bdag yangs pa'i spyan ldan rnams//} नृपान् विपुललोचनान् अ.क.३४५ख/४५.३९; प्रभूतः — {ljags yangs srab la zangs kyi mdog 'dra ba/} /{de yis rang gi zhal gyi gdong yang khebs//} जिह्वा प्रभूत तनु ताम्रनिभा वदनं च छादयसि येन स्वकम् । शि.स.१७१ख/१६९; विषदः — {tshig phun sum tshogs pa'i tshigs su bcad pa/} … {mi zhan pa ni grong khyer pa ste/} {'khor la khyab pa'i phyir ro//} … {yangs pa ni gtugs pa med pa'o//} वाक्सम्पत्तौ श्लोकः ।…अदीना पौरी पर्षत्पूरणात्…विषदा अपर्यात्ता सू.अ.१८२क/७७; महत् — {ji ltar sa khung yangs brkos pas/} /{nam mkha' la ni che blo nyid/} /{dog pa la ni blo chung 'gyur//} यथा महत्यां खातायां मृदि व्योम्नि महत्त्वधीः । अल्पायां वाऽल्पधीः त.स.८१ख/७५२; पृथुः — {yul shin tu ches yangs gnon par gnas pa'i ras yug la sogs pa'i dngos por rtogs} ( {gtogs} ) {pa'i dmar po la sogs par bstan par 'dod pa} पृथुतरदेशावक्रान्तिव्यवस्थितशाटकादिपदार्थगतरक्तादिप्रतिपादनेच्छा त.प.२६५ख/२४७; {gzi brjid yangs pas} पृथुतेजाः रा.प.२२८ख/१२१; विसारी — {'khor ba yangs pa'i mya ngam lam chen} … {yang dag rgal byed} संसारविसारिमारवमहामार्गः समुल्लङ्घ्यते अ.क.१३४क/६७.१ २. उदारः — {yangs par 'byung ba la zhugs pa} उ– दारनिःसरणप्रतिपन्नः ग.व्यू.२०४ख/२८७; {chos yangs skye dgu rnams la rnam pa kun tu phan byed} उदारधर्मं हितकरमसकृत्सर्वथैव प्रजानाम् सू.भा.१८१क/७६; • सं. = {yangs pa nyid} विपुलता — {nam mkha' ni yangs pa la sogs pa de nyid yin no zhe na/} {snga ma ci ste mi dmigs} आकाशं तु तदेव विपुलतादि । कस्मात् पूर्ववन्नोपलक्ष्यते प्र.अ.१९५क/५५०; वैपुल्यम् — {sangs rgyas rnams las zhi gnas dang /} /{ye shes yangs pa thob bya'i phyir//} बुद्धेभ्यः… शमथज्ञानवैपुल्यगमनाय हि ।। सू.अ.१९०क/८८; वैपुल्यता — {btsun pa bcom ldan 'das sa brten pa'i sems can de dag thams cad kyang 'phel zhing rgyas la yangs par 'gyur} इमानि च भदन्त भगवन् सर्वसत्त्वानि पृथिवीसन्निश्रितानि वृद्धिविरूढिवैपुल्यतां च गमिष्यन्ति सु.प्र.३४क/६५; औदार्यम् — {sangs rgyas kyi zhing phyi rol yangs pa mngon par rtogs par 'gyur ba'i rigs} बाह्यबुद्धक्षेत्रौदार्याभिसमयगोत्रम् ल.अ.८०ख/२८; {zab yangs rgya che ye shes dang /} /{phun sum tshogs pa'i zhing rnams ni/} /{rgyal ba'i sras po nams la bshad//} गाम्भीर्यौदार्यवैपुल्यं ज्ञानं क्षेत्रान् विभूति च । देशेमि जिनपुत्राणाम् ल.अ.१६६ख/१२०; • उ.प. पेशलः — {skye rgu'i bsod nams ma yin pa/} /{yongs su smin pas pha lta bu/} /{rgyal po mnyes gshin yangs pa ni/} /{dran pa'i lhag ma nyid du gyur//} अपुण्यपरिपाकेण प्रजानां जनकोपमः । संयातः स्मृतिशेषत्वं राजा वात्सल्यपेशलः ।। अ.क.९१क/९.६१.
yangs pa can
• ना. वैशाली, नगरम् — {grong khyer chen po yangs pa can} … {me tog gi ra ba dang nags tshal gyi phreng ba me tog kun tu rgyas pa dang ldan pa} वैशाली महानगरी… पुष्पवाटिकावनराजिसङ्कुसुमिता च ल.वि.१४क/१५; {yangs pa can na spre'u rdzing gi 'gram gyi khang pa brtsegs pa'i gnas na rten cing bzhugs so//} वैशालीमुपनिश्रित्य विहरति मर्कटह्रदतीरे कूटागारशालायाम् अ.श.५ख/४; म.मू.१४९ख/६२; • सं. १. = {sle tres} विशल्या, गुडूची — {bu zas bcad skye sle tres dang /} /{rgyud ldan bdud rtsi 'tsho byed dang /} /{zla ba'i mgul pa yangs pa can/} /{sbrang gi lo ma nyid kyang ngo //} वत्सादनी छिन्नरुहा गुडूची तन्त्रिकाऽमृता ।। जीवन्तिका सोमवल्ली विशल्या मधुपर्ण्यपि । अ.को.१६०क/२.४.८३; विगतं शल्यमस्या इति विशल्या अ.वि.२.४.८३ २. = {sa gzhi} उर्वी, भूः मि.को.१४६क ।
yangs pa can gyi
वैशालिकः — {skabs der chen po zhes bya ba/} /{yangs pa can gyi tshogs kyi gtsos//} अत्रान्तरे महान्नाम वैशालिकगणाग्रणीः । अ.क.१७९ख/२०.४९; {gsang nas rgyu zhing de yi bkas/} /{yangs pa can gyi grong khyer song //} गूढचारी तदादेशाद् वैशाल (?लि)– कपुरीं ययौ ।। अ.क.१७८ख/२०.३७; द्र.— {yangs pa can pa/}
yangs pa can gyi tshogs kyi gtso
वैशालिकगणाग्रणीः — {skabs der chen po zhes bya ba/} /{yangs pa can gyi tshogs kyi gtsos//} अत्रान्तरे महान्नाम वैशालिकगणाग्रणीः । अ.क.१७९ख/२०.४९.
yangs pa can pa
वि. वैशालिकः — {yon tan gyis bkug blo ldan blon/} /{'ongs pa yangs pa can pa yi/} /{gus pa'i spyod pas mchod de nas/} /{tshogs kyi gtso bo'i gnas su bzhag//} धीमानमात्यः प्राप्तोऽथ कृष्टो वैशालिकैर्गुणैः । पूजितः प्रणयाचारैः सङ्घमुख्ये पदे स्थितः ।। अ.क.१७७ख/२०.२१.
yangs pa can pa'i tshogs
वैशालिको गणः — {yangs pa can pa'i tshogs rnams kyis/} /{ston pa mchod pa'i skabs ma thob/} /{nor can la ni rab khros te/} /{gnas nas dbyung ba'i rtsom pa byas//} अलब्धपूजावसरः शास्तुर्वैशालिको गणः । धनिकाय परं क्रुद्धश्चक्रुर्निष्कासनोद्यमम् ।। अ.क.२३८क/९०.१६; {yangs pa can pa'i tshogs rnams kyis/} /{thun mong du byas bud med mchog /mdzes} {ma byin pa chu shing 'dra/} /{chu shing nang nas byung bar thos//} वैशालिकैर्वरारोहा गणैः साधारणीकृता । रम्भोरुः श्रूयते कान्ता रम्भागर्भसमुद्भवा ।। अ.क.१८१ख/२०.७२.
yangs pa dang 'bring dang tha ma
उदारमध्यनिकृष्टता — {yangs pa dang 'bring dang tha ma dang} … {yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes so//} उदारमध्यनिकृष्टतां च…(यथाभूतं) प्रजानाति द.भू.२५२ख/५०.
yangs pa'i grong khyer
ना. वैशाली, नगरम् — {'phags pa yangs pa'i grong khyer du 'jug pa'i mdo chen po} आर्यवैशालीप्रवेशमहासूत्रम् क.त.६२८.
yangs pa'i spyan
ना. विशालनेत्रः, बोधिसत्त्वः म.व्यु.६७८ (१६क).
yangs pa'i spyan ldan
वि. विपुललोचनः — {khyod ni kun tu ma brtags par/} /{byed mas g}.{yo ba 'ba' zhig las/} /{mi bdag yangs pa'i spyan ldan rnams/} /{yongs btang bdag ni long ba 'dams//} असमीक्षितकारिण्या त्वया केवलचापलात् । वृतोऽहमन्धः संत्यज्य नृपान् विपुललोचनान् ।। अ.क.३४५ख/४५.३९. {yangs pa'i blo} ना. विशालबुद्धिः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang} … {yangs pa'i blo dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…विशालबुद्धिना च ग.व्यू.२७६ख/३.
yangs pa'i blo can
वि. विशालबुद्धिः — {yangs pa'i blo can zhi dang dul la dga'/} /{de ni rtag tu bdud rtsi'i ro yis mgu//} शमदमनिरतो विशालबुद्धिः अमृतरसेन च सर्वदा स तुष्टः रा.प.२३४ख/१२९.
yangs pa'i mig
• वि. आयताक्षः — {ma nyams zla ba'i 'od ldan yangs pa'i mig/} /{phrag mtho pus mor lag pas sleb de la/} /{mdza' bas brlan pa'i blo yis mngon phyogs te/} /{ma yi chun ma de yis rab smras pa//} अक्लीबचन्द्र– द्युतिमायताक्षं पीनांसमाजानुविलम्बबाहुम् । अभ्येत्य तं स्नेहरसार्द्रचित्ता यवीयसी सा जननी जगाद ।। अ.क.५२क/५९.२३; • ना. विशालनेत्रः, बोधिसत्त्वः मि.को.१०५ख ।
yangs pa'i mig can
वि. विशालाक्षी — {na chung yangs pa'i mig can ni/} /{gzugs dang lang tshos brgyan rnyed nas//} प्राप्य कन्यां विशालाक्षीं रूपयौवनमण्डिताम् । गु.स.१०२क/२५.
yangs pa'i brtson 'grus dang ldan pa
वि. विपुलवीर्यः — {de de ltar bzod pa dang ldan} … {yangs pa'i brtson 'grus dang ldan pa yin} स एवं क्षमोपेतः…विपुलवीर्यश्च…भवति द.भू.२०८क/२५.
yangs pa'i ye shes dang ldan pa
वि. विपुलज्ञानी— {de byang chub sems dpa'i dbang bcu po 'di dag thob ma thag nas bsam gyis mi khyab pa'i ye shes dang ldan pa yin} … {yangs pa'i ye shes dang ldan pa yin} स आसां दशानां बोधिसत्त्ववशितानां सहप्रतिलम्भेन अचिन्त्यज्ञानी च भवति…विपुलज्ञानी च द.भू.२४५ख/४६.
yangs pa'i shes rab
वि. पृथुप्रज्ञः, श्रावकस्य म.व्यु.११०८ (पृथुप्रज्ञा {shes rab yangs pa} म.व्यु.२४क).
yangs pa'i bsam pa can
वि. विपुलाशयः — {mi bdag ni/} /{mi g}.{yo yangs pa'i bsam pa can//} नृपतिर्निष्कम्– पविपुलाशयः अ.क.५१ख/५.५३.
yangs par 'gyur
क्रि. विशालीभवति — {sgo dog pa rnams ni yangs par gyur to//} संक्षिप्तानि विशालीभवन्ति अ.श.५७ख/४९.
yangs par byas pa
भू.का.कृ. वैपुल्यं कृतम् — {rta gdong slong ba gcig de yang /} /{gang gis da dung yongs ma rdzogs/} /{rin chen 'byung gnas byed po yis/} /{yangs par byas pa'ang 'bras bu med//} रत्नाकरस्य वैपुल्यं निष्फलं वेधसा कृतम् । अद्यापि पूरितो येन नैकोऽप्यर्थी स वाडवः ।। अ.क.५७क/६.४३.
yangs par byed
क्रि. विपुलयति — {skad cig la ni re ba'i 'ching ba yangs par byed cing dog par byed//} क्षणादाशाबन्धं विपुलयति सङ्कोचयति च अ.क.२२क/५२.३०.
yangs par byed pa
= {yangs par byed/}
yangs ma
• सं. = {sa gzhi} विपुला, भूः मि.को.१४६क; • पा. वृहती, छन्दभेदः मि.को.९३क; • द्र.— {nyon cig lha mo mig yangs ma//} शृणु देवि विशालाक्षि हे.त.२६ख/८८; {mig yangs ma des do shal yang /} /{de yi mgrin par yongs 'phangs nas//} साऽपि हारं परिक्षिप्य कण्ठे तस्यायतेक्षणा । अ.क.२६४क/३१.५५.
yangs shing bdag nyid chen po'i bsam pa rtogs pa
पा. उदारमाहात्म्याशयप्रतिवेधः, प्रतिवेधप्रायोगिकभेदः — {rtogs pa sbyor ba pa ni rnam pa bcu gcig tu rig par bya ste/} {glo bur ba nyid rtogs pa dang} … {yangs shing bdag nyid chen po'i bsam pa rtogs pa dang} प्रतिवेधप्रायोगिकश्च । स पुनरेकादशविधो वेदितव्यः, आगन्तुकत्वप्रतिवेधतः… उदारमाहात्म्याशयप्रतिवेधतः सू.व्या.१६७ख/५९.
yangs shing tshad med pa
विपुलाप्रमाणः, महासमुद्रस्याकारभेदः — {rgya mtsho chen po ni rnam pa bcus mi 'phrogs pa'i phyir rgya mtsho'i grangs su 'gro ste} … {yangs shing tshad med pa dang} महासमुद्रो दशभिराकारैः संख्यां गच्छत्यसंहार्यतया…विपुलाप्रमाणतश्च द.भू.२७७ख/६६.
• वि. केवलः — {gal te mngon sum yan gar bas/} /{rigs ni rtogs pa ma yin na//} यदि प्रत्यक्षतो जातिर्न प्रतीयेत केवलात् । प्र.अ.९ख/११; {de lta bas na spyod pa pa khyed cag la rim pa nyid tshig dang brjod pa nyid du thal bar 'gyur gyi/} {yi ge yan gar ba rnams ni ma yin te} एवं सति क्रमस्यैव पदत्वं वाचकत्वं भवतां मीमांसकानां प्रसज्यते, न तु केवलानां वर्णानाम् त.प.१५६ख/७६६; असहायः — {gang gi phyir lta ba 'di dag yan gar ba ni 'jog pa'i rjes su mthun pa ma yin gyi grogs dang bcas nas 'jog pa'i rjes su mthun pa} यस्मादेता दृष्टयोऽसहायाः नासनानुकूलाः । ससहा– यास्त्वासनानुकूला भवन्ति अभि.स्फु.१२८ख/८३२; शुद्धः — {khams kyi don yan gar ba ni byed pa po yang tha dad pas tha dad pa ma yin no zhe na} धात्वर्थस्तु शुद्धो न कारकभेदाद् भेदी प्र.अ.१४ख/१७; • अव्य. केवलम् — {sngon por snang ba mthong ba yin/} /{phyi rol yan gar don yod min//} दर्शनं नीलनिर्भासं नार्थो बाह्योऽस्ति केवलम् ।। प्र.वा.१३१क/२.३३५.
yan cad
= {yan chad/}
yan chad
• अव्य. ऊर्ध्वम् — {lte ba yan chad skyes bu'i rnam pa man chad sbrul gyi rnam pa} नाभ्यूर्ध्वं पुरुषाकारावधः सर्पाकारौ वि.प्र.७३क/४.१३६; {bsam gtan gsum pa na ni bde ba dang mtshungs par ldan no//} {man chad na ni yid bde ba dang mtshungs par ldan no//} {yan chad na ni btang snyoms dang mtshungs par ldan no//} तृतीये ध्याने सुखेन, अधस्तात् सौमनस्येन ऊर्ध्वमुपेक्षया अभि.भा.२५२ख/८५१; परम् — {de yan chad skad cig ma bzhi la ni de la shes pa re re 'phel bar shes par bya ste} अतः परं चतुर्षु क्षणेषु एकैकज्ञानवृद्धिरस्य ज्ञातव्या अभि.भा.५२क/१०६८; परेण — {de yan chad ni lung ma bstan//} परेणाव्याकृतास्ततः अभि.को.१८क/५.५२; उत्तरि — {de yan chad la nyes byas bshags par bya ste} ततो वा उ– त्तरि दुष्कृता देशयितव्या बो.भू.९७ख/१२४; प्राक् — {nad pa rab tu dbyung ba dang bsnyen par rdzogs par mi bya'o//} {bkol ba chad pa yan chad do//} न ग्लानं प्रव्राजयेयुरुपसम्पादयेयुर्वा । कृतप्राक्प्रणिहितात् वि.सू.४क/४; • वि. ऊर्ध्वः — {yan chad ni/} /{bzhi la re re 'phel dang ldan//} ऊर्ध्वस्तु चतुर्ष्वेकैकवृद्धिमान् अभि.को.२२ख/७.१९; • उ.प. अन्तः — {mngon du gdul bya'i tshogs kyang ni/} /{mdzes bzangs yan chad btul lags pas/} /{da ko khyod la sems can gyi/} /{bu lon lhag ma ci mchis na//} साक्षाद्विनेयवर्गीयान् सुभद्रान्तान् विनीय च । ऋणशेषं किमद्यापि सत्त्वेषु यदभूत्तव ।। श.बु.११५ख/१४३; • द्र.— {bsam pa dag pa'i sa yan chad mthar thug par 'gro ba'i sa man chad yongs su bzung ba'i phyir rtogs pa dang ldan pa'o//} अधिगमोपेता शुद्धाशयभूमिमुपादाय यावन्निष्ठागमनभूमिपरिग्रहात् बो.भू.११४क/१४७; {thams cad kyis 'bru mar snod bcang bar bya'o//} {phul gang man chad nas phul phyed yan chad shong ba'o//} धारयेत् सर्वं तैलभाजनम् । कौडवात् प्रभृत्यर्धकौडवात् वि.सू.९७क/११७; {snam sbyar gyi snam phran dag ni dgu yan chad nyi shu rtsa lnga man chad de/} {zung ma gtogs so//} खण्डसङ्घाट्यां नव प्रभृत्या पञ्चविंशतेर्युग्मवर्जम् वि.सू.२३ख/२८; {de'i tshad ni sor bcu gnyis man chad sor brgyad yan chad do//} प्रमाणमस्य द्वादशकादङ्गुलीनां प्रभृत्यष्टकात् वि.सू.९क/९; {'tsho bar byed pa lhag pa kham cig yan chad len pa} अतिरिक्तस्य चालोपाद् यात्राकारिणो ग्रहणम् वि.सू.७९ख/९६; {de ltar gnad 'joms pa'i ri la gnad 'joms pa'i srog chags su gyur pa rnams kyis phyi dang nang rdul phra rab tsam yan chad kyang zos par 'gyur ro//} एवं मक्कोटकपर्वते माक्कोटकैः प्राणिजातिभिः सान्तर्बहिः परमाणुशः प्रभक्ष्यते शि.स.४५ख/४३.
yan chod
= {yan chad/}
yan btang ba
वि. मुक्तः — {sems kyi glang po yan btang bas/} /{mnar med gnod pa byed pa ltar/} /{glang chen ma thul myos pa yis/} /{'di na de 'dra'i gnod mi byed//} अदान्ता मत्तमातङ्गा न कुर्वन्तीह तां व्यथाम् । करोति यामवीच्यादौ मुक्तश्चित्तमतङ्गजः ।। बो.अ.१०क/५.२.
yan man
द्र.— {mgal me yan man du bskor ba byas na me'i kha dog can gyi dbyig par snang ba'i 'khrul pa 'byung ngo //} आशुनयनानयने हि कार्यमाणेऽलातेऽग्निवर्णदण्डा– भासा भ्रान्तिर्भवति न्या.टी.४२ख/५५.
yan lag
• सं. १. अङ्गम् [1] शरीरावयवः — {lus kyi yan lag tshang ba dang ma tshang ba las byung ba'i} विकलाविकलाङ्गदेहजनितयोः त.प.९४ख/६४२; {lus phra khyod kyi yan lag rnams/} /{'jam pa nyid du gnas pa brdzun//} तव तन्वङ्गि मिथ्यैव रूढमङ्गेषु मार्दवम् । का.आ.३२६क/२.१२६; अवयवः — {rnal 'byor spyod pa ni dang po nyid du rang gi lus kyi yan lag rkang pa'i mthe bo'am dpral pa'i dbyes sam yang na de gar dga' bar sems gtod par byed} आदितो योगाचारः स्वाङ्गावयवे चित्तं निबध्ना– ति पादाङ्गुष्ठे ललाटे यत्र चास्याभिरतिः अभि.भा.९ख/८९६; प्रतीकः — {yan lag dang ni pra ti ko//} अङ्गं प्रतीकः अ.को.१७५क/२.६.७०; प्रत्येत्यन्योन्यं प्रतीकः । इण् गतौ अ.वि.२.६.७० [2] शाखा — {yan lag ni rig byed kyi yan lag drug ste/} {bslab pa dang rtogs pa dang byA ka ra Na dang sdeb sbyor dang nges tshig dang skar ma shes pa'o//} अङ्गानि वेदानां षट्शिक्षा कल्पो व्याकरणं छन्दो निरुक्तं ज्योतिषमिति त.प.२६२क/९९४; {so sor sdud dang} … {ting nge 'dzin/} /{sbyor ba yan lag drug tu 'dod//} प्रत्याहारः…समाधिश्च षडङ्गो योग इष्यते ।। वि.प्र.६४क/४.११२; शाखा — {nges brjod kyi yan lag} ऋक्शाखा वि.प्र.१६३ख/३.१३१; {snyoms par 'jug pa'i dngos gzhi'i rdzas zhes bya ba ni/} {de dag gi yan lag ni nye bar mi dgod do snyam du bsams pa yin no+o//} समापत्तिद्रव्याणि मौलानीति । शाखास्तेषां नोपन्यस्यन्त इत्यभिप्रायः अभि.स्फु.२९१क/११३८ [3] अवयवः — {de bzhin 'phags lam yan lag brgyad//} आर्याष्टाङ्गस्तथा मार्गः अ.क.७७क/७.६६; {bsnyen gnas yan lag brgyad dang ldan pa} अष्टाङ्गसमन्वागत उपवासः अ.श.१६४क/१५२; {bsnyen gnas yan lag tshang ba} उपवासः समग्राङ्गः अभि.को.१२क/४.२८; {dbyangs kyi yan lag stong dang ldan pa} स्वराङ्गसहस्रसम्प्रयुक्तम् ग.व्यू.१९४ख/२७५; {de bas na grangs kyi dbye ba bstan pa ni mtshan nyid bstan pa'i yan lag kho na yin te} ततो लक्षणक– थनाङ्गमेव संख्याभेदकथनम् न्या.टी.३९ख/३६; {des ni brda dang rtsol ba sogs/} /{nang gi yan lag rjes 'jug phyir/} /{bum pa 'degs dang spyi dang ni/} /{grangs sogs blo ni bshad pa yin//} एतेन समयाभोगाद्यन्तरङ्गानुरोधतः । घटोत्क्षेपणसामान्यसंख्यादिषु धियो गताः ।। प्र.वा.११८ख/२.६ [4] = {rgyu} कारणम् — {'bras bu nyid kyi tha snyad kyi yan lag ni rgyu'o//} कार्यताव्यवहारस्याङ्गं कारणम् त.प.२०७क/८८२; {de dag nyid yan lag ste skyes bu'i longs spyod kyi yan lag yin pa'i phyir ro//} तदेवाङ्गं पुरुषोपभोगाङ्गत्वात् न्या.टी.७९ख/२१२; अङ्गं निमित्तम् ध.प्र.२१२; {rtags rnam pa gsum nyid ni mngon sum ma yin pa sgrub pa'i yan lag ste} त्रिविधमेव हि लिङ्गमप्रत्यक्षस्य सिद्धेरङ्गम् वा.न्या.३२६ख/६ [5] = {cha shas} अंशः — {tha dad du byas pa'i lhag ma'i nyin zhag gi yan lag de las} तस्मात् व्यवकलितावशेषाद् दिनाङ्गात् वि.प्र.२४२क/२.५२ [6] = {phal pa} गौणः — {yan lag yan lag can dngos kyi/} /{skabs dang thams cad stobs mtshungs nyid//} अङ्गाङ्गिभावसंस्थानं सर्वेषां समकक्षता । का.आ.३३४क/२.३५७; अङ्गाङ्गिभावेन गौणप्रधानभावेन प्र.टी.३०९ २. अवयवः [1] एकदेशः — {de'i phyir 'dir yon tan dag las don gzhan du gyur pa'i rdzas mi dmigs pas yon tan dang yon tan can du smra ba dang /} /{yan lag las ma gtogs pa'i yan lag can mi dmigs pas yan lag can du smra ba bsal to//} तदत्र गुणेभ्योऽर्थान्तरभूतद्रव्यानुपलम्भेन गुणगुणिवादो निरस्तः, अवयवव्यतिरिक्तावयव्यनुपलम्भेन त्ववयवावयविवादः त.प.२५९क/२३४; {rang rtsom byed pa'i yan lag gi/} /{dbyibs kyi khyad par dang ldan gang /} /{de ni blo ldan rgyus bskyed bya/} /{bum pa sogs bzhin} यत् स्वारम्भकावयवसन्निवेशविशेषवत् । बुद्धिमद्धेतुगम्यं तत् तद्यथा कलशादिकम् ।। त.स.३ख/५२ [2] वाक्यांशः — {yan lag gi don yang brjod par bya ste} अवयवार्थस्तु उच्यते बो.प.४२क/१ ३. पादः — {bstan bcos zhes bya ba ni ye shes la 'jug pa yin no//} {lus su gyur pa de la yan lag drug yod de/} {rab tu 'byed pa'i gzhi dang rnam par shes pa'i tshogs dang} शास्त्रमिति ज्ञानप्रस्थानम् । तस्य शरीरभूतस्य षट् पादाः—प्रकरणपादः, विज्ञानकायः अभि.स्फु.७ख/१२ ०. परिकरः — {yan lag 'di dag thams cad ni/} /{thub pas shes rab don du gsungs//} इमं परिकरं सर्वं प्रज्ञार्थं हि मुनिर्जगौ । बो.अ.३०ख/९.१; {yan lag 'di dag ces pa ni 'khor te/} {ris yin la/} {tshogs zhes pa'i tha tshig go//} परिकरमिति परिवारं परिच्छेदम् । सम्भारमिति यावत् बो.प.१८५ख/१६७; • उ.प. गात्रः — {lhung ba'i shugs kyis yan lag grugs par gyur//} निपातवेगादभिरुग्णगात्रः जा.मा.१४७क/१७०.
yan lag kun tu 'khums
वि. सङ्कोचिताङ्गकः — {rab skrag mig ni 'khrul byed cing /} /{yan lag kun tu 'khums pa de/} /{mthong nas sa yi bdag po ni/} /{'phral la brtse ba'i dbang du gyur//} तं कातरतरोद्भ्रान्तनेत्रं सङ्कोचिताङ्गकम् । दृष्ट्वा दयाविधेयोऽभूत्सहसा पृथिवीपतिः ।। अ.क.३७ख/५५.११.
yan lag kun la khyab pa
वि. सर्वाङ्गसंसर्पितः — {yan lag kun la khyab pa sdig pa'i mdze/} /{'phrog byed sman pa de la phyag 'tshal lo//} सर्वाङ्गसंसर्पितपापकुष्ठं हरन्ति तेभ्योऽस्तु नमो भिषग्भ्यः ।। अ.क.२०४ख/८५.१.
yan lag bskyod
= {yan lag bskyod pa/}
yan lag bskyod pa
अङ्गविक्षेपः, अवयवविक्षेपः — {aM ga hA ro yan lag bskyod//} अङ्गहारोऽङ्गविक्षेपः अ.को.१४३ख/१.८.१६; अङ्गानां विक्षेपोऽङ्गविक्षेपः । स्थानात् स्थानान्तरानयनरूपक्रियानामनी अ.वि.१.८.१६; मि.को.३०क ।
yan lag 'khri shing
अङ्गलता — {zhes pa brtse ldan de yis brjod tsam la/} /{yan lag 'khri shing 'dar des de la smras//} इत्युक्तमात्रे सदयेन तेन सा कम्पमानाङ्गलता तमूचे । अ.क.३०६ख/१०८.१३६.
yan lag gi dngos po
अङ्गभावः — {mngon sum lhag ma yin pa'i phyir/} /{zhes bya ba smos te/} {sgron ma mngon sum gyis lhag ma nyid ni yan lag gi dngos po ste} तेज प्रत्य– क्षशेषत्वादिति । प्रत्यक्षशेषत्वमङ्गभावः त.प.१५१क/७५४.
yan lag gi dam pa mgo
= {mgo} उत्तमाङ्गम्, शिरः — {yan lag gi dam pa mgo gang la mchis pa de la 'tsho ba mchis so//} यस्योत्तमाङ्गं तस्य जीवितम् शि.स.१५६ख/१५०; {yan lag gi dam pa mgos dge slong chos smra ba de'i rkang mthil nas brten par bgyi'o//} उत्तमाङ्गेन च तस्य धर्मभाणकस्य भिक्षोः पादतलौ प्रतिसंहरिष्यामि सु.प्र.३३क/६४.
yan lag gi don
अवयवार्थः — {zhes bya ba ni spyi'i don to/} /{yan lag gi don brjod par bya ste} ( इति) समुदायार्थः । अवयवार्थस्तूच्यते त.प.१४१ख/१३; {zhes bya ba ni bsdus pa'i don to/} /{yang yan lag gi don brjod par bya ste/} इति पिण्डार्थः । अवयवार्थस्तूच्यते त.प.३४क/५१६.
yan lag gi rnam pa
अङ्गजातम्— {bde ba dang rig sngags dang sa bon dang sman dang brtags pa'i phyir dag la bye brag med do//} {reg pas so//} {brtsal bas so//} {yan lag gi rnam pa la'o//} अविशेषः सुख(विद्या)बीजभैषज्यमीमां– सार्थितानाम् । स्पर्शनेन । व्यापृत्या । अङ्गजातस्य वि.सू.१८ख/२१; {yan lag gi rnam pa rdol ba'i phyir ro ma myangs na yang ngo //} स्फोटादङ्गजातस्य रसासंवित्तौ वि.सू.१३ख/१५.
yan lag gi tshig
अङ्गपदम् — {bcom ldan 'das tshig brgya rtsa brgyad po gang lags/} {bcom ldan 'das kyis bka' stsal pa} … {yan lag gi tshig dang yan lag med pa'i tshig} कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम्? भगवानाह…अङ्गपदमनङ्गपदम् ल.अ.६८ख/१७.
yan lag gi tshig dang yan lag med pa'i tshig
पा. अङ्गपदमनङ्गपदम्, अष्टोत्तरपदशतान्तर्गतपदविशेषः — {bcom ldan 'das tshig brgya rtsa brgyad po gang lags/} {bcom ldan 'das kyis bka' stsal pa/} {skye ba'i tshig dang mi skye ba'i tshig dang} … {yan lag gi tshig dang yan lag med pa'i tshig} कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम्? भगवानाह—उत्पादपदमनुत्पादपदम्…अङ्गपदमनङ्गपदम् ल.अ.६८ख/१७.
yan lag gi tshogs
अङ्गसम्भारः — {tshig 'bru 'byor pa rnams dang 'brel pa rnams dang} … {'grus skyong gi yan lag gi tshogs rnams kyis chos ston to//} धर्मं देशयति युक्तैः पदव्यञ्जनैः सहितैः…निपकस्याङ्गसम्भारैः बो.भू.७८ख/१०१; {ji ltar yan lag tshogs rnams la/} /{shing rta'i ming du bshad pa ltar/} /{de bzhin phung po rnams brten nas/} {kun rdzob sems can zhes bya'o//} यथैव ह्यङ्गसम्भारात् संज्ञा रथ इति स्मृता । एवं स्कन्धानुपादाय संवृत्या सत्त्व उच्यते ।। अभि.भा.८६क/१२०२.
yan lag gis yongs su ma zin pa
अङ्गापरिग्रहः — {mi lcogs pa med pa dang bsam gtan khyad par can dang gzugs med sa rnams kyi lam ni/} {yan lag gis yongs su ma zin pa'i phyir dang /} {zhi gnas dang lhag mthong chung ba'i phyir lam dka' ba yin te} अन्यास्वनागम्यध्यानान्तरारूप्यभूमिषु मार्गो दुःखा प्रतिपद्; अङ्गापरिग्रहात्, शमथविपश्यनान्यूनत्वाच्च अभि.भा.३८क/१०१४.
yan lag gis yongs su zin pa
अङ्गपरिग्रहणम् — {bsam gtan bzhi'i lam ni sla ba yin te/} {yan lag gis yongs su zin pa dang /} {zhi gnas dang lhag mthong mnyam pa dag gis 'bad mi dgos par rang gi ngang gis 'byung ba'i phyir ro//} चतुर्ध्यानेषु मार्गः सुखा प्रतिपद्; अङ्गपरिग्रहणशमथविपश्यनासमताभ्यामयत्नवाहित्वात् अभि.भा.३८क/१०१४; अभि.स्फु.२२९क/१०१४.
yan lag dgod pa
अङ्गन्यासः — {bcom ldan 'das dus kyi 'khor lo'i yan lag dgod pa dang sku dang gsung dang thugs kyi sbyang ba brjod par bya ste} कालचक्रभगवतोऽङ्गन्यासः कायवाक्चित्तशोधनं चोच्यते वि.प्र.१०९क/३.३५; वि.प्र.१६४क/१.९.
yan lag rgyas
वि. अंसलः — {sha med nyam chung rid pa dang /} /{stobs ldan 'tshag ldan yan lag rgyas//} अमांसो दुर्बलश्छातो बलवान्मांसल्ॐऽसलः । अ.को.१७३क/२.६.४४; पीनावंसौ स्तः अस्येति अंसलः । पीनदेहस्य नामानि अ.वि.२.६.४४.
yan lag brgya pa
= {shing rta} शताङ्गः, रथः — {theg pa 'khor los 'gro ba dang /} / ग्. {yul gyi shing rta yan lag brgya/} /{'gro bar byed pa'i shing rta dang //} याने चक्रिणि युद्धार्थे शताङ्गः स्यन्दनो रथः अ.को.१८९क/२.८.५१; शतम् अङ्गानि यस्य शताङ्गः अ.वि.२.८.५१.
yan lag brgyad dang ldan
= {yan lag brgyad dang ldan pa/}
yan lag brgyad dang ldan pa
वि. अष्टाङ्गसमन्वागतः — {de nas rgyal pos klu de la bsnyen gnas yan lag brgyad dang ldan pa zhig bris te byin to//} ततो राज्ञा तस्य नागस्याष्टाङ्गसमन्वागत उपवासो लिखित्वा दत्तः अ.श.१६४क/१५२; अष्टाङ्गोपेतः — {yan lag brgyad dang ldan pa'i char pa'i chu chen po 'bebs so//} महावृष्टिमुत्सृजति अष्टाङ्गोपेतस्य पानीयस्य सु.प.३४क/१३; {bcom ldan 'das kyi gsung yan lag brgyad dang ldan pa yang thos} भगवतो अष्टाङ्गोपेतं स्वरं श्रुत्वा अ.श.७८क/६८; अष्टाङ्गिकः — {yan lag brgyad ldan zhi ba yi/} /{lam ni theg pa gcig yin no//} एकमेव भवेद्यानं मार्गमष्टाङ्गिकं शिवम् ।। ल.अ.१८१क/१४७.
yan lag brgyad ldan
= {yan lag brgyad dang ldan pa/}
yan lag brgyad pa
वि. अष्टाङ्गिकः — {'bras bu thob dang mya ngan 'das/} /{de bzhin yan lag brgyad pa'i lam//} फलप्राप्तिश्च निर्वाणं मार्गमष्टाङ्गिकं तथा । ल.अ.१६८ख/१२४; अष्टाङ्गः — {'phags pa'i lam yan lag brgyad pa ni rtsibs la sogs pa dang chos mthun pa'i phyir 'khor lo zhes bya ste} … {ting nge 'dzin ni mu khyud lta bu yin no//} अरादिभिः साधर्म्यादार्याष्टाङ्गो मार्गश्चक्रम्…समाधिर्नेमिस्थानीयः अभि.भा.३०ख/९८३; {'phags pa'i bsnyen te gnas pa yan lag brgyad pa ston par byed de} आर्याष्टाङ्गमुपवासं व्यपदिशति बो.भू.१३९क/१७८.
yan lag brgyad pa'i lam
पा. अष्टाङ्गमार्गः — {yan lag brgyad pa'i lam gyi lam chen gyis/} /{mya ngan chu chen pha rol bsgral du gsol//} सन्तार मां शोकमहौघपारम् अष्टाङ्गमार्गेण महापथेन ।। रा.प.२५१ख/१५३; द्र. {'phags pa'i lam/}
yan lag bsgyur ba
अङ्गहारः मि.को.३०क; = {yan lag bskyod pa/}
yan lag lnga
वि. पञ्चाङ्गम् — {mchod pa byas nas de dag la yan lag lngas phyag 'tshal bar byed do//} पूजयित्वा तेभ्यः पञ्चाङ्गप्रणामं कुर्वन्ति वि.प्र.१४२क/१, पृ.४१; {rtog pa dang dpyod pa dang dga' ba dang bde ba dang sems rtse gcig pa nyid de/} {de lta na de dag ni yan lag lnga yin no//} वितर्कः, विचारः, प्रीतिः, सुखम्, चित्तैकाग्रता चेत्येतानि पञ्चाङ्गानि अभि.भा.६९क/११४०; {byang chub sems dpa'i sdom pa'i tshul khrims la gnas pa ni yan lag lngas bsdus pa'i bag yod pa dang ldan pa yin te} संवरशीलव्यवस्थितश्च बोधिसत्त्वः पञ्चाङ्गपरिगृहीतेनाप्रमादेन समन्वागतो भवति बो.भू.७७क/९९.
yan lag lnga rnam par spangs pa
वि. पञ्चाङ्गविप्रहीणः, बुद्धस्य — {bcom ldan 'das thugs rje chen po dang ldan pa} … {yan lag lnga rnam par spangs pa} भगवतां महाका– रुणिकानां…पञ्चाङ्गविप्रहीणानाम् अ.श.१०क/८.
yan lag lnga pa
वि. पञ्चाङ्गः — {gal te bde ba dang dga' ba phrad pa med pa'i phyir yan lag lnga par mi 'gyur ro zhe na} सुखप्रीत्यसमवधानान्न पञ्चाङ्गं स्यादिति चेत् अभि.भा.७०ख/११४५.
yan lag lnga'i khrus
पञ्चाङ्गिकं शौचम् — {yang na yan lag lnga'i khrus kyang ngo //} {sgren mor khrus mi bya'o//} पञ्चाङ्गिकं वा शौचम्, न नग्नः स्नायात् वि.सू.५ख/५.
yan lag lnga'i bsam gtan
पञ्चाङ्गध्यानम् — {yan lag bzhi pa'i dmag ji lta bar yan lag lnga'i bsam gtan yang de dang 'dra'o//} यथा तु चतुरङ्गसेना, एवं पञ्चाङ्गध्यानम् अभि.भा.६९क/११४०.
yan lag lngas phyag 'tshal ba
पञ्चाङ्गप्रणामः — {mchod pa byas nas de dag la yan lag lngas phyag 'tshal bar byed do//} पूजयित्वा तेभ्यः पञ्चाङ्गप्रणामं कुर्वन्ति वि.प्र.१४२क/१, पृ.४१; पञ्चमण्डलकेन वन्दनम् — {phyag ni rnam pa gnyis te/} {yan lag lngas phyag 'tshal ba dang /} /{sgyid pa la 'khyud pas 'tshal ba'o//} ( द्विविधं वन्दनं) वन्दनं पञ्चमण्डलकेन जङ्घप्रपीडनिकया च वि.सू.९३ख/११२.
yan lag can
वि. अवयवी — {des na yan lag gi tshogs tsam nyid yan lag can yin gyi/} {gzhan ni ma yin te} अतोऽवयवसमाहारमात्रमवयवी नापरः प्र.अ.१९८क/५५४; {de dag gis brtsams pa'i yan lag can rags pa gcig gam ma brtsams pa zhes bya ba'i phyogs rnams su 'gyur ba yin} एको वा तैरारब्धोऽवयवी स्थूलोऽनारब्धो वेति पक्षाः त.प.११०ख/६७१; {'jim gong la sogs pa'i yan lag can gcig ni yod pa ma yin te} न ह्येकोऽवयवी मृत्पिण्डादिरस्ति त.प.१६४ख/४९; अङ्गी — {yan lag can gzugs yan lag rnams/} /{gzugs byas gzugs su ma byas la/} /{brten pas mi mnyam pa zhes pa'i/} /{gzugs can mdzes pa yin te dper//} रूपणादङ्गिनोऽङ्गानां रूपणारूपणाश्रयात् । रूपकं विषमं नाम ललितं जायते यथा ।। का.आ.३२४ख/२.७८.
yan lag can dngos
अवयव्यात्मता — {de dag yan lag can dngos med/} /{rdul phran dngos nyid kyang rigs min/} /{rdul phran rnams ni med pa'i phyir/} /{de ltar de ni 'chad par 'gyur//} नावयव्यात्मता तेषां नापि युक्ताऽणुरूप– ता । अयोगात् परमाणूनामित्येतदभिधास्यते ।। त.स.६९क/६५०.
yan lag can nyid
अङ्गिता — {gzhi mthun pa yis de dag ni/} /{yan lag yan lag can nyid 'gyur//} सामानाधिकरण्ये हि तयोरङ्गाङ्गिता भवेत् ।। त.स.११८क/१०१८; अवयवित्वम् — {de nyid yan lag can nyid du/} /{khyed cag gis ni smras pa yin//} त एवावयवित्वेन भवद्भिरुपवर्णिताः ।। त.स.२३क/२४७.
yan lag can don gzhan du grub pa
अर्थान्तरभूतावयविसिद्धिः — {des ni 'di'i snal ma} ( {las} ) {snam bu gzhan nyid du grub mod kyi/} {yan lag can don gzhan du grub pa ma yin no snyam du slob dpon gyis dgongs nas} तदेतेन तन्तुभ्यः पटस्यान्यत्वं साधयन्नर्थान्तरभूतावयव– (न्नार्थान्तरभूतावयवि भो.पा.)सिद्धिं मन्यते वा.टी.८२ख/३८.
yan lag gcig dang bral
= {yan lag gcig dang bral ba/}
yan lag gcig dang bral ba
वि. एकाङ्गविकलः — {de la ma lus rgyu nyid yin na ni/} /{yan lag gcig dang bral na'ang min//} हेतुत्वे च समस्तानामेकाङ्गविकलेऽपि न । प्र.अ.९१ख/९९.
yan lag gcig gzugs can
पा. एकाङ्गरूपकम्, रूपकभेदः — {'di ni yan lag gcig gzugs can/} /{de ltar 'dir ni gnyis sogs kyi/} /{yan lag rnams kyang rtogs par bya/} /{ldan dang mi ldan tha dad byed//} एकाङ्गरूपकं चैतदेवं द्विप्रभृतीनि च । अङ्गानि रूपयन्त्यत्र योगायोगौ भिदाकरौ ।। का.आ.३२४ख/२.७५.
yan lag bcad
= {yan lag bcad pa/}
yan lag bcad pa
• सं. अङ्गच्छेदः — {chags bcas yan lag bcad kyang ni/} /{mi 'khrugs bzod dang tshul khrims kyi//} अङ्गच्छेदेऽप्यकोपात्तु रागिणः क्षान्तिशीलयोः ।। अभि.को.१५क/४.१११; {skye bo yan lag bcad pa'i sar/} /{de ring khrid pa'ang bred 'gyur te//} अङ्गच्छेदार्थमप्यद्य नीयमानो विशुष्यति । बो.अ.५ख/२.४४; • वि. कृत्तावयवः — {der ni yan lag bcad pa de mthong nas/} /{bzod ldan dag kyang khro bas 'dar bar 'gyur//} तं तत्र कृत्तावयवं विलोक्य क्षान्ता अपि क्रोधधुता बभूवुः ।। अ.क.२९६क/३८.१५.
yan lag bcas
= {yan lag dang bcas pa/}
yan lag bcas pa
= {yan lag dang bcas pa/}
yan lag bcu gnyis
• वि. द्वादशाङ्गः — {de ni rten cing 'brel 'byung ba'i/} /{yan lag bcu gnyis cha gsum mo//} स प्रतीत्यसमुत्पादो द्वादशाङ्गस्त्रिकाण्डकः । अभि.को.७ख/३.२०; • सं. द्वादशाङ्गम् — {de la yan lag bcu gnyis ni/} {ma rig pa dang} … {rga shi} तत्र द्वादशाङ्गानि — अविद्या…जरामरणं च अभि.भा.१२४क/४३५; {chos rnam par nges pa la chos ni gsung rab tu gtogs pa yan lag bcu gnyis te} … {rtogs pa brjod pa'i sde} धर्मविनिश्चये धर्मो द्वादशाङ्गं वचोगतम्… अवदानम् अभि.स.भा.६९क/९६.
yan lag bcu gnyis po
द्वादशाङ्गम्— {mdo'i sde la sogs pa gsung rab tu gtogs pa yan lag bcu gnyis po go rims bzhin du sbyor ba dang} द्वादशाङ्गस्य सूत्रादिकस्य वचोगतस्यानुपूर्वरचना बो.भू.१५३क/१९८.
yan lag ches bar mtshams med pa
निबिडतरावयवः — {me long gi ngos la bu ga yod pa ma yin te/} {dbyibs kyi yan lag ches bar mtshams med pa nyid yin pa'i phyir ro//} न च दर्पणतलस्य विभागः रन्ध्रमस्ति; निबिडतरावयवसन्निवेशात् त.प.२०८क/१३२.
yan lag mchog
१. = {mgo bo} उत्तमाङ्गम् — {grub pa yan lag mchog btud rnams dang} सिद्धैः प्रह्वोत्तमाङ्गैः ना.ना.२२५क/३; {gang ba yan lag mchog las ri bong 'dzin pa khu bar byas nas thig le 'dzag pa ni 'khrig pa la 'bar ba'i gnas skabs te/} {gsum pa khyad par dga' bar byed do//} पूर्णादुत्तमाङ्गाद् मैथुने ज्वालावस्था स– बिन्दुं स्रवति शशधरं द्रावयित्वा तृतीयं विरमानन्दं करोति वि.प्र.१६०क/३.१२१; {yan lag mchog dang mgo bo dang /} /{dbu dang steng dang ma sta ka/} /{mo min} उत्तमाङ्गं शिरः शीर्षं मूर्धा ना मस्तकोऽस्त्रियाम् । अ.को.१७७क/२.६.९५; उत्तमं च तदङ्गं च उत्तमाङ्गम् अ.वि.२.६.९५ २. वराङ्गः — {glang po che phal pa bcu'i stobs gang yin pa de ni spos kyi glang po che gcig gi stobs yin no//} {de bzhin du tshan po che chen po dang rab gnon dang yan lag mchog dang stobs mchog dang sred med kyi bu rnams gong nas gong du bcu 'gyur du bskyed de brjod par bya'o//} यद्दशानां प्राकृतहस्तिनां बलं तदेकस्य गन्धहस्तिनः । एवं महानग्नप्रस्कन्दिवराङ्गचाणूरनारायणानां दशोत्तरवृद्धिर्वक्तव्या अभि.भा.५६ख/१०८९; {glang po dang spos kyi glang po che dang tshan po che dang rab gnon dang yan lag mchog dang stobs mchog dang sred med kyi bu dang bdun yin no//} {de'i stobs bcur bsgres pa ste} हस्तिगन्धहस्तिमहानग्नप्रस्कन्दिवराङ्गचाणूरनारायणानां सप्तकं तस्य बलं दशभिरधिकम् अभि.स्फु.२६९क/१०८९ ३. वराङ्गकम् — त्वक्पत्रमुत्कटं भृङ्गं त्वचं चोदं वराङ्गकम् ।। अ.को.१६३ख/२.४.१३४; वरं श्रेष्ठमङ्गमस्येति वराङ्गकम् अ.वि.२.४.१३४.
yan lag mchog gi stobs
वराङ्गबलम् म.व्यु.८२११ (११४ख).
yan lag mchog gi gzugs dang ldan pa
वि. वराङ्गरूपी म.व्यु.३६३२ (६१क).
yan lag mchog btud
वि. प्रह्वोत्तमाङ्गः — {grub pa yan lag mchog btud rnams dang mtshar bas spu langs lus can nor lha yis} सिद्धैः प्रह्वोत्तमाङ्गैः पुलकितवपुषा विस्मयाद् वासवेन ना.ना.२२५क/३.
yan lag mchog ldan
वि. वराङ्गोपेतः — {yan lag mchog ldan gzugs ldan ma/} /{mdzes ldan dang ni bud med do//} (?) वराङ्गरूपोपेतो यः सिंहसंहननो हि सः ।। अ.को.२०६ख/३.१.१२.
yan lag mchog ldan pa
= {yan lag mchog ldan/}
yan lag mchog ldan ma
अङ्गना, स्त्रीविशेषः — {bye brag yan lag mchog ldan ma/} /{'jigs can 'dod ma g}.{yon mig ma//} विशेषास्त्वङ्गना भीरुः कामिनी वामलोचना । अ.को.१६९ख/२.६.३; प्रशस्तानि अङ्गान्यस्या इत्यङ्गना अ.वि.२.६.३.
yan lag nyams
= {yan lag nyams pa/}
yan lag nyams pa
= {yan lag ma tshang ba} वि. हीनाङ्गः — {rab 'byor byang chub sems dpa' sems dpa' chen po de ltar slob pa ni} … {yan lag nyams par mi 'gyur} एवं शिक्षमाणः सुभूते बोधिसत्त्वो महासत्त्वः…न हीनाङ्गो भवति अ.सा.३७२ख/२११; पोगण्डः — {yan lag ma tshang yan lag nyams//} विकलाङ्गस्तु पोगण्डः अ.को.१७३क/२.६.४६; अपकृष्टो गण्यत इति पोगण्डः अ.वि.२.६.४६.
yan lag nyid
१. अङ्गत्वम् — {gang gi dbang du byas nas chos gzhan dag kyang yod bzhin du rtog pa la sogs pa kho na bsam gtan rnams la yan lag nyid du rnam par gzhag ce na} कं पुनरधिकृत्य ध्यानेषु वितर्कादय एवाङ्गत्वेन व्यवस्थापिताः सत्स्वन्येषु धर्मेषु अभि.स.भा.५७ख/७९; {mtshams gzhan na gnas pa ni gang gi yan lag nyid kyang ma yin no//} न सीमान्तरस्थस्य कस्मिंश्चिदङ्गत्वम् वि.सू.८३ख/१०१; अङ्गता — {gal te 'dod chags mngon par 'dod pa'i bud med mchog la 'khyud pa'i yan lag nyid kyis bde ba'i rgyu yin pa'i phyir bde ba nyid yin zhing} ननु रागोऽभिमतवराङ्गनालिङ्गनाङ्गतया सुखहेतुत्वात्सुखमेव प्र.अ.१११क/११९; द्र.— {phyir log gam mi blang bar nges pa na lhag pa rnams kyis brkus pa ni de'i yan lag nyid ma yin no//} नापक्रमणादाननिश्चये वा शैक्षैः (षैः भो.पा.) हृतौ तद्गतत्वम् वि.सू.१६क/१८ २. अङ्गमेव — {yan lag nyid yin zhes bya ba'i bzlog pa dang 'brel pa yin te} अङ्गमेवेति व्यस्– तसम्बन्धः प्र.अ.१७२क/५२२.
yan lag tu gyur
= {yan lag tu gyur pa/}
yan lag tu gyur pa
वि. अवयवभूतः — {bum pa ni 'bras bur gyur pa'o//} {dum bu la sogs pa'am sngon po la sogs pa dag ni yan lag tu gyur pa yin la/} {bum pa ni yan lag can yin no//} घटः कार्यभूतः । कपालादयो नीलादयो वाऽवयवभूताः, घटोऽवयवी प्र.प.७४क/९२.
yan lag tu gyur pa ma yin pa
वि. अनवयवभूतम् — {dpe'i tshig logs shig tu yan lag tu gyur pa ma yin yang phyogs kyi chos ma gtogs pa lhag ma tshul gnyis bstan par bya ba'i don du sbyar bar bya ba yin no//} दृष्टान्तपदं पृथगनवयवभूतमपि पक्षधर्मव्यतिरिक्तरूपद्वयप्रदर्शनार्थमेव प्रयुज्यते त.प.३२क/५१२.
yan lag tu zugs pa
अङ्गभेदः मि.को.५२क ।
yan lag brtan ldan
वि. दृढाङ्गी — {sbom zhing thung la yan lag brtan ldan shin tu sra ba'i yul dang skra ni sbom pa glang chen ma zhes pa ste spyan ma'o//} स्थूला खर्वा दृढाङ्गी सुकठिनविषया हस्तिनी स्थूलकेशेति लोचना वि.प्र.१६५ख/३.१४२.
yan lag thams cad bskyod par 'dod ma
ना. सर्वाङ्गक्षोदनेच्छा, इच्छादेवी — {de bzhin du lha min rigs las skyes pa rnams kyi 'dod ma rnams ni khyi gdong ma las skyes pa yan lag thams cad bskyod par 'dod ma dang} तथा दनुकुलजानामिच्छाः । सर्वाङ्गक्षोदनेच्छा श्वानास्याजन्या वि.प्र.४५क/४.४५.
yan lag thams cad rdzogs
= {yan lag thams cad rdzogs pa/}
yan lag thams cad rdzogs pa
वि. सर्वाङ्गपूर्णः, ओ र्णा — {ring zhing yan lag thams cad rdzogs la nges par yang ba'i yul dang skra ni ring ba sna tshogs ma zhes pa ste mA ma kI'o//} दीर्घा सर्वाङ्गपूर्णा खलु लघुविषया चित्रिणी दीर्घकेशेति मामकी वि.प्र.१६५ख/३.१४१; द्र. {yan lag thams cad yongs rdzogs pa/}
yan lag thams cad yongs rdzogs pa
वि. सर्वाङ्गसम्पूर्णः, ओ र्णा — {de ma tshang phyir ri mo de/} /{yan lag thams cad yongs rdzogs par/} /{mi 'byung} प्रतिमा तद्वियोगतः । न सा सर्वाङ्गसम्पूर्णा भवेत् र.वि.१०५क/५७; द्र. {yan lag thams cad rdzogs pa/}
yan lag dang bcas
= {yan lag dang bcas pa/}
yan lag dang bcas pa
वि. साङ्गः — {yan lag dang bcas rig byed de yan lag drug dang bcas pa'o//} वेदः साङ्गः षड्भिरङ्गैः सह वि.प्र.२७२क/२.९६; {rig byed yan lag bcas zhes bya ba ni brda sprod pa la sogs pa'i yan lag drug dang lhan cig 'jug pa'i phyir ro//} साङ्गो वेद इति सह व्याकरणादिभिः षड्भिरङ्गैर्वर्तत इति साङ्गः त.प.३२३ख/१११४.
yan lag dang nying lag
अङ्गप्रत्यङ्गम् — {dge slong dag 'di lta ste dper na/} {ldum bu a si ta ka'i tshigs pa dang ka li ka'i tshigs pa ci 'dra bar nga'i yan lag dang nying lag rnams kyang de 'dra bar gyur to//} तद्यथापि नाम भिक्षव आसीतकीपर्वाणि वा कालापर्वाणि वा, एव– मेव मेऽङ्गप्रत्यङ्गान्यभूवन् ल.वि.१२५ख/१८६; {yan lag dang nying lag gi mtshan dang} अङ्गप्रत्यङ्गलक्षणानि द.भू.२१५क/२९.
yan lag dang nying lag gcod pa
अङ्गमङ्गं विकर्तनम् — {yan lag dang nying lag gcod pa dang srog gcod du mi gnang} नानुजानामि… अङ्गमङ्गं विकर्तनं वा कर्तुं जीविताद्वा व्यपरोपणं कर्तुम् शि.स.४४क/४१.
yan lag dang nying lag thams cad dang ldan pa
वि. सर्वाङ्गप्रत्यङ्गोपेतः, ओ ता — {thams cad kyang gzugs bzang zhing blta na sdug la mdzes pa yan lag dang nying lag thams cad dang ldan pa} सर्वे अभिरूपा दर्शनीयाः प्रासादिकाः सर्वाङ्गप्रत्यङ्गोपेताः अ.श.१८२ख/१६९; {khye'u} … {yan lag dang nying lag thams cad dang ldan pa zhig btsas so//} दारको जातः…सर्वाङ्गप्रत्यङ्गोपेतः वि.व.२०७क/१.८१; {rgyal po de la btsun mo mdzes ldan ma zhes bya ba gzugs bzang zhing} … {yan lag dang nying lag thams cad dang ldan pa} तस्य च राज्ञः सुन्दरिका नाम देवी अभिरूपा…सर्वाङ्गप्रत्यङ्गोपेता अ.श.९५ख/८६.
yan lag dang nying lag thams cad mi 'gyur ba
वि. सर्वाङ्गप्रत्यङ्गैर्निर्विकारः — {spyod lam rab tu zhi ba dang spyod lam dang ldan pa dang yan lag dang nying lag thams cad mi 'gyur ba'i spyod lam phun sum tshogs pa yin} ईर्यापथसम्पन्नो भवति, प्रशान्तेर्यापथः, सर्वाङ्गप्रत्यङ्गैर्निर्विकारः बो.भू.१२७ख/१६४.
yan lag dang nying lag thams cad yongs su rdzogs pa
वि. सर्वाङ्गप्रत्यङ्गपरिपूर्णः — {de lus yongs su dag pa yin te} … {yan lag dang nying lag thams cad yongs su rdzogs pa} स कायपरिशुद्धश्च भवति…सर्वाङ्गप्रत्यङ्गपरिपूर्णः शि.स.८५क/८४.
yan lag dang nying lag ma tshang ba med pa
वि. अङ्गप्रत्यङ्गाविकलः — {yan lag dang nying lag ma tshang ba med par gyur cing rna ba ma tshang ba med pa la sogs pa yan lag dang nying lag ma tshang ba med pa gang gis dge ba'i phyogs yang dag par bsgrub pa'i skal ba yod pa yin te} अङ्गप्रत्यङ्गाविकलो वा यद्रूपेणाङ्गप्रत्यङ्गावैकल्येन श्रोत्रावैकल्यादिकेन भव्यः कुशलपक्षसमुदागमाय श्रा.भू.३ख/६.
yan lag dang nying lag shin tu rnam par 'byes pa
वि. सुविभक्ताङ्गप्रत्यङ्गः म.व्यु.२६८ (८क); द्र.— {yan lag dang nying lag shin tu 'byes pa/}
yan lag dang nying lag shin tu 'byes pa
वि. सुविभक्ताङ्गप्रत्यङ्गः, ओ ङ्गा — {rgyal po zas gtsang ma de la lha mo sgyu 'phrul zhes bya ba} … {yan lag dang nying lag shin tu 'byes pa} राज्ञश्च शुद्धोदनस्य माया नाम देवी…सुविभक्ताङ्गप्रत्यङ्गा ल.वि.१७क/१८.
yan lag dang nye ba'i yan lag gi sgo
पा. अङ्गोपाङ्गमुखम्, व्याख्यायाः मुखभेदः — {rnam par bshad pa'i sgo bcu bzhi ste} … {yan lag dang nye ba'i yan lag gi sgo ni gang du tshig gcig gis bstan pa la lhag ma rnams kyis bshad do zhes rab tu ston pa ste} चतुर्दश मुखानि व्याख्यायाः …अङ्गोपाङ्गमुखं यत्रैकेन पदेनोद्देशः शेषैर्निर्देश इति प्रदर्श्यते अभि.स.भा.१०५ख/१४२.
yan lag dang nye ba'i yan lag tu bcas pa
वि. साङ्गोपाङ्गम् — {sa yongs su sbyong ba/} {yan lag dang nye ba'i yan lag tu bcas pa bsgrub pa dang} भूमिपरिशोधनं साङ्गो– पाङ्गनिर्हारम् शि.स.१६०ख/१५३.
yan lag dang ldan
= {yan lag dang ldan pa/}
yan lag dang ldan pa
• वि. अङ्गसमायुक्तः — {phul du phyin pa dang ldan pa yang gang zhe na/} {ting nge 'dzin gang yan lag dang ldan pa yin te} कश्च प्रकर्षयुक्तः? योऽङ्गसमायुक्तः समाधिः अभि.भा.६६क/११२८; अङ्गसमन्वयः — {rgyal ba'i sras kyi yan lag ldan pa yi/} /{yang dag yongs su smin pa'i mtshan nyid do//} जिनात्मजे ह्यङ्गसमन्वये पुनर्मतं हि सम्यक्परिपाकलक्षणम् ।। सू.अ.१५०क/३२; • सं. अङ्गैः समुपेतता — {mi 'phrogs pa dang yan lag ldan pa rab//} अहार्यताऽङ्गैः समुपेतता भृशम् सू.अ.१४८ख/३०; {yan lag ldan pa ni spong ba'i yan lag rnams dang ldan pa nyid do//} ( अङ्गैः समुपेततेति) प्राहाणिकाङ्गैः समन्वागतत्वम् सू.भा.१४८ख/३०.
yan lag dang ldan pa nyid
अङ्गेन समन्वागतत्वम् — {spong ba'i yan lag rnams dang ldan pa nyid} प्राहाणिकाङ्गैः समन्वागतत्वम् सू.भा.१४८ख/३०.
yan lag dang yan lag can
अवयवावयविनौ — {gzhan yang dngos po gzhan gang dag shes pa dang shes bya dang tshad ma dang gzhal bya dang bsgrub bya dang sgrub byed dang yan lag dang yan lag can dang yon tan dang yon tan can la sogs pa} अपि च येऽप्यन्ये पदार्था ज्ञानज्ञेयप्रमाणप्रमेयसाधनसाध्यावयवावयविगुणगुण्यादयः प्र.प.७७ख/९८; अङ्गाङ्गिनौ — {yan lag dang yan lag can nyid} अङ्गाङ्गिता त.प.२७५क/१०१८.
yan lag dang yan lag can nyid
अङ्गाङ्गिता — {gzhi mthun pa yis de dag ni/} /{yan lag yan lag can nyid 'gyur//} सामानाधिकरण्ये हि तयोरङ्गाङ्गिता भवेत् ।। त.स.११८क/१०१८; {yan lag dang yan lag can nyid rgyu dang 'bras bu dag go//} अङ्गाङ्गिता हेतुफलता त.प.२७५क/१०१८.
yan lag dang yan lag can du smra ba
अवयवावयविवादः — {de'i phyir 'dir yon tan dag las don gzhan du gyur pa'i rdzas mi dmigs pas yon tan dang yon tan can du smra ba dang /} /{yan lag las ma gtogs pa'i yan lag can mi dmigs pas yan lag dang yan lag can du smra ba bsal to//} तदत्र गुणेभ्योऽर्थान्तरभूतद्रव्यानुपलम्भेन गुणगुणिवादो निरस्तः, अवयवव्यतिरिक्तावयव्यनुपलपम्भेन त्ववयवावयविवादः त.प.२५९क/२३४.
yan lag dang yan lag la gnas pa
पा. अङ्गानुसारी, देहस्थवायुविशेषः — {gyen du 'gro ba'i rlung dang} … {'dar bu dang} … {yan lag dang yan lag la gnas pa'i rlung dag} ऊर्ध्वङ्गमा वायवः…पिप्पलकाः…अङ्गानुसारिणो वायवः शि.स.१३७ख/१३३.
yan lag drug
वि. षडङ्गः — {so sor sdud dang bsam gtan dang /} /{de bzhin srog rtsol 'dzin pa dang /} /{rjes su dran dang ting nge 'dzin/} /{sbyor ba yan lag drug tu 'dod//} प्रत्याहारस्तथा ध्यानं प्राणायामश्च धारणा । अनुस्मृतिः समाधिश्च षडङ्गो योग इष्यते ।। वि.प्र.६४क/४.११२.
yan lag drug gi sbyor ba
पा. षडङ्गयोगः — {mchod sbyin la sogs pa dang rig byed kyi mtha' gsang ba'i de kho na nyid kyi ye shes dang yan lag drug gi sbyor ba la sogs pa'i sgrub thabs kyi ngo bo nyid kyis gnas pa dang} यज्ञादिवेदान्तगुह्यतत्त्वज्ञानषडङ्गयोगादिसाधनस्वभावतयाऽवस्थितः वि.प्र.११६क/१, पृ.१४; द्र. {sbyor ba yan lag drug/}
yan lag drug dang ldan pa
वि. षडङ्गसमन्वागतः, बुद्धस्य — {sangs rgyas bcom ldan 'das thugs rje chen po dang ldan pa} … {yan lag drug dang ldan pa} बुद्धानां भगवतां महाकारुणिकानां…षडङ्गसमन्वागतानाम् अ.श.१०क/८.
yan lag drug po
वि. षडङ्गः — {so sor sdud pa la sogs pa drug gis sbyor ba yan lag drug po 'di bsgom par bya ste} अयं षडङ्गयोगो भावनीयः प्रत्याहारादिषड्भिः वि.प्र.६४क/४.११२; = {yan lag drug/}
yan lag bdun
सप्ताङ्गम् — {yan lag bdun legs par gnas pa} सप्ताङ्गसुप्रतिष्ठितः म.व्यु.६७३४ (९६क); द्र.— {byang chub kyi yan lag bdun gyi rin po che dang ldan pa} सप्तबोध्यङ्गरत्नसमन्वागतः ल.वि.२०५ख/३०८.
yan lag ldan pa
= {yan lag dang ldan pa/}
yan lag rnam bcad
अङ्गविच्छेदः — {ba lang zhes bya yan lag ni/} /{lhag ma rnam bcad dmigs med phyir//} गवा– ख्यपरिशिष्टाङ्गविच्छेदानुपलम्भनात् ।। प्र.वा.१२४क/२.१५०.
yan lag rnam par brgyan pa
ना. विभूषिताङ्गः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du} … {yan lag rnam par brgyan pa dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा …विभूषिताङ्गस्य ग.व्यू.२६७ख/३४७.
yan lag rnam par phye ba
ना. विभक्ताङ्गः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du} … {yan lag rnam par phye ba dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा…विभक्ताङ्गस्य ग.व्यू.२६८क/३४७.
yan lag phyi ma
उत्तरावयवः — {yan lag phyi mas lam bkag pas/} /{nang ma 'gro bar mi 'gyur ro/} /{ji ltar phyi mas go phye ba/} /{nang ma de lta de ltar 'gro//} उत्तरावयवैः रुद्धे मार्गे पूर्वे न यान्ति च । यथोत्तरे विमुञ्चन्ति पूर्वे यान्ति तथा तथा ।। त.स.१००ख/८८८.
yan lag phyogs nyid
अवयवदेशता — {gsal bar byed pa'i rlung rnams la/} /{tha dad yan lag phyogs nyid dang /} /{rigs kyi tha dad pa yod pas/} /{de nyid kyis ni legs par gnas//} व्यञ्जकानां हि वायूनां भिन्नावयवदेशता । जातिभेदश्च तेनैव संस्कारो व्यवतिष्ठते ।। त.स.८०क/७४२.
yan lag phra
वि. तन्वङ्गी — {da ni yan lag phra zhes pa la sogs pas lus kyi mtshan nyid gsungs pa} इदानीं शरीरलक्षणमुच्यते — तन्वङ्गीत्यादिना वि.प्र.१६५क/३.१४१; द्र. {yan lag phra ldan/}
yan lag phra ldan
वि. तन्वङ्गी — {'dir shin tu bzang mo ni yan lag phra ldan skra rnams phra zhing rkang lag 'jam la sems can la mnyes gshin zhes pa ste rdo rje dbyings kyi dbang phyug ma'o//} इह सुभद्रा तन्वङ्गी सूक्ष्मकेशा मृदुकरचरणा सत्त्ववत्सलेति वज्रधात्वीश्वरी वि.प्र.१६५क/३.१४१.
yan lag bral
नावयवः — {rna ba sgra dang rten dag ni/} /{rang nyid kyis ni yan lag bral/} /{phyogs gcig la ni gnas pa min//} श्रोत्रशब्दाश्रयाणां च न नामावयवाः स्वयम् । न चैकदेशवृत्तित्वम् त.स.८०क/७४२.
yan lag 'byung
ना. = {me skyes} अङ्गितः, महास्थविरः मि.को.१०९क ।
yan lag ma tshang
= {yan lag ma tshang ba/}
yan lag ma tshang ba
वि. विकलाङ्गः — {rab 'byor byang chub sems dpa' sems dpa' chen po de ltar slob pa ni} … {yan lag ma tshang bar mi 'gyur} एवं शिक्षमाणः सुभूते बोधिसत्त्वो महासत्त्वः…न विकलाङ्गो भवति अ.सा.३७२ख/२११; व्यङ्गः — {mdog bzang po dang mdog ngan pa rnams la ji lta ba de bzhin du/} {yan lag ma tshang ba dang yan lag tshang ba dang rid pa dang tsho ba la sogs pa} यथा सुवर्णदुर्वर्णतामेवं व्यङ्गाव्यङ्गतां कृशस्थूलतामित्येवमादि बो.भू.३३ख/४२; अङ्गविकलः, ओ ला — {mchu chad pa'am zhes pa la sogs pa yan lag ma tshang ba rnams te/} {mtha' dag ni byang chub rgyu ru mchog gi snying rjes} … {bsten par bya ste} छिन्नौष्ठा वा । इत्याद्यङ्गविकलाः…बोधिहेतोः परमकरुणया सेवनीयाः समस्ताः वि.प्र.१६४ख/३.१३८; विकलगात्रः — {gzugs ngan yan lag ma tshang ba'ang /} /{bsams pas de rnams 'grub par 'gyur//} कुरूपा विकलगात्राश्च सिद्ध्यन्ते तेऽपि चिन्तया । हे.त.१४ख/४६; हीनाङ्गः — {yan lag ma tshang ba med pa} अहीनाङ्गः अ.सा.३२६क/१८३; विकलः — {lus ni ma grims yan lag ma tshang 'gyur//} जडात्मभावो विकलश्च भोति स.पु.३८क/६८.
yan lag ma tshang ba med pa
वि. अहीनाङ्गः — {rab 'byor 'di lta ste dper na/} {skyes bu rab tu dpa' bar gyur pa} … {yan lag ma tshang ba med par gyur pa} तद्यथापि नाम सुभूते कश्चिदेव पुरुषः परमशूरश्च भवेत्…अहीनाङ्गश्च भवेत् अ.सा.३२६क/१८३.
yan lag ma yin
= {yan lag ma yin pa/}
yan lag ma yin pa
१. अनङ्गम् — {'dod pas log par g}.{yem pa'i gzhi ni spyod yul ma yin pa'i bud med dang /} {spyod yul yin yang yan lag ma yin pa dang yul ma yin pa dang dus ma yin pa dang tshod ma zin pa dang rigs ma yin pa dang pho dang ma ning thams cad do//} काममिथ्याचारस्य वस्त्वगम्या स्त्री गम्या वाऽनङ्गादेशाकालेष्वमात्रायुक्ताभ्यां च सर्वश्च पुमान्नपुंसकं च अभि.स.भा.४६क/६३; नाङ्गम् — । {sgra ni lkog tu gyur pa'i yul can yin pa'i phyir mngon sum gyi yan lag ma yin pas mi mtshungs so//} शब्दस्तु परोक्षविषयत्वान्न प्रत्यक्षाङ्गमिति वैषम्यम् त.प.१५१क/७५५; {sgrub par byed pa de nyid kyi yan lag ma yin pa dam bca' ba dang nye bar sbyar ba dang mjug bsdu ba la sogs pa} तस्यैव साधनस्य यन्नाङ्गं प्रतिज्ञोपनयनिगमनादि वा.न्या.३३४ख/५९ २. अनङ्गभूतत्वम् {gzhan pa'i de ma thag pa la sogs pa'i mtshan nyid kyi 'brel pa gang yin pa de ni brjod par mi bya ste/} /{bya ba yang rab tu byed pa'i yan lag ma yin pa'i phyir ro//} ये त्वन्ये क्रियानन्तर्यादिलक्षणाः सम्– बन्धाः; ते न वाच्या एव; प्रकरणक्रियायामनङ्गभूतत्वात् वा.टी.५२क/४; द्र.— {gcig mi brjod pa yang sgrub par byed pa'i yan lag ma yin no//} एकस्याप्यवचनमसाधनाङ्गवचनम् वा.टी.९९क/५९.
yan lag ma yin par 'jug pa
अनङ्गविज्ञप्तिः — {mtshan gnyis sprad pa'am yan lag ma yin par 'jug pa lta ci smos te} कः पुनर्वादो द्वीन्द्रियसमापत्त्या वा अनङ्गविज्ञप्त्या वा शि.स.४९ख/४७.
yan lag mi sdug pa
वि. विकृताङ्गः — {rab 'byor byang chub sems dpa' sems dpa' chen po de ltar slob pa ni} … {yan lag mi sdug par mi 'gyur} एवं शिक्षमाणः सुभूते बोधिसत्त्वो महासत्त्वः…न विकृताङ्गो भवति अ.सा.३७२ख/२११.
yan lag med
= {yan lag med pa/}
yan lag med pa
वि. निरवयवः — {de lta na yang tha dad par rtogs pas 'phrod pa 'du ba ma yin no//} {yan lag med pa'i dngos po ni yan lag dang 'byar ba ma yin no//} तथापि भेदप्रतीत्या न समवायः । न च निरवयवस्य वस्तुनोऽवयवेन संसर्गः प्र.अ.७२क/८०; अनङ्गः — {yan lag gi tshig dang yan lag med pa'i tshig} अङ्गपद– मनङ्गपदम् ल.अ.६८ख/१७.
yan lag med pa'i rdo rje
ना. अनङ्गवज्रः, आचार्यः — {thabs dang shes rab rnam par gtan la dbab pa'i sgrub pa slob dpon chen po yan lag med pa'i rdo rjes mdzad pa rdzogs so//} प्रज्ञोपायविनिश्चयसिद्धिः समाप्ता । कृतिरियमनङ्गवज्रपादानाम् प्र.सि.३६ख/८७.
yan lag med pa'i tshig
अनङ्गपदम् — {bcom ldan 'das tshig brgya rtsa brgyad po gang lags/} {bcom ldan 'das kyis bka' stsal pa} … {yan lag gi tshig dang yan lag med pa'i tshig} कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम् ? भगवानाह …अङ्गपदमनङ्गपदम् ल.अ.६८ख/१७.
yan lag med ma
ना. अनङ्गा, योगिनी — {de nas rim pa ji lta bas yan lag med ma'i rA'o//} {gzhon nu ma'i rI'o//} ततो यथाक्रमेण अनङ्गाया रा । कुमार्या री वि.प्र.१३२क/३.६४.
yan lag gtso
मुख्याङ्गम् — {chags pa rab tu brtsams pa'i tshe/} /{de dus 'jigs shing long bar byed/} /{yan lag gtsor bgrod rab zhugs tshe/} /{smad pa nyid kyis kun tu 'khyud//} अन्धीकरोति प्रारम्भे रतिस्तत्कालकातरम् । आलिङ्गति जुगुप्सेव वृत्ते मुख्याङ्गसङ्गमे ।। अ.क.१०८क/१०.९१.
yan lag tsha ba
अङ्गदाहः मि.को.५२क ।
yan lag tshang ba
वि. समग्राङ्गः — {bsnyen gnas yan lag tshang bar ni/} /{nang par gzhan las nod par bya//} काल्यं ग्राह्योऽन्यतः… उपवासः समग्राङ्गः अभि.को.११ख/४.२८; अविकलाङ्गः — {'o na de lta na lus kyi yan lag tshang ba dang ma tshang ba las byung ba'i rnam par rtog pa de dag tha dad par 'gyur te} एवं तर्हि विकलाविकलाङ्गदेहजनितयोर्विशेषेण भवितव्यम् त.प.९४ख/६४२; अव्यङ्गः — {mdog bzang po dang mdog ngan pa rnams la ji lta ba de bzhin du/} {yan lag ma tshang ba dang yan lag tshang ba dang /} {rid pa dang tsho ba la sogs pa} यथा सुवर्णदुर्वर्णतामेवं व्यङ्गाव्यङ्गतां कृशस्थूलतामित्येवमादि बो.भू.३३ख/४२.
yan lag tshogs
= {yan lag gi tshogs/}
yan lag mdzes
= {yan lag mdzes pa/}
yan lag mdzes pa
• ना. अङ्गना, दिग्गजभार्या — {glang mo} … {yan lag mdzes dang gsal byed do//} करिण्यः…अङ्गना चाञ्जनावती अ.को.१३३ख/१.३.५; शोभनान्यङ्गानि यस्याः सा अङ्गना अ.वि.१.३.५; • सं. ललिताङ्गम् — {bud med rnams ni glu snyan rnga sgra snyan dang 'brel/} /{'dzum la mkhas pa'i yon tan yan lag mdzes par bsgyur ba'i gar//} गीतस्वनैर्मधुरतूर्यरवानुविद्धैर्नृत्यैश्च हावचतुरैर्ललिताङ्गहारैः । जा.मा.१८७क/२१८.
yan lag bzhi
अङ्गचतुष्टयम् — {gnyis pa la ni yan lag bzhi//} द्वितीयेऽङ्गचतुष्टयम् अभि.को.२४क/८.७; चत्वार्यङ्गानि — {bsam gtan gnyis pa la yan lag bzhi ste/} {nang rab tu dang ba dang dga' ba dang bde ba dang sems rtse gcig pa nyid do//} द्वितीये ध्याने चत्वार्यङ्गानि—अध्यात्मसम्प्रसादः, प्रीतिः, सुखम्, चित्तैकाग्रता च अभि.भा.६९क/११४०.
yan lag bzhi dang ldan
= {yan lag bzhi dang ldan pa/}
yan lag bzhi dang ldan pa
वि. चतुर्भिरङ्गैः समन्वागतः — {yan lag bzhi dang ldan pa'i sman pa zug rngu 'byin pa ni rgyal po'i 'os yin} चतुर्भिरङ्गैः समन्वागतो भिषक् शल्यापहर्ता राजार्हश्च भवति अभि.स्फु.१५१ख/८७४.
yan lag bzhi pa
वि. चतुरङ्गः — {gang du dpung gi tshogs yan lag bzhi pa ma dub par phyin pa der song nas kyang gnas par byed do//} तत्र च गत्वा वासं कल्पयति यत्राखिन्नः चतुरङ्गो बलकायः परैति सू.व्या.२२८क/१३९.
yan lag bzhi pa'i dpung gi tshogs
चतुरङ्गबलकायः — {de nas bdud sdig can gyis yan lag bzhi pa'i dpung gi tshogs mngon par sprul te/} {bcom ldan 'das ga la ba der nye bar 'ongs so//} अथ खलु मारः पापीयांश्चतुरङ्गबलकायमभिनिर्माय येन भगवांस्तेनोपसंक्रामति स्म अ.सा.७०ख/३९.
yan lag bzhi pa'i dmag
चतुरङ्गसेना — {yan lag bzhi pa'i dmag yan lag las don gzhan du gyur pa ma yin pas ji lta bar yan lag lnga pa'i bsam gtan yang de dang 'dra ste} यथा तु चतुरङ्गसेना । नाङ्गेभ्योऽर्थान्तरभूता । एवं पञ्चाङ्गध्यानं नार्थान्तरम् अभि.स्फु.२९१ख/११४०.
yan lag bzang
= {yan lag bzang po/}
yan lag bzang po
ना. शुभाङ्गः, देवपुत्रः — {dga' ldan gyi ris kyi lha'i bu yan lag bzang po zhes bya ba} शुभाङ्गो नाम तुषितकायिको देवपुत्रः ल.वि.६६क/८७.
yan lag yan lag can dngos
अङ्गाङ्गिभावः — {tha dad rgyan rnams bsres pa ni/} /{spel ma dag tu brjod pa ste/} /{yan lag yan lag can dngos kyi/} /{skabs dang thams cad stobs mtshungs nyid/} /{ces pa'i lugs gnyis spel ma yi/} /{rgyan dag la ni mtshon par bya//} नानालङ्कारसंसृष्टि संसृष्टिः कथ्यते पुनः ।। अङ्गाङ्गिभावसंस्थानं सर्वेषां समकक्षता । इत्यलङ्कारसंसृष्टौ लक्षणीया द्वयी गतिः ।। का.आ.३३४क/२.३५६–३५७.
yan lag yan lag can nyid
= {yan lag dang yan lag can nyid/}
yan lag yod
= {yan lag yod pa/}
yan lag yod pa
• वि. अङ्गवान्, ओ वती — {byang chub kyi yan lag yod pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} बोध्यङ्गवती नाम समाधिः म.व्यु.५८६ (१४क); • सं. विद्यमानोऽवयवः — {yan lag yod pa rnams nyid ldan pa yin no zhes bya ba ni gzhung yin no//} विद्यमानानामेवावयवानां संयोग इति समयः प्र.अ.३६ख/४२.
yan lag la smad du med pa
वि. अनिन्दिताङ्गी — {rgyal po zas gtsang ma de la lha mo sgyu 'phrul zhes bya ba} … {yan lag la smad du med pa} राज्ञश्च शुद्धोदनस्य माया नाम देवी …अनिन्दिताङ्गी ल.वि.१७क/१८.
yan lag shin tu brtan pa
वि. सुप्रतिष्ठिताङ्गी — {rgyal po zas gtsang ma de la lha mo sgyu 'phrul zhes bya ba} … {yan lag shin tu brtan pa} राज्ञश्च शुद्धोदनस्य माया नाम देवी…सुप्रतिष्ठिताङ्गी ल.वि.१७क/१८.
yan lag shin tu rnam par 'byes pa
सुविभक्ताङ्गता — {yan lag shin tu rnam 'byes dang /} /{gzigs pa sgrib med dag pa dang //} सुविभक्ताङ्गता ध्वान्तप्रध्वस्तालोकशुद्धता । अभि.अ.१२ख/८.२५.
yan lag ser skya
ना. = {ser skya} कपिलाङ्गः, कपिलः — {yan lag ser skya blo ngan pa'ang /} /{'gro ba gtso las skyes pa dang /} /{yon tan rnam par 'gyur ba yang /} /{slob ma rnams la rab tu ston//} प्रधानाज्जगदुत्पन्नं कपिलाङ्गोऽपि दुर्मतिः । शिष्येभ्यः सम्प्रकाशेति गुणानां च विकारिता ।। ल.अ.१७९क/१४४.
yan lag so so
प्रत्यङ्गम् — {da ni bcom ldan 'das kyi yan lag so so'i phreng ba'i sngags brjod par bya ste} इदानीं भगवतो मालामन्त्रं प्रत्यङ्गमुच्यते वि.प्र.११६ख/३.३५; {yan lag so so'i sngags} प्रत्यङ्गमन्त्रः वि.प्र.७९ख/४.१६७.
yan lag so so'i sngags
प्रत्यङ्गमन्त्रम् — {sku rdo rje de las gzhan la phreng ba'i sngags gang yin pa de ni yan lag so so'i sngags zhes gsungs te} तस्मात् कायवज्रात् परतो यो मालामन्त्रः स प्रत्यङ्गमन्त्रमित्युच्यते वि.प्र.७९ख/४.१६७.
yan lag gsum pa can
वि. त्र्यंशकः — {'di ltar gzhan du mi 'thad pa nyid med na de'i bu nyid la sogs pa yan lag gsum pa can gtan tshigs bzang por ma mthong ste} तथा हि असत्यन्यथानुपपन्नत्वे त्र्यंशकस्यापि तत्पुत्रत्वादेर्न दृष्टा सुहेतुता त.प.२४ख/४९५.
yab
१. ( {pha} इत्यस्य आद.) पिता — {yab zas gtsang dang yum lha mo sgyu 'phrul chen mo dang} शुद्धोदनः पिता महामाया माता वि.व.१६८क/१.५७; {yab kyi yon tan me long gyur//} गुणानां दर्पणं पितुः अ.क.२४क/३.५३; तातः — {yab bdag legs par gsungs pa'i chos 'dul ba la rab tu 'byung bar gnang bar mdzad du gsol} अनुजानीहि मां तात, प्रव्रजिष्यामि स्वाख्याते धर्मविनये अ.श.७१ख/६२; {yab yum gser dang dngul dang} … {bdag la stsol cig} अम्ब तात दद्ध्वं प्रभूतं हिरण्यं सुवर्णम् अ.सा.४३८ख/२४७; जनकः — {grub bdag sna tshogs nor las bu mo de/} /{khyod kyi yab kyis khyod kyi don du bslangs//} विश्वावसोः सिद्धपतेस्त्वदर्थे कन्याऽर्थिता त्वज्जनकेन सा हि ।। अ.क.३००ख/१०८.७८; जनेता — {de bzhin du dpal ldan rdo rje can ni slob dpon te g}.{yung po'o/} /{dpal ldan yab de nyid gtum po ste/} {gtso bo nyid kyi phyir} एवं श्रीवज्री आचार्यो डोम्ब इति श्रीजनेता, स एव चण्डालः, नायकत्वात् वि.प्र.१६३क/३.१२८ । २. देव, सम्बोधने — {pha la smras pa yab gson cig} पितरमाह शृणुष्व देव रा.प.२४७ख/१४७. । (द्र.— {rnga yab/} {rlung yab/} {bsil yab/} {mda' yab/} {rdul yab/} ).
yab kyi
पितुः — {de yis yab kyi bka'/} /{thob nas} स पितुः प्राप्य शासनम् अ.क.२६०क/३१.११; पित्र्यः — {mnyan yod rgya cher la/} {rang gi spyod yul dang yab kyi spyod yul yin pas bsod snyoms rgyus la/} {'tsho bar gyis shig} विस्तीर्णा श्रावस्ती । स्वो गोचरः पित्र्यो विषयः । पिण्डपातमटित्वा जीविकां कल्पयस्वेति वि.व.१३०ख/२.१०७.
तात, सम्बोधने — {de nas len la nye ba'i tshe/} /{rgyal la rgyal sras kyis smras pa/} /{yab gcig bag ma len pa 'di/} /{da lta bdag la thob 'dod med//} प्रत्यासन्नविवाहोऽथ नृपं राजसुतोऽभ्यधात् । प्राप्तः परिणयस्तात सम्प्रत्येष न मे मतः ।। अ.क.२६०क/३१.७; {yab gcig bye ma tsha ba 'dis/} /{bdag cag ci slad gdung bar byed//} कस्मादस्मानियं तात बाधते तप्तवालुका । अ.क.६९क/६०.५; {yab cig khyod dang yum de yi/} /{zhal ni mthong bar rab tu dka'//} दुर्लभं हि पुनस्तात तव तस्याश्च दर्शनम् ।। जा.मा.५६ख/६५.
yab dang yum
= {yab yum/}
yab dang yum gnyis
मातापितरौ — {yab dang yum gnyis bden pa dag la bkod pa dang} मातापितरौ सत्येषु प्र– तिष्ठितौ वि.व.२८१ख/१.९८.
उपवर्तम्, संख्याविशेषः — {byim 'phyo byim 'phyo na yam me'o//} {yam me yam me na bsnyal yas so//} निगमं निगमानामुपवर्तम्, उपवर्तमुपवर्तानां निर्देशम् ग.व्यू.३ख/१०३.
yam yom
वि. लोलम् मि.को.१४६ख ।
yam shing
समित् — {ji ltar nyi ma mang por yongs su dpyad} ( {spyad} ) {pas dka' thub kyi nags de yam shing dang ku sha dang me tog dang} … {dag ring du byas par gyur gyis} बहुदिवसपरिभोगेण दूरीकृतं समित्कुशकुसुमम् ना.ना.२२६ख/१४; समिधा — {rig pa 'dzin pa la ni po son cha'i shing gi yam shing gis so//} विद्याधराणां दमनकसमिधाभिः म.मू.२१२क /२३१; {a ga ru'i yam shing la tu ru ska'i 'bru mar gyis btags pas ni dri za la sbyin sreg bya'o//} अगुरुसमिधानां तुरुष्कतैलाक्तानां गन्धर्वाणां …जुहुयात् म.मू.२१२क/२३१; काष्ठसमिधा— {shing bil ba'i yam shing} श्रीफलकाष्ठसमिधानाम् म.मू.११८क/२७; इध्मः, ओ ध्मम् — {de nas nyin gzhan sna tshogs bya ba byas/} /{thub pa 'bras bu yam shing len du song //} अथापरे द्युर्विहितस्वकृत्ये मुनौ फलेध्माहरणे प्रयाते । अ.क.१२३ख/६५.६४; {me shing shing bu 'tshed shing pho/} /{yam shing ho ma shing sreg shing mo//} काष्ठं दार्विन्धनं त्वेध इध्ममेधः समित्स्त्रियाम् । अ.को.१५५क/२.४.१३; इध्यतेऽग्निरनेनेति इन्धनम् । इध्मं च । ञिइन्धी दीप्तौ अ.वि.२.४.१३; = {yam sreg shing /}
yam sreg shing
समित् — {gang gi tshe mi klog par gyur pa de'i tshe na lan 'ga' ni chu ngogs su nye reg byed du 'dong ngo //} {lan 'ga' ni grong khyer ltar 'dong ngo //} {lan 'ga' ni yam sreg shing thur 'dong ngo //} ( यदा अपठा भवन्ति तदा कदाचित्तीर्थोपस्पर्शिका गच्छन्ति) कदाचिन्नगरावलोककाः कदाचित् समिदाहारकाः वि.व.१०क/२.७८; समित्काष्ठम् — {de nas bram ze'i khye'u de dag yam sreg shing dag btsal te} अथ ते माणवकाः समित्काष्ठानि पर्येष्य वि.व.८क/२.७९; समिधः मि.को.११क; = {yam shing /}
ईतिः, उपद्रवविशेषः — {de yi ma rungs pa rnams dang /} /{de yi pha rol sde dang nad/} /{'chi bdag 'jigs pa mu ge dang /} /{yams dang nyer 'tshe gzhom par bgyi//} दुष्टान् तस्य हनिष्यामः परराष्ट्रं च तस्य च । व्याधि– मृत्युभयं चापि दुर्भिक्षमीत्युपद्रवम् ।। स.दु.११७क/१९६; {bcom ldan 'das yams kyi nad 'di zhi bar 'gyur ba'i thabs mdzad par ci gnang zhes gsol to//} साधु भगवन्, क्रियतामस्या ईतेरुपशमोपाय इति अ.श. ४३क/३७; अभि.अ.१०ख/५.३५; मरकः — {grong du char med mu ge dang /} /{yams kyi nye bar 'tshe ba byung //} बभूवावृष्टिदुर्भिक्षमरकोपप्लवः पुरे ।। अ.क.२९क/३.११८.
yams kyi nye bar 'tshe ba
मरकोपप्लवः — {grong du char med mu ge dang /} /{yams kyi nye bar 'tshe ba byung //} बभूवावृष्टिदुर्भिक्षमरकोपप्लवः पुरे ।। अ.क.२९क/३.११८.
yams kyi nad
= {yams/}
yams kyi nad lta bu mang ba
वि. बह्वीतिकः — {'di ltar 'dod pa 'di dag ni nyes dmigs dang bcas pa'o/} /{gnod pa mang ba'o/} /{yams kyi nad lta bu mang ba'o/} /{'go ba'i nad lta bu mang ba'o//} इतीमे कामाः सादीनवा बहूपद्रवा बह्वीतिका बहूपसर्गाः श्रा.भू.१६४ख/४३९.
yams nad
= {yams/}
yar
• अव्य. ऊर्ध्वम् — {song nas yar yang 'dzegs mar yang babs ngos la yang btsal to//} गत्वा चोर्ध्वमप्यारोहेत्, अधोऽप्यवतरेत्, तिर्यगपि प्रविचिनुयात् स.पु.५१ख/९१; • = {yar ba/}
yar nas
उत्प्लुत्य — {dper na lcags kyi tsha tsha gnam du yar nas sa la ma lhung ba nyid du 'chi bar 'gyur ba} तद्यथाऽयःप्रपाटिका उत्प्लुत्य पृथिव्यामपतित्वैव निर्वायात् अभि.भा.११७ख/४१२.
yar skye
= {yar skye ba/}
yar skye ba
= {yar 'phel ba} उत्कर्षः — {de nas yar skye mar 'bri ba'i/} /{bskal pa gzhan ni bco brgyad dang //} ततः । उत्कर्षा अपकर्षाश्च कल्पा अष्टादशापरे ।। अभि.को.१०क/३.९१.
yar gyi ngo
= {yar ngo /}
yar ngo
शुक्लपक्षः — {zla ba yar gyi ngo'i tshes bcu bzhi la} … {shar ba la bltas nas} शुक्लपक्षचतुर्दशीचन्द्रमसमुदितमभिसमीक्ष्य जा.मा.२६क/३१; {deng ni yar gyi ngo'i tshes gcig lags te} अद्य शुक्लपक्षस्य प्रतिपद् वि.सू.६०क/७६; शुक्लः — {yar ngo'i tshes gcig} शुक्लप्रतिपत् म.मू.११६क/२५; {yar ngo'i zla ba nya la} शुक्लपूर्णमास्याम् म.मू.२८७क/४४५; द्र.— {zla ba yar ngo /}
yar ngo'i tshes gcig
शुक्लप्रतिपत् — {rgyu skar bzang po dang ldan pa yar ngo'i tshes gcig dang zla ba nya pa'am dus gzhan la} शुभनक्षत्रसंयुक्ते शुक्लप्रतिपदि पूर्णमास्यां वा अन्ये वा काले म.मू.११६क/२५.
yar blta ba
उल्लोकितः म.व्यु.६६३५ (९५क).
yar 'phel
= {yar 'phel ba/}
yar 'phel ba
उत्कर्षः — {'chags pa'i dus na mar 'bri ba bar gyi bskal pa gcig dang /} {yar 'phel ba dang mar 'bri ba bco brgyad de bcu dgu'o//} एकोऽन्तरकल्पोऽपकर्षः विवर्तकाले एकान्नि (एकोन)विंशतिमः अष्टादश उत्कर्षापकर्षाः अभि.स.भा.३६ख/५१.
yar ba
द्र.— {gyen du yar ba/}
yal ga
शाखा — {yal ga dang lo ma dang me tog dang 'bras bu phun sum tshogs pa'i shing n+ya gro d+ha chen po} शाखापत्र– पुष्पफलसमृद्धो महान्यग्रोधः अ.श.८२ख/७३; {zhes bya ba ni rtsa ba dang sdong po dang yal ga dang lo ma dang me tog dang 'bras bu'i gnas skabs pa'i snying rje'i shing yin par rig par bya ste} इत्येष मूलस्कन्धशाखापत्रपुष्पफलावस्थः करुणावृक्षो वेदितव्यः सू.व्या.२१६क/१२२; विटपः — {de'i drung 'ongs pa dang /} {spre'u brgya phrag du ma zhig shing de'i 'bras bu za ba rnams kyis yal ga khebs par gyur pa mthong nas} समुपेत्य चैनं ददर्श तत्फलोपभोगव्यापृतैरनेकवानरशतैराकीर्णविटपम् जा.मा.१५९क/१८३; {gang bcom ldan 'das kyi rtsa ba'i pad+ma'i sdong bu de las 'phros pa'i yal ga las pad+ma'i me tog du ma mthar gyis mtho ba} यद्भगवतो मूलपद्मदण्डं विटपं तत्रैव विनिःसृतान्यनेकानि पद्मपुष्पाणि अनु– पूर्वोन्नतानि म.मू.१३३क/४३; लता — {de nas rgyal bu gzhon nu sems can chen po} … {stag gi gnas su song nas nags kyi yal ga la gos gzar te} अथ स महासत्त्वो राजकुमारः…व्याघ्र्या आलयमुपगम्य वनलतायां प्रावरणमुत्सृज्य सु.प्र.५५ख/१०९; शिखा — {shi khA yal ga gtsug phud rtse/} /{phud bu 'bar ba mjug ma la//} श्री.को.१७२क; मञ्जरी — {rgyal po'i gnas rgyal mtshan gyi dam pa dang ldan pa der snying po byang chub yal ga sna tshogs kyi 'od ces bya ba zhig byung ste} तस्यां खलु पुनर्ध्वजाग्रवत्यां राजधान्यां चित्रमञ्जरिप्रभासो नाम बोधिमण्डोऽभूत् ग.व्यू.२७०क/३४८; द्र.— {lang ka'i bdag po sa bon} ( {gcig} ) {las byung yang myu gu dang ljang bu dang sog ma dang tshigs dang lo ma dang yal ga dang me tog dang 'bras bu dang gra ma'i bye brag yod pa} एकबीजप्रसूतानां यत्सन्तानानामपि लङ्काधिपते नालाङ्कुरगण्डपर्वपत्रपलाशपुष्पफलशाखाविशेषाः ल.अ.६२ख/८.
yal ga 'gul ba
शाखाकम्पनम् — {gal te me 'byung ba 'am khrag 'dzag pa'am yal ga 'gul ba'am lo ma lhags pa la sogs pa rnam par 'gyur ba ston na} विकारश्चेदग्निमोक्षरुधिरस्यन्दनशाखाकम्पनपत्रशटनादिरुद्दृश्येत वि.सू.३०क/३८.
yal ga can
= {ljon pa} शाखी, वृक्षः — {shing gi phreng sogs mthong ba na/} /{rtsa 'thung gcig nyid mthong las min/} /{gnyis pa'i yal ga can shes pas/} /{dang po'i yal ga can nges pa//} तरुपङ्क्त्यादिसन्दृष्टावेकपादपदर्शनात् । द्वितीयशाखिविज्ञानादाद्योऽसाविति निश्चयः ।। त.स.५७क/५५०; {'di ni yal ga can dang po'o//} आद्योऽयं शाखी त.प.५०क/५५०; वृक्षः — {de dag la yang zhes bya ba ni brag dang yal ga can dag la'o//} ताविति अगवृक्षौ त.प.३०७ख/३२८; सालः — {ka li ka 'phyang yal ga can/} /{sA la blta bar des mi nus//} साऽलं सालम्बकलिकासालं सालं न वीक्षितुम् । का.आ.३३५ख/३.३४; मुष्कः — {mu Sh+ka sgo nga'i mdzod dang tshogs/} /{thar pa can dang yal ga can//} श्री.को.१६४ख; द्रुमः मि.को.८२क ।
yal ga du ma pa
वि. अनेकलतकम् — {mar me'i sdong bu yang mi bya'o//} {kha cig las ni yal ga du ma pa zhes so//} न दीपवृक्षस्य । अनेकलतकस्येत्यन्यपर (मत?)म् वि.सू.९६क/११५.
yal ga dud pa
वि. नम्रशाखः — {shing gang 'bras bzang yal ga dud pa dang //} द्रुमाश्च ये सत्फलनम्रशाखाः बो.अ.३ख/२.३.
yal ga ldan pa
= {ljon pa} शाखी, वृक्षः — {rigs brgyud chen po dag la mkhas/} /{mkhas pa la ni 'byor ba rgyas/} /{'byor la khyad 'phags dam pa'i bu/} /{legs byas yal ga ldan pa'i 'bras//} कुले महति वैदुष्यं वैदुष्ये विभवोद्भवः । विभवे सत्सुतोत्कर्षः फलं सुकृतशाखिनः ।। अ.क.३०१क/३९.४६.
yal ga non pa
वि. आनम्यमानशाखः — {de de na shing n+ya gro d+ha chen po zhig yod pa'i} … {yal ga non pa zhig gi drung na gnas shing 'dug go//} स तत्र महान्तं न्यग्रोधपादपं …आनम्यमानशाखं निश्रित्य विजहार जा.मा.१५७ख/१८२.
yal ga sna tshogs kyi 'od
ना. चित्रमञ्जरिप्रभासः, बोधिमण्डः — {rgyal po'i gnas rgyal mtshan gyi dam pa dang ldan pa der snying po byang chub yal ga sna tshogs kyi 'od ces bya ba zhig byung ste} तस्यां खलु पुनर्ध्वजाग्रवत्यां राजधान्यां चित्रमञ्जरिप्रभासो नाम बोधिमण्डोऽभूत् ग.व्यू.२७०क/३४८.
yal ga phra mo
पलाशम् — {zhi ba'i blo gros 'di lta ste/} {dper na shing rtsa ba nas bcad na yal ga dang lo ma dang yal ga phra mo thams cad skam par 'gyur ro//} तद्यथापि नाम शान्तमते वृक्षस्य मूलच्छिन्नस्य सर्वशाखापत्रपलाशाः शुष्यन्ति शि.स.१३३ख/१३०.
yal ga'i rtsa ba
शाखाशिफा — {yal ga'i rtsa ba 'phyang ba dang //} शाखाशिफावरोहः स्यात् अ.को.१५४ख/२.४.११.
yal ga'i rtse mo
पल्लवाग्रम् — {de nas rnam rgyal bum pa nyid/} /{yal ga'i rtse mo gos bzang can/} /{lto ba rin chen lngas gang ba/} /{sa lu skyes pas yongs bkang bzhag//} विजयकलशं (ततो) दद्यात् पल्लवाग्रं सुवस्त्रिणम् । पञ्चरत्नोदरं दिव्यं शालिजैः परिपूरितम् ।। हे.त.२५ख/८४.
yal dor
= {yal bar dor ba/}
yal 'dab
पल्लवः १. किसलयः — {byang chub shing gi yal 'dab ni/} /{rlung gzhon gyis bskyod g}.{yo ldan pa//} एता बालानिलोल्लासलोलपिप्पलपल्लवाः । अ.क.९६क/६४.१०४; {tsan+dan yal 'dab brlan pa dang} चन्दनपल्लवार्द्राः अ.क.३२ख/३.१५३; {'dod pa'i rlung gis rab bskyod pas/} /{lag pa'i yal 'dab g}.{yo ldan zhing //} मारमारुतसंचालसकम्पकरपल्लवा । अ.क.१४८क/१४.१०७; {lag pa'i 'khri shing sor mo rnams/} /{yal 'dab sen mo'i 'od zer ni/} /{me tog tu gyur dpyid kyi dpal/} /{khyod ni nged la mngon sum rgyu//} अङ्गुल्यः पल्लवान्यासन्कुसुमानि नखार्चिषः । बाहूलते वसन्तश्रीस्त्वं नः प्रत्यक्षचारिणी ।। का.आ.३२४ख/२.६७; {'dar bcas lag pa'i yal 'dab} सकम्पकरपल्लवा अ.क.२६२क/३१.३१; {mchu yi yal 'dab dmar po can/} /{bzhin} पाटलाधरपल्लवम् । मुखम् ना.ना.२३८ख/१२१; {sa gzhi ri ba'i rin po che/} /{brgya phrag lnga ni byas shes kyis/} /{blangs nas gos kyi yal 'dab la/} /{ras ma yis ni mdud par bcings//} कृतज्ञः पृथिवीमूल्यं रत्नानां शतपञ्चकम् । आदाय ग्रन्थिपट्टेन बबन्धांशुकपल्लवे ।। अ.क.३४४क/४५.२२; किसलयः, ओ यम् — {yal 'dab mngon par gsar pa lta bur mnyen gyur kyang /} /{sra zhing brtan pa dag ni rdo rje ltar gyur pa//} अभिनवकिसलयकोमलमनसामपि कुलिशकठिनधैर्याणाम् । अ.क.८८ख/६४.१; {lag g}.{yon yal 'dab dag la rnam par dkar ba'i gdong pa bzhag nas ni//} विपाण्डुरमाननं करकिसलये कृत्वा वामे ना.ना.२३२क/६५; प्रबालः, ओ लम् — {yal 'dab rol par bskyod pa yi/} /{myu gu mdzes dang ldan par byed//} कुरुते ललिताधूतप्रबालाङ्कुरशोभिनः ।। का.आ.३४०क/३.१५०; {ljon pa yal 'dab gos dmar dang //} आर्द्रांशुकप्रबालानाम्…शाखिनाम् का.आ.३४१क/३.१८०; शाखा — {dga' tshal ljon pa 'di rnams kyi/} /{'dab ma gsar pa gos bzang dang /} /{me tog do shal la sogs rgyan/} /{yal 'dab khang par gyur pa mtshar//} अंशुकानि प्रबालानि पुष्पं हारादिभूषणम् । शाखाश्च मन्दिराण्येषां चित्रं नन्दनशाखिनाम् ।। का.आ.३३१ख/२.२८७ २. = {le'u} परिच्छेदः — {zhes pa dge ba'i dbang pos byas pa'i byang chub sems dpa'i rtogs pa brjod pa dpag bsam gyi 'khri shing las/} {nga las nu'i rtogs pa brjod pa'i yal 'dab ste bzhi pa'o//} इति क्षेमेन्द्रविरचितायां बोधिसत्त्वावदानकल्पलतायां मान्धात्रवदानं नाम चतुर्थः पल्लवः अ.क.४६ख/४.१२०.
yal 'dab lnga pa
वि. पञ्चपल्लवा — {gang gi yal ga yal 'dab la/} /{me tog dmar po'i dog pa can/} /{'khri shing yal 'dab lnga pa ni/} /{skyed mos tshal 'dir bdag gis mthong //} अत्रोद्याने मया दृष्टा वल्लरी पञ्चपल्लवा । पल्लवे पल्लवे चार्द्रा यस्याः कुसुममञ्जरी ।। का.आ.३३८ख/३.११२.
yal 'dab can
• सं. = {ljon pa} शाखी, वृक्षः — {sta re rnon pos rtsa ba yongs bcad pa'i/} /{yal 'dab can bzhin 'dzin byed yu ba 'gyel//} कुठारधारापरिभूतमूलः पपात शाखीव धरावमूलः ।। अ.क.६७क/५९.१५५; • ना. पल्लविका, काचित् स्त्री — {bA rA Na sIr sngon byung ba/} /{pad ma zhes bya 'phreng rgyud mkhan/} … /{chung ma yal 'dab can zhes dang /} /{bu ni ut+pa la zhes pa dang //} वाराणस्यामभूत्पूर्वं मालिकः कमलाभिधः ।…पत्नी पल्लविका नाम पुत्रः कुवलयाभिधः । अ.क.२३८क/९०.२१.
yal 'dab lta bu
वि. पल्लवितः, ओ ता— {mchu mdzes dmar bas phye ba so yi 'od/} /{yal 'dab lta bu 'dzin cing rab smras pa//} उवाच शोणाधरकान्तिभिन्नां दन्तद्युतिं पल्लवितां दधानः ।। अ.क.३०ख/५३.३५.
yal 'dab mal stan
पल्लवानां प्रस्तरः — {lag pa dag la bzhin gyi pad ma nyal zhing yal 'dab mal stan la/} /{gdung bas nyen cing g}.{yo ba'i tshig ldan ri mo kun du nyams pa'i lus//} पाणौ शेते वदनकमलं प्रस्तरे पल्लवानां तापक्लान्ता तरलवचना स्रंसिनी गात्रलेखा । अ.क.१०९ख/६४.२५४.
yal 'dab gsar pa
नवपल्लवः — {'dab ma che hrul n+ya gro d+ha/} /{gang 'di rnying par mthong gyur pa/} /{'di'i yal 'dab gsar pa dang /} /{rang gi lus ni mtshungs pa dran//} योऽयं जीर्णमहाशाखः पुराणो दृश्यते वटः । तुल्यमेनं स्व– कायस्य स्मरामि नवपल्लवम् ।। अ.क.२०८ख/८६.९; बालपल्लवः — {yal 'dab gsar pas mdzes pa yi/} /{ljon pas drangs pa'i gzhon nu rnams/} /{pad mar mngon phyogs bung ba yis/} /{mig nas bzung ste 'gugs par byed//} निगृह्य नेत्रे कर्षन्ति बालपल्लवशोभिना । तरुणा तरुणान्कृष्टानलिनो नलिनोन्मुखाः ।। का.आ.३३५क/३.१३.
yal 'das
एलः, संख्याविशेषः म.व्यु.७७५९.
yal phyong
अपर्यन्तः, संख्याविशेषः — {sems can brgya'i phyir ma yin} … {sems can yal phyong gi phyir ma yin} न सत्त्वशतस्यार्थाय… न सत्त्वापर्यन्तस्य ग.व्यू.३७१क/८३.
yal phyong la bsgres pa
अपर्यन्तपरिवर्तः, संख्याविशेषः — {sems can brgya'i phyir ma yin} … {sems can yal phyong la bsgres pa'i phyir ma yin} न सत्त्वशतस्यार्थाय…न सत्त्वापर्यन्तपरिवर्तस्य ग.व्यू.३७१क/८३.
yal ba
• सं. १. उपेक्षणम् — {sems can} … {nad kyi sdug bsngal gyis nyam thag pa rnams la phan par 'dod pa'i phyir re zhig yal bar 'jog ste/} {yal bar 'dor pa'i bsam pa dang yongs su bskyab par mi bya ba'i bsam pas ni ma yin no//} व्याधिदुःखेन आर्तान् सत्त्वान् कञ्चित्कालमध्युपेक्षते हितकामतया । न चोपेक्षणाशयो भवति नापरित्राणाशयः बो.भू.१४२क/१८२ २. हानिः — {drod yal ba} उष्महानिः म.व्यु.६४५५ (९२क); सन्देहः — {de nas de bsgral phyir ni nges byas pa/} /{bdag gi srog yal bar yang mi sems pa//} ततस्तदुत्तारणनिश्चितात्मा स्वं प्राणसन्देहमचिन्तयित्वा । जा.मा.१५१ख/१७५; • भू.का.कृ. गतः — {mi} … {mthu zad pa dar yal ba} पुरुषः…आतुरो गतयौवनः ल.वि.९५ख/१३६.
yal bar 'jog
क्रि. अध्युपेक्षते — {nad kyi sdug bsngal gyis nyam thag pa rnams la phan par 'dod pa'i phyir re zhig yal bar 'jog ste} व्याधिदुःखेन आर्तान् सत्त्वान् कञ्चित्कालमध्युपेक्षते हितकामतया बो.भू.१४२क/१८२; द्र. {yal bar 'dor ba/}
yal bar 'jog pa
= {yal bar 'jog/}
yal bar dor
= {yal bar dor ba/} {yal bar dor nas} उपेक्ष्य — {de yal bar dor nas 'bras bu med par smra ba'i skyon gzhan gyis smras pa gang yin pa} तदुपेक्ष्य यश्– चायमसत्कार्यवादे दोषः परैरुक्तः त.प.१५३ख/३१.
yal bar dor du mi rung
क्रि. नोपेक्षितुमर्हति — {de'i phyir yang khyod lhag par yal bar dor du mi rung ngo //} अत एव तु त्वां विशेषतो नोपेक्षितुमर्हामि जा.मा.७७ख/८९.
yal bar dor ba
• क्रि. १. उपेक्षते — {sha zas bdag cag khrid gyur na/} /{yab cig ci phyir yal bar dor//} नीयमानौ पिशाचेन तात किं नावुपेक्षसे ।। जा.मा.५६क/६५ २. अभ्युपेक्षेत — {rtsa ba'i 'ong yal bar mi dor ro//} न मूलवृत्तिमभ्युपेक्षेरन् वि.सू.९८क/११८; • सं. उपेक्षा — {dam pa min pa'i bya ba ni dam pas yal bar dor ba'i rigs//} उपेक्षैव साधूनां युक्ताऽसाधौ क्रियाक्रमे । प्र.अ.४२ख/४८; द्र. {yal bar 'dor ba/} {yal bar bor ba/}
yal bar 'dor
= {yal bar 'dor ba/}
yal bar 'dor ba
• क्रि. उपेक्षते — {byang chub sems dpa' sems can ma rungs pa rnams dang tshul khrims 'chal pa rnams} … {yal bar 'dor ba} बोधिसत्त्वो रौद्रेषु दुःशीलेषु च…उपेक्षते बो.भू.८८ख/११२; • सं. उपेक्षा — {yal bar 'dor bas ji ltar sems can rnams 'joms she na} कथमुपेक्षया सत्त्वानुपहन्ति सू.व्या.२२१क/१२८; उपेक्षणम् — {sems can} … {nad kyi sdug bsngal gyis nyam thag pa rnams la phan par 'dod pa'i phyir re zhig yal bar 'jog ste/} {yal bar 'dor pa'i bsam pa dang yongs su bskyab par mi bya ba'i bsam pas ni ma yin no//} व्याधिदुःखेन आर्तान् सत्त्वान् कञ्चित्कालमध्युपेक्षते हितकामतया । न चोपेक्षणाशयो भवति नापरित्राणाशयः बो.भू.१४२क/१८२; अध्युपेक्षणम् — {gnyid kyi rgyu zhes bya ba ni 'di lta ste/} {nyam chung ba dang} … {rtsom pa thams cad yal bar 'dor ba dang} मिद्धनिमित्तं तद्यथा दौर्बल्यम्… सर्वारम्भाणामध्युपेक्षणम् अभि.स.भा.७ख/८; • वि. रूक्षः — {gzhan don yal bar 'dor ba ni gzhan gyi don la phyir phyogs pa'o//} परार्थरूक्षं परार्थविमुखम् बो.प.९६ख/६२; • द्र. {yal bar dor ba/} {yal bar bor ba/}
yal bar 'dor ba las gyur pa
पा. अध्युपेक्षणगतम्, प्रायश्चित्तिकभेदः — {yal bar 'dor ba las gyur pa'i ltung byed} * {bzhi'o//} ( इति) अध्युपेक्षणगतं (प्रायश्चि– त्तिकम्) वि.सू.५२ख/६७.
yal bar 'dor bar 'gyur
क्रि. उपेक्ष्यति — {btsun pa bcom ldan 'das bdag cag gis yul de yal bar bor na yul na gnas pa'i lha'i tshogs thams cad kyis kyang yul de yal bar 'dor bar 'gyur ro//} भदन्त भगवन् विषयमस्माकमुपेक्षन्तः सर्वविषयवासिनो देवगणास्तं विषयमुपेक्ष्यन्ति सु.प्र.२४ख/४८.
yal bar 'dor bar byed
द्र.— {phung bar byed pa'i dgra bo de/} /{su zhig yal bar 'dor bar byed//} इत्यनर्थकरं शत्रुं को ह्युपेक्षितुमर्हति ।। जा.मा.११४ख/१३३.
yal bar bor
= {yal bar bor ba/} {yal bar bor na} उपेक्षन् — {btsun pa bcom ldan 'das bdag cag gis yul de yal bar bor na yul na gnas pa'i lha'i tshogs thams cad kyis kyang yul de yal bar 'dor bar 'gyur ro//} भदन्त भगवन् विषयमस्माकमुपेक्षन्तः सर्वविषयवासिनो देवगणास्तं विषयमुपेक्ष्यन्ति सु.प्र.२४ख/४८; अध्युपेक्षन्— {bcos su mi rung ba'i rang bzhin can zhig ste/} {gtam byar mi rung ba dang bka' blo mi bde zhing kun nas mnar sems kyi shas che ba la yal bar bor na nyes pa med do//} अनापत्तिरसाध्यरूपमकथ्यं दुर्वचसमाघातबहुलमध्युपेक्षतः बो.भू.९७क/१२३.
yal bar bor nas
अध्युपेक्ष्य — {de tshe 'di la rang gi bde bar gnas pa yal bar bor nas gzhan dag gi don la sbyor ba yin} सोऽध्युपेक्ष्य स्वं दृष्टधर्मसुखविहारं परेषामर्थाय प्रयुज्यते बो.भू.१२७क/१६३; बो.भू.९३ख/११९.
yal bar bor ba
• क्रि. उपेक्षते— {yul na nyes byed gnas pa dag/} /{gang tshe rgyal pos yal bor ba//} यदा ह्युपेक्षते राजा दुष्कृतं विषये स्थितम् । सु.प्र.३८क/७२; • सं. उपेक्षा — {nyes par byas pa yal bor ba/} /{de tshe chos min shin tu 'phel//} दुष्कृतानामुपेक्षायामधर्मो वर्धते भृशम् ।। सु.प्र.३८क/७१; {bskyab par bya ba'i sems can yal bar bor na ngo tsha ba'i phyir ro//} त्रातव्यसत्त्वोपेक्षया लज्जनात् सू.व्या.२२१ख/१३०; अध्युपेक्षा — {skyon med g}.{yul ngor rab tu dpa' ba dang /} /{mtshon cha'i dgra thabs mkhas pa de lta bu/} /{rgyal pos yal bar bor zhing ma bkur na/} /{dgra las rgyal ba'i dbu rmog btsan mi 'gyur//} अदृष्टदोषं युधि दृष्टविक्रमं तथा बलं यः प्रथितास्त्रकौशलम् । विमानयेद्भूपतिरध्युपेक्षया ध्रुवं विरुद्धः स रणे जयश्रिया ।। जा.मा.१३८ख/१६१; • भू.का.कृ. उपेक्षितः — {dogs pa'i dbang gis bdag gis yal bar bor/} /{de bas bzod par mdzod la ma bzhud bzhugs//} उपेक्षिता कार्यवशान्मया च तत्क्षम्यतां तिष्ठ च साधु मा गाः ।। जा.मा.१३१क/१५१; • द्र.— {yal bar dor ba/} {yal bar 'dor ba/}
yal bar bya ba
अपहरणम् — {bdog pa thams cad yal bar bya ba'i skugs kyi gta' bzhag go/} सर्वस्वापहरणे बन्धनिक्षेपः कृतः अ.श.२७क/२३.
yal bar ma dor
= {yal bar mi dor/}
yal bar mi dor
• क्रि. नाभ्युपेक्षेत — {de yal bar mi dor ro//} नैतदभ्युपेक्षेरन् वि.सू.७८ख/९५; {rtsa ba'i 'ong yal bar mi dor ro//} न मूलवृत्तिमभ्युपेक्षेरन् वि.सू.९८क/११८; • सं. अनुपेक्षणम्— {sbrum ma dben par bzhag go/} /{der dge slong ma rnams kyis yal bar mi dor ro//} प्रतिगुप्तेरन्तर्वर्त्यास्थानम् । अनुपेक्षणमत्र भिक्षुणीभिः वि.सू.२४क/२९; • भू.का.कृ. न विमुक्तवान् — {mjug tu'ang khyod kyis shin tu ni/} /{dka' spyad yal bar ma dor ro//} अतिदुष्करकारित्वमन्तेऽपि न विमुक्तवान् ।। श.बु.११५ख/१४४.
yal bar mi dor ba
= {yal bar mi dor/}
yal bar mi 'dor
= {yal bar mi 'dor ba/}
yal bar mi 'dor ba
• क्रि. नोपेक्षते — {snying rje chen po dang ldan pa rnams ni bdag la gsod par byed pa rnams kyang nyam nyes par gyur na/} {snying brtse bar byed kyi/} {yal bar mi 'dor ro//} जिघांसुमप्यापद्गतमनुकम्पन्त एव महाकारुणिका नोपेक्षन्ते जा.मा.१४५ख/१६९; नाभ्युपेक्षते — {de dag na ba'am mi dga' bas thebs na yang nad zhi bar bya ba dang yid mi dga' ba bsal ba'i phyir rnam pa thams cad du yal bar mi 'dor ro//} व्याधितांश्चैतां विमनस्कं वा सर्वथा नाभ्युपेक्षते व्याधिप्रशमाय दौर्मनस्यापगमाय बो.भू.१८८क/२५०; • वि. अनुपेक्षकः — {tshad med pa dang ldan pa ni mdza' bo chen po dang 'dra ste/} {gnas skabs thams cad du sems can thams cad yal bar mi 'dor ba'i phyir ro//} अप्रमाणसहगतो महासुहृत्सन्निभः सर्वावस्थं सत्त्वानुपेक्षकत्वात् सू.व्या.१४१क/१८.
yal bar bzhag
क्रि. उपेक्षते — {de bzhin gshegs pas bdag cag dman pa la mos par mkhyen to/} /{de'i slad du bcom ldan 'das kyis bdag cag yal bar bzhag go//} प्रजानाति च तथागतोऽस्माकं हीनाधिमुक्तिकताम्, ततश्च भगवानस्मानुपेक्षते स.पु.४३क/७५.
yal bor
= {yal bar bor ba/}
yal bor ba
= {yal bar bor ba/}
yal me
= {me lce} अर्चिः, अग्निज्वाला — {lha mchod gnyis so 'bar ba dang /} /{me lce yal me 'bar ba dang /} /{nyal ldan 'di ni mo yin no//} वह्नेर्द्वयोर्ज्वालकीलावर्चिर्हेतिः शिखा स्त्रियाम् । अ.को.१३१ख/१.१.५८; अर्च्यते अर्चिः । सान्तः । अर्च पूजायाम् । स्त्रीपुंनपुंसकेषु अर्चिःशब्दः । प्रायेण अर्चिःशब्दः स्त्रीत्येके अ.वि.१.१.५८.
=* >विपर्यम्, संख्याविशेषः — {lam lum lam lum na yal yol lo//} {yal yol yal yol na khral khrul lo//} थवनं थवनानां विपर्यम्, विपर्यं विपर्याणां समयम् ग.व्यू.३क/१०३; विपासम्— {sems can brgya'i phyir ma yin} … {sems can yal yol gyi phyir ma yin} न सत्त्वशतस्यार्थाय… न सत्त्वविपासस्य ग.व्यू.३७०क/८२; विवरम् म.व्यु.७८५३ (११०ख).
अरुचिः — {sgregs pa 'gag na yi ga 'chus/} /{lus 'dar} उद्गारस्यारुचिः कम्पः अ.हृ.( {he} )50 ख/१.४.८; {rims dang yi ga 'chus dang gzer/} /{de bzhin nad ni 'brum bu yis//} … {btab par gyur} ज्वरारोग (रुचि?) शूलैस्तु व्याधिभिः स्फोटकैः सदा । क्लिश्यन्ते म.मू.१९९ख/२१५.
yi ge
१. अक्षरम् — {gang phyir mdza' ba'i dbang gyur mas/} /{mdza' bo'i bgrod pa 'gog byed pa/} /{tshig rtsub yi ge sngon 'gro can/} /{de ni rtsub mos 'gog pa'o//} इत्येष परुषाक्षेपः परुषाक्षरपूर्वकम् । कान्तस्याक्षिप्यते यस्मात् प्रस्थानं प्रेमनिघ्नया ।। का.आ.३२७क/२.१४३; {tshig ngag yi ge'i rim pa yis//} पदवाक्याक्षरक्रमम् त.स.९७ख/८६८; {sa bon gyi yi ge rnams} बीजाक्षराणि वि.प्र.५३ख/४.८२; {ming gi dang po'i yi ge} नामस्याद्यक्षरम् वि.प्र.७९ख/४.१६७; {gang dag yi ge drug pa'i rig sngags chen mo 'di 'dzab tu bgyid pa} य इमां षडक्षरीं महाविद्यां जपन्ति का.व्यू.२३४ख/२९७; व्यञ्जनम् — {yi ge ni rang gi mtshan nyid kyis snang bar byed pas na yi ge'o//} स्वलक्षणेन व्यज्यते इति कृत्वा व्यञ्जनम् ल.अ.१००ख/४७; {rnam par dpyod pa'i sems ni/} {gang gis don dang yi ge dpyod par byed pa'o//} विचारणाचित्तं येनार्थं व्यञ्जनं च विचारयति सू.व्या.१९०क/८८; {tshad yod par gnas pa ni yi ge rnams so//} {tshad med par gnas pa ni ming dang tshig dag go//} परिमाणवृत्तिं च व्यञ्जनानाम्, अपरिमाणवृत्तिं च नामपदयोः सू.व्या.१६७ख/५९; {btsun pa ston pa dang nyan thos rnams 'di lta ste/} {tshig gi mchog gis 'di kho na ltar don dang don du 'thun zhing 'dra ba dang /} {tshig dang tshig tu 'thun zhing 'dra ba dang /} {yi ge dang yi ger 'thun zhing 'dra ba ni ngo mtshar lags so//} आश्चर्यं भदन्त, यावच्छास्तुः श्रावकाणां च अर्थेनार्थः, पदेन पदम्, व्यञ्जनेन व्यञ्जनं संस्यन्दते समेति यदुताग्रपदैः अ.श.२५९क/२३७; वर्णः — {tshig dang ngag gi tshogs zhes bya/} /{yi ge kho na de ltar bshad//} पदवाक्यसमूहाख्या वर्णा एव तथोदिताः ।। त.स.१०१ख/८९५; {gang dang gang yi ge yin pa de ni shin tu tha dad pa'i ga nyid kyi rten du 'gyur ba ma yin te/} {dper na yi ge kha la sogs pa bzhin no//} यो वर्णः सोऽत्यन्तनिष्कृष्टगत्वाधारो न भवति, यथा खकारादिवर्णः त.प.१३८ख/७२८; {de bzhin brda ni ma rtogs dang /} /{yi ge rnams ni ma thos kyang /} /{de las byung ba'i don shes ni/} /{'byung 'gyur nus rgyu nyer gnas phyir//} सङ्केतानवबोधेऽपि वर्णानामश्रुतावपि । तद्भाव्यर्थेषु विज्ञानं शक्तकारणसन्निधेः ।। त.स.९८ख/८७६; {tha ma'i yi ge} अन्त्यवर्णः त.प.२०५ख/ ८७९ २. = {yi ge'i dbyibs} लिपिः — {kye slob dpon yi ge drug cu rtsa bzhi po de dag gi nang nas bdag la gang bslab} आसां भो उपाध्याय चतुष्षष्टीलिपीनां कतमां त्वं शिष्यापयिष्यसि ल.वि.६६ख/८८; {yi ge dang rtsis dang shod dgod pa dang bgrang ba dang lag rtsis kyis lo tog la sogs pa dang rnyed pa la sogs pa'i 'bras bu mngon par 'grub pa gang yin pa} लिपिगणनन्यसनसंख्यामुद्रया सस्यादिकं लाभादिकं च फलमभिनिर्वर्तयति बो.भू.५५ख/७२; {yi ge mkhas pa} लिपिप्रवीणः अ.क.२१२ख/२४.५१ ३. पत्रम् — {yi ge 'debs byed smra ba po/} /{bdag cag 'tsho thabs 'di yang ngan//} इयं दुर्जीविकाऽस्माकं पत्राल– म्बनवादिनाम् । अ.क.३०३क/३९.६५; लेखः — {yi ger bri bar bya'o//} लिखेल्लेखम् वि.सू.९८ख/११८; {skyes pa'i rabs la sogs pa'i ri mo dang sangs rgyas kyi bka'i yi ge dag kyang ngo //} जातकादिचित्रबुद्धवचनलेखयोश्च वि.सू.९४क/११२; लेख्यम् — {sangs rgyas rtogs brjod rnam mang rmad byung dpag bsam 'khri shing 'di/} /{mig gi bdud rtsi rab skyed yi ge'i rang bzhin dag tu 'khrungs//} चि (ने लि.पा.)त्रामृतप्रचितलेख्यमयी बभूव बुद्धाव– दानविविधाद्भुतकल्पवल्ली ।। अ.क.२९१क/१०८.१; • उ.प. १. कारः — {yi ge a sogs pa} अकारादि त.प. ११९ख/६९०; {yi ge ga} गकारः त.स.७८क/७२८; {ka yig la sogs pa gsal byed kyi phreng ba} ककारादिव्यञ्जनपङ्क्तिः वि.प्र.१४७क/१, पृ.४६; {khro bo'i rgyal po dran nas yi ge hUM rab tu sbyar ba byas na/} {de'i mod la 'byer bar 'gyur ro//} क्रोधराजं स्मृत्वा हुँकारः प्रयोक्तव्यः । तत्क्षणादेव नश्यते म.मू.२८०ख/४३९; । {e waM gi yi ge} एवंकारः वि.प्र.१३६क/१.१; {yang yig gis gnam stong gi mtshams su yang ngo //} चकारादमावस्याच्छेदे च वि.प्र.१८९क/१.५२; {dbyangs ni a yig la sogs pa thung ngu dang ring po bcu gnyis} मात्रा अकारादयो ह्रस्वदीर्घा द्वादश वि.प्र.१८६ख/५.८ २. लिपिबोधकोत्तरपदमात्रम् — {tshangs pa'i yi ge'am kha ro sti'i yi ge'am pad ma'i snying po'i yi ge'am} … {gdeg pa bskor ba'i yi ge'am} … {kye slob dpon yi ge drug cu rtsa bzhi po de dag gi nang nas bdag la gang bslab} ब्राह्मीखरोष्टीपुष्करसारिं…उत्क्षेपावर्तलिपिं…आसां भो उपाध्याय चतुष्षष्टीलिपीनां कतमां त्वं शिष्यापयिष्यसि ल.वि.६६ख/८८; • पा. लिपिः, कलाविशेषः — {mchongs pa dang yi ge dang lag rtsis dang rtsis dang grangs dang gyad kyi 'dzin stangs dang rgyang nas phog pa dang} … {spos sbyar ba la sogs pa'i sgyu rtsal} … {thams cad la} लङ्घिते… लिपिमुद्रागणनासं– ख्यसालम्भधनुर्वेदे… गन्धयुक्तौ—इत्येवमाद्यासु सर्वकर्मकलासु ल.वि.८०क/१०८.
yi ge klag pa'i mig 'or
=* पा. पठितम्, कलाविशेषः — {mchongs pa dang} … {yi ge klag pa'i mig 'or dang} … {spos sbyar ba la sogs pa'i sgyu rtsal} … {thams cad la} लङ्घिते…पठिते…गन्धयुक्तौ — इत्येवमाद्यासु सर्वकर्मकलासु ल.वि.८०ख/१०८.
yi ge bkod
= {yi ge bkod pa/}
yi ge bkod pa
वर्णविन्यासः — {mnyam pa sbyor ba mi mnyam bral/} /{de ni 'jam rtsub bar ma ste/} /{sbyor ba 'jam rtsub bar ma yi/} /{yi ge bkod pa'i skye gnas can//} समं बन्धेष्वविषमं ते मृदुस्फुटमध्यमाः । बन्धा मृदुस्फुटोन्मिश्रवर्णविन्यासयोनयः ।। का.आ.३२०क/१.४७; द्र. {yi ge dgod pa/}
yi ge bskor ba
वर्णावृतिः — {rkang pa rnams dang tshig rnams la/} /{yi ge bskor ba rjes su khrid/} /{snga ma'i nyams myong 'du byed ni/} /{rtogs byed gal te mi ring nyid//} वर्णावृतिरनुप्रासः पादेषु च पदेषु च । पूर्वानुभवसंस्कारबोधिनी यद्यदूरता ।। का.आ.३२०क/१.५५.
yi ge mkhas pa
वि. लिपिप्रवीणः — {de nas gzhon nu skyed bsrings shing /} /{rig kun legs par pha rol phyin/} /{yi ge mkhas pas tshangs pa yi/} /{yi ge mngon gsar rnam par sprul//} वर्धमानः कुमारोऽथ सर्वविद्यासु पारगः । लिपिप्रवीणोऽभिनवां लिपिं ब्राह्मीं विनिर्ममे ।। अ.क.२१२ख/२४.५१.
yi ge 'khor lo mi zad pa'i mtha' rnam par 'byed pa
पा. चक्राक्षराकारकोटिविचयम्, प्रज्ञापारमितामुखम् — {Na zhes bya ba brjod pa dang /} {shes rab kyi pha rol tu phyin pa'i sgo yi ge 'khor lo mi zad pa'i mtha' rnam par 'byed pa zhes bya ba khong du chud do//} णकारं परिकीर्तयतः चक्राक्षराकारकोटिवचनं (विचयं पा.भे.) नाम प्रज्ञापा– रमितामुखमवक्रान्तम् ग.व्यू.२७५क/३५४.
yi ge 'khor lo'i rgyud kyi rgyan
पा. चक्राक्षरपरिवर्तव्यूहः, धर्मपर्यायः — {de dag la dra byi la'i sprin gyis chos kyi rnam grangs yi ge'i 'khor lo'i rgyud kyi rgyan ces bya ba de nyid rgya cher yang dag par bstan te} मेघो द्रमिडस्तमेव चक्राक्षरपरिवर्तव्यूहं धर्मपर्यायं विस्तरेण सम्प्रका– शयति ग.व्यू.३४०क/६०.
yi ge 'khrul ba
वैवर्ण्यः मि.को.३०ख ।
yi ge ga
ना. गकारः, नृपः — {sdom brtson rgyal po'i tshul gyis ni/} /{'byung bar 'gyur bar the tshom med/} /{dper na ma khol zhes bya dang /} … {yi ge ga zhes} भविष्यन्ति न सन्देहो यतयो राज्यवृत्तिनः ।। तद्यथा मातृचीना (?चे– टा)ख्यः…गकाराख्यः म.मू.३२५ख/५१०.
yi ge ga min
अगकारः — {yi ge ga min las ldog pas/} /{ga yig rnam pa nyid du 'gyur//} अगकारपरावृत्तगवर्णाभाव (र्णाकार भो.पा.)तो भवेत् । त.स.९०ख/८१८.
yi ge dgod pa
अक्षरन्यासः — {de nas rab mchog ro yi rigs rnams dag gi zhes pa phung po drug po rnams kyis mig la sogs pa rnams kyi yi ge dgod pa ste/} {gzugs la sogs pa'i yul la rab tu 'jug pa'o//} ततः प्रवररसकुलैरिति षट्स्कन्धैश्चक्षुरादीनामक्षरन्यासो रूपादिविषयप्रवृत्तिरिति वि.प्र.६५क/४.११४; द्र.— । {yi ge bkod pa/}
yi ge brgya pa'i sgrub thabs
शताक्षरसाधनम् — {dam tshig gsum bkod pa'i rgyal po'i yi ge brgya pa'i sgrub thabs} त्रिसमयव्यूहराजशताक्षरसाधनम् क.त.२६९७.
yi ge brgyad las skyes pa
वि. अष्टाक्षरजः, ओ जा — अ … {nag mo 'bar ma} … {de ltar yi ge brgyad las skyes pa nus ma brgyad do//} अ…कृष्णदीप्ता…एवमष्टाक्षरजाः शक्तयोऽष्टौ वि.प्र.५३क/४.८१.
yi ge lnga'i bdag nyid
वि. पञ्चाक्षरात्मकः — {brtsegs pa zhes pa ni yi ge so sor yi ge lnga'i bdag nyid brtsegs pa'o//} कूट इति । कूटं पञ्चाक्षरात्मकं प्रत्येकाक्षरैः वि.प्र.५५क/४.८५.
yi ge cig car snang ba
सकृद्वर्णप्रतिभासः — {de'i tshe lcug ma dang ta la dang mtsho dang ro zhes bya ba de lta bu la sogs pa la shes pa re res bar du chod pa'i phyir yi ge thos pa rnams shin tu myur bar 'jug pa yod pa'i phyir yi ge cig car snang bar 'gyur la} तदा लता तालः, सरो रसः—इत्येवमादावेकैकज्ञानव्यवधानाद् वर्णश्रुतीनामत्यर्थं लघुवर्तनमस्तीति सकृद्वर्णप्रतिभासः प्राप्नोति त.प.७ख/४६०.
yi ge gcig gi sgra
एकाक्षररुतम् — {chos kyi stan la 'dug cing} … {'dod na yi ge gcig gi sgra las chos thams cad kyi tshig rab tu phye ba'i sgra 'byung bar byed do//} स धर्मासने निषण्णः… आकाङ्क्षन् एकाक्षररुतात्सर्वधर्मपदप्रभेदरुतं निश्चारयति द.भू.२५६ख/५३.
yi ge gcig pa
वि. एकमक्षरम् — {de bzhin rgyal po di lI pa/} /{yi ge gcig pa'i sngags kyang grub//} दिलीपस्य तथा मन्त्रं सिद्धमेकमक्षरम् ।। म.मू.३०५क/४७५.
yi ge lci yang
शिक्षा, वेदाङ्गविशेषः — {mchongs pa dang} … {yi ge lci yang dang} … {spos sbyar ba la sogs pa'i sgyu rtsal} … {thams cad la} लङ्घिते…शिक्षायां…गन्धयुक्तौ—इत्येवमाद्यासु सर्वकर्मकलासु ल.वि.८०ख/१०८.
yi ge mchog
वि. अक्षरोत्तरः — {sbyar ba srog chung yi ge mchog/} /{lhod pa nyid kyis ma reg pa'o//} श्लिष्टमस्पृष्टशैथिल्यमल्पप्राणाक्षरोत्तरम् । का.आ.३१९ख/१.४३.
yi ge nyams pa
वर्णनाशः — {de nas nges pa'i tshig gi mtshan nyid las yi ge nyams pa yod ces pas ma yig rnam par phral nas A yig dbyi bar bya'o//} ततो निरुक्तिलक्षणे वर्णनाशोऽस्तीति मकारं विश्लिष्य अन्त आकारो लोप्यः वि.प्र.१२८क/३.५६.
yi ge nyid
१. अक्षरत्वम् — {de yi tshe/} /{yi ge nyid dang bral 'gyur te/} /{sngar yod bdag ni 'jig phyir ro//} तदा । अक्षरत्ववियोगः स्यात् पौरस्त्यात्मविनाशतः ।। त.स.६ख/८७ २. वर्ण एव — {yi ge nyid kyi rim pa dang ldan pa rjod par byed pa yin pa} वर्णा एव क्रमोपसृष्टा वाचका इति त.प.१५७क/७६७.
yi ge nyung ba nyid
ऊनवर्णता — {zla ba'i 'od zer rab bsil bas/} /{reg ces yi ge nyung ba nyid/} /{sahA kAra'i lo 'dab gsar pa rnams/} /{snum zhes yi ge lhag pa 'o//} इन्दुपादाः शिशिराः स्पृशन्तीत्यूनवर्णता । सहकाररस्य किसलयान्यार्द्राणीत्यधिकाक्षरम् ।। का.आ.३४०क/३.१५७.
yi ge mnyam par 'god pa
पा. समाक्षरावकारः, समा– धिविशेषः — {yi ge mnyam par 'god pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} समाक्षरावकारो नाम समाधिः म.व्यु.५७१ (१३ख).
yi ge rtag smra
वर्णनित्यत्ववादी — {des na yi ge rtag smra la/} /{tshig rtag nyid du grub pa yin//} तेन नित्यं पदं सिद्धं वर्णनित्यत्ववादिनाम् ।। त.स.८४क/७७२.
yi ge mtha' dag snang ba
वि. समस्तवर्णनिर्भासि — {yi ge mtha' dag snang ba'i dran pa'i shes pa} समस्तवर्णनिर्भासि स्मार्तज्ञानम् त.प.२०५ख/८७९.
yi ge 'thor ba
प्रकीर्णाक्षरम् — {zhes pa smra ba'i pha ma la/} /{spyi bo 'dar bas phyag 'tshal nas/} /{bzod dka' srog ni rab g}.{yo zhing /} /{yi ge 'thor bar rab smras pa//} इति ब्रुवाणौ पितरौ शिरःकम्पेन निःसहः । स प्रणम्योच्चलत्प्राणः प्रकीर्णाक्षरमभ्यधात् ।। अ.क.३१२क/१०८.१७२.
yi ge dang po
आद्यक्षरम् — {de bzhin du bsgrub bya'i ming gi ye ge gal te sgrub pa po'i ming gi yi ge dang po'i dgrar gyur na/} {de'i tshe sgrub pa po 'chi bar 'gyur} तथा नामाक्षरं साध्यस्य यदि साधकनामाद्यक्षरस्य शत्रुर्भवति, तदा साधकस्य मरणं भवति वि.प्र.८०ख/४.१६८; प्रथमाक्षरम् — {gzhom du med pa 'di'i ming gi mtshan ma ni lho dang byang dang shar dang nub kyi dbus su gri gug gi rnam par ri mo tsam brjod du med pa ste/} {stong pa chen po'i yi ge dang po'o//} अस्यानाहतस्य संज्ञाचिह्नं सव्यवामपूर्वापरमध्ये कर्त्तिकाकारं रेखामात्रमनुच्चार्यं प्रथमाक्षरमहाशून्यमिति वि.प्र.१४९क/१.२.
yi ge dang bral ba
पा. अक्षरापगतः, समाधिविशेषः — {yi ge dang bral ba zhes bya ba'i ting nge 'dzin} अक्षरापगतो नाम समाधिः म.व्यु.५७२ (१३ख).
yi ge dam pa
पा. परमाक्षरः — {de nyid srog chags rnams kyi srog/} /{de nyid yi ge dam pa nyid//} स एव प्राणिनां प्राणः स एव परमाक्षरः । हे.त.११ख/३६; {a ni yig 'bru kun gyi mchog/} /{don chen yi ge dam pa yin//} अकारः सर्ववर्णाग्र्यो महार्थः परमाक्षरः ।। वि.प्र.१३८क/१, पृ.३७.
yi ge drug bcu rtsa bzhi
चतुष्षष्टीलिपयः — {kye slob dpon yi ge drug cu rtsa bzhi po de dag gi nang nas bdag la gang bslab} आसां भो उपाध्याय चतुष्षष्टीलिपीनां कतमां त्वं शिष्यापयिष्यसि ल.वि.६६ख/८८; द्र.— । १. {tshangs pa'i yi ge} ब्राह्मी, २. {kha rosti'i yi ge} खरोष्टी, ३. {pad ma'i snying po'i yi ge} पुष्करसारी, ४. {ang ga'i yi ge} अङ्गलिपिः, । ५. {bang ga'i yi ge} वङ्गलिपिः, ६. {yul ma ga d+ha'i yi ge} मगधलिपिः, ७. {bkra shis pa'i yi ge} मङ्गल्यलिपिः, ८. {sor mo pa'i yi ge} अङ्गुलीयलिपिः, ९. {sha ka ri'i yi ge} शकारिलिपिः, ०. {ya ba na'i yi ge} (?) 10. {bag le ba'i yi ge} ब्रह्मवलि(?द्र. {bag le ba} वक्कलिः म.व्यु.८५क)लिपिः, ११. {pa ru sha'i} (/ {rtsub mo'i} ) {yi ge} पारुष्यलिपिः, १२. {'gro lding ba'i yi ge} द्राविडलिपिः, १३. {ki ra ta'i} (/ {mon yul gyi} ) {yi ge} किरातलिपिः, १४. {lho phyogs pa'i yi ge} दाक्षिण्यलिपिः, १५. {drag shul can gyi} (/ {drag pa'i} ) {yi ge} उग्रलिपिः, १६. {grangs kyi yi ge} संख्यालिपिः, १७. {rjes su mthun pa'i yi ge} अनुलोमलिपिः, १८. {spyi'u tshugs pa'i yi ge} अवमूर्धलिपिः, । १९. {bru sha'i yi ge} दरदलिपिः, २०. {ka sha'i yi ge} खाष्यलिपिः, २१. {rgya'i} (/ {rgya nag gi} ) {yi ge} चीन– लिपिः, २२. {phu} (? {lu} ) {na'i yi ge} लूनलिपिः, २३. {hu na'i yi ge} हूणलिपिः, २४. {yi ge 'bring dang rgyas par bri ba'i yi ge} मध्याक्षरविस्तरलिपिः, २५. {rgyal gyi yi ge} पुष्प (ष्य भो.पा.)लिपिः, २६. {nam mkha' lding gi yi ge} गरुडलिपिः, २७. {lha'i yi ge} देवलिपिः, २८. {klu'i yi ge} नागलिपिः, । २९. {gnod sbyin gyi yi ge} यक्षलिपिः, ३०. {dri za'i yi ge} गन्धर्वलिपिः, ३१. {mi'am ci'i yi ge} किन्नरलिपिः, ३२. {lto 'phye chen po'i yi ge} महोरग– लिपिः, ३३. {lha ma yin gyi yi ge} असुरलिपिः, ३४. {ri dwags kyi 'khor lo pa'i yi ge} मृगचक्रलिपिः, ३५. {khwa skad shes pa'i yi ge} वायसरुतलिपिः, । ३६. {sa bla'i lha'i yi ge} भौमदेवलिपिः, ३७. {bar snang gi lha'i yi ge} अन्– तरीक्षदेवलिपिः, ३८. {nub kyi ba glang spyod kyi yi ge} अपरगोदानीलिपिः, ३९. {byang gi sgra mi snyan gyi yi ge} उ– त्तरकुरुद्वीपलिपिः, ४०. {shar gyi lus 'phags po'i yi ge} पूर्वविदेहलिपिः, ४१. {gdeg pa'i yi ge} उत्क्षेपलिपिः, । ४२. {gzhag pa'i yi ge} निक्षेपलिपिः, ४३. {bsnan pa'i yi ge} प्रक्षेपलिपिः, ४४. {rgya mtsho'i yi ge} सागरलिपिः, ४५. {rdo rje'i yi ge} वज्रलिपिः, ४६. {spring yig dang lan gyi yi ge} लेखप्रतिलेखलिपिः, ४७. {rnam 'thor gyi yi ge} विक्षेपलिपिः; ४८. {rings med kyi yi ge} अनुद्रुत (अद्रुत भो.पा.)लिपिः, ४९. {bstan bcos bskor ba'i yi ge} शास्त्रावर्ता, ५०. {rtsis bskor ba'i yi ge} गणनावर्तलिपिः, । ५१. {gdeg pa bskor ba'i yi ge} उत्क्षेपावर्तलिपिः, ५२. {gzhag pa bskor ba'i yi ge} निक्षेपावर्तलिपिः, ५३. {rkang pas bris pa'i yi ge} पादलिखितलिपिः, ५४. {tshig lan lan gnyis su gdab pa'i tshig gi mtshams kyi yi ge'am tshig gi mtshams bcur brgyud pa'i yi ge} द्विरुत्तरपदसन्धिलिपिः यावद्दशोत्तरपदसन्धिलिपिः, ५५. {bla thabs su bsnan} (/ {bar ma bsgrub} ) {pa'i yi ge} मध्याहारिणीलिपिः, ५६. {sgra thams cad kun tu sdud pa'i yi ge} सर्वरुतसंग्रहणीलिपिः, ५७. {rig pa dang 'thun pa'i yi ge'am rnam par 'dres pa'i yi ge} विद्यानुलोमाविमिश्रितलिपिः, ५८. {drang srong gi dka' thub spyad pa'i yi ge} ऋषितपस्तप्ता, ५९. {lha'i nges pa'i yi ge} रोचमाना, ६०. {sa blta ba'i yi ge} धरणीप्रेक्षिणीलिपिः, ६१. {nam mkha' blta ba'i yi ge} गगनप्रेक्षिणीलिपिः, ६२. {sman thams cad kyi rgyu 'thun pa'i yi ge} सर्वौषधिनिष्यन्दा, ६३. {snying po thams cad kun tu sdud pa'i yi ge} सर्वसारसंग्रहणी, ६४. {'byung po thams cad kyi sgra sdud pa'i yi ge} सर्वभूतरुतग्रहणी ल.वि.६६ख/८८.
yi ge drug pa
वि. षडक्षरी — {rigs kyi bu'am rigs kyi bu mo la la zhig yi ge drug pa'i rig sngags chen mo 'di zlos par byed na de ni spobs pa mi zad par 'gyur ro//} यः कश्चित् कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा इमां षडक्षरीं महाविद्यां जपन्ति सोऽक्षयप्रतिभानो भवति का.व्यू.२३०ख/२९३; का.व्यू.२१६क/२७५.
yi ge 'dri ba
= {yi ger 'dri ba/}
yi ge d+ha
ना. धकारः, यतिः — {yi ge d+ha zhes sdom brtson nyid/} /{lho yi phyogs su rnam par bsgrags//} थकाराद्यो– (धकाराख्यो भो.पा.) यतिश्चैव विख्यातो दक्षिणां दिशि । म.मू.३२५ख/५१०.
yi ge pa
= {yig mkhan} लेखकः, लेखनकर्ता — {gling bzhi na gnas pa'i skyes pa dang bud med dang khye'u dang bu mo de dag thams cad ni yi ge par gyur te} ये चतुर्द्वीपनिवासिनः पुरुष(स्त्री)दारकदारिकास्ते च सर्वे लेखका भवेयुः का.व्यू.२१३क/२७२; अक्षरचुञ्चुः — {bris mkhan pa dang yig mkhan dang /} /{yi ge pa dang le kha ke//} लिपिकारोऽक्षरचणोऽक्षरचुञ्चुश्च लेखके ।। अ.को.१८६क/२.८.१५; अक्षरैर्वित्तः अक्षरचणः । अक्षरचुञ्चुश्च अ.वि.२.८.१५; कायस्थः म.व्यु.३८११ (६३क); मि.को.२५क; मौद्रिकः म.व्यु.३८१० (६३क); मि.को.२५क; अक्षरचणः मि.को.२४ख ।
yi ge phun sum tshogs pa
व्यञ्जनसम्पत्तिः — {yi ge phun sum tshogs pa la tshigs su bcad pa gnyis te} व्यञ्जनसम्पत्तौ श्लोकद्वयम् सू.व्या.१८२क/७७.
yi ge phyi mo
= {yi ge'i phyi mo/}
yi ge phyi mo 'don pa'i mkhan po
मात्रिकापाठकोपाध्यायः — {de ni yi ge phyi mo 'don pa'i mkhan po'i khang par zhugs par rigs so//} मात्रिकापाठकोपाध्यायशाला– प्रवेश एव तस्य युक्तः प्र.अ.१२९क/४७३.
yi ge ba
ना. वकारः, नृपः — {sdom brtson rgyal po'i tshul gyis ni/} /{'byung bar 'gyur bar the tshom med/} /{dper na ma khol zhes bya dang /} … {yi ge ba zhes} भविष्यन्ति न सन्देहो यतयो राज्यवृत्तिनः ।। तद्यथा मातृचीना (?चे– टा)ख्यः…वकाराख्यः म.मू.३२५ख/५१०.
yi ge bri
= {yi ger bri ba/}
yi ge dbye tshig
अक्षरभेदपदम् — {la la dag la yi ge dbye tshig dang /} /{don la rnam nges rdo rje'i tshig rnams dang //} केषुचि अक्षरभेदपदेभिः अर्थविनिश्चयवज्रपदेभिः । शि.स.१७८ख/१७७.
yi ge 'bri ba
पा. लेखना, धर्मचर्याभेदः — {chos spyod rnam pa bcu gang zhe na/} {yi ge 'bri mchod sbyin pa dang /} /{nyan dang klog dang len pa dang /} /{'chad dang kha ton byed pa dang /} /{de sems pa dang sgom pa 'o//} कतमद् दशधा धर्मचरितम्? लेखना पूजना दानं श्रवणं वाचनोद्ग्रहः ।। प्रकाशनाऽथ स्वाध्यायश्चिन्तना भावना च तत् । म.भा.२१क/१५७; लेखनम्— {theg pa chen po'i yi ge 'bri ba dang} … {sgom pa'o//} महायानस्य लेखनम्…भावनं च म.भा.२१ख/१५७; द्र. {yi ger 'dri ba/}
yi ge 'bri byed
= {smyug gu} वर्णतूली, लेखनी मि.को.२५क ।
yi ge ma
ना. मकारः, नृपः — {sdom brtson rgyal po'i tshul gyis ni/} /{'byung bar 'gyur bar the tshom med/} /{dper na ma khol zhes bya dang /} … {yi ge ma zhes} भविष्यन्ति न सन्देहो यतयो राज्यवृत्तिनः ।। तद्यथा मातृचीना (?चे– टा)ख्यः…मकाराख्यः म.मू.३२५क/५१०.
yi ge mang ba
उ.प. अक्षरप्रायः — {rtsub min yi ge mang ba 'di/} /{shin tu gzhon pa nyid du 'dod/} /{gang phyir thams cad mnyen pa na/} /{sbyor ba lhod pa'i skyon du bshad//} अनिष्ठुराक्षरप्रायं सुकुमारमिहेष्यते । बन्धशैथिल्यदोषो हि दर्शितः सर्वकोमले ।। का.आ.३२०ख/१.६९.
yi ge mi rtag par smra
वर्णानित्यत्ववादी — {des na yi ge mi rtag par/} /{smra la tshig ni mi rtag grub//} तेनानित्यं पदं सिद्धं वर्णानित्यत्ववादिनाम् ।। त.स.९८ख/८७२.
yi ge med
= {yi ge med pa/}
yi ge med pa
वि. अनक्षरः — {rgyal ba rnams kyi gsung de brag ca bzhin du yi ge med//} प्रतिरव इव घोषोऽनक्षरोक्तो जिनानाम् र.वि.१२७क/११२; {kun rdzob tu ni de dag bshad/} /{dam pa'i don du yi ge med//} संवृत्या देशयाम्येतान् परमार्थस्त्वनक्षरः ।। ल.अ.१६७ख/१२२; {gsang sngags don kun skyed pa po/} /{thig le chen po yi ge med//} सर्वमन्त्रार्थजनको महाबिन्दुरनक्षरः ।। ना.स. ७ख/१४४; निरक्षरः — {tshigs su bcad pa bzhi cha yang /} /{bdag gis mi shes yi ge med//} अपि गाथाचतुर्भागं न जानामि निरक्षरः ।। अ.क.१५२क/६९.१४; अक्षररहितः — {tshig gi rnam par rtog pa dang yi ge med pa zag pa med pa'i dbyings rtogs pa thob par byed pa} वाग्विकल्पाक्षररहितमनास्रवधातुगतिप्रापकम् ल.अ.११४क/६०; अक्षरवर्जितः — {yang dag la ni yi ge med//} तत्त्वं ह्यक्षरवर्जितम् ल.अ.७३ख/२२.
yi ge med pa'i tshig
अनक्षरपदम् — {bcom ldan 'das tshig brgya rtsa brgyad po gang lags/} {bcom ldan 'das kyis bka' stsal pa/} {skye ba'i tshig dang mi skye ba'i tshig dang} … {yi ge'i tshig dang yi ge med pa'i tshig} कतमद्भगवन् अष्– टोत्तरपदशतम् ? भगवानाह — उत्पादपदमनुत्पादपदम्…अक्षरपदमनक्षरपदम् ल.अ.६९क/१७.
yi ge tshogs pa
= {yi ge'i tshogs/}
yi ge mtshungs pa
पा. अक्षरसमता, समताभेदः— {mtshungs pa rnam pa bzhi gang la dgongs she na/} {'di lta ste/} {yi ge mtshungs pa dang gsung mtshungs pa dang chos mtshungs pa dang sku mtshungs pa ste} कतमां चतुर्विधसमतां सन्धाय? यदुत अक्षरसमतां वाक्समतां धर्मसमतां कायसमतां च ल.अ.१११क/५८.
yi ge mtshon byed
= {smyug gu} वर्णाङ्का, लेखनी मि.को.२५क ।
yi ge yongs su sgyur ba'i sgo
पा. अक्षरपरिणाममुखम् — {yi ge yongs su sgyur ba'i sgo ni/} {gang du don gzhan la rab tu grub pa'i yi ge rnams gzhan du yongs su bsgyur ba ste} अक्षरपरिणाममुखं यत्रान्यस्मिन्नर्थे प्रसिद्धान्यक्षराण्यन्यस्मिन् परिणाम्यन्ते अभि.स.भा.१०५ख/१४३.
yi ge la
ना. लकारः, नृपः — {sdom brtson rgyal po'i tshul gyis ni/} /{'byung bar 'gyur bar the tshom med/} /{dper na ma khol zhes bya dang /} … {yi ge la zhes} भविष्यन्ति न सन्देहो यतयो राज्यवृत्तिनः ।। तद्यथा मातृचीना (?चेटा) ख्यः…लकाराख्यः म.मू.३२५ख/५१०.
yi ge la mi ltos pa
वि. व्यञ्जननिरपेक्षः, ओ क्षा — {de ni yi ge la mi ltos par don la 'jug go//} सा हि व्यञ्जननिरपेक्षा अर्थे प्रवर्तते अभि.भा.८क/८९१.
yi ge la dmigs
= {yi ge la dmigs pa}
yi ge la dmigs pa
पा. व्यञ्जनालम्बनः, विभिन्नालम्बनभेदः — {ma 'dres pa la dmigs pa ni rnam pa bdun te/} {ming la dmigs pa dang tshig la dmigs pa dang yi ge la dmigs pa dang} … {gzugs can gyi chos la dmigs pa dang gzugs can ma yin pa'i chos la dmigs pa'o//} विभिन्नालम्बनः सप्तविधः—नामालम्बनः पदालम्बनो व्यञ्जनालम्बनः…रूपिधर्मा– लम्बनोऽरूपिधर्मालम्बनश्च सू.व्या.१६६ख/५८.
yi ge las byung
= {yi ge las byung ba/}
yi ge las byung ba
वि. अक्षरोद्भवः — {yi ge las byung gong bu la/} /{hUM phaT rnam pa'ang 'dod mi bya//} अक्षरोद्भवपिण्डस्य हूँफट्कारौ न चेष्येते । हे.त.९क/२६; वर्णोत्थः — {yi ge las byung don blo de/} /{de shes pa yi rjes las skyes//} वर्णोत्था चार्थधीरेषा तज्ज्ञानानन्तरोद्भवात् । त.स.९९ख/८८२.
yi ge shing
= {yi ge'i shing /}
yi ge shes
वि. अक्षरज्ञः — {ha ya ga dza b+ha Ta can/} /{sde 'di gal te ma rgyal na/} /{mA tri ka med nged kyi bu/} /{'di ni yi ge shes kyang blun//} सहया सगजा सेना सभटेयं न चेज्जिता । अमात्रिकोऽयं मूढः स्यादक्षरज्ञश्च नः सुतः ।। का.आ.३३९क/३.१२३.
yi ge slob
क्रि. लिपिं पठति — {de nas de mkhan po'i thad du song nas byis pa dag dang lhan cig tu yi ge slob bo//} स चोपाध्यायसकाशं गत्वा दारकैः सह लिपिं पठति अ.श.९२क/८३.
त्र्यक्षरम् — {mig dbye ba byas nas gang gi gnas su me tog bzang po yi ge gsum gyis mngon par bsngags pa lhung ba} नेत्रोद्घाटनं कृत्वा यस्मिन् स्थाने सुपुष्पं त्र्यक्षराभिमन्त्रितं पतति वि.प्र.१४८ख/३.९५.
yi ge ha
ना. हकाराद्यः, नृपः — {yi ge ha nyid rnam bsgrags dang /} /{de bzhin yang ni dang po'i a//} हकाराद्यश्चैव प्रख्यातः अकाराद्यः पुनस्तथा ।। म.मू.३२४क/५०८.
yi ge hUM
हुँकारः — {de'i steng du yi ge hUM las rdo rje rtse lnga pa dang /} {rdo rje lce la thim par bya} तस्योपरि हुँकारेण पञ्चसूचिकवज्रम् । तद् वज्रं जिह्वायां लीनं भवति स.दु.१००ख/१३२.
yi ge lhag
= {yi ge lhag pa/}
yi ge lhag pa
अधिकाक्षरम् — {zla ba'i 'od zer rab bsil bas/} /{reg ces yi ge nyung ba nyid/} /{sahA kAra'i lo 'dab gsar pa rnams/} /{snum zhes yi ge lhag pa'o//} इन्दुपादाः शिशिराः स्पृशन्तीत्यूनवर्णता । सहकारस्य किसलयान्यार्द्राणीत्यधिकाक्षरम् ।। का.आ.३४०क/३.१५७; द्र.— {gang du yi ge chad lhag dang /} /{lci yang ji ltar bzhin mi gnas/} /{de ni sdeb sbyor nyams pa ste//} वर्णानां न्यूनताधिक्ये गुरुलघ्वयथास्थितिः । यत्र तद्भिन्नवृत्तं स्यात् का.आ.३४०क/३.१५६.
yi ge a
• सं. अकारः — {de'i steng du 'dab ma'i rtse mor yi ge a las zla ba'i dkyil 'khor} तस्योपरि दलाग्रे अकारेण चन्द्रमण्डलम् स.दु.१००ख/१३२; • ना. अकारः, नृपः — {sdom brtson rgyal po'i tshul gyis ni/} /{'byung bar 'gyur bar the tshom med/} /{dper na ma khol zhes bya dang /} … {yi ge a zhes} भविष्यन्ति न सन्देहो यतयो राज्यवृत्तिनः ।। तद्यथा मातृचीना (?चेटा)ख्यः…अकाराख्यः म.मू.३२५ख/५१०.
yi ge'i skyon
कः — {de las rang gi don brjod pa'i don du yi ge'i skyon sbyin par bya'o//} ततः स्वार्थे को विधेयः त.प.२१४क/८९९.
yi ge'i khron pa
= {snag bum} वर्णकूपिका मि.को.२५क ।
yi ge'i grwa
लिपिशाला — {dge slong dag de ltar gzhon nu de ya zad skyes pa dang /} {bkra shis brgya stong byas nas} … {yi ge'i grwar 'jug par byas so//} इति हि भिक्षवः संवृद्धः कुमारः । तदा माङ्गल्यशतसहस्रैः लिपिशालामुप– नीयते स्म ल.वि.६५ख/८७.
yi ge'i thu bo
वर्णज्येष्ठः, ॐकारः — {yang ni yi ge'i thu bo sbyin/} /{hUM ni khrag dang 'dra ba yi/} /{mthar ni swA hA thig le mchog/} /{dga' bzang ma sogs rtag tu 'gugs//} वर्णज्येष्ठं पुनर्दत्त्वा हूँकाररक्तसन्निभम् । स्वाहान्तं कार्षयेत् सद्य रम्भादीनां तिलोत्तमाम् ।। हे.त.२८क/९४.
yi ge'i bdag nyid
वि. वर्णात्मकः — {gtam ni ngag ste/} {yi ge'i bdag nyid kyi sgra'o//} कथा वाक्यम्, वर्णात्मकः शब्दः अभि.स्फु.१७ख/२७.
yi ge'i bdag po
वर्णाधिपः, ॐकारः — {dang por yi ge'i bdag po bzhag/} /{de rjes mkha' spyod ma de nas/} /{mthar ni swAhA sbyar byas nas/} /{sangs rgyas rnams kyang dbang du byed//} आदौ वर्णाधिपं दत्त्वा तदनु खेचरिं ततः । स्वाहान्तं योजितं कृत्वा बुद्धानपि वशीकरेत् ।। हे.त.२८क/९२.
yi ge'i gnas
लिबिः, लिखिताक्षरविन्यासः — {yi ge'i gzhi dang yi ge'i gnas/} /{yi ge'i ri mo gnyis ni mo//} लिखिताक्षरविन्यासे लिपिर्लिबिरुभे स्त्रियौ । अ.को.१८६क/२.८.१६; लिप्यतेऽनया पत्रं लिपिः, लिबिश्च । लिप उपदेहे । लिखिताक्षरविन्यासनामनी अ.वि.२.८.१६; द्र. {yi ge/}
yi ge'i spyod yul pa
वि. अक्षरगोचरः — {ji srid yi ge'i spyod yul pa/} … /{de srid yang dag mi mthong ngo //} यावत्त्वक्षरगोचरम् । तावत्तत्त्वं न पश्यन्ति ल.अ.१६१ख/११२.
yi ge'i pho nya
= {spring yig} वर्णदूतः मि.को.२५क ।
yi ge'i phyi mo
मातृका — {byang chub sems dpa'i byin gyi rlabs kyis byis pa de dag yi ge'i phyi mo slob cing gang gi tshe a zhes brjod pa} तत्र बोधिसत्त्वाधिष्ठानेन तेषां दारकाणां मातृकां वाचयतां यदा अकारं परिकीर्तयन्ति स्म ल.वि.६८क/८९; {yi ge dang 'bru bgrangs pa ji snyed du bstan pa de dag thams cad kyi sngon du 'gro ba'ang yi ge'i phyi mo'o//} सर्वलिप्यक्षरसंख्यानिर्देशो मातृकापूर्वङ्गमः द.भू.१७२क/५; {yi ge'i phyi mo ni grub pa'i dngos po'i 'bras bu can no//} मातृकासिद्धिस्तु फलकम् त.प.३०२ख/१०६४.
yi ge'i phyir 'brang ba
वि. व्यञ्जनानुसारी — {blo gros chen po yi ge'i phyir 'brang ba'i rigs kyi bu'am rigs kyi bu mo ni bdag kyang don las nyams par byed cing} व्यञ्जनानुसारी महामते कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा स्वात्मानं च नाशयति ल.अ.१३३क/७९.
yi ge'i bri ba
= {yi ger bri ba/}
yi ge'i dbang phyug
वर्णेश्वरः, ॐकारः — {dang po yi ge'i dbang phyug bzhag/} /{lnga pa nyid kyi gsum pa la/} /{stong pa mkha' 'gro ma dang ldan/} /{mthar ni swA hA mngon spyod che//} आदौ वर्णेश्वरं दत्त्वा पञ्चमस्य तृतीयकम् । सशून्यं डाकिनीयुक्तं स्वाहान्तमभिचारुकम् ।। हे.त.२८क/९५.
पा. अक्षरपदम् — {yi ge'i tshig dang yi ge med pa'i tshig} अक्षरपदमनक्षरपदम् ल.अ.६९क/१७.
yi ge'i tshig dang yi ge med pa'i tshig
पा. अक्षरपदमनक्षरपदम्, अष्टोत्तरशतपदान्तर्गतपदविशेषः — {bcom ldan 'das tshig brgya rtsa brgyad po gang lags/} {bcom ldan 'das kyis bka' stsal pa/} {skye ba'i tshig dang mi skye ba'i tshig dang} … {yi ge'i tshig dang yi ge med pa'i tshig} कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम् ? भगवानाह — उत्पादपदमनुत्पादपदम्… अक्षरपदमनक्षरपदम् ल.अ.६९क/१७.
yi ge'i tshogs
व्यञ्जनकायः — {ming gi tshogs la sogs pa ni/} /{ming dang ngag dang yi ge'i tshogs/} /{sogs pa smos pas ni tshig dang yi ge'i tshogs gzung ngo //} नामकायादयः संज्ञावाक्याक्षरसमुक्तयः । आदिग्रहणेन पदव्यञ्जनकायग्रहणम् । अभि.भा.८४क/२७०; {gzhan yang blo gros chen po} … {ming dang tshig dang yi ge'i tshogs kyi mtshan nyid rab tu bstan to//} पुनरपरं महामते नामपदव्यञ्जनकायानां लक्षणमुद्देक्ष्यामः ल.अ.१००क/४६; वर्णसंहतिः — {bar ma chod dang bar chod bdag/} /{yi ge tshogs pa bskor ba ni/} /{zung ldan} अव्यपेतव्यपेतात्मा व्यावृत्तिर्वर्णसंहतेः । यमकम् का.आ.३३४ख/३.१; व्यञ्जनम् — {yi ge'i tshogs ni 'di lta ste/} {thung ngu 'dren pa dang ring du 'dren pa dang yi ge'i mjug go//} तत्र व्यञ्जनं पुनर्महामते यदुत ह्रस्वदीर्घप्लुतव्यञ्जनानि ल.अ.१००ख/४७.
yi ge'i gzhi
लिपिः, लिखिताक्षरविन्यासः — {yi ge'i gzhi dang yi ge'i gnas/} /{yi ge'i ri mo gnyis ni mo//} लिखिताक्षरविन्यासे लिपिर्लिबिरुभे स्त्रियौ । अ.को.१८६क/२.८.१६; लिप्यतेऽनया पत्रं लिपिः, लिबिश्च । लिप उपदेहे । लिखिताक्षरविन्यासनामनी अ.वि.२.८.१६; द्र. {yi ge/}
yi ge'i rang bzhin
वि. लेख्यमयः, ओ यी — {sangs rgyas rtogs brjod rnam mang rmad byung dpag bsam 'khri shing 'di/} /{mig gi bdud rtsi rab skyed yi ge'i rang bzhin dag tu 'khrungs//} चित्रा (नेत्रा लि.पा.)मृतप्रचितलेख्यमयी बभूव बुद्धावदानविविधाद्भुतकल्पवल्ली ।। अ.क.२९१क/१०८.१.
yi ge'i rab tu dbye ba
अक्षरप्रभेदः — {mnyan du yod pa na bram ze} … {yi ge'i rab tu dbye ba dang lnga pa ste gtam rgyud dang bcas pa rnams tshig re re nas brda sprod nus pa zhig go//} श्रावस्त्यामन्यतमो ब्राह्मणः…साक्षरप्रभेदानामितिहासपञ्चमानां पदशो व्याकरणः अ.श.१९७ख/१८२.
yi ge'i rim pa
वर्णक्रमः — {dbyangs can pir gyis rnam par bkra ba yi/} /{rtogs pa brjod pa yi ge'i rim pas bris//} सरस्वतीतूलिकया विचित्रवर्णक्रमैः सङ्कलितावदानः । अ.क.२९२ख/१०८.१२; {yi ge tsam gyis bdag nyid dam/} /{yig rim yang na tha dad yin//} वर्णमात्रात्मनो वर्णक्रमस्याथ विभेदिनः ।। त.स.१००ख/८८९; अक्षरक्रमः — {tshig ngag yi ge'i rim pa yis/} /{rang dbang gis kyang byed par 'gyur//} स्वातन्त्र्येणापि कुर्वन्ति पदवाक्याक्षरक्रमम् ।। त.स.९७ख/८६८.
yi ge'i shing
लिपिफलकम् — {de nas byang chub sems dpa' tsan dan sbrul gyi snying po las byas pa'i yi ge'i shing} … {thogs te} अथ बोधिसत्त्व उरगसारचन्दनमयं लिपिफलकमादाय ल.वि.६६क/८८; म.व्यु.६८०३ (९७क); मि.को. २५क ।
yi ger chags pa
वि. अक्षरसंसक्तः — {ji ltar yi ger chags pa rnams/} /{nga yi de bzhin nyid mi rtogs//} अक्षरसंसक्तास्तत्त्वं नावेन्ति मामकम् ल.अ.१८५क/१५४.
yi ger 'dri ba
१. लेखनम् — {de la yi ger 'dri ba ni theg pa chen po yun ring du gnas par bya ba'am mnyan pa'am klag pa'i phyir bdag gam gzhan gyis so//} तत्र महायानस्य स्वयं परेण वा लेखनं चिरस्थित्यर्थं श्रवणवा– चनार्थं वा म.टी.२९४क/१५९ २. लेखकः — {chos mnyan pa de dag dang yi ger 'dri ba de dag gi don gyi slad du} तेषां च धर्मश्रवणिकानां लेखकानामर्थाय सु.प्र.२९ख/५७; द्र. {yi ge 'bri ba/} {yi ger bri ba/}
yi ger bri ba
१. लेखनम् — {dge 'dun gyi gnas mal la ming yi ger bri'o//} साङ्घिके नाम्नः शयनासने लेखनम् वि.सू.९८ख/११९; {'di ni dang po'i zhes bya ba la sogs pa'i yi ge bri'o//} लेखनमयं प्रथममित्यादि वि.सू.७०क/८६; लेखना मि.को.१०५क । २. अभिलिखितता — {de'i tshig yi ger bri ba'i dam bzhag la nan tan bya'o//} यत्राभिलिखितता सम्पत्ति (सम्वित्ति) मस्यानुतिष्ठेत् वि.सू.२७क/३३.
yi ger bri bar bgyi
क्रि. लिखिष्यामि — {de'i dus na mdo 'di bstan par bgyi/} {zung bar bgyi/} {bshad par bgyi/} {yi ger bri bar bgyi} तस्मिन् काले इदं सूत्रमुद्देक्ष्यामो धारयिष्यामो देशयिष्यामो लिखिष्यामः स.पु.१०१क/१६२.
yi ger bris
= {yi ger bris pa/}
yi ger bris pa
• भू.का.कृ. लिखितः — {sang ngam gnangs 'byung bar 'gyur ba nyid ni yi ger bris pa bsgrag par bya'o//} उद्घोषणं… श्वः परश्वो वा भविष्यत्तायां लिखितस्य वि.सू.९९ख/१२०; {yi ger bris pa 'phyi ba dang} लिखितं चोन्मृषन्ति म.टी.२२९क/६४; • सं. वर्णसंग्रहः — {don dam pa byang chub kyi sems bsgom pa'i rim pa yi ger bris pa} परमार्थबोधिचित्तभावनाक्रमवर्णसं– ग्रहः क.त.४५१८.
yi ger 'bri ba
= {yi ge 'bri ba/}
yi ger 'brel ba
वि. अक्षरसंसक्तः — {de bzhin yi ger 'brel ba rnams/} /{nga yi yang dag nyid mi shes//} तथा ह्यक्षरसंसक्तस्तत्त्वं वेत्ति न मामकम् ।। ल.अ.१४४क/९१.
yi ger ma lhung ba
वि. अनक्षरपतितः — {blo gros chen po sgra ni yi ger lhung ba'o//} {don ni yi ger ma lhung ba ste} रुतं महामते अक्षरपतितम्, अर्थोऽनक्षरपतितः ल.अ.१३२ख/७८.
yi ger lhung ba
वि. अक्षरपतितः — {blo gros chen po sgra ni yi ger lhung ba'o/} /{don ni yi ger ma lhung ba ste} रुतं महामते अक्षरपतितम्, अर्थोऽनक्षरपतितः ल.अ.१३२ख/७८.
yi chad
= {yi chad pa/}
yi chad pa
• क्रि. उत्कण्ठति— {de nas rgyal po chos kyi phyir gdung zhing yi chad do//} ततः स राजा धर्महेतोरुत्कण्ठति परितप्यति अ.श.९५ख/८६; विषीदति — {sems can thams cad kyi khur yang bzod} … {yi chad pa med} सर्वसत्त्वभारांश्च सहते…न विषीदति शि.स.१०४क/१०३; • वि. निर्विण्णः — {tshe dang ldan pa gnag tshogs can} … {yang dang yang du yongs su nyams pa dang yi chad nas} आयुष्मान् गौतिकः…अभीक्ष्णं परिहीयमाणो निर्विण्णः अभि.भा.३४क/९९९; उद्विग्नः — {yi chad rnams kyang yid sos shing /} /{brtan pa phun sum tshogs par shog//} उद्विग्नाश्च निरुद्वेगा धृतिमन्तो भवन्तु च ।। बो.अ.३८ख/१०.२१; संवेगमापन्नः — {des na skye bo'i tshogs de 'jigs pa dang yi chad pas rang gi srog la yang mi lta bar yul yongs su spangs te byang phyogs kyi lnga len pa'i rgyal po'i yul du dong nas gnas so//} ततोऽसौ जनकायः सन्त्रस्तः संवेगमापन्नः स्वजीवितापेक्षया राष्ट्रपरित्यागं कृत्वोत्तरपञ्चालस्य राज्ञो विषयं गत्वा प्रतिवसति वि.व.२०३क/१.७७; • सं. विषादः — {sdug bsngal brgya phrag rgyur gyur gang gis kyang /} /{yi chad sgyid lug mi 'gyur smos ci dgos//} किमुत…भवति मम विषाददैन्यमद्य व्यसनशतैरपि केन हेतुना वै ।। बो.अ.९ख/४.३८.
yi chad pa med
क्रि. न विषीदति — {sems can thams cad kyi khur yang bzod} … {yi chad pa med} सर्वसत्त्वभारांश्च सहते…न विषीदति शि.स.१०४क/१०३.
yi dgas
= {yi dwags/}
yi dam
१. प्रतिज्ञा — {lha rnams kyis bskul ba'i yi dam brjed par ma gyur grang} मा खल्वमरैः संचोदितो विस्मरति पूर्वप्रतिज्ञामिति ल.वि.१०४क/१५० २. समादानम् — {las dang po pa'i byang chub sems pa rnams kyis} … {yi dam blangs par gsungs pa de bzhin du bya'o//} आदिकर्मिकबोधिसत्त्वैः समादानानि यथा गृहीतानि तथा कार्यम् शि.स.५९ख/५८; {yi dam la brtan pa} दृढसमादानः अ.सा.४५६क/२५८ ३. समादानता — {rigs kyi bu khyod de lta bu'i yi dam la brtan pa dang de lta bu'i chos don du gnyer ba 'di ni legs so legs so//} साधु साधु कुलपुत्र, यस्य ते इयमेवंरूपा दृढसमादानता । एवंरूपया च धर्मार्थिकतया अ.सा.४३७ख/२४७.
yi dam bca'
= {yi dam bca' ba/}
yi dam bca' ba
समादानम् — {byang chub sems dpa'i smon lam la yi dam bca' bas sems kyi rgyud yongs su rgyas par byed} बोधिसत्त्वप्रणिधानसमादानेन (चित्त)– सन्ततिं परिशोधयन् शि.स.१५२ख/१४७.
yi dam bca' bar mi bya
क्रि. न समाददीत — {mi smra ba'i yi dam bca' bar mi bya'o//} न मौनं समाददीत वि.सू.६४क/८०.
yi dam brtan pa
• वि. व्यवस्थितः, दृढसमाधानः — {sems can thams cad kyi rga shi'i g}.{yang sa dang 'jigs pa rnam par bzlog pa la yi dam brtan pa'o//} सर्वसत्त्वजरामरणप्रपातभयविनिवर्तनाय व्यवस्थितः ग.व्यू.३८२क/९१; दृढसमादानः म.व्यु.२४०९ (४६क); मि.को.१२४ख; • सं. दृढसमादानता — {rigs kyi bu khyod de lta bu'i yi dam la brtan pa dang de lta bu'i chos don du gnyer ba 'di ni legs so legs so//} साधु साधु कुलपुत्र, यस्य ते इयमेवंरूपा दृढसमादानता । एवंरूपया च धर्मार्थिकतया अ.सा.४३७ख/२४७.
yi dam du bcas pa
वि. प्रतिज्ञः — {rgyal po chen po bdag gi yi dam du bcas pa de ni don ma mchis pa ma lags kyis mkhyen par mdzad du gsol} अव्यर्थप्रतिज्ञमेव मां विद्धि महाराज जा.मा.११३ख/१३१.
yi dam la brtan pa
= {yi dam brtan pa/}
yi dwags
• सं. १. प्रेतः [1] प्रेतयोनिगतसत्त्वः — {yangs pa can na grong khyer gyi 'obs shig gi nang na yi dwags zas su skyugs pa za ba/bor} {ba za ba} … {lnga brgya gnas so//} वैशाल्यामन्यतरस्यां नगरपरिखायां पञ्च प्रेतशतानि प्रतिवसन्ति वान्ताशान्युज्झिताशानि अ.श.१३४क/१२३; {btsun pa bdag cag yi dwags rnams ni rnam par ltung ba'i lus can rnams lags te/} {sngon gyi las kyi nongs pas chab kyang mi rnyed lags na} वयं भदन्त प्रेता विनिपतितशरीराः पूर्वकर्मापबाधेन पानीयं नासादयामः वि.व.१५३क/१.४१; {khab kyi mig lta bu'i yi dwags brgya stong du ma} अनेकानि प्रेतशतसहस्राणि…सूचीच्छिद्रोपममुखैः का.व्यू.२०६क/२६३ [2] गति/योनिविशेषः — {sems can dmyal ba dang yi dwags dang dud 'gro dang lha dang mi'i bye brag gis 'gro ba lnga'i bdag nyid ni 'khor ba'o//} नरकप्रेततिर्यग्देवमनुष्यभेदेन पञ्चगत्यात्मकः संसारः त.प.३२०ख/११०७; {de nas ser sna kun tu sten cing bsgoms te mang du byas pa des na} … {yi dwags su skyes so//} स तेन मात्सर्येण सेवितेन भावितेन बहुलीकृतेन…प्रेतेषूपपन्नः अ.श.१३०ख/१२०; {dmyal ba yi dwags dud 'gro dang /} /{mi rnams dang ni lha drug dag/} /{'dod pa'i khams yin} नरकप्रेततिर्यञ्चो मनुष्याः षड् दिवौकसः । कामधातुः अभि.भा.१०८ख/३७९ [3] भवभेदः — {srid pa ni bdun te/} {dmyal ba'i srid pa dang dud 'gro'i srid pa dang yi dwags kyi srid pa dang lha'i srid pa dang mi'i srid pa dang las kyi srid pa dang srid pa bar ma'o//} सप्त भवाः—नरकभवस्तिर्यग्भवः प्रेतभवो देवभवो मनुष्यभवः कर्मभवोऽन्तरा– भवः अभि.भा.१११ख/३९० २. पितरः — {yi dwags yul dang dud 'gro dman par gnas par 'gyur//} निवसति पितृलोके हीनतिर्यक्षु चैव जा.मा.९४क/१०८; • पा. १. प्रेतः, राशिविशेषः — {khyim sum cu rtsa drug la 'di lta ste/} {lug dang} … {yi dwags dang} … {tha ma ste} षट्त्रिंशद् राशयः, तद्यथा—मेषः…प्रेतः…अधमश्चेति म.मू.१०५क/१४ २. प्रेताः, अक्षणभेदः — {dmyal ba yi dwags dud 'gro dang /} /{kla klo tshe rings lha dang ni/} /{log lta sangs rgyas mi 'byung dang /} /{lkugs pa 'di rnams mi khom brgyad//} नरकप्रेततिर्यञ्चो म्लेच्छा दीर्घायुषोऽमराः । मिथ्यादृग्– बुद्धकान्तारौ मूकताऽष्टाविहाक्षणाः ।। बो.प.४५ख/५; म.व्यु.२२९८ (४५क).
yi dwags kyi skye gnas
प्रेतयोनिः, योनिविशेषः — {de mi dge ba'i rtsa ba des yi dwags kyi skye gnas rkyag 'jim byin pa nub ces bya ba der skye bar 'gyur ro//} स तेनाकुशलमूलेन जङ्घा नाम गूथमृत्तिकाप्रेतयोनिस्तत्रास्योपपत्तिर्भवति शि.स.३७ख/३५.
yi dwags kyi grong khyer
प्रेतनगरम् — {de dag dman pa la chags shing /} /{ngan pa'i las la mkhas gyur pa/} /{yi dwags grong khyer 'jigs rung 'dir/} /{bdag cag nyon mongs snod nyid gyur//} ते वयं कुहकासक्ता दक्षाः क्षुद्रेषु कर्मसु । प्रयाताः प्रेतनगरे घोरेऽस्मिन् क्लेशपात्रताम् ।। अ.क.१६६ख/१९.३०; {yi dwags kyi grong khyer du skyes pa} प्रेतनगरोपपन्नाः का.व्यू.२२९क/२९२.
प्रेतनाथः — {zhabs gnyis dag gis 'byung po'i mgon po ste/} {yi dwags kyi mgon po gzhan gyis mi thub pa lhag pa'i stobs kyis mnan zhing} पादाभ्यां भूतनाथमपराजितप्रेतनाथमाक्रमितमतिबलात् वि.प्र.७२ख/४.१३५.
yi dwags kyi 'gro ba
प्रेतगतिः, प्रेतयोनिः — {las kyi dbang gis mi mkhas rnam par rmongs/} /{dmyal ba'am 'on te dud 'gro'i 'gro rnams sam/} /{yi dwags 'gro ba rnams su sdug bsngal rnyed//} कर्मवशादबुधो हि विमूढः । नरकेष्वथ तिर्यग्गतिषु प्रेतगतिषु च विन्दति दुःखम् ।। रा.प.२३६ख/१३२.
yi dwags kyi 'jig rten
प्रेतलोकः — {byang chub sems dpas gtsug lag khang yang g}.{yo bar byed} … {sems can dmyal ba'i 'jig rten dang dud 'gro'i 'jig rten dang yi dwags kyi 'jig rten dang} बोधिसत्त्वो विहारमपि कम्– पयति…नरकलोकमपि तिर्यग्लोकमपि प्रेतलोकमपि बो.भू.३२ख/४१; {de yis de la btung ba dris/} /{gang tshe ci yang mi smra ba/} /{de tshe rang nyid nang zhugs pas/} /{yi dwags 'jig rten rnam par mthong //} स तेन पृष्टः पानीयं यदा नोवाच किञ्चन । तदा स्वयं प्रविष्टेन प्रेतलोको विलोकितः ।। अ.क.१६५ख/१९.२१.
yi dwags kyi nang du rgyu ba
प्रेतचारिका — {phyis re zhig na tshe dang ldan pa maud gal gyi bu chen po yi dwags kyi nang du rgyu zhing song ba dang} यावदपरेण समयेनायुष्मान् महामौद्गल्यायनः प्रेतचारिकां चरन् अ.श.११७ख/१०७.
yi dwags kyi tshig
प्रेतवादः — {gang yang 'di rnams kyis yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas 'od srung gi nyan thos rnams la yi dwags kyi tshig smra bas} यदेभिः काश्यपस्य सम्यक्संबुद्धस्य श्रावकाः प्रेतवादेन समुदाचरिताः वि.व.१५३ख/१.४२; {sbyin pa'i gnas rnams la yang yi dwags kyi tshig lta bus mang du spyos te} दक्षिणीयाश्च बहवः प्रेतवादेन परिभाषिताः अ.श.१२४क/११४.
yi dwags kyi yul
पितृलोकः — {yi dwags yul dang dud 'gro dman par gnas par 'gyur//} निवसति पितृलोके हीनतिर्यक्षु चैव जा.मा.९४क/१०८; प्रेतविषयः म.व्यु.४७५१ (पितृविषयः म.व्यु.७४क); मि.को.१३६ख ।
yi dwags kyi lus 'dra ba
वि. प्रेताश्रयसदृशः — {de nas skye bo'i tshogs mu ge'i dus ma yin par 'chi bas 'jigs pa bkres shing lkog ma dang 'gram pa zhom pa/} {yi dwags kyi lus 'dra ba de dag 'dus shing} ततस्ते जनकाया दुर्भिक्षाकाल(मृत्यु)भयभीताः क्षुत्क्षामकण्ठकपोलाः प्रेताश्रयसदृशाः सङ्गम्य अ.श.९०क/८१.
yi dwags kyi srid pa
पा. प्रेतभवः, भवभेदः — {srid pa ni bdun te/} {dmyal ba'i srid pa dang dud 'gro'i srid pa dang yi dwags kyi srid pa dang lha'i srid pa dang mi'i srid pa dang las kyi srid pa dang srid pa bar ma'o//} सप्त भवाः—नरकभवस्तिर्यग्भवः प्रेतभवो देवभवो मनुष्यभवः कर्मभवोऽन्तराभवः अभि.भा.१११ख/३९०.
yi dwags grong khyer
= {yi dwags kyi grong khyer/}
yi dwags 'gro ba
= {yi dwags kyi 'gro ba/}
yi dwags chen po
महाप्रेतः — {tsA muN DA la sogs pa rnams kyi pad+ma'i gdan rnams gsungs te} … {shar gyi pad ma'i lte ba la tsA muN DA'i gdan yi dwags chen po dmar po'o//} चामुण्डादीनां कमलासनान्युच्यन्ते…पूर्वे चामुण्डाया रक्तमहाप्रेतासनं कमलकर्णिकायाम् वि.प्र.४३ख/४.३९.
yi dwags 'jig rten
= {yi dwags kyi 'jig rten/}
yi dwags nyid
प्रेतत्वम् — {lha ma yin nyid ni lha'i nang du 'dus so//} {yi dwags nyid ni dmyal ba'i nang du 'dus te} असुरत्वं देवान्तर्भूतम्, प्रेतत्वं नारकार्न्तभूतम् वि.प्र.२७१ख/२.९४.
yi dwags gdan
प्रेतासनम् — {phag gdong ma ni ser mo ste/} /{lho sgor yi dwags gdan la gnas//} सूकरास्या तु पीताभा दक्षिणे प्रेतासने ।। स.उ.२८१ख/१३.३०. {yi dwags mo} प्रेती — {tshe dang ldan pa maud gal gyi bu chen po la yi dwags mo zhig na re} … {ces smras pa'o//} आयुष्मते महामौद्गल्यायनाय प्रेती निवेदयते अभि.भा.११५ख/४०३; {dga' byed yi dwags mo de ni sdig pa'i las byed byed pa yin no//} पापकारिणी नन्दक सा प्रेती अ.श.१२९क/११९.
yi dwags zla phyed
प्रेतपक्षः, कृष्णपक्षः — {yi dwags zla phyed bcu bzhi dang /} /{de bzhin du yang brgyad pa nyid/} /{rgyal mtshan dang ni mtshon bsnun nyid/} /{lan bdun pa yang bza' bar bya//} प्रेतपक्षे चतुर्दश्यामष्टम्यां च तथैव च ।। ध्वजं शस्त्रहतं चैव सप्तावर्तं च भक्षयेत् । हे.त.८ख/२४.
yi dwags yul
= {yi dwags kyi yul/}
yi dwags yongs su thar bar mdzad pa
वि. प्रेतगतिपरिमोक्षणकरः, अवलोकितेश्वरस्य — {spyan ras gzigs kyi dbang po} … {yi dwags yongs su thar bar mdzad pa} … {la phyag 'tshal lo//} नमोऽस्त्ववलोकितेश्वराय… प्रेतगतिपरिमोक्षणकराय का.व्यू.२०५ख/२६३.
yi dwags la gnas
वि. प्रेतासनः, ओ ना — {de bzhin zur gnas lha mo ni/} /{yid 'phrog gzugs ni gnyis ma ste/} /{yi dwags la gnas drag mo che/} /{phyag rgya lngas ni rnam brgyan pa'o//} विदिक्स्थाने तथा देवी द्वौ हि रूपौ मनोहरौ । प्रेतासनमहाघोराः पञ्चमुद्राविभूषिताः ।। स.उ.२८१ख/१३.३२.
yi dwags su skye ba
प्रेतोपपत्तिः — {yi dwags su skye bar lung ston par bzhed na ni zhabs kyi mthe bor mi snang bar 'gyur ro//} प्रेतोपपत्तिं व्याकर्तुकामो भवति, पादाङ्गुष्ठेऽन्तर्धीयन्ते अ.श.४क/३.
yi dwags su skyes
= {yi dwags su skyes pa/}
yi dwags su skyes pa
वि. प्रेतोपपन्नः — {khyed ni yi dwags su skyes pa bzhin du gzhan gyi khyim phyi nyug pa'o//} प्रेतोपपन्ना इव यूयं नित्यं परगृहेभ्यो भैक्ष्यमटथ अ.श.१२४क/११४.
yi dwags su gyur
= {yi dwags su gyur pa/}
yi dwags su gyur pa
वि. प्रेतभूतः — {da ltar yang yi dwags su gyur nas sdug bsngal mi bzad pa myong ba yin no//} इदानीमपि प्रेतभूतः प्रकृष्टतरं दुःखमनुभवति अ.श.११९क/१०९; द्र.— {de nas sngon yi dwags su gyur pa'i lha'i bu} … {nor bu sna tshogs kyis spras pa'i cod pan can} अथ प्रेतपूर्विणो देवपुत्राः… मणिरत्नविचित्रमौलयः अ.श.१२५क/११५.
yi ma chad
क्रि. मा खेदमापत्स्यसे — {gzhon nu yi ma chad/} {bdag nyid gsod par ma byed par gtsug gi nor bu 'di mgo la thogs shig} कुमार मा खेदमापत्स्यसे मा आत्मानं प्रघातय । इमं चूडामणिं शिरसि धारय वि.व.१९२क/१.६६.
yi ma rangs
वि. अनात्तमनाः — {de nas bdud sdig can sdug bsngal zhing yid mi bde ste/} {yi ma rangs la skyengs bzhin du nga rgyal gyi zil gyis non pas ma song la} अथ खलु मारः पापीयान् दुःखितो दुर्मना अनात्तमना अपत्रपमाणरूपो मानाभिभवान्न गच्छति स्म ल.वि.१५६ख/२३३.
yi rangs pa
= {yi rangs/}
yi mug
= {yi mug pa/}
yi mug pa
• सं. १. विषादः — {legs pa yi mug ma byed cig/} /{bdag cag khyod la phyir ma phyogs//} विषादं मा कृथाः साधो न वयं विमुखास्त्वयि । अ.क.८३क/८.४३ २. दौर्मनस्यम् — {skye ba dang rga ba dang na ba dang 'chi ba dang mya ngan dang smre sngags 'don pa dang sdug bsngal ba dang yi mug pa dang 'khrug pa 'byung ba dang yang srid pa can gyi sred pa la sogs pa} जातिजराव्याधिमरणशो– कपरिदेवदुःखदौर्मनस्योपायासप्रवृत्तिस्तृष्णायाः पौनर्भविक्या आदिं कृत्वा ल.अ.१२७क/७३; • वि. विक्लवः — {tshe dang ldan pa kun dga' bo yi mug nas} … {mchi ma dbyung bar brtsams so//} आयुष्मानानन्दो विक्लवः अश्रूणि प्रमोक्तुमारब्धः वि.व.१४०क/१.२९.
yi rang
= {yi rang ba/}
yi rang 'gyur
क्रि. अभ्यनुमोदते — {khyod kyi spyod pa mi las 'das/} /{'di la gnod sbyin dri za dang /} /{ltos 'gro sum cu rtsa gsum pa/} /{brgya byin bcas par yi rang 'gyur//} तस्य तेऽभ्यनुमोदन्ते कर्मेदमतिमानुषम् । यक्षगन्धर्वभु– जगास्त्रिदशाश्च सवासवाः ।। जा.मा.५९ख/६९.
yi rang ba
= {rjes su yi rang ba} ।। • क्रि. अनुमोदते — {lus can 'khor ba'i sdug bsngal las/} /{nges par thar la yi rang ngo //} संसारदुःखनिर्मोक्षमनुमोदे शरीरिणाम् । बो.अ.६ख/३.२; • सं. अनुमोदना— {thabs dang mi dmigs pa dag gis/} /{dge ba'i rtsa la yi rang ba//} उपायानुपलम्भाभ्यां शुभमूलानुमोदना । अभि.अ.५ख/२.२४; • वि. आत्तमनाः म.व्यु.२९३१ (५२ख).
yi rangs
= {yi rangs pa/}
yi rangs pa
वि. आत्तमनाः — {'dzam bu'i gling pa'i sems can thams cad yi rangs par gyur to//} सर्वे जाम्बूद्वीपकाः सत्त्वा आत्तमनसोऽभूवन् रा.प.२४४क/१४२; ल.वि.५क/४; आत्तमनस्कः — {ched du brjod pa'i sde ni gang yi rangs nas brjod pa ste/} {'di lta ste/} {gang gi tshe chos de dag 'byung ngo zhes bya ba la sogs pa'o//} उदानं यदात्तमनस्केनोदाहृतम् तद्यथा यदा इमे प्रादुर्भवन्ति धर्मा इत्येवमादि अभि.स.भा.६९क/९५; अ.सा.८१क/४५; उदग्रः — {dga' zhing mgu la rab tu dga' ste yi rangs shing dga' ba dang yid bde bar gyur te} … {bcom ldan 'das kyi zhabs la phyag 'tshal nas smon lam btab pa} हृष्टतुष्टप्रमुदितः उदग्रप्रीतिसौमनस्यजातो भगवतः पादयोर्निपत्य प्रणिधिं कर्तुमारब्धः अ.श.३क/२; अ.श.४८क/४१. । (द्र.— {rjes su yi rangs pa/} ).
yi rangs par gyur
क्रि. आत्तमना अभूत् — {yul 'khor skyong rgyal bu gzhon nu bsod nams kyi 'od zer de btsas ma thag tu 'dzam bu'i gling pa'i sems can thams cad yi rangs par gyur to//} तस्य खलु पुना राष्ट्रपाल पुण्यरश्मे राजकुमारस्य जातमात्रस्यैव सर्वे जाम्बूद्वीपकाः सत्त्वा आत्तमनसोऽभूवन् रा.प.२४४क/१४२.
yi rangs par byed pa
कृ. मनांस्यावर्जयन् — {kun brjod pa la sogs pa'i cho 'phrul gyis gdul bya'i skye bo yi rangs par byed pa na} ( आ)देशनादिप्रातिहार्येण विनेयजनमनांस्यावर्जयन् त.प.२७०क/१००८.
yi sos pa
क्रि. विस्मयते — {grags pas yi sos pa yang med/} {ma grags pas sro shi ba yang med} यशसा न विस्– मयते, अयशसा न सङ्कुचति शि.स.१४६ख/१४०.
yi bsad
= {yi bsad pa/}
yi bsad pa
• वि. दीनः — {de dag gis dus yol zin pa lta snyam du bsams nas re ba chad de dman zhing yi bsad pa'i bzhin gyis dong ngo //} ते वृत्ता वेलेति नैराश्यमापन्ना हीनदीनवदनाः प्रक्रान्ताः शि.स.३८क/३६; • सं. अवसादः म.व्यु.७२७१ (१०३ख); विषादः म.व्यु.७२७० (१०३ख).
yi bsad par 'gyur
क्रि. अवसादमापद्यते म.व्यु.७२७१ (१०३ख).
yig
• सं. १. = {yi ge} अक्षरम् — {kha dog dbyibs yig rnam pa yis/} /{stong pa ba lang nyid du brjod//} वर्णाकृत्यक्षराकारशून्यं गोत्वं हि वर्ण्यते ।। प्र.वा.१२४क/२.१४७; वर्णः — {de tshe yig gzhan rtogs pa pos/} /{rna ba las byung shes 'gyur min//} नान्यवर्णप्रपत्तॄणां पुनः स्याच्छ्रवणं तदा ।। त.स.९५ख/८४३; {'on te yig gzhan sgra bdag nyid//} वर्णादन्योऽथ नादात्मा त.स.८४क/७७५ । २. लेख्यम् — {de yi nu ma gsar pa'i rtser chags lus kyi tshon gyis ni/} /{'dod pa rgyal po'i bka' yig rgya ldan snying la 'dzin byed cing //} नवकुचमुखलग्नेनाङ्गरागेण तस्या हृदि मदननृपाज्ञालेख्यमुद्रां दधानः । अ.क.२१९क/८८.५५; • उ.प. कारः — {dbyangs ni a yig la sogs pa thung ngu dang ring po bcu gnyis} मात्रा अकारादयो ह्रस्वदीर्घा द्वादश वि.प्र.१८६ख/५.८; {zla ba mnan pa hUM yig gi gzugs kyis yongs su gyur pa'i phyir ro//} चन्द्रारूढहूँकाररूपेण परिणामात् ख.टी.१६१ख/२४३; । {yang yig las dug gzhil ba la sogs pa la yang rim pa ji lta bas te nges pa'o//} चकारान्निर्विषादिकेऽपि यथाक्रमेण नियमः वि.प्र.९५क/३.८.
yig mkhan
कायस्थः — {zhabs drung gnas dang yig mkhan mi bzad kha skyon rab tu khros gyur pa/} /{dman pa 'joms byed ma rungs tshogs pa 'di dag rnams ni ji ltar bzod//} पदस्थाः कायस्था विषममुखरोगाः प्रकुपिताः कथं सोऽयं सह्यः कृपणदलनो दारुणगणः ।। अ.क.९०क/६४.२१; मि.को.२५क; अक्षरचणः — {bris mkhan pa dang yig mkhan dang /} /{yi ge pa dang le kha ke//} लिपिकारोऽक्षरचणोऽक्षरचुञ्चुश्च लेखके ।। अ.को.१८६क/२.८.१५; अक्षरैर्वित्तः अक्षरचणः अ.वि.२.८.१५; लिपिकरः मि.को.२४ख; मोद्रिकः मि.को.२५क ।
yig rgya
लेख्यमुद्रा — {thub la} … {de yi nu ma gsar pa'i rtser chags lus kyi tshon gyis ni/} /{'dod pa rgyal po'i bka' yig rgya ldan snying la 'dzin byed cing //} नवकुचमुखलग्नेनाङ्गरागेण तस्या हृदि मदननृपाज्ञालेख्यमुद्रां दधानः । मुनिः अ.क.२१९क/८८.५५.
yig brgyad
ना. अष्टवर्णः, नृपः — {grong khyer 'ga' yod gang zhig na/} /{mi bdag yig brgyad ming can yod//} अस्ति काचित्पुरी यस्यामष्टवर्णाख्या नृपाः ।। का.आ.३३८ख/३.११४.
yig can
द्र.— {ta yig can} तावर्णकम् मि.को.६१क ।
yig bris
लिपिः — {khyab pa'i phyir dang rtag nyid phyir/} /{de dag la ni yul dus rim/} /{me tog 'bras bu sogs dbye bzhin/} /{yig bris bzhin du 'thad ma yin//} व्याप्तेर्नित्यतया चैषां देशकालक्रमो न हि । लिपिवत् फलपुष्पादिभेदवच्चोपपद्यते ।। त.स.१००ख/८८९; = {yi ge'i gzhi/}
yig 'bru
१. = {yi ge} अक्षरम् — {yang ni} ( {dang por} ) {stong pa'i byang chub ste/} … /{bzhi pa la ni yig 'bru dgod//} प्रथमं शून्यताबोधिं…चतुर्थं न्यासमक्षरम् ।। हे.त.४ख/१२; वर्णः — {a yig yig 'bru kun gyi mchog/} /{don chen 'gyur med dam pa yin//} अकारसर्ववर्णाग्र्यो महार्थः परमाक्षरः ।। ना.स.३क/२८; व्यञ्जनम्— {ming dang nges pa'i tshig dang tshig dang yig 'bru zhes bya ba'i ting nge 'dzin} नामनिरुक्तिपदव्यञ्जनो नाम समाधिः अ.सा.४३०क/२४२ २. = {yig bris} लिपिः — {de la re zhig yig 'bru dang rgya ni lus kyi las rigs pas rab tu bcug pa kun nas slong ba dang bcas pa yin no//} तत्र लिपिमुद्रे तावद् योगप्रवर्तितं कायकर्म ससमुत्थानम् अभि.भा.२२६क/७५३ ३. लिप्यक्षरम्— {'di ltar dngos po rnams kyi rim pa ni rnam pa gnyis te/} {grog ma dang yig 'bru la sogs pa bzhin du yul gyis byas pa'am/} {dus kyis byas pa ste} द्विविध एव भावानां क्रमः—देशकृतो वा पिपी– लिकालिप्यक्षरादिवत्, कालकृतो वा त.प.२०९ख/८८९.
yig 'bru tshig mi gsal
लुप्तवर्णपदम् — {yig 'bru tshig mi gsal dang dig//} लुप्तवर्णपदं ग्रस्तम् अ.को.१४२क/१.६.२०; लुप्तवर्णं पदं लुप्तपदं वाक्यं च ग्रस्तं स्यात् अ.पा.१.६.२०.
yig rim
= {yi ge'i rim pa/}
yig shing
= {yi ge'i shing /}
yid
• सं. मनः — {me yi rang bzhin bzhin du de yis bdag yid mdza' bas phug pa ci slad sreg//} तत्किं वह्निमयीव सा दहति मे स्नेहानुविद्धं मनः ।। अ.क.२९९ख/१०८.७१; {sems kyis su ni lus 'dzin te/} /{yid ni rtag tu rlom sems byed//} चित्तेन धार्यते कायो मनो मन्यति वै सदा । ल.अ.१७५ख/१३७; {yid nang du 'dzin par byed pas na bsam gtan no//} धारयत्यध्यात्मं मन इति ध्यानम् सू.व्या.१९८क/९९; {sems ni las rnams sogs par byed/} /{yid kyang rnam par sogs pa ste//} चित्तेन चीयते कर्म मनसा च विचीयते । ल.अ.७३क/२१; {khyod kyis sems dang yid dang yid kyi rnam par shes pa dang bral zhing} … {chos thams cad rnam par bsgom par bya} चित्तमनोमनोविज्ञानविगतेन त्वया सर्वधर्मा विभावयितव्याः ल.अ.५९क/५; मानसम्— {thub dbang dbus su thub pas de skad du/} /{rmad byung mtshar ba'i yid kyis dris pa des//} इत्यद्भुताविष्कृतमानसेन मुनीन्द्रमध्ये मुनिना स पृष्टः । अ.क.३५ख/३.१८०; चित्तम्— {khams gsum pa thams cad kyi lus dang ngag dang yid phur bus gdab pa'i sngags} सर्वत्रैधातुककायवाक्चित्तकीलनवज्र (मन्त्र) म् गु.स.१२४क/७३; चेतः — {mnyes gshin phan pa 'di yang nyon/} /{rnam par dpyod la yid la gyis/} /{'du byed thams cad mi rtag cing /} /{zhi ba myang 'das 'jig pa med//} शृणु वत्स हितं चेदं विचार्य कुरु चेतसि । अनित्याः सर्वसंस्काराः शान्तनिर्वाणमक्षयम् ।। अ.क.२९८ख/३९.२०; मतिः — {legs par smras pa des yid dga' bar gyur nas} सुभाषितेन तेन चाभिप्रसादितमतिः जा.मा.३३ख/३८; बुद्धिः — {de rnams ni nyon mongs pa can ma yin pa'i lus dang ngag dang yid kyi gnas ngan len dang rang gi rtogs pa'i lam ston pa la gsal ba mi srid pa'i phyir ro//} तेषां (चाक्लिष्ट)काय– वाग्बुद्धिवैगुण्यस्य स्वाधिगतमार्गोक्त्यपाटवस्य च सम्भवात् बो.प.४२ख/१; हृदयम् — {u da ya gnas mdzes pa can/} /{dkyil 'khor la chags rgyal po 'di/} /{mr}-{i du ka ras 'jig rten gyi/} /{yid ni rab tu 'phrog par byed//} असावुदयमारूढः कान्तिमान् रक्तमण्डलः । राजा हरति लोकस्य हृदयं मृदुभिः करैः ।। का.आ.३३२ख/२.३०८; अनङ्गम् — {a naM ga ni yid srubs dang /} /{lus med nam mkha' yid la 'dod//} श्री.को.१७३क; • पा. १. मनः [1] इन्द्रियभेदः — {dbang po rnams ni drug ste/} /{mig dang rna ba sna dang ni/} /{lce dang lus dang de bzhin yid//} इन्द्रियाणि च षट्—चक्षुः श्रोत्रं च घ्राणं च जिह्वा कायो मनस्तथा । हे.त.१८क/५६; {lta dang nyan dang snom pa dang /} /{myong bar byed dang reg byed yid/} /{dbang po drug ste de dag gi/} /{spyod yul blta bar bya la sogs//} दर्शनं श्रवणं घ्राणं रसनं स्पर्शनं मनः । इन्द्रियाणि षडेतेषां द्रष्टव्यादीनि गोचरः ।। प्र.प.३८क/४३ [2] मनोधातुः — {drug po 'das ma thag pa yi/} /{rnam shes gang yin de yid do//} षण्णामनन्तरातीतं विज्ञानं यद्धि तन्मनः । अभि.को.२ख/१.१७ [3] (ती.द.) द्रव्यभेदः — {rnam pa dgu zhes bya ba ni/} {mdo las sa dang chu dang me dang rlung dang nam mkha' dang dus dang phyogs dang bdag dang yid ces bya ba ni rdzas dag yin zhes bya'o//} नवधेति । ‘पृथिव्यापस्तेजोवायुराकाशं कालो दिगात्मा मनः’ इति सूत्रात् त.प.२५७ख/२३१ [4] आभासभेदः — {rnam pa gsum du snang ba ni yid dang 'dzin pa dang rnam par rtog par snang ba ste} त्रिविधाऽऽभासो मनुद्ग्रहविकल्पाभासः सू.व्या.१७२क/६५; {lus dang gnas dang longs spyod rnams/} /{gzung ba rnam rig gsum po ste/} /{yid dang 'dzin pa'i rnam rig dang /} /{rnam par rtog ni 'dzin pa gsum//} देहः प्रतिष्ठा भोगश्च ग्राह्यविज्ञप्तयस्त्रयः । मन उद्ग्रहविज्ञप्तिर्विकल्पो ग्राहकास्त्रयः ।। ल.अ.१६१ख/११२ २. मानसम्, प्रत्यक्षभेदः — {tshu rol mthong ba'i mngon sum ni rnam pa gsum ste/} {dbang po dang yid dang sems dang sems las byung ba thams cad kyi rang rig pa'o//} अर्वाग्दर्शिनः प्रत्यक्षं त्रिविधम् —इन्द्रियज्ञानम्, मानसम्, सर्वचित्तचैत्तानामात्मसंवेदनं चेति त.प.२६७ख/१००४; {rtags dang lung la ma ltos pa'i/} /{yid ni rnal 'byor pa la yod//} लिङ्गागमनिराशंसं मानसं योगिनां भवेत् ।। त.स.१२६ख/१०९०; • ना. १. मनुः, ऋषिः — {shed kyi chos zhes bya ba ni yid kyis bkod pa'o//} मानवो धर्म इति मनुना विरचितः त.प.३२३ख/१११४; {drang srong yid sogs tshig kyang ni/} /{de nyid kyis ni bden par 'gyur//} मन्वादिवचनस्यापि तत्कृतैव हि सत्यता ।। त.स.७६क/७१६; {gal te de ni rig byed kyi/} /{rtsa can yin na yid sogs bzhin/} /{rig byed smra po kho na la/} /{de dag de ltar ston par 'gyur//} यद्यसौ वेदमूलः स्याद् वेदवादिभ्य एव तु । उपदेशं प्रयच्छेयुर्यथा मन्वादयस्तथा ।। त.स.११७ख/१०१५ । २. मनः, विद्याराजः — {rig pa'i rgyal po pad+ma'i rigs kyang 'di lta ste/} {bcom ldan 'das phyag bcu gnyis pa dang} … {yid dang} अब्जकुले च विद्याराज्ञः, तद्यथा—भगवान् द्वादशभुजः…मनः म.मू.९६क/७ ३. मनसा, किन्नरकन्या — {'khor der mi'am ci'i bu mo brgya phrag du ma dag tshogs pa 'di lta ste/} {mi'am ci'i bu mo yid ces bya ba dang} तस्मिन् पर्षदि अनेकानि च किन्नरकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि । तद्यथा—मनसा नाम किन्नरकन्या का.व्यू.२०२ख/२६० ४. मानसः, गृहपतिः — {khyim bdag yid ces bya ba'i bu/} /{yon tan ldan pa mnyan yod du/} /{pad ma'i snying po'i 'od mtshungs pa/} /{pad mo can zhes bya ba byung //} श्रावस्त्यां मानसाख्यस्य पद्मगर्भनिभप्रभः । अभूद् गृहपतेः सूनुर्गुणवान् पद्मकाभिधः ।। अ.क.२१०क/८७.२. • पर्या — {sems} चित्तम्, {shes pa} ज्ञानम्, {rnam shes} विज्ञानम्, {blo} बुद्धिः ।
yid kyi
मनोमयः — {yid kyi lus ni sna tshogs pa/} /{dbang gi me tog rnams kyis brgyan//} कायं मनोमयं चित्रं वशितापुष्पमण्डितम् ।। ल.अ.१६६क/११९; मानसः, ओ सी — {de'i phyogs las mthun pa la yid kyi'o//} तत्पक्षाणां मानसम् वि.सू.५५क/७०; {yid kyi rtogs pa thams cad ni/} /{sngon gyi shes pa las byung ste//} मानसी कल्पना सर्वा पूर्वहेतुसमुद्भवा । प्र.अ.७४क/८२.
पा. मनोधातुः, धातुभेदः — {khams ni bco brgyad de/} {mig gi khams dang} … {yid kyi khams dang} … {yid kyi rnam par shes pa'i khams} अष्टादश धातवः—चक्षुर्धातुः…मनोधातुः…मनोविज्ञानधातुः श्रा.भू.९२क/२४५.
yid kyi 'khrul pa
मनोभ्रान्तिः — {gzhan yang gal te yid kyi 'khrul par 'gyur na de'i tshe yid kyi 'khrul pa bzhin du dbang po'i blos bslad pa ma log par yang rgyu las ldog par 'gyur ro//} किञ्च यदि मनोभ्रान्तिः स्यात् ततो मनोभ्रान्तेरेव कारणान्निवर्त्तेतानिवृत्तेऽप्यक्षविप्लवे त.प.१७क/४८०; मानसी भ्रान्तिः — {de lta bas na mi gsal bar snang bar thal bar 'gyur ba'i phyir 'di yid kyi 'khrul pa ni ma yin no//} तस्मादस्पष्टाभत्वप्रसङ्गान्नेयं मानसी भ्रान्तिः त.प.७ख/४६०.
yid kyi mgyogs pa
मनोजवः — {mtshan ma dang dbang dang mngon par shes pa du ma'i me tog rgyas shing yid kyi mgyogs pa dang mtshungs pa} अनेकलक्षणवशिताभिज्ञाकुसुमितं मनोजवसदृशम् ल.अ.१०९ख/५६.
yid kyi sgo
= {yid sgo/}
yid kyi dngos po
मनसा वस्तु — {ji ltar bsam pa ste yid kyi dngos po dang chang pa na gnas pa'i rdzas la mi slu bar byed pa bzhin te} यथाचिन्तितं च मनसा वस्तु, मुष्टिस्थं च द्रव्यं संवादयन्त्येव त.प.२७०ख/१००९.
मनोधर्मः — {yid kyi chos rnams ni tsher ma la sogs pa bzhin du bton nas spang bar bya ba ma yin no//} मनोधर्मा न कण्टकादिवदुत्कील्यापनेतव्याः त.प.३१४ख/१०९५.
yid kyi 'jug pa
मनोगतिः — {de yi rgyu can de la dmigs/} /{yid kyi 'jug pa'i gnas yin te//} तद्धेतुकं तदालम्ब्यं मनोगतिसमाश्रयम् । ल.अ.१६७क/१२१.
yid kyi brjod pa
मनोजल्पः — {yid kyi brjod pas bshad bzhin don/} /{rab dang} … {rab 'dzin phyir//} मनोजल्पैर्यथोक्तार्थप्रसन्नस्य प्रधारणात् सू.अ.१६५ख/५३; {yid kyi brjod pa dag gis zhes bya ba ni yang dag par rtog pa dag gis so//} मनोजल्पैरिति सङ्कल्पैः सू.व्या.१६५ख/५३; द्र. {yid kyis brjod pa/}
yid kyi nye bar spyod pa
पा. मनुपविचारः — {rgyal po chen po yid kyi nye bar spyod pa bco brgyad ni 'di dag ste} अष्टादशेमे महाराज मनुपविचाराः शि.स.१३४ख/१३१.
yid kyi nyes pa spyod pa
मनोदुश्चरितम् — {sems bskyed pa de ni} … {sems can thams cad la brten pa'i lus dang ngag dang yid kyi nyes pa spyod pa dang mi mthun pa yin no//} स च चित्तोत्पादः…सर्वसत्त्वाधिष्ठानकायवाङ्मनोदुश्चरितवैरोधिकः बो.भू.७ख/८; द्र. {yid kyi nyes spyad/}
yid kyi nyes spyad
मनोदुश्चरितम् — {brnab sems la sogs las min yang /} /{yid kyi nyes spyad rnam gsum mo//} अकर्मापि त्वभिध्यादि मनोदुश्चरितं त्रिधा ।। अभि.को.१३क/४.६५; द्र. {yid kyi nyes pa spyod pa/}
yid kyi rtog pa
मनोविकल्पः — {yid kyi rtog pa 'ba' zhig la'ang /} /{rim du 'dzin par mi 'gyur ro//} शुद्धे मनोविकल्पे च न क्रमग्रहणं भवेत् ।। प्र.वा.१२३ख/२.१३८; मानसी कल्पना — {dmigs pa med pa'i ngo bos ni/} /{yid kyi rtog pa thams cad ni/} /{sngon gyi shes pa las byung ste/} /{smig rgyu la ni chur rtog bzhin//} मानसी कल्पना सर्वा पूर्वहेतुसमुद्भवा । निरालम्बनभावेन मरीच्यां तोयकल्पवत् ।। प्र.अ.७४क/८२.
yid kyi dri ma
मनोमलः — {chags pa med rnams nges par rnam par dag pa'i gnas/} /{dge ba mngon 'dod 'khor ba'i g}.{yon dang legs byas la/} /{mngon par dga' zhing yid kyi dri ma rnams dag gi/} /{khon gyi rdul dang bral ba dge legs bskyed pa yin//} असङ्गमो नाम विशुद्धिधामो श्रेयांसि सूते कुशलाभिकामः । संसारवामः सुकृताभिरामो मनोमलैर्वैररजोविरामः ।। अ.क.१५४ख/१६.१.
पा. मनःसंस्पर्शजा वेदना, वेदनाभेदः — {de yang dbye na tshor ba'i tshogs drug ste/} {mig gi 'dus te reg pa las byung ba'i tshor ba nas yid kyi 'dus te reg pa las byung ba'i tshor ba'i bar ro//} स पुनर्भिद्यमानः षड् वेदनाकायाः चक्षुःसंस्पर्शजा वेदना यावन्मनःसंस्पर्शजा वेदनेति अभि.भा.३३क/४८.
yid kyi rnam 'gyur
मनोविकारः — {skad cig de bsam thub pa mkhas pa yis/} /{bu yi yid kyi rnam 'gyur dbrog pa'i slad/} /{'dod pa'i lag 'gros dug btang yul la ni/} /{mngon 'dod 'dzin pa de la phas smras pa//} क्षणं विचिन्त्येति मुनिर्मनीषी मनोविकारं तनयस्य हर्तुम् । तमब्रवीत्कामभुजङ्गमुक्तं विषं वहन्तं विषयाभिलाष– म् ।। अ.क.१२३क/६५.५७.
yid kyi rnam par shes
= {yid kyi rnam par shes pa/}
yid kyi rnam par shes pa
पा. मनोविज्ञानम् १. विज्ञानभेदः — {stong pa drug gis thugs kyi rdo rje zhes pa ni mig gi rnam par shes pa dang rna ba'i rnam par shes pa dang sna'i rnam par shes pa dang lce'i rnam par shes pa dang lus kyi rnam par shes pa dang yid kyi rnam par shes pa rnam par dag pas} षट्शून्यैश्चित्तवज्रमिति चक्षुर्विज्ञानं श्रोत्रविज्ञानं घ्राणविज्ञानं जिह्वाविज्ञानं कायविज्ञानं मनोविज्ञानं विशुद्धया वि.प्र.१८५क/५.४; {dbyibs byad kyi bye brag 'dzin pa'i yid kyi rnam par shes pa} संस्था– नाकृतिविशेषग्राहकं मनोविज्ञानम् ल.अ.१४९ख/९५; {rnam par rtog par byed pa yid kyi rnam par shes pa des gzugs kyi rang bzhin sdug gu dag la ni kun tu chags par byed} येन विकल्पकेन मनोविज्ञानेन प्रियरूपेषु रूपेषु संरज्यते श्रा.भू.२६क/६५ २. प्रत्यक्षभेदः — {rang gi yul gyi de ma thag pa yul lhan cig byed pa can/} {dbang po'i shes pa mtshungs pa de ma thag pa'i rkyen gyis bskyed pa'i yin kyi rnam par shes pa} स्वविषयानन्तरविषयसहकारिणेन्द्रियज्ञानेन समनन्तरप्रत्ययेन जनितं तन्मनोविज्ञानम् न्या.बि.२३१क/५७; {yid kyi rnam par shes pa ni mngon sum nyid du smra ba yin no//} मनोविज्ञानं प्रत्यक्षमित्युक्तं भवति न्या.टी.४३क/६०; = {yid kyi mngon sum/}
yid kyi rnam par shes pa'i khams
पा. मनोविज्ञानधातुः, धातुभेदः — {khams ni bco brgyad de/} {mig gi khams dang} … {yid kyi rnam par shes pa'i khams} अष्टादश धातवः —चक्षुर्धातुः…मनोविज्ञानधातुः श्रा.भू.९२क/२४५.
yid kyi rnam par shes pa'i sa pa
पा. मनोविज्ञानभूमिकः — {mthong spang bya gnyid nga rgyal bcas/} /{yid kyi rnam shes sa pa yin//} समानमिद्धा दृग्धेया मनोविज्ञानभूमिकाः । अभि.को.१८क/५.५४.
yid kyi rnam shes
= {yid kyi rnam par shes pa/}
yid kyi spyod pa
मनोवृत्तिः — {gang zhig yid spyod rab dang ba/} /{dge ba'i slad du bslab pa'i gnas/} /{rab tu dang ba'i dge slong ni/} /{shA ri'i bu yis dag par byas//} यः प्रसन्नमनोवृत्तिः कुशलाय प्रसादिना । कृतः शिक्षापदोत्सृष्टः शारिपुत्रेण भिक्षुणा ।। अ.क.१३४ख/६७.३; मनोविस्पन्दः — {skye bo snying rje med pas na/} /{ngag lus yid kyi spyod pa rnams/} /{nang mi la yang phyi mi bzhin/} /{mi rigs spyod pa mchog tu 'gyur//} दयावियोगात्तु जनः परमामेति विक्रियाम् । मनोवाक्कायविस्पन्दैः स्वजनेऽपि जने यथा ।। जा.मा.१५६ख/१८०; द्र. {yid kyi spyod tshul/}
yid kyi spyod tshul
मनोवृत्तिः — {rgyal srid longs spyod kyis spangs nas/} /{nges par bde med gyur pa 'di/} /{khyod kyi yid kyi spyod tshul bzhin/} /{rgyal po'i rgyal po mi mdzes so//} इयं हि ते मनोवृत्तिरिव निःसुखतां गता । वर्जिता राज्यभोगेन राजराज न राजते ।। अ.क.३१क/३.१३८; द्र. {yid kyi spyod pa/}
yid kyi bu
= {mi} मनोरपत्यः, मनुष्यः — {yid shas che ba'i phyir mi rnams so//} {'jig rten pa rnams ni yid kyi bu yin pa'i phyir ro zhes zer ro//} मनस उद्भूतत्वान्मनुष्याः । मनोरपत्या इति लौकिकाः अभि.स्फु.२४२क/३८०.
yid kyi blo
मनोमतिः — {gzugs med pa'i khams na lus med kyang yid kyi blo'i gnas skabs khas len pa'i phyir ro//} विरूपे धातौ शरीरमन्तरेणापि मनोमतेरवस्थानाभ्युपगमात् त.प.९६ख/६४५; {lus rnam par 'gyur yang yid kyi blo mi 'gyur ba'i phyir} देहविकारेऽपि मनोमतेरविकाराद् त.प.१०५ख/६६१; {glang po la sogs pa'i lus la gnas pa'i yid kyi blo khyad par du 'phags par 'gyur gyi} गजादिदेहवर्तिनी च मनोमतिरतिशयवती प्राप्नोति त.प.९४ख/६४२; मनोबुद्धिः — {gsang nad la sogs gnas skabs su/} /{lus ni rnam par 'gyur na yang /} /{yid kyi blo ni mi 'gyur te//} प्रसुप्तिकाद्यवस्थासु शरीरविकृतावपि । नान्यथात्वं मनोबुद्धेः त.स.७०ख/६६१; मनोधीः — {nyams byed ces bya ba la sogs pa'i nad la sogs pas lus kyi dbang po la sogs pa la gnod kyang yid kyi blo ma tshang ba med pa nyid du yod par nyams su myong ngo //} प्रसुप्तिकादिरोगादिना कायेन्द्रियादीनामुपघातेऽपि मनोधीरविकृतैवाविकलां स्वसत्तामनुभवति त.प.९५क/६४२; मानसी बुद्धिः — {mig la sogs la ltos med phyir/} /{rang dga' yid kyi blo yin te/} /{rang gi nyer len stobs nyid kyis/} /{rmi lam sogs ltar 'byung bar 'gyur//} स्वतन्त्रा मानसी बुद्धिश्चक्षुराद्यनपेक्षणात् । स्वोपादानबलेनैव स्वप्नादाविव वर्तते ।। त.स.७०ख/६६०.
yid kyi dbang po
पा. मनिन्द्रियम्, इन्द्रियभेदः — {mdo las/mig} {gi dbang po dang} … {yid kyi dbang po dang} … {kun shes pa dang ldan pa'i dbang po dang /} {dbang po nyi shu rtsa gnyis gsungs pa} द्वाविंशतिरिन्द्रियाण्युक्तानि सूत्रे—चक्षुरिन्द्रियम्…मनिन्द्रियम्…आज्ञातावीन्द्रियमिति अभि.भा.५२ख/१३२; {yid kyi dbang po ni yang srid par mtshams sbyor ba dang dbang gi ngo bo dang mthun par byed pa dag la dbang byed de//} मनिन्द्रियस्य पुनर्भवसम्बन्धवशिभावानुवर्तनयोः (आधिपत्यम्) । अभि.भा.५३ख/१३८; मनः — {yid kyi dbang po ni dbang po lnga po 'di dag gi spyod yul dang yul nyams su myong ba yin zhing /} {yid kyi dbang po ni 'di dag gi rten yin no//} मन एषां पञ्चानामिन्द्रियाणां गोचरविषयं प्रत्यनुभवति, मनश्चैषां प्रतिशरणम् अभि.भा.८५क/१२००.
yid kyi mun pa
मनस्तमः— {bde bar gshegs pa'i gsung /} /{yid kyi mun pa sbyong bar mdzad pa} सुगतस्य वाचो मनस्तमस्तानवमादधानाः । न्या.टी.३६ख/१.
yid kyi me long
मनोमुकुरः — {bde gshegs bstan pa} … {yid kyi me long bdag byed legs byas tshogs ni nye bar sgrub pa yin//} सुगतशासनं…मनोमुकुरमार्जनं सुकृतसञ्चयोपार्जनम् ।। अ.क.३२ख/५३.५०.
yid kyi gtsang byed
पा. मनःशौचम्, शौचभेदः — {lus kyi legs par spyad pa thams cad ni lus gtsang byed yin no//} {ngag dang yid kyi legs par spyad pa thams cad ni ngag dang yid kyi gtsang byed yin te} सर्वं कायसुचरितं कायशौचम् । सर्वं वाङ्मनःसुचरितं वाङ्मनःशौचम् अभि.भा.१९९क/६७३; मनःशौचेयम् — {mdo las lus gtsang byed dang ngag gtsang byed dang yid gtsang byed dang /} {gtsang byed gsum gsungs pa} त्रीणि शौचेयानि उक्तानि सूत्रे—कायशौचेयम्, वाक्शौचेयम्, मनःशौचेयं च अभि.भा.१९८ख/६७३.
yid kyi mdzod nas byung ba'i bsod nams kyi rnam par thar pa
पा. मनःकोशसम्भवपुण्यविमोक्षः, बोधिसत्त्वविमोक्षविशेषः — {rigs kyi bu kho bos ni yid kyi mdzod nas byung ba'i bsod nams kyi rnam par thar pa 'di shes par zad na} एतमहं कुलपुत्र मनःकोशसम्भव (पुण्य भो.पा.) विमोक्षं जानामि ग.व्यू.१५ख/११३.
yid kyi rdzing bu
ना. मानसम्, सरः — {stug pos rgyas par bsams pa yis/} /{skye bo legs pa'i ngogs gcod pa'i/} / ग्. {yo ldan dpal ni sred bcas kyis/} /{yid kyi rdzing bu dri mar byed//} घनोदयसमुत्सिक्ता सौजन्यतटपातिनी । लोलं कलुषयत्येव मानसं श्रीतरङ्गिणी ।। अ.क.४५ख/४.१०७.
yid kyi zug rngu
= {sems nad} आधिः, मनःपीडा मि.को.१२६ख ।
yid kyi yongs su rtog pa
सङ्कल्पः — {de yid kyi yongs su rtog pa tsam gyis kyang srog chags la 'tshe ba mi byed} स सङ्कल्पैरपि प्राणिविहिंसां न करोति द.भू.१८८क/१५.
yid kyi yon tan
मनोगुणः — {gang dang gang yid kyi yon tan yin pa de dag ni goms pa phul du byung ba na rab kyi mthar thug par 'jug par srid pa yin te/} {dper na gtsang sbra can dang ro bsreg mkhan brtse ba med pa bzhin no/} /{shes rab kyang yid kyi yon tan yin no zhes bya ba ni rang bzhin gyi gtan tshigs kyis so//} ये ये मनोगुणास्तेऽभ्यासातिशये सति सम्भवत्प्रकर्षपर्यन्तवृत्तयः, यथा श्रोत्रियजोदिङ्गनैर्घृण्यम् । मनोगुणश्च प्रज्ञेति स्वभावहेतुः त.प.३०८क/१०७७.
yid kyi yon tan nyid
मनोगुणता — {yid kyi yon tan nyid kyis ni/} /{de dag rab kyi mthar thug yin//} मनोगुणतयाऽप्येषां काष्ठापर्यन्तसम्भवः । त.स.१२४ख/१०७७.
yid kyi rang bzhin
वि. मनोमयः, ओ मयी — {yid kyi rang bzhin gyi mdud pa rnams spangs pa'i phyir dmigs pa 'chad do//} मनोमयानां ग्रन्थानां प्रहाणादुच्छिद्यते आलम्बनम् सू.भा.२१३ख/११८; {zhes pa lha mo'i sngags kyi tshig 'di rnams kyis sangs rgyas la sogs pa rnams la yid kyi rang bzhin gyi mchod pa byas nas} इत्येभिर्देवीमन्त्रपदैर्मनोमयीं पूजां कृत्वा बुद्धादीनाम् वि.प्र.१११क/३.३५.
yid kyi rang bzhin gyi chos kyi sku
मनोमयधर्मकायः — {blo gros chen po 'di ni de bzhin gshegs pa'i yid kyi rang bzhin gyi chos kyi sku'i tshig bla dwags te} महामते मनोमयधर्मकायस्य तथागतस्यैतदधिवचनम् ल.अ.१३१ख/७८.
yid kyi rang bzhin gyi lus
मनोमयकायः, ओ ता — {de bzhin gshegs pa'i sku rnams kyi mngon par 'tshang rgya ba'i lus kyang rab tu shes so//} … {yid kyi rang bzhin gyi lus dang} तथागतकायानामभिसंबोधिकायतां च प्रजानाति…मनोमयकायतां च द.भू.२४४ख/४५.
yid kyi las
पा. मनस्कर्म, कर्मभेदः — {las gsum mo/} /{gtso bor ni yid kyi las yin no//} त्रीणि कर्माणि, प्राधान्येन तु मनस्कर्म अभि.भा.१६क/९२१; {gtsang ba ni shin tu rnam par dag pa'i tshul khrims kyis yongs su zin pa dang lta ba drang pos yongs su zin pa'i lus dang ngag dang yid kyi las gang yin pa ste} शौचेयानि सुवि– शुद्धशीलसंगृहीतमृजुदृष्टिसंगृहीतं च यत्कायवाङ्मनःकर्म अभि.स.भा.५०ख/७०; द.भू.२३२ख/३८.
yid kyi las thams cad ye shes kyi sngon du 'gro zhing ye shes kyi rjes su 'brang ba
पा. मनःकर्मप्रत्यवेक्षा, शीलसंवरस्य प्रत्यवेक्षाभेदः — {tshul khrims kyi sdom pa de yang yongs su dag par bya ba'i phyir/} {rnam pa gsum la so sor rtog par byed do//} … {lus kyi las la so sor rtog pa dang ngag gi las la so sor rtog pa dang yid kyi las la so sor rtog pa'o//} अस्य खलु शीलसंवरस्य त्रिविधा प्रत्यवेक्षा परिशुद्धिनिमित्तं…यदुत कायकर्मप्रत्य– वेक्षा, वाक्कर्मप्रत्यवेक्षा, मनःकर्मप्रत्यवेक्षा श्रा.भू.२३क/५५.
yid kyi lus
मनोमयकायः — {sa brgyad la gnas nas sems dang yid dang yid kyi rnam par shes pa dang chos lnga dang rang bzhin dang bdag med pa gnyis rtogs pa rab tu gyur pa khong du chud pa'i phyir yid kyi lus kyang rab tu 'thob bo//} अष्टम्यां भूमौ स्थिताः चित्तमनोमनोविज्ञानपञ्चधर्मस्वभावनैरात्म्यद्वयगतिपरावृत्त्यधिग– मान्मनोमयकायं प्रतिलभन्ते ल.अ.८७ख/३४; मनोमयः कायः — {yid kyi lus ni sna tshogs pa/} /{dbang gi me tog rnams kyis brgyan//} कायं मनोमयं चित्रं वशिता– पुष्पमण्डितम् ।। ल.अ.१६६क/११९; मनःशरीरम्— {yid kyi lus gzugs brnyan lta bus rnam par rgyu ste/} {'gro bas dge ba'i bshes gnyen gyi gan du song shig} प्रतिभासोपमेन मनःशरीरविचारगमनेन कल्याणमित्रसकाश– मुपसंक्रमितव्यम् ग.व्यू.२६०क/३४२.
yid kyi lus rnam pa gsum
त्रिप्रकारः कायो मनोमयः — १. {ting nge 'dzin gyi bde ba la snyoms par 'jug pa'i yid kyi lus} समाधिसुखसमापत्तिमनोमयः, । २. {chos kyi ngo bo nyid rtogs pa khong du chud pa'i yid kyi lus} धर्मस्वभावावबोधमनोमयः, ३. {ris su lhan cig skyes pa'i 'du byed kyi bya ba'i yid kyi lus} निकायसहजसंस्कारक्रियामनोमयः ल.अ.१०९ख/५६.
yid kyi lus rtogs par rab tu dbye ba'i tshul gyi mtshan nyid
मनोमयकायगतिप्रभेदनयलक्षणम् — {blo gros chen po yid kyi lus rtogs par rab tu dbye ba'i} ( {tshul gyi} ) {mtshan nyid rab tu bstan gyis} मनोमयकायगति– प्रभेदनयलक्षणं महामते उपदेक्ष्यामि ल.अ.१०९क/५६.
yid kyi lus rtogs par rab tu dbye ba'i mtshan nyid
द्र. {yid kyi lus rtogs par rab tu dbye ba'i tshul gyi mtshan nyid/}
yid kyi legs par spyad pa
मनःसुचरितम् — {lus kyi legs par spyad pa thams cad ni lus gtsang byed yin no/} /{ngag dang yid kyi legs par spyad pa thams cad ni ngag dang yid kyi gtsang byed yin te} सर्वं कायसुचरितं कायशौचम् । सर्वं वाङ्मनःसुचरितं वाङ्मनःशौचम् अभि.भा.१९९क/६७३.
yid kyi shing rta
= {'dod pa} मनोरथः, इच्छा — {dge mtshan yang dag skyes pa des/} /{de ltar yang dag bsams nas ni/} /{sangs rgyas blta ba la btags pa'i/} /{yid kyi shing rta dag la 'dzegs//} इति सञ्चिन्त्य सुचिरं स सञ्जातकुतूहलः । सर्वज्ञदर्शनाबद्धमारुरोह मनोरथम् ।। अ.क.३६४ख/४८.७९.
yid kyi shes
= {yid kyi shes pa/}
yid kyi shes pa
पा. मनोज्ञानम् — {pha rol yid shes dri med kyang /} /{de bzhin} तथा परमनोज्ञानं निर्मलम् अभि.को.२२क /७.११; {yid kyi shes pa rang dbang ni/} /{'gas kyang mthong ba yod ma yin//} स्वतन्त्रं तु मनोज्ञानं नैव के– नचिदीक्ष्यते ।। प्र.अ.४४क/५१; मानसं ज्ञानम् — {kun mkhyen la ni ma lus pa'i/} /{dngos po dang 'brel de nyid kyi/} /{goms pa'i stobs las byung ba can/} /{yid shes tshad ma gcig tu btags//} समस्तवस्तुसम्बद्धतत्त्वाभ्यासबलोद्गतम् । सार्वज्ञं मानसं ज्ञानं मानमेकं प्रकल्प्यते ।। त.स.१२३क/१०७२; {rnal 'byor goms pa'i khyad par gyis/} /{rnal 'byor rnams kyi yid shes ni/} /{de ltar phul byung dngos 'gyur bas/} /{'dir ni gnod pa can yod min//} योगाभ्यासविशेषाच्च योगिनां मानसं तथा । ज्ञानं प्रकृष्टरूपं स्यादित्यत्रास्ति न बाधकम् ।। त.स.१२४क/१०७६.
yid kyi sa pa
वि. मनोभूमिकः — {yid kyi sa pa'i nye ba'i nyon mongs pa glo bur ba rnams kyis ma bsgribs pa'i phyir ma bsgribs pa'o//} मनोभूमिकैरागन्तुकैरुपक्लेशैरनावृतत्वादनिवृतम् त्रि.भा.१५२क/४२; {yid kyi sa pa'i yid bde ba} … {yid kyi sa pa'i yid bde ba dang btang snyoms so//} सौमनस्यं मनोभूमिकम्… सौमनस्योपेक्षे मनोभूमिके अभि.भा.७१ख/११५०.
yid kyi srubs shing
= {yid srubs/}
yid kyis ngan du spyod pa
मनोदुश्चरितम् — {sems can 'di dag ni lus kyis ngan du spyod pa dang ldan pa/} {ngag gis ngan du spyod pa dang ldan pa/} {yid kyis ngan du spyod pa dang ldan pa} इमे भवन्तः सत्त्वाः कायदुश्चरितेन समन्वागता वाग्दुश्चरितेन समन्वागता (मनोदुश्चरितेन समन्वागताः) द.भू.२००क/२२.
yid kyis brjod
= {yid kyis brjod pa/}
yid kyis brjod pa
मनोजल्पः — {don rnams yid kyis brjod pa tsam du rig nas} मनोजल्पमात्रानर्थान् विदित्वा सू.व्या.१४६क/२६; द्र. {yid kyi brjod pa/}
yid kyis nyes par spyod
= {yid kyis nyes par spyod pa/}
yid kyis nyes par spyod pa
मनोदुश्चरितम् म.व्यु.१६८४ (३७ख); = {yid kyi nyes pa spyod pa/}
yid kyis brtags pa
वि. मनसाऽनुवीक्षिता म.व्यु.२४१५ ( {yid kyis brtag pa} मनसाऽन्वीक्षितः म.व्यु.४६ख).
yid kyis nongs par spyad pa
मनोदुश्चरितम् — {yid kyis nongs par spyad pa dang ngag gis nongs par spyad pa 'di'i} अस्य मनोदुश्चरितस्य वाग्दुश्चरितस्य च अ.सा.१६१ख/९१; द्र. {yid kyi nyes spyad/}
yid kyis rnam par shes par bya ba
कृ. मनोविज्ञेयः — {de bzhin du yid kyis rnam par shes par bya ba'i chos rnams kyi bar la brten nas gang zag dmigs par byed na ni/} {gang zag yid kyis rnam par shes par bya ba yin no zhes brjod par bya la} एवं यावन्मनोविज्ञेयान् चेद्धर्मान् प्रतीत्य पुद्गलं प्रतिविभावयति, मनोविज्ञेयः पुद्गलो वक्तव्यः अभि.भा.८४क/११९६.
yid kyis legs par spyod pa
मनःसुचरितम् — {yid kyis legs par spyod pa dang ldan pa} मनःसुचरितेन समन्वागतः द.भू.२००क/२२; म.व्यु.१६९५ (३७ख).
yid kyis legs par spyod pa dang ldan pa
वि. मनःसुचरितेन समन्वागतः — {sems can 'di dag ni lus kyis legs par spyod pa dang ldan pa/} {ngag gis legs par spyod pa dang ldan pa/} /{yid kyis legs par spyod pa dang ldan pa/} {'phags pa la skur ba mi 'debs pa} इमे पुनर्भवन्तः सत्त्वाः कायसुचरितेन समन्वागता (वाक्सुचरितेन समन्वागता मनःसुचरितेन समन्वागता) आर्याणामनपवादकाः द.भू.२००क/२२.
yid skyes
= {yid las skyes pa/}
yid skyo
= {yid skyo ba/}
yid skyo ba
• सं. उद्वेगः म.व्यु.६८११ (९७क); • वि. परिखिन्नः — {yid skyo ba med pa dang} अपरिखिन्नमानसतया द.भू.१७६क/९.
yid skyo ba med pa
अपरिखिन्नमानसता — {byang chub sems dpa' ni} … {dge ba'i rtsa ba thams cad yang dag par bsdu ba'i phyir rab tu brtson par byed do//} … {yid skyo ba med pa dang} बोधिसत्त्वः…प्रयुज्यते सर्वकुशलमूलसमुदागमाय… अपरिखिन्नमानसतया द.भू.१७६क/९.
yid khong du chud pa
अन्तर्मनाः मि.को.१२९क ।
yid khros pa
वि. क्रुद्धमानसः — {ma mo rnams dang ldan pa ni/} /{khros pa'i bzhin dang yid khros par/} … {bri bar bya//} मातृकाभिश्च समायुक्तं तत्क्रोधास्यक्रुद्धमानसम् ।। …लिखेत् स.दु.१२०ख/२०८.
yid dga'
= {yid dga' ba/}
yid dga' ba
• वि. सुमनाः — {byang chub sems dpa' bdag nyid kyang tshul khrims dang ldan pa dang} … {chos dang mthun pa mthong na yid dga' bar 'gyur ba dang} बोधिसत्त्वः स्वयं च शीलवान् भवति…सहधार्मिकं च दृष्ट्वा सुमना भवति बो.भू.९९ख/१२७; सुमनस्कः — {gang zag bzod pa can mthong na yang yid dga' zhing kun tu dga' bar 'gyur ba yin no//} क्षमिणं च पुद्गलं दृष्ट्वा सुमनस्को भवत्यानन्दीजातः बो.भू.१०५ख/१३५; तुष्टमनः — {gnod sbyin bdag po yid dga' nas} यक्षराट् तुष्टमनसः म.मू.१९०क/१२५; मनोरमः — {gang na shing rta sna tshogs zhes/} /{lha yi skyed tshal yid dga' ba//} यत्र चैत्ररथं नाम देवोद्यानं मनोरमम् । अ.क.४३ख/४.८२; {ji ltar pad ma 'dam skyes de/} /{mdun du gyur na yid dga' dang //} तत् पद्मं मृदि सम्भूतं पुरा भूत्वा मनोरमम् । र.वि.११०क/६८; • सं. सुमनाः १. = {me tog} पुष्पम् — {mo 'o yid dga' me tog skyes/} /{ku su ma rnams mtshungs pa 'o//} स्त्रियः सुमनसः पुष्पं प्रसूनं कुसुमं समम् । अ.को.१५५क/२.४.१७; सुष्ठु मन्यते जनैरिति सुमनाः । सान्तः स्त्रियाम् । मनु अवबोधने अ.वि.२.४.१७ २. = {sna ma} जातिः — {yid dga' sna ma dzA ti 'o//} सुमना मालती जातिः अ.को.१५९क/२.४.७२; सुष्ठु मन्यते जनैरिति सुमनाः । सान्तोऽयम् । मन अवबोधने अ.वि.२.४.७२; • ना. मनोरमा, गन्धर्वकन्या — {dri za'i bu mo brgya stong du ma dag kyang tshogs pa 'di lta ste/} {dri za'i bu mo dga' ba'i bzhin zhes bya ba dang} … {dri za'i bu mo yid dga' zhes bya ba dang} अनेकानि च गन्धर्वकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि । तद्यथा— प्रियमुखा नाम गन्धर्वकन्या…मनोरमा नाम गन्धर्वकन्या का.व्यू.२०२क/२६०.
वि. सौमनस्यजातः — {yid dga' bar 'gyur bas phyir 'gro bar byed do//} सौमन– स्यजातो विप्रक्रामति बो.भू.६८क/८७.
yid dga' bar byed pa
वि. मनोहरः — {yid dga' bar byed pa dus bzhin du 'byor bas yid du 'ong ba'i sbyin pa'i char rdzogs ldan gyi dus kyi sprin bzhin du phab par gyur te} मनोहरमनतिक्रान्तकालसुभगं दानवर्षं कृतयुगमेघ इव ववर्ष जा.मा.७ख/७.
yid dga' ma
ना. मनोरमा, राजपुत्री — {de la sa bdag bsod nams sdes/} /{yid dga' ma zhes bya ba yi/} /{rang gi bu mo spring yig dang /} /{tshig gi pho nya btang nas byin//} तस्मै मनोरमां नाम पुण्यसेनो महीपतिः । दूतं विसृज्य लेखेन स्वसुतां वचसा ददौ ।। अ.क.२६०क/३१.६.
पा. मनोजवा गतिः, गतिभेदः— {yid bzhin du mgyogs pas ni yid mgyogs kyi 'gro ba ste/} {de ni sangs rgyas bcom ldan 'das kho na'i yin gyi/} {gzhan gyi ni ma yin no//} मनस इवास्या जव इति मनोजवा गतिर्बुद्धस्यैव, नान्यस्य अभि.भा.६३क/१११५; मनोजवा — {ston pa la/} /{yid mgyogs 'gro ba gzhan dag la/} /{phyin byed mos pa las byung yang //} शास्तुर्मनोजवाऽन्येषां वाहिन्यप्याधिमोक्षिकी ।। अभि.को.२३ख/७.४८; द्र. {yid mgyogs pa/}
yid mgyogs pa
पा. मनोजवा १. गतिविशेषः — {de la 'gro ba ni rnam pa gsum ste/} {lus kyis phyin byed dang mos pa las byung ba dang yid mgyogs pa'o/} /{ston pa la/} {yid mgyogs 'gro ba dang} तत्र गतिस्त्रिधा । शरीरवाहिनी, आधिमोक्षिकी, मनोजवा च तत्र गतिः । शास्तुर्मनोजवा अभि.भा.६३क/१११५; द्र. {yid mgyogs kyi 'gro ba/} । 2. ऋद्धिविशेषः — {yid mgyogs rdzu 'phrul zhes bya ba/} /{mchog gyur de ltar grags pa yin/} /{gang zhig dgos pa tsam gyis ni/} /{gtso bo ring du gshegs par mdzad//} ऋद्धिर्मनोजवासंज्ञा तथा च श्रूयते परा । यया चिन्तितमात्रेण याति दूरमपि प्रभुः ।। त.स.१२५क/१०८०; {dper na bcom ldan 'das la yid mgyogs zhes bya ba'i rdzu 'phrul mnga' bar bstan pa bzhin te/} {gnas la yid bzhin du mgyogs par 'gyur te} यथा भगवतः ‘मनोजवा’ नाम सिद्धिः पठ्यते, यस्यां स्थितस्य मनस एव जवो भवति त.प.३०९ख/१०८०.
yid mgyogs ma
ना. मनोजवा, महादूती — {'di lta ste/} {'og pag ma dang} … {yid mgyogs ma dang} … {'byung po thams cad dbang du byed ma dang /} {de dag dang gzhan yang pho nya chen mo} तद्यथा—मेखला…मनोजवा…सर्वभूतवशङ्करी चेति । एताश्चान्याश्च महादूत्यः म.मू.९८क/८.
मनोद्वारम् — {gang tshe dran pa yid sgo na/} /{bsrung ba'i don du gnas gyur pa/} /{de tshe shes bzhin 'ong 'gyur zhing //} सम्प्रजन्यं तदाऽऽयाति…स्मृतिर्यदा मनोद्वारे रक्षार्थमवतिष्ठते ।। बो.अ.११ख/५.३३; {de bas dran pa yid sgo nas/} /{gud du nam yang mi gtong ngo //} तस्मात् स्मृतिर्मनोद्वारान्नापनेया कदाचन बो.अ.११क/५.२९; {yid la yod pa ni yid kyi ste/} {yid kyi sgo nas de mthar thug par 'gro ba'i phyir} मनसि भवं मानसम् । मनोद्वारेणैव निष्ठागमनात् प्र.प.१०२क/१३३.
yid ngan
दुर्मनाः मि.को.१२९क ।
yid mngon par ches
= {yid mngon par ches pa/}
yid mngon par ches pa
अभिसम्प्रत्ययः — {tshad mas grub pa'i don kho na la yid mngon par ches par rigs pa'i phyir gzhan du ni ma yin te} प्रमाणसिद्ध एवार्थेऽभिसम्प्रत्ययस्य युज्यमानत्वात् । नान्यत्र त.प.२१०ख/८९२.
yid can
उ.प. मनः — {gang zhig rgyal ba'i bstan pa 'ba' zhig gis/} /{dbang byas rnam g}.{yeng med yid can gyis bshad//} यत्स्यादविक्षिप्तमनोभिरुक्तं शास्तारमेकं जिनमुद्दिशद्भिः । र.वि.१२८ख/११७; मानसः — {skye ba la sogs pa sdug bsngal gyis gzir ba'i yid can} जात्यादिदुःखोत्पीडितमानसाः त.प.२९६ख/१०५५; {de nas khro bo 'jigs byed pa/} /{ma rungs yid can} … {mthong bar 'gyur//} ततः पश्यति तं क्रुद्धं भैरवं दुष्टमानसम् । स.दु.१२०ख/२०८.
yid gcugs
= {yid gcugs pa/}
yid gcugs dag gi sa
विश्रम्भभूमिः — {dri za'i gzhon nu yid gcugs dag gi sa/} /{gus ldan gnyen bzang gis ni de la smras//} उवाच गन्धर्वकुमारकस्तं विश्रम्भभूमिः प्रणयी सुबन्धुः ।। अ.क.२९९ख/१०८.७४.
yid gcugs pa
• सं. विस्रम्भः — {ma la yid gcugs 'jigs med cing /} /{nu zho 'dod phyir lhags pa la//} स्तन्यतर्षादुपसृतान् मातृविस्रम्भनिर्व्यथान् । जा.मा.४ख/३; विश्रम्भः — {de dus de yi gnas su bdag/} /{ri bong gsal bar smra byed pa/} /{de yi gtam la yid gcugs skyes/} /{mdza' ba dang ldan rtag gnas gyur//} तस्मिन् काले स्फुटालापः शशकोऽहं तदाश्रमे । तत्कथाजातविश्रम्भः प्रीतिमान् अवसं सदा ।। अ.क.२७९ख/१०४.८; {slob dpon nam mkhan po'i mnod par bya'o//} {yid gcugs pa'i gnas kyi don du yang ngo //} गृह्णीयादाचार्योपाध्यायो वा । विश्रम्भस्थानार्थं च वि.सू.६७ख/८४; विश्वासः — {dpal 'byor yid gcugs gnas gyur pa/} /{sna tshogs zhes pa'i grong khyer byung /} /{kun la phan pa'i nus pa can/} /{legs byas skye ba'i sa gzhi bzhin//} पुरी बभूव विश्वाख्या विश्वासवसतिः श्रियः । विश्वोपकारशक्तस्य सुकृतस्येव जन्मभूः ।। अ.क.२०३ख/२३.३; वि.सू.१४क/१५; प्रणयः — {a b+hi mA na nor sogs kyi/} /{dregs pa shes pa yid gcugs 'tshe//} अभिमानोऽर्थादिदर्पे ज्ञाने प्रणयहिंसयोः ।। अ.को.२२५ख/३.३.११०; प्रणयः प्रार्थना अ.वि.३.३.११०; • वि. दयितः — {mdza' bo snying 'dod yid mthun dang /} /{yid gcugs bag phebs mdza' ba 'o//} अभीष्टेऽभीप्सितं हृद्यं दयितं वल्लभं प्रियम् ।। अ.को.२१०क/३.१.५३; दयते चित्तमादत्त इति दयितम् । दय दानगतिरक्षणहिंसादानेषु अ.वि.३.१.५३; विश्वस्तः — {yid gcugs pa ma yin pa la yid gcugs pa nyid du mi bya'o//} नाविश्वसनीये विश्वस्ततां भजेत वि.सू.१५क/१७; विश्वस्तमानसः म.व्यु.२७१७ (५०क); विश्वसनीयः — {yid gcugs pa ma yin pa la} अविश्वसनीये वि.सू.१५क /१७; स्वच्छन्दः — {legs pa rnams kyi yid gcugs 'joms/} /{rnam par sdang ba'i dug bzod dka'/} /{logs ring skye bo mi bsrun sprul/} /{'jigs su rung ba su yis sprul//} स्वच्छन्दघाती साधूनां विद्वेषविषदुःसहः । दीर्घपक्षः खलव्यालकरालः केन निर्मितः ।। अ.क.४९ख/५.३६.
yid gcugs pa nyid
विश्वस्तता — {yid gcugs pa ma yin pa la yid gcugs pa nyid du mi bya'o//} नाविश्वसनीये विश्वस्ततां भजेत वि.सू.१५क/१७.
yid gcugs pa ma yin pa
वि. अविश्वसनीयम् — {yid gcugs pa ma yin pa la yid gcugs pa nyid du mi bya'o//} नाविश्वसनीये विश्वस्ततां भजेत वि.सू.१५क/१७.
yid gcugs pa'i gnas
विश्रम्भस्थानम्— {yid gcugs pa'i gnas kyi don du yang ngo //} विश्रम्भस्थानार्थं च वि.सू.६७ख/८४.
प्रत्ययः, निश्चयः — {gang dag rim gyis 'byung ba yang /} /{de dag dbang phyug rgyu can min/} /{ji skad bshad pa'i sgrub pa las/} /{blun po yid ches bskyed pa bzhin//} ये वा क्रमेण जायन्ते ते नैवेश्वरहेतुकाः । यथोक्तसाधनोद्भूता जडानां प्रत्यया इव ।। त.स.५क/७०.
yid ches gang zag
= {yid ches pa'i gang zag/}
yid ches ngag
आप्तवाक्यम् — {yid ches ngag las skyon med par/} /{yon tan dag gis rtogs she na//} दोषाभावो गुणेभ्यश्चेदाप्तवाक्येषु गम्यते । त.स.१०५ख/९२५.
yid ches ldan
= {yid ches pa dang ldan pa/}
yid ches ldan pa
= {yid ches pa dang ldan pa/}
yid ches pa
• क्रि. प्रत्येति — {de'i tshul khrims dang brtul zhugs tu mchog tu 'dzin pa 'di yang rgyu ma yin pa la rgyur yid ches pa yin pas sdug bsngal mthong bas spang bar bya ba'o//} तस्याप्ययमकारणं कारणतः प्रत्येतीति दुःखदर्शनप्रहातव्यः शीलव्रतपरामर्शः अभि.स्फु.९६ख/७७४; अभिश्रद्दधाति — {de ni de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas rnams kyi sngon gyi mtha' spyod pa mngon par bsgrubs pa'i rgyud la yid ches pa yin} सोऽभिश्रद्दधाति तथागतानामर्हतां सम्यक्संबुद्धानां पूर्वान्तचर्याभिनिर्हारप्रवेशम् द.भू.१८०क/११; • सं. १. प्रत्ययः — {srin bus zos rjes yi ge la/} /{rab zhugs yid ches kyis rmongs pa/} /{rtog dpyod med rnams 'gal ba yi/} /{dngos po la yang rab tu 'jug//} गुणाकारप्रवृत्तेन प्रत्ययेन विमोहिताः । निर्विचार्य प्रवर्तन्ते विरुद्धेष्वपि वस्तुषु ।। अ.क.३२३ख/४०.१९६; {bud med byis pa sa skyong ni/} /{mchog tu bsngags pa la yid ches//} अबलाबालभूपाला वर्णन– प्रत्ययाः परम् ।। अ.क.१७६क/२०.८; सम्प्रत्ययः — {de la dad pa ni mos pa dang yid ches pa'o//} तत्र भक्तिरधिमुक्तिः सम्प्रत्ययः सू.भा.१८४क/७९; {bden pa rnams yang dag pa ji lta ba bzhin rtogs nas yid ches pa ni shes nas dad pa yin no//} यथाभूतसत्यान्यवबुध्य सम्प्रत्ययोऽवेत्यप्रसादः अभि.भा.४१क/१०२६; सम्प्रतिपत्तिः — {gang la gzhan yid ches pa de ni gsal bar brjod do//} प्रकाशितो ह्यसावुच्यते यत्र परस्य सम्प्रतिपत्तिः । प्र.अ.१२३ख/४६७; अभिसम्प्रत्ययः — {yon tan srid pa la yang brten nas gzhan dag gi thob pa la yid ches shing} परेषां चाधिगमेऽभिसम्प्रत्ययगुणसम्भावनामागम्य बो.भू.४४ख/५७; विश्वासः — {de la rtog pa dang ldan pa rnams tshad ma nyid du yid ches pa ma yin no zhes ston pa ni} न तत्र प्रमाणत्वेन प्रेक्षावतां विश्वासो युक्त इति दर्शयति त.प.२७६क/१०२०; समाश्वासः — {'o na 'di la yang ci ltar yid ches zhe na} अत्रापि तर्हि कथं समाश्वासः प्र.अ.११०ख/११८; विस्रम्भः — {de yi sbyin pa'i mthu chen grags par gyur/} /{phongs pa rnams ni yid ches spobs shing slong //} ख्यातावदाने हि बभूव तस्मिन् विस्रम्भधृष्टप्रणयोऽर्थिवर्गः ।। जा.मा.१८ख/२०; अधिमुक्तिः — {de dad pa la dbang bsgyur ba dang mos pa mang ba dang yid ches pa shin tu rnam par dag pa dang} स श्रद्धाधिपतेयतया प्रसादबहुलतया अधिमुक्तिविशुद्ध्या द.भू.१७६क/९; अभिज्ञानम् — {yid ches pa la brten par bya'o//} {gzhan gyis mi shes pa'i bye brag brtag pa ni thabs yin no//} अभिज्ञानसंश्रयणमविदितस्यापरेण विशेषगतावुपायः वि.सू.७१क/८८ २. आप्तः — {rtag pa'am yid ches pas smras pa/} /{ngag gang nges par bzung ba yin//} नित्यमाप्तप्रणीतं वा वाक्यं यच्चावधार्यते । त.स.१०५क/९२४; {rigs pa'am yid ches pa'i lung gi dngos po la the tshom med pa gang yin pa de nges pa ste} युक्तित आप्तोपदेशतो वा यद्वस्तु असन्दिग्धं तन्निश्चितम् त्रि.भा.१५५क/५३; {yid ches pa'i tshig} आप्तवचनम् प्र.अ.१७३क/५२४; {mngon sum dang rjes su dpag pa dang yid ches pa'i lung gi tshad ma la brten nas} प्रत्यक्षमनुमानमाप्तागमं प्रमाणं निश्रित्य बो.भू.२१क/२५ ३. आस्था— {rkyen gang gis ni der yid ches/} /{de ni theg chen la yang mtshungs//} यत्प्रत्यया च तत्रास्था महायानेऽपि तां कुरु । बो.अ.१२ख/९.४३; सम्भावना — {dad pa zhes bya ba ni yon tan la yid ches pa yin la} श्रद्धा हि नाम गुणसम्भावना अभि.भा.६९क/२०३ ४. = {yid ches pa nyid} आप्तता— {thams cad mkhyen pa dang yid ches pa de gnyis kyi rtags su gyur pa'i tshad ma phul du phyin pa ni rtags kyi bdag nyid tshad ma'i bye brag go//} सर्वज्ञता च आप्तता च तयोर्लिङ्गभूतः प्रमाणातिशयो लिङ्गात्मकः प्रमाणविशेषः न्या.टी.८९क/२४५; श्रद्धेयता — {de skad khyod ni rab tu gus smras nga}*/ /{ci ltar byas kyang yid ches mi rung ngo //} इदं त्वया ह्यादृतमुच्यमानं श्रद्धेयतां नैव कथंचिदेति । जा.मा.१९०क/२२१ ५. प्रणयः — {bi sra m+b+ha ni yid ches mthun//} विस्रम्भः प्रणयेऽपि च अ.को.२२७ख/३.३.१३५; प्रणयोऽभिलाषविशेषः अ.विव.३.३.१३५; • वि. प्रत्ययितः — {brten du rung zhing yid ches pa yin te} श्रद्धेयो भवति प्रत्ययितः बो.भू.१६क/१९; {gang yang 'jig rten pa'i tshig de yid ches pa'i skyes bu las sam/} {dbang po'i yul yin no zhe na ni/} {de bzhin du yin pa nyid do//} यत्तु लौकिकं वचनं तच्चेत् प्रत्ययितात् पुरुषादिन्द्रियविषयं वा, तदवितथमेव त.प.४२क/५३३; श्रद्धितः — {des gtsug gi nor bu phrol ba dang /} {sngon gyi ji lta ba bzhin du gyur nas de yid ches so//} तेन चूडामणिरपनीतः । यथा पौराणः संवृत्तः । ते श्रद्धिताः वि.व.१९२क/१.६६; प्रात्ययिकः — {de nas rgyal po des 'bras bu de blangs nas sman pa yid ches pa rnams kyis brtags te bdag rang gis ro myangs so//} अथ स राजा तत्फलमानाय्य प्रात्ययिकवैद्यजनपरिदृष्टं स्वयमास्वादयामास जा.मा.१५८ख/१८३; {blon po yid ches pa} प्रात्ययिकामात्य– (–) जा.मा.११६ख/१३६; दृष्टप्रत्ययः — {de nas rgyal po de btsun mo de'i rmi lam rno bar yid ches pas} अथ स राजा दृष्टप्रत्ययस्तस्याः स्वप्नदर्शनस्य जा.मा.१५३क/१७६. । (द्र.— {mngon par yid ches pa/} ).
yid ches pa skye
क्रि. सम्प्रत्यय उत्पद्यते — {de ni bsam gtan gnyis pa thob pa'i phyir mnyam par bzhag pa'i sa las nges par 'byung ba la yid ches pa skye ste} तस्य हि द्वितीयध्यानलाभात् समाहितभूमिनिःसरणे सम्प्रत्यय उत्पद्यते अभि.भा.७०ख/११४८.
yid ches pa dang ldan
= {yid ches pa dang ldan pa/}
yid ches pa dang ldan pa
वि. सम्प्रत्ययसहगतः — {'dun pa skyed par byed pa ni de la yid ches pa dang ldan pa gang yin pa'o//} छन्दजनको यस्तत्सम्प्रत्ययसहगतः सू.भा.१६६ख/५८; प्रत्ययी — {ci slad rin chen rab btang nas/} /{legs bshad tsam ni khyod kyis bzung /} /{bu mo 'di yi tshig dag la/} /{drang po khyod ni yid ches ldan//} रत्नानि कस्मादुत्सृज्य सूक्तमात्रमिदं त्वया । गृहीतं बालिकावाक्ये सरलः प्रत्ययी भवान् ।। अ.क.२९०क/१०७.२१.
yid ches pa dang bral
= {yid ches bral/}
yid ches pa dang bral ba
= {yid ches bral/}
yid ches pa ma yin
= {yid ches pa ma yin pa/}
yid ches pa ma yin pa
वि. अनाप्तः, अक्षीणदोषः — {yid ches pa ma yin no zhes bya ba nyes pa ma zad do//} अनाप्ता अक्षीणदोषाः न्या.टी.८९क/२४५; {gang zhig yid ches pa ma yin pas byas pa'i tshig gis bskyed pa'i shes pa dang} योऽनाप्तप्रणीतवाक्यजनितः प्रत्ययः त.प.१६५क/७८५; अप्रत्ययितः — {ci ste yid ches pa ma yin pa las sam/} {dbang po'i yul ma yin pa'i skyes bu de'i blo las byung ba ni tshad ma ma yin te} अथाप्रत्ययितादतीन्द्रियविषयं वा तत्पुरुषबुद्धिप्रभवमप्रमाणम् त.प.४२क/५३३.
yid ches pa med pa
= {yid ches med/}
yid ches pa shin tu rnam par dag pa
अधिमुक्तिविशुद्धिः — {byang chub sems dpa' ni} … {dge ba'i rtsa ba thams cad yang dag par bsdu ba'i phyir rab tu brtson par byed do//} … {de dad pa la dbang bsgyur ba dang} … {yid ches pa shin tu rnam par dag pa dang} बोधिसत्त्वः… प्रयुज्यते सर्वकुशलमूलसमुदागमाय…स श्रद्धाधिपतेयतया…अधिमुक्तिविशुद्ध्या द.भू.१७६क/९.
yid ches pa'i skyes bu'i tshig gis bskyed pa
पा. प्रत्ययितपुरुषवाक्यजम्, शाब्दप्रमाणभेदः — {sgra las byung ba yin no/} /{de ni rnam pa gnyis te/} {skyes bus ma byas pa'i sgras bskyed pa dang yid ches pa'i skyes bu'i tshig gis bskyed pa'o//} शाब्दप्रमाणम् । तच्च द्विविधम्—अपौरुषेयशब्दजनितम्, प्रत्ययितपुरुषवाक्यजं च त.प.४१क/५३१.
yid ches pa'i gang zag
आप्तः — {khyed kyi 'dod pas yid ches pa'i/} /{gang zag ma lus skyon bral med/} /{sgrib pa'i phung po ma spangs pa/} /{ji ltar yid ches gang zag 'gyur//} क्षीणनिःशेषदोषश्च नाप्तोऽस्ति भवतां मते ।। अ– क्षीणावृतिराशिस्तु कीदृगाप्तो भविष्यति । त.स.११०ख/९६०.
yid ches pa'i rnam pa bsgom pa
पा. सम्प्रत्ययाकारभावनः, भावनाकारप्रविष्टभेदः — {sgom pa'i rnam pa la zhugs pa ni/} {rnam pa bzhi bsgom pa dang rnam pa sum cu rtsa bdun bsgom pa'o//} … {de la rnam pa sum cu rtsa bdun bsgom pa ni} … {yid ches pa'i rnam pa bsgom pa} भावनाकारप्रविष्टश्चतुराकारभावनः सप्तत्रिंशदाकारभा– वनश्च…तत्र सप्तत्रिंशदाकारभावनः…सम्प्रत्ययाकारभावनः सू.व्या.१६७क/५८.
yid ches pa'i byed rgyu
पा. सम्प्रत्ययकारणम्, कारणहेतुभेदः — {de la 'byung ba'i byed rgyu} … {yid ches pa'i byed rgyu ni des lkog tu gyur pa rjes su dpag pa'i phyir ro//} तत्र उत्पत्तिकारणं…सम्प्रत्ययकारणं तेन विपरोक्षानुमानात् अभि.स.भा.२६ख/३६.
yid ches pa'i tshig
आप्तवचनम् — {yid ches pa'i tshig ni 'bras bu dang mthun pa yin la/} {grags pa ni rang bzhin dang mthun pa yin no//} आप्तवचनं कार्यप्रतिरूपकं स्वभावप्रतिरूपकं प्रसिद्धिः प्र.अ.१७३क/५२४; आप्तवाक्यम् — {gang yang yul dang dus dang skyes bu'i gnas skabs kyi khyad par la sogs pa la slu ba dang bral ba de ni tshad ma yin te/} {dper na yid ches pa'i tshig gis bskyed pa'i shes pa bzhin no//} यश्च देशकालनराव– स्थाभेदादौ विसंवादरहितः स प्रमाणम्, यथा आप्तवाक्यजनितः प्रत्ययः त.प.१६५क/७८५; आप्तवादः — {yid ches tshig ni mi slu ba'i/} /{spyi las rjes su dpag pa nyid//} आप्तवादाविसंवादसामान्यादनुमानता ।। प्र.वा.१०२ख/३.२१४; आप्तोक्तिः — {bskul bas bskyed pa'i shes pa ni/} /{tshad ma yin te skyon bral ba'i/} /{rgyu yis bskyed phyir rtags dang ni/} /{yid ches tshig dang dbang blo bzhin//} चोदनाजनिता बुद्धिः प्रमाणं दोषवर्जितैः । कारणैर्जन्यमानत्वाल्लिङ्गाप्तोक्त्यक्षबुद्धिवत् ।। त.प.२३२ख/९३५.
yid ches pa'i lung
आप्तागमः — {mngon sum dang rjes su dpag pa dang yid ches pa'i lung gi tshad ma la brten nas} प्रत्यक्षमनुमानमाप्तागमं प्रमाणं निश्रित्य बो.भू.२१क/२५; आप्तवचनम् — {thos pa las byung ba'i shes rab ni yid ches pa'i lung tshad ma nyid las skyes pa'i nges pa yin no//} आप्तवचनप्रामाण्यजातनिश्चया श्रुतमयी (प्रज्ञा) अभि.भा.८क/८९२; आप्तोपदेशः — {rigs pa'am yid ches pa'i lung gi dngos po la the tshom med pa gang yin pa de nges pa ste} युक्तित आप्तोपदेशतो वा यद्वस्तु असन्दिग्धं तन्निश्चितम् त्रि.भा.१५५क/५३.
yid ches par dka'
= {yid ches par dka' ba/}
yid ches par dka' ba
वि. दुरधिमोक्षः — {rigs kyi bu gnas 'di ni yid ches par dka'o//} दुरधिमोक्षं कुलपुत्र इदं स्थानम् ग.व्यू.३९क/१३३; दुरभिसम्भवः — {rigs kyi bu gnas 'di ni yid ches par dka' ba ste/} {shes par dka' ba'o//} दुरभिसम्भवं कुलपुत्र एतत् स्थानं दुर्विज्ञेयम् ग.व्यू.१६३ख/२४५; दुष्कुहकः — {gro bzhin skyes 'dzam bu'i gling pa'i mi rnams ni yid ches par dka' bas yid mi ches so//} श्रोण दुष्कुहका जम्बुद्वीपका मनुष्या नाभिश्रद्दधास्यन्ति वि.व.२५७ख/२.१६०; दुष्कुहः — {gzugs kyi sku dang chos 'di dag/} /{gzhan don kho nar mdzad do zhes/} /{'jig rten yid ches dka' 'di la/} /{khyod kyis mya ngan 'das pa bstan//} परार्थावेव मे धर्मरूपकायाविति त्वया । दुष्कुहस्यास्य लोकस्य निर्वाणेऽपि विदर्शितम् ।। श.बु.११५ख/१४५.
yid ches par gyis shig
क्रि. श्रद्दधत — {shA ri'i bu nga la yid ches par gyis shig/} {nga ni bden par smra ba'o//} श्रद्दधत मे शारिपुत्र, भूतवाद्यहमस्मि स.पु.१६ख/२७.
yid ches par bgyi
क्रि. श्रद्धातुं स्यात् — {'phags pa 'di bdag cag gis ji ltar yid ches par bgyi} कथं पुनरिदं मार्ष शक्यमस्माभिरपि श्रद्धातुं स्यात् जा.मा.१७४क/२०१.
yid ches par 'gyur
क्रि. १. प्रत्येति — {gang} … {log par lta bas yang dag par yid ches par 'gyur ba de yang /} {ci'i phyir} … {ma yin} यश्च…मिथ्यादृष्ट्या शुद्धिं प्रत्येति स कस्मान्न अभि.भा.२३०ख/७७५ २. प्रत्येष्यति — {de thar pa'i lam med do zhes lta ba'am/} /{the tshom za ba na ji ltar des dag par yid ches par 'gyur} स नास्ति मोक्षमार्ग इति पश्यन् विचिकित्सन् वा कथं तया शुद्धिं प्रत्येष्यति अभि.भा.२३०ख/७७५; श्रद्धास्यति — {lam der bzhud nas rtogs shig dang /} {de'i tshe nga la yid ches par 'gyur ro//} गत्वा च मार्गं निरीक्षस्व, तदा मे श्रद्धास्यसि का.व्यू.२२३क/२८५; प्रतीयिष्यति — {gang dag bcom ldan 'das kyis bshad pa la dad pa dang yid ches pa dang 'dzin par 'gyur ba mchis so//} सन्ति…यानि भगवतो भाषितं श्रद्धास्यन्ति प्रतीयिष्यन्ति उद्ग्रहीष्यन्ति स.पु.१५ख/२५ ३. प्रत्याय्येत— {de yang tshad ma ma yin pa'i phyir ji ltar mi bden pa des de yid ches par 'gyur} तस्याप्रमाणत्वात् कथं तेनासत्येन स प्रत्याय्येत त.प.२६८ख/१००६.
yid ches par 'gyur ba
= {yid ches par 'gyur/}
yid ches par bya
= {yid ches par bya ba/}
yid ches par bya dgos
कृ. प्रत्येतव्यः — {de lta bas na khams kyi dbye ba de lta bu yang yid ches par bya dgos pas theg pa gsum gyi rigs tha dad pa yod do//} तस्मादेवंजातीयकोऽपि धातुभेदः प्रत्येतव्य इति अस्ति यानत्रये गोत्रभेदः सू.भा.१३७क/११.
yid ches par bya ba
• क्रि. *पत्तीयापयिष्यामि — {gang la gang gnas par 'gyur ba de la de rdzu 'phrul gyi stobs kyis 'dun par bya'o//} {yid ches par bya'o//} {'jug par bya'o//} {yongs su smin par bya'o//} यो यस्मिन् स्थितो भविष्यति, तं तस्मिन्नेव ऋद्धिबलेनावर्जयिष्यामि पत्तीयापयिष्यामि अवतारयिष्यामि परिपाचयिष्यामि स.पु.१०८क/१७३; • कृ. प्रत्येतव्यः — {blo gros chen po gzugs dang nam mkha'i rgyu rnam pa tha dad pa ni gzhag pa dang gzhi'i tshul du gyur pas yid ches par bya'o//} आधेयाधारव्यवस्थानभावेन महामते रूपाकाशकारणयोः प्रविभागः प्रत्येतव्यः ल.अ.७५ख/२४; • सं. विश्वासनम् — {bya rnams yid ches par bya ba'i phyir nyin re zhing yang mi 'jigs pa sbyin pa'i sgra sgrog tu bcug go//} प्रत्यहं सर्वपक्षिणां विश्वासनार्थमित्यभयदानघोषणां कारयामास जा.मा.११७ख/१३७; प्रत्यायनम् म.व्यु.७१४७ (१०२क).
yid ches par byed
= {yid ches par byed pa/}
yid ches par byed pa
• सं. सम्प्रत्यायनम् — {yid ches par byed pa'i byed rgyu ni des yang dag par nges par byed pa'i phyir ro//} सम्प्रत्यायनकारणं तेन सम्यङ् निश्चयात् अभि.स.भा.२६ख/३६; • वि. प्रत्ययकारी — {ces brjod tsam la de yi dus nyid na/} /{mi bdag bu yi spyan gyi mtsho skyes zung/} /{'jig rten bden pa'i brtul zhugs yid ches byed/} /{dpal mo rnam par chags byed rab tu byung //} इत्युक्तमात्रे नृपनन्दनस्य प्रादुर्बभूवाक्षिसरोजयुग्मम् । सत्यव्रतप्रत्ययकारिलोके विलोभनं तत्क्षणमेव लक्ष्म्याः ।। अ.क.६७ख/५९.१६२; प्रत्यायकः — {'di nyid kho bo'i bdag med do zhes bya ba yid ches par byed pa yin pas} इदमेव हि नः प्रत्यायकम्नास्त्यात्मेति अभि.भा.९३क/१२२५.
yid ches par byed pa'i byed rgyu
पा. सम्प्रत्यायनकारणम्, कारणहेतुभेदः — {de la 'byung ba'i byed rgyu} … {yid ches par byed pa'i byed rgyu ni des yang dag par nges par byed pa'i phyir ro//} तत्र उत्पत्तिकारणं…सम्प्रत्यायनकारणं तेन सम्यङ् निश्चयात् अभि.स.भा.२६ख/३६.
yid ches par mi 'gyur ba
• क्रि. विश्वासो न स्यात् — {de dag su yis smras byas par/} /{de dag la yid ches mi 'gyur//} विश्वासश्च न तासु स्यात् केनेमाः कीर्तिता इति ।। त.स.११८क/१०२०; • वि. अश्रद्दधनीयः {sman gyi rgyal po chos kyi rnam grangs de dag thams cad kyi nang na chos kyi rnam grangs 'di ni 'jig rten thams cad dang mi mthun pa ste/} {'jig rten thams cad yid ches par mi 'gyur ba'o//} सर्वेषां च तेषां भैषज्यराज धर्मपर्यायाणामयमेव धर्मपर्यायः सर्वलोकविप्रत्यनीकः सर्वलोकाश्रद्दधनीयः स.पु.८६क/१४५.
yid ches pas bstan
= {yid ches pas bstan pa/}
yid ches pas bstan pa
आप्तोपदिष्टः, ओ ता — {rtsig sogs las byung tshig rnams ni/} /{yid ches pas bstan mi 'gyur ro//} कुड्यादिनिःसृतानां च न स्यादाप्तोपदिष्टता । त.स.११८क/१०२०.
yid ches pas smras
= {yid ches pas smras pa/}
yid ches pas smras pa
• वि. आप्तप्रणीतम्— {rtag pa'am yid ches pas smras pa/} /{ngag gang nges par bzung ba yin/} /{smra ba po dang nyan pa yis/} /{de ni cung zad skyon bcas su/} /{mi byed} नित्यमाप्तप्रणीतं वा वाक्यं यच्चावधार्यते । श्रोत्रुच्चारयितृभ्यां तन्न मनागपि दूष्यते ।। त.स.१०५क/९२४; • सं. आप्तोक्तिः — {der yid ches smras la skyon med/} /{yon tan bdag nyid gnyis su snang //} तत्राप्तोक्तेर्द्वयं दृष्टं दोषाभावगुणात्मकम् । त.स.१०५ख/९२५.
yid ches byung ba
ना. मनुः, स्मृतिकारो मुनिः — {gau tam la sogs pa gang dag yin pa de la 'di skad ces bya ste/} {drang srong yid ches byung ba la sogs pa chos kyi bstan bcos dran pa de dag ni byed pa po yin te/} गौतम आदिर्येषां ते तथोक्ता मन्वादयो धर्मशास्त्राणि स्मृतयस्तेषां कर्तारः न्या.टी.८९ख/२४७.
yid ches byed
= {yid ches par byed pa/}
yid ches bral
निष्प्रत्ययः — {de nas bde gshegs bstan pa la/} /{rgyal po mchog tu yid ches bral/} /{'phags pa kA t+yA ya na ni/} /{mdun du dad pas mchod pa bzlog//} निष्प्रत्ययपरो राजा ततः सौगतदर्शने । आर्यकात्यायनस्याग्रे श्रद्धापूजामवारयत् ।। अ.क.३१९ख/४०.१४४.
yid ches mi 'gyur
= {yid ches par mi 'gyur ba/}
yid ches mi bya
कृ. न विश्वासः कर्तव्यः — {des na shes rab nga rgyal can/} /{de la yid ches mi bya'o//} तस्मान्न तासु विश्वासः कर्तव्यः प्राज्ञमानिभिः ।। त.स.११८क/१०२०.
yid ches mi bya ba
= {yid ches mi bya/}
yid ches med
न विस्रम्भः — {ji ltar da ltar yid ches med/} /{de ltar 'das don smras la'ang yin//} यथाऽद्यत्वे न वि– स्रम्भस्तथाऽतीतार्थकीर्तने ।। त.स.११९ख/१०३८.
yid ches smras
= {yid ches pas smras pa/}
yid ches tshig
= {yid ches pa'i tshig/}
yid ches rung
= {yid ches su rung ba/}
yid ches su mi rung ba
वि. अश्रद्धेयरूपः — {de phyogs gang dang gang du song ba de dang der rab tu 'jigs par snang bas mi'i gzugs yin par yid ches su mi rung ba} … {mthong nas} स यं यं देशमभिजगाम ततस्तत एवैन– मतिबीभत्सविकृततरदर्शनं मानुष इत्यश्रद्धेयरूपं…अभिवीक्ष्य जा.मा.१४४ख/१६७.
yid ches su rung
= {yid ches su rung ba/}
yid ches su rung ba
वि. प्रत्ययितः — {bden par smra ba yid ches su rung ba mi slu ba bya bar spro ste} उत्सहे सत्यवादी प्रत्ययितोऽविसंवादकः शि.स.१५४ख/१४९; श्रद्धेयरूपः — {mi'i gzugs yin par yid ches su mi rung ba} मानुष इत्यश्रद्धेयरूपम् जा.मा.१४४ख/१६७.
yid nyid
मन एव — {de'i phyir yid nyid spong ba la thub pa zhes bya'o//} अतो मन एव विरतं मौनमित्युच्यते अभि.भा.१९८ख/६७३; {yid nyid rgyu yin pas snga ma snga ma'i skye ba ni yid kyis 'phangs pa yin no//} तस्मान्मनस एव कारणत्वमिति मनसा पूर्वपूर्वजन्माक्षेपः प्र.अ.५२क/५९.
yid nye bar ma zhi ba
वि. अव्युपशान्तमानसः — {de dag gis de za bar byed cing gnod par byed pa na/} {dbang po rgod pa dang} … {yid nye bar ma zhi bar 'gyur te} यैरयं खाद्यमानो बाध्यमानः, उद्धतेन्द्रियो भवति…अव्युपशान्तमानसः श्रा.भू.३३ख/८६.
yid gnyis
= {the tshom} विमतिः, संशयः — {de la byang chub sems dpa' 'am nyan thos dad pa dang ldan pas de bzhin gshegs pas gsungs pa gang la yang yid gnyis dang som nyi mi skyed pa} तत्र श्राद्धो बोधिसत्त्वः श्रावको वा न कस्मिंश्चित्तथागतभाषिते विमतिसन्देहमुत्पादयति बो.भू.१४९क/१९२; {chos la yid gnyis spang bar bya//} धर्मे विमतिमुत्सृजेत् शि.का.२ख/२; {'di la 'dir the tshom dang som nyi dang yid gnyis mi bya'o//} इत्यत्र संशयशङ्काविमतिर्न कर्तव्या स.दु.९७ख/१२२; संशयः — {the tshom ni yid gnyis so//} आरेकः संशयः त.प.१९३ख/१०३; आशङ्का — {de la bems po'i blo can rnams/} /{gang yin yid gnyis gnas su 'dod/} /{des na de nyid dor bya ste//} यत् तत्र जडचेतोभिराशङ्कास्पदमिष्यते । तदेव क्षिप्यते त.स.४३क/४३७; आरेकः — {yid gnyis ni the tshom mo//} आरेकः संशयः त.प.१६९क/७९५; द्वापरः — {the tshom som nyi dang /} /{nem nur dang ni yid gnyis dang //} विचिकित्सा तु संशयः । सन्देहद्वापरौ च अ.को.१३९क/१.५.३; स्थाणुर्वा पुरुषो वेति द्वौ पक्षौ परौ प्रधानभूतावस्मिन्निति द्वापरः अ.वि.१.५.३.
yid gnyis gcod
= {yid gnyis gcod pa/}
yid gnyis gcod pa
वि. विमतिच्छेदकः — {rgyal ba yid gnyis gcod la phyag 'tshal lo//} वन्दमो विमतिच्छेदकं जिनम् रा.प.२२९ख/१२२.
yid gnyis bcas
वि. प्लवमानः, संशयरूपः — {sngon po'i sgra sogs 'ba' zhig kyang /} /{gzugs brnyan bye brag can yin te/} /{khu byug ut+pa la bung ba sogs/} /{yid gnyis bcas bzhin 'jug pa ste//} केवलान्नीलशब्दादेर्विशिष्टं प्रतिबिम्बकम् । कोकिलोत्पलभृङ्गादौ प्लवमानं प्रवर्तते ।। त.स.४१क/४१८.
yid gnyis 'joms
= {yid gnyis 'joms pa/}
yid gnyis 'joms pa
वि. विमतिशमकरः, ओ करी — {rgyal ba de'i gsung ni} … /{yid gnyis 'joms pa 'dod pa rnams ni tshim byed pa//} वाग्जिनस्य…विमतिशमकरी सा तोषणी अर्थिकानाम् रा.प.२४९ख/१५०.
yid gnyis gnas
आशङ्कास्पदम् — {de la bems po'i blo can rnams/} /{gang yin yid gnyis gnas su 'dod/} /{des na de nyid dor bya ste//} यत् तत्र जडचेतोभिराशङ्कास्प– दमिष्यते । तदेव क्षिप्यते त.स.४३क/४३७.
yid gnyis rnam par sel ba
ना. विमतिविकिरणः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du} … {yid gnyis rnam par sel ba dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा…विमतिविकिरणस्य ग.व्यू.२६७ख/३४७.
yid gnyis spong ba
विमतिप्रहाणम् — {bcom ldan 'das byang chub sems dpa' sems dpa' chen po chos du dang ldan na chos thams cad kyi yon tan gyi khyad par thob par 'gyur} … {yid gnyis spong ba dang} कतमैर्भगवन् धर्मैः समन्वागतो बोधिसत्त्वो महासत्त्वः सर्वधर्मगुणविशेषतामनुप्राप्नोति…विमतिप्रहाणं च रा.प.२३१क/१२४.
yid gnyis 'byung ba'i rten
विमत्यधिकरणम् — {de ltar na rdzas de mngon sum gyis ma grub par bshad nas ba lang dang rta dang ma he dang phag dang phye ma leb la yid gnyis 'byung ba'i rten gzugs las tha dad par brjod do//} तदेवं द्रव्यस्य प्रत्यक्षत्वासिद्धेर्यदुक्तम्—गवाश्वमहिषवराहमा (प भो.पा.) तङ्गा विमत्यधिकरणभावापन्ना रूपादिव्यतिरिक्ता इत्येव घोषणा वा.टी.७९ख/३५.
yid gnyis mi byed
क्रि. न विमतिं करोति— {de ltar zhugs pa ni de bzhin nyid ji lta ba bzhin thos nas de las kyang song nas 'di ltar ma yin no zhes nem nur mi byed/} {yid gnyis mi byed} एवमवतीर्णो यथातथतां श्रुत्वाऽपि ततोऽपि चापक्रम्य न काङ्क्षति, न विमतिं करोति…नैवमिति अ.सा.२८५ख/१६१.
yid gnyis za
= {yid gnyis za ba/}
yid gnyis za ba
• सं. विमतिः — {'dug pa na dran nam yid gnyis za na drung na mo la byin gyis brlab par bya'o//} सन्निषण्णतायां स्मृतिविमत्योरनन्तरेऽधिष्ठेत वि.सू.५८क/७४; {lam la gzhan nyid du 'du shes pa dang yid gnyis za ba la yang med do//} न मार्गेऽन्यत्वसंज्ञानं विमतिर्वा वि.सू.१३ख/१५; • वि. सन्दिग्धः — {gzhi de la the tshom za ba na yid gnyis za ba'o//} तस्याश्रयणस्य सन्देहे सन्दिग्धः न्या.टी.७४क/१९३.
yid gnyis yang dag par bcom pa
वि. विमतिसमुद्घटितः, बुद्धस्य — {byams pa de bzhin gshegs pas chos kyi 'khor lo rnam pa 'di lta bu bskor te/} {de bskor bas de bzhin gshegs pa la de bzhin gshegs pa'o zhes bya'o//} … {yid gnyis yang dag par bcom pa zhes bya'o//} एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते…विमतिसमुद्घटित इत्युच्यते ल.वि.२०४ख/३०८.
yid btud pa
वि. समावर्जितमानसः — {kun shes par bya ba'i sems dang ldan pa dang} … {yid btud pa dang sems kun gyis bsams nas chos nyan pa nyan nus te} आज्ञाचित्तः… समावर्जितमानसः सर्वचेतसा समन्वाहृत्य धर्मं शृणोति बो.भू.५७क/७४.
yid rton
= {yid rton pa/}
yid rton pa
१. विश्वासः — {sems can yongs su smin par ma byas pa rnams la yid rton pa byang chub sems dpa'i 'khrul pa dang} अपरिपाचितेषु सत्त्वेषु विश्वासो बोधिसत्त्वस्य स्खलितम् शि.स.३६क/३४ २. अवधानम् — {gal te skad cig de nyid shes pas mchog tu yid rton sgrub byed na//} क्षणं चेत्तत्त्वज्ञाः प्रगुणमवधानं विदधति । अ.क.२८ख/५३.१६.
yid ltar mgyogs
= {yid ltar mgyogs pa/}
yid ltar mgyogs pa
मनोजवः — {zhes bsams spro ldan de yis ni/} /{lus mi snang bar skad cig las/} /{yid ltar mgyogs pas gyad kyi gnas/} /{ku sha'i grong khyer dag tu phyin//} इति सञ्चिन्त्य सोत्साहः सोऽन्तर्हिततनुः क्षणात् । मल्लाश्रयां कुशिपुरीमाससाद मनोजवः ।। अ.क.१८४क/८०.४०.
yid brtan
= {yid brtan pa/}
yid brtan nyid
विश्वसनीयत्वम् — {nag mo snyan sgrogs khyod kyi mig/} /{srid sgrub la chags lta byed kyang /} /{rna can dag la brten pa ni/} /{su yis yid brtan nyid du 'gyur //} कृष्णार्जुनानुरक्ताऽपि दृष्टिः ते कर्णावलम्बिनी । याति विश्वसनीयत्वं कस्य ते कलभाषिणि ।। का.आ.३३३ख/२.३३६.
yid brtan thob
वि. लब्धश्वासः — {glang po de/} /{yid brtan thob nas gdags thag gis/} /{btags shing} गजः । स लब्धश्वासमालानलीनः अ.क.२४३ख/२८.३२.
yid brtan du mi rung ba
• वि. अनाश्वासिकः — {de la mkhas pa'i rang bzhin can su zhig mi rtag cing mi gnas pa'i chos mi brtan pa yid brtan du mi rung ba dag la dga' ba'i sems bskyed pa'am} तत्र कः पण्डितजातीयोऽनित्येषु न च स्थितेषु धर्मेष्वध्रुवेष्वनाश्वासिकेष्वनुनयचित्तमुत्पादयेत् शि.स.८४ख/८३; अविश्वसनीयः — {rkun po ltar yid brtan du mi rung ba} चोरवदविश्वसनीयः शि.स.१२९क/१२५; • सं. १. अनाश्वासः — {mtshan nyid dang ldan pa la gnod pa srid na/} {de'i mtshan nyid sun phyung ba kho nar 'gyur bas thams cad la yid brtan du mi rung ngo //} लक्षणयुक्ते हि बाधासम्भवे तल्लक्षणमेव दूषितं स्यादिति सर्वत्रानाश्वासः प्र.वृ.२६८ख/९ २. अनाश्वासिकता— {byang chub sems dpa' byang chub sems dpa'i sa gsum pa la gnas pa ni 'du byed kyi rnam pa thams cad la mi rtag pa yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu rtog go//} … {yid brtan du mi rung ba dang} बोधिसत्त्वस्तृतीयायां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितोऽनित्यतां च सर्वसंस्कारगतस्य यथाभूतं प्रत्यवेक्षते…अनाश्वासिकतां च द.भू.१९५ख/१९.
yid brtan du mi rung ba nyid
अनाश्वासिकता — {nye bar len pa'i phung po lnga dag gi mi rtag pa nyid dang mi brtan pa nyid dang yid brtan du mi rung ba nyid dang} या पञ्चानामुपादानस्कन्धानामनित्यता, अध्रुवानाश्वासिकता श्रा.भू.८०क/२०४.
yid brtan du mi rung bar 'gyur
क्रि. अनाश्वासिकं स्यात् — {de lta ma yin na tshangs par spyod pa yid brtan du mi rung bar 'gyur ro//} अन्यथा ह्यनाश्वासिकं ब्रह्मचर्यं स्यात् अभि.भा.३५ख/१००५.
yid brtan du med
= {yid brtan du med pa/}
yid brtan du med pa
अनाश्वासः — {gal te sgra rnams kyi tha dad pa grub na yang gsal byed kyis byas pa'am tha dad pa yin gyi/} {rang gi ngo bos ni ma yin pa/} {de'i tshe thams cad la yid brtan du med do//} यदि सिद्धोऽपि भेदः शब्दानां व्यञ्जककृतो व्यवस्थाप्यते, न स्वतः; तदा सर्वत्रानाश्वासः त.प.१७६ख/८१२; {de'i mtshan nyid sun phyung bar 'gyur bas thams cad du yid brtan pa med pa'i phyir 'gar yang tshad mar mi 'gyur ro//} तल्लक्षणमेव दूषितं स्यादिति सर्वत्रानाश्वासान्न क्वचित् तत् प्रमाणं स्यात् त.प.१७५क/८०८.
yid brtan du yod
समाश्वासः — {de ltar gyur na ni rtogs pa gzhan la yang ci zhig yid brtan du yod} तथा सत्यन्यत्रापि प्रतीतौ कः समाश्वासः प्र.अ.१७७ख/१९२.
yid brtan du rung
= {yid brtan du rung ba/}
yid brtan du rung ba
• वि. प्रत्ययितः — {de nas sbrul khas sdigs pa des mi yid brtan du rung ba'i lag tu gser gyi thum po gtad nas glang po'i khyim gyi grong khyer du song ngo //} ततोऽसावाहितुण्डिकः प्रत्ययितस्य पुरुषस्य हस्ते सुवर्णपिटकं स्थापयित्वा हस्तिनापुरं नगरं गतः वि.व.२०४क/१.७८; • सं. १. आश्वासः — {zhes bya ba yid brtan du rung ba de lta bur mi 'gyur ro//} इत्याश्वासः, एवंविधो न स्यादिति अभि.स्फु.२२३ख/१००५ २. विश्वसनीयता — {ngan par smra ba'i gzhir yang gyur/} /{yid kyang brtan du mi rung ngo //} गत्वा धिग्वादलक्षत्वं हता विश्वसनीयता । जा.मा.१४४क/१६६.
yid brtan pa
• सं. विस्रम्भः — {byang chub sems dpa' srang la sgyu med pa dang} … {yid brtan pa la gnod par byed pa med pa dang g}.{yos rnyed pa mi sgrub pa ste} बोधिसत्त्वो न तुलाकूटेन… न विस्रम्भघातिकया, न धूर्ततया लाभमुपार्जयति शि.स.१४८ख/१४३; {yid brtan skyon gyis rta yi gong nas g}.{yos/} /{rta mgyogs shugs kyis rgyal po lhung bar gyur//} विस्रम्भदोषाच्चलितासनोऽथ द्रुताश्ववेगोपरमात्पपात ।। जा.मा.१४६ख/१६९; विश्रम्भः — {yid brtan mi rung 'chi bdag 'di/} /{byas dang ma byas mi sdod pas/} /{na dang mi na kun gyis kyang /} /{glo bur tshe la yid mi brtan//} कृताकृतापरीक्षोऽयं मृत्युर्विश्रम्भघातकः । स्वस्थास्वस्थैरविश्वास्य आकस्मिकमहाशनिः ।। बो.अ.५क/२.३४; विश्वासः — {gzhan gyi rdzas yid brtan te gtams pa la g}.{yo mi byed pa yin} निक्षिप्तस्य विश्वासेन परद्रविणस्य न द्रोग्धा भवति बो.भू.१३६क/१७५; {de nas ngang pa de dag yid brtan zhing mi rung du dogs pa med pas} अथ तेषां हंसानां विश्वासादपायनिराशङ्कानाम् जा.मा.१२०ख/१३९; विश्वासभावः — {mdza' bo rnams la sems shing byams pas grags pa thob/} /{yid brtan rim gro byed pa'i bde ba'ang de las 'thob//} वात्सल्यसौम्यहृदयस्तु सुहृत्सु कीर्तिं विश्वासभावमुपकारसुखं च तेभ्यः । जा.मा.१४५क/१६८; आश्वासः — {gzhan la mchog tu yid brtan gyis/} /{reg pa khyod kyi mdzes pa min/} /{sbas pa yi ni sems dang nor/} /{skye bo su yi su yis shes//} परेषु भृशमाश्वासं स्पृशतस्ते न शोभनम् । गुप्तं चित्तं च वित्तं च जनो जानाति कस्य कः ।। अ.क.२६३क/३१.४२; आस्था — {sa khar} (? {sha phar} ) {nya gzhon 'phar ba lta bur rab tu g}.{yo ba'i mdzes sdug grogs/} /{mi rnams dag la brdzun gyi yid brtan brtan par gnas pa'i 'ching ba sgrub//} तरुणश– फरोत्फालालोलाः परप्रियसङ्गमा विदधति नृणामास्थां मिथ्यास्थिरस्थितिबन्धनीम् । अ.क.१३६क/६७.२२; • वि. प्रत्ययितः — {khyed cag gang la yid ches shing yid brtan pa de'i lag tu gzhag la} यो युष्माकं श्रद्धितः प्रत्ययितश्च तस्य हस्ते तिष्ठतु वि.व.२०४क/१.७८; सम्प्रत्ययितः — {yid brtan pa las thos kyang rung ste} सम्प्रत्ययितस्य वाऽन्तिकाच्छृणोति बो.भू.८क/९; विश्वस्तः — {grogs po la 'khu ba dang} … {yid brtan la 'khu ba zhes pa lnga mi bya'o//} मित्रद्रोहम्…विश्वस्तद्रोहमिति पञ्च न कुर्यात् वि.प्र.१४८क/३.९४; विश्वस्तमानसः म.व्यु.२७१७ (५०क); आप्तः — {skye bo yid brtan de yi gam yo 'khod//} आप्तो जनश्चास्य समन्ततः स्थितः स.पु.४४क/७७; वैश्वासिकः — {las byed pa dang dge slong ma'i ston pa dang dge 'dun gyi yid brtan par bsko ba yang ngo //} कर्मकारकभिक्षुण्यववादकसङ्घवैश्वासिकसम्मतेः वि.सू.८७क/१०५; विश्वास्यः — {snying rjer ldan pa'i skye bo rnams kyi gnyen bzhin yid brtan 'gyur//} दयावान् विश्वास्यो भवति जगतां बान्धव इव । जा.मा.१५७क/१८१.
yid brtan pa ma yin pa
वि. अविश्वास्यः — {byang chub sems dpa' ni pha rol yid brtan pa ma yin pa'i rdzas kyang gzhan dag la sbyin par mi byed do//} पुनर्न च बोधिसत्त्वः परकीयं द्रविणमविश्वास्यं परेभ्योऽनुप्रयच्छति बो.भू.६३क/८२.
आप्तोपदेशः — {blo gros chen po byang chub sems dpa' sems dpa' chen po gcig pu dben par song ste/} {tshad ma dang yid brtan pa'i lung la rnam par rtog pa med pas so so rang gi blos rnam par dpyod de} प्रमाणाप्तोपदेशविकल्पाभावान्महामते बोधिसत्त्वो महासत्त्व एकाकी रहोगतः स्वप्रत्यात्मबुद्ध्या विचारयति ल.अ.१०८ख/५४.
yid brtan bral ba
वि. वीतविश्वासः — ग्. {yo can phra mas mi yi bdag/} /{bdag la yid brtan bral bar byas/} /{snying ni rnam par phye bstan kyang /} /{gcugs pa nyid du 'gro ma yin//} धूर्तैर्मे वीतविश्वासः पिशुनैर्नृपतिः कृतः । प्रत्ययं नैति हृदये विदार्यापि प्रदर्शिते ।। अ.क.१७६ख/२०.११.
yid mthun
= {yid mthun pa/}
yid mthun pa
• वि. सम्मतः — {tshogs pa'i yid mthun pas bdag pos yongs su btang ba rgyal pos rjes su gnang ba'o//} गणसम्मतस्वामी परित्यक्तराजा स्वानुज्ञतायाः वि.सू.५१ख/६४; हृद्यः — {mdza' bo snying 'dod yid mthun dang /} /{yid gcugs bag phebs mdza' ba 'o//} अभीष्टेऽभीप्सितं हृद्यं दयितं वल्लभं प्रियम् ।। अ.को.२१०क/३.१.५३; हृदयस्य प्रियं हृद्यम् अ.वि.३.१.५३; • सं. हार्दम्, स्नेहः — {dga' dang mos dang yid mthun dang /} /{sems snum dga'} प्रेमा ना प्रियता हार्दं प्रेम स्नेहः अ.को.१४४ख/१.८.२७; हृदः कर्म हार्दम् अ.वि.१.८.२७.
yid 'thad
= {yid dang 'thad pa/}
yid dang rjes su mthun
= {yid dang rjes su mthun pa/}
yid dang rjes su mthun pa
वि. मनोऽनुकूलः — {dang po re zhig rnal 'byor pas skye bos dben pa'i yid dang rjes su mthun pa'i sa phyogs su/} {'jam zhing shin tu 'bol ba'i gdan la 'dug ste} प्रथमं तावद् योगी विजने मनोऽनुकूलप्रदेशे मृदुसुकुमारासने निषण्णः स.दु.१००क/१३२.
yid dang 'thad
= {yid dang 'thad pa/}
yid dang 'thad pa
वि. हृद्यः — {sdig pa med pas yid dang 'thad//} हृद्योऽसि निरवद्यत्वात् श.बु.११४क/१०१; म– नोऽनुकूलम् म.व्यु.६८२६ (९७ख); द्र. {yid du 'thad pa/}
yid dang ldan
= {yid dang ldan pa/}
yid dang ldan pa
• वि. मनस्वी — {yid ldan dgra ni mang ba dang /} /{zhe sdang mtshon pa skye bar 'gyur//} मनस्वी बहुशुक्र (शत्रु भो.पा.) श्च जायते द्वेषलक्षितः ।। म.मू.१८२ख/११२; {rgyal po'i rjes 'brang nyon mongs pa/} /{skyo ba'i yid dang ldan pa yis/} /{skabs su ma bab nyid du 'dir/} /{ri dwags spyod tshul 'di dag bsngags//} सेयमप्रस्तुतैवात्र मृगवृत्तिः प्रशस्यते । राजानुवर्तनक्लेशनिर्विण्णेन मनस्विना ।। का.आ.३३३ख/२.३३९; • सं. = {mi} मानवः, मनुष्यः — {mi dang yid skyes ma nu'i bu/} /{shes ldan yid ldan na ra 'o//} मनुष्या मानुषा मर्त्या मनुजा मानवा नराः । अ.को.१६९ख/२.६.१; मनोरिमे मानवाः अ.वि.२.६.१; • उ.प. मानसः — {tshong dpon gyi bu nor bzangs rim gro dang} … {phyag bya ba dang} … {'du shes kyi rjes su song ba de lta bu'i yid dang ldan pa} सुधनः श्रेष्ठिदारकः एवं गौरव… प्रणिपात… संज्ञानुगतमानसः ग.व्यू.२९०ख/३६९; {nor ba'i yid dang ldan pa} विभ्रान्तमानसान् ग.व्यू.१९२क/२७४; {dri med yid ldan dag} विमलमानसैः अ.क.१९ख/३.३; मनः — {dri med yid ldan rnams kyi mtha' ru gnas pas dben pa'i gter chen ni/} … {'thob//} लभते…विमलमनसामन्तेवासी विवेकमहानिधिम् अ.क.२७४ख/३४.२८.
yid dam
१. प्रतिज्ञा— {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po spyan ras gzigs kyi dbang po'i yid dam brtan po yongs su rdzogs pa dang} … {bar du} यावदवलोकितेश्वरस्य बोधिसत्त्वस्य (महासत्त्वस्य) दृढप्रतिज्ञा न परिपूरिता भवति का.व्यू.२१०क/२६८ २. समादानम् म.व्यु.६४८२ ( {yang dag par blangs pa'am yi dam} म.व्यु.९२ख).
yid dam bcas pa
प्रतिज्ञा — {bdag gis mngon sum du yang zhi bar byas/} /{de bas bdag gis yid dam bcas bzhin gyur//} प्रसह्य नीतः प्रशमं मया तु तस्माद्यथार्थैव मम प्रतिज्ञा ।। जा.मा.११३ख/१३२.
yid du mchi
वि. मनोरमम् — {gzugs kyang mtshungs pa ma mchis yid du mchi/} /{lhar bcas 'gro ba zil du rlag par bgyid//} रूपमप्यसमकं मनोरमं जिह्म कुर्वति जगत्सदेवकम् । रा.प.२३०क/१२३.
yid du 'thad
= {yid du 'thad pa/}
yid du 'thad pa
• क्रि. मन आप्नोति — {yid du 'thad pas na yid du 'ong ba rnams so//} मन आप्नुवन्तीति मनापाः अभि.स्फु.१५२ख/८७५; • वि. मनापः — {de ni sdug pa dang yid du 'thad pa dang bla ma dang bsgrub par 'os pa dang mchod par 'os pa dang bstod par 'os pa dang} प्रियोऽसौ मनापो गुरुर्भावनीयः पूज्यः प्रशस्यः वि.सू.१५क/१७; मनोभावनीयः — {bcom ldan 'das kyang nang du yang dag par 'jog par mdzad la/} {dge slong yid du 'thad pa rnams kyang nang du yang dag 'jog par byed pas} प्रतिसंलीनो भगवान् प्रतिसंलीनाश्च मनोभावनीयाश्च भिक्षवः वि.व.१३१क/२.१०८; • पा. मनोरमा, वागाकारभेदः — {de bzhin gshegs pa'i gsung ni rnam pa drug cu dang ldan par 'byung ste/} {mnyen pa dang} … {yid du 'thad pa ni yi ge bzang ba'i phyir ro//} तथागतस्य षष्ट्याकारोपेता वाग् निश्चरति—स्निग्धा…मनोरमा सुव्यञ्जनत्वात् सू.व्या.१८२ख/७८; द्र. {yid dang 'thad pa/}
yid du 'byung
= {yid 'byung ba/}
yid du 'byung ba
= {yid 'byung ba/}
yid du mi 'gyur
क्रि. मनो न भवेत् — {ci'i phyir the tshom gyi dpyang thag g}.{yo ba'i yid du mi 'gyur} किमिति संशयदोलाविलोलं मनो न भवेत् त.प.१६९क/७९५.
yid du mi 'ong
= {yid du mi 'ong ba/}
yid du mi 'ong ba
वि. अमनोज्ञः — {de yang yid du 'ong ba dang yid du mi 'ong ba'i bye brag gis rnam pa brgyad du 'gyur ro//} स पुनर्मनोज्ञामनोज्ञभेदादष्टविधो भवति अभि.भा.३०ख/३४; {sgra yid du mi 'ong ba} अमनोज्ञशब्द(–) वि.व.२०७क/१.८१; {dri nga yid mi 'ong} अमनोज्ञगन्धः स.पु.३५क/५८; अमनापः, ओ पा — {don dang ldan pa ma yin pa yid du mi 'ong ba kun tu spyod pa thams cad ma gtogs pa la sems dang mthun par byed pa} सर्वानर्थोपसंहितामनापसमुदाचारपरिवर्जनैः चित्तानुवर्तनता बो.भू.७६क/९७; {bsgom pas spang bar bya ba 'dod chags kyi gzhi'i skra dang so sdug pa la sogs pa'i mtshan nyid yid du 'ong ba yin no//} {khong khro ba'i ni de dag mi sdug pa} ( {la sogs pa'i mtshan nyid} ) {yid du mi 'ong ba yin te} रागस्य भावनाहेयस्य मनापं केशदन्तशुभादिलक्षणं वस्तु । प्रतिघस्यामनापं तदशुभतादिलक्षणम् अभि.स्फु.२१७ख/९९६; {yid du mi 'ong ba'i tshor ba myong bas} अमनापां वेदनां वेदयमानाः अ.श.३८क/३३; अनिष्टः — {lus dang ngag dang yid kyi spyod pa smad pa ni 'bras bu yid du mi 'ong ba yin pa'i phyir nyes par spyad pa yin no//} अनिष्टफलत्वात् कुत्सितः कायवाङ्मनश्चारो दुश्चरितम् अभि.भा.१९९क/६७४; अप्रियः — {yid du 'ong ba dang yid du mi 'ong bas rnam par bcings pa} प्रियाप्रियविनिबद्धम् द.भू.१९६क/१९; अमनस्कः— {yid du mi 'ong ba'i tshig spong ba ste} अमनस्कवचनप्र– तिविरमणतया शि.स.६२ख/६१.
yid du mi 'ong ba brjod pa
पा. अप्रियवचनम्, अकुशलकर्मभेदः — {rnam pa gcig tu na gzhan dag mi skyob pa dang} … {yid du mi 'ong ba brjod pa dang} … {zhes bya ba mi dge ba bcu yin par 'don to//} यद्वा—परेषामपरित्राणम्…अप्रियवचनम्…चेति दशाकुशलानि पठ्यन्ते त.प.३१५क/१०९६.
yid du mi 'ong ba nyid
अमनोज्ञत्वम् — {smad pa ni yid du mi 'ong ba nyid do//} अनुदात्तत्वममनोज्ञत्वम् त.प.२१३क/८९६.
yid du mi 'ong ba thos pa
अमनापश्रवणता — {zhe gcod pa'i tshig gis} … {de nas ci ste mir skyes na yang rnam par smin pa gnyis mngon par 'grub pa 'di lta ste/} {yid du mi 'ong ba thos pa dang 'thab mo'i tshig go//} पारुष्यं…अथ चेत्पुनर्मनुष्येषु उपपद्यते, द्वौ विपाकावभिनिर्वर्तयति…अमनापश्रवणतां च कलहवचनतां च द.भू.१९०ख/१७.
yid du 'ong
= {yid 'ong /}
yid du 'ong ba
= {yid 'ong /}
yid du 'ong ba'i sgra
मनोज्ञशब्दः — {bskal pa de ni yid du 'ong ba'i sgra mngon par bsgrags pa zhes bya bar 'gyur ro//} मनोज्ञशब्दाभिगर्जितश्च नाम स कल्पो भविष्यति स.पु.८१क/१३७; मनोज्ञरुतम् — {yid du 'ong ba'i sgra seng ge'i rgyal mtshan} मनोज्ञरुतसिंहध्वजः म.व्यु.३३८७ (५८क).
yid du 'ong ba'i sgra mngon par bsgrags pa
ना. मनोज्ञशब्दाभिगर्जितः, कल्पः — {'jig rten gyi khams de ni ma bsnyal ba'i rgyal mtshan zhes bya bar 'gyur ro//} {bskal pa de ni yid du 'ong ba'i sgra mngon par bsgrags pa zhes bya bar 'gyur ro//} अनवनामितवैजयन्ती च नाम सा लोकधातुर्भविष्यति । मनोज्ञशब्दाभिगर्जितश्च नाम स कल्पो भविष्यति स.पु.८१क/१३७.
मनोज्ञगन्धः — {dri rnam pa mang po yod pa 'di lta ste/} {rul ba'i dri'am yid du 'ong ba'i dri'am yid du mi 'ong ba'i dri'am} विविधगन्धाः संविद्यन्ते, तद्यथा — पूतिगन्धा वा मनोज्ञगन्धा वा (ऽमनोज्ञगन्धा वा) स.पु.१३४क/२१३.
yid du 'ong ba'i dbyangs
ना. मनोज्ञस्वरः, गन्धर्वराजः — {dri za'i rgyal po yid du 'ong ba'i dbyangs dang} मनोज्ञस्वरश्च गन्धर्वराजः का.व्यू.२००ख/२५८.
yid du 'ong ba'i bzhin
ना. अभिरामवक्त्रा, दारिका — {de la khyim bdag shes rab chen po'i bu mo dge ba bzang mo ni bu mo bzang mo dang yid du 'ong ba'i bzhin dang} … {bu mo lnga brgyas bskor cing} तत्र सुभद्रा दारिका महाप्रज्ञस्य गृहपतेर्दुहिता भद्रया च दारिकया सार्धमभिराम– वर्त (?वक्त्र) या च…पञ्चभिर्दारिकाशतैः परिवृता ग.व्यू.३१९क/४०.
yid du 'ong bar gyur pa
क्रि. १. वल्लभोऽभवत् — {de yi grong khyer gser zhes pa/} /{brgya byin 'chi med ldan bzhin du/} /{'jig rten kun gyi dbang yin kyang /} /{bzhugs gnas yid du 'ong bar gyur//} कनकाख्या पुरी तस्य शक्रस्येवामरावती । सर्वलोकेश्वरस्यापि वसतिर्वल्लभाऽभवत् ।। अ.क.३३२ख/४२.४ २. मनापो भ– वेत् — {skye bo mang po la'ang phangs shing yid du 'ong bar gyur pa} बहुजनस्य च प्रियो मनापश्च भवेत् अ.सा.३२६क/१८३.
yid du 'ong ma
= {yid 'ong ma/}
yid dwangs byed
वि. मानसोल्लासिनी — {yid ni dwangs byed zla ba'i 'od//} मानसोल्लासिनी ज्योत्स्ना अ.क.६५ख/६.१४७.
yid drangs pa
वि. विकृष्यमाणः — {brkam pa dang ni phan btags des yid drangs pa na//} लोभेन तेन च कृतेन विकृष्यमाणः जा.मा.१५३ख/१७७.
yid gdung
= {yid gdung ba/}
yid gdung ba
= {mya ngan} विषादः, शोकः — {bu dag yid ni gdung ba thong /} /{brtan pa'i blo gros rnam par bsgrubs/} /{ba da ra yi gling 'gro la/} /{rab tu spro ba yongs su zungs//} विषादस्त्यज्यतां पुत्र स्थिरा बुद्धिर्विधीयताम् । बदरद्वीपयात्रायामुत्साहः परिगृह्यताम् ।। अ.क.५८ख/६.६५; मन्युः — {yid gdung mya ngan gdung ba mo//} मन्युशोकौ तु शुक् स्त्रियाम् अ.को.१४४क/१.८.२५; विरुद्धलक्षणया मन्यतेऽनेनेति मन्युः । मन ज्ञाने अ.वि.१.८.२५; मि.को.१२९क ।
yid gdung bar byed pa
वि. मनसः पीडाकारी — {mtshon gyis brdegs pa la sogs pa yid kyis dmigs pas yid gdung bar byed pa yin gyi/} {rten du 'gyur ba ni ma yin no//} आलम्बमाना हि शस्त्रप्रहारादयो मनसा मनसः पीडाकारिणो नाश्रयभूताः प्र.अ.५७ख/६५.
yid gdungs
वि. अभितप्तमतिः— {gang gis yid gdungs nam yang chog mi shes pa yi/} /{brkam pa'i rlung de bdag gi snying la med par byos//} येनाभितप्तमतिरेति न जातु तृप्तिं लोभानलः स हृदयं मम नाभ्युपेयात् ।। जा.मा.३३ख/३९.
yid bde
= {yid bde ba/}
yid bde ldan
वि. सौमनस्यी — {bde lus ldan la bzhi dag dang /} /{mig sogs ldan la lnga dang ldan/} /{yid bde ldan yang} चतुर्भिः सुखकायाभ्यां पञ्चभिश्चक्षुरादिमान् । सौमनस्यी च अभि.को.४ख/२.१८.
yid bde ba
• वि. सुमनाः — {res 'ga' ni yid bde ba dag gis pha rol po 'drid par byed la/} {res 'ga' ni yid mi bde ba dag gis te} कदाचिद्धि सुमनाः परं वञ्चयते, कदाचिद् दुर्मनाः अभि.भा.२५२ख/८५०; • सं. सौमनस्यम् — {ji ltar lus la kun nas me 'bar ba/} /{'dod pa kun gyis yid bder mi 'gyur ba//} आदीप्तकायस्य यथा समन्तान्न सर्वकामैरपि सौमनस्यम् । बो.अ.१९ख/६.१२३; {gzhan na de yid bde ba yin//} अन्यत्र सा सौमनस्यम् अभि.को.४क/२.८; सुमनस्कता — {tshad med pa ni bzhi yin no/} … /{yid bde ba ni dga' ba yin//} अप्रमाणानि चत्वारि…मुदिता सुमनस्कता ।। अभि.को.२४ख/८.२९.
yid bde ba skyes
वि. सौमनस्यजातः — {de nas tshe dang ldan pa shA ri'i bu de'i tshe tshim zhing mgu la yi rangs shing rab tu dga' ste/} {dga' ba dang yid bde ba skyes nas} अथ खल्वायुष्मान् शारिपुत्रस्तस्यां वेलायां तुष्ट उदग्र आत्तमनाः प्रमुदितः प्रीतिसौमनस्यजातः स.पु.२४ख/४४.
yid bde ba skyes par gyur
क्रि. सौमनस्यजातोऽभूत् — {yul 'khor skyong de nas rgyal bu gzhon nu bsod nams kyi 'od zer gyis} … {rab tu dga' ste/} {dga' ba dang yid bde ba skyes par gyur to//} अथ खलु राष्ट्रपाल पुण्यरश्मी राजकुमारः…प्रमुदितः प्रीतिसौमनस्यजातोऽभूत् रा.प.२५०क/१५१.
yid bde ba mngon du 'gyur ba
ना. सुमनामुखम्, दिक्प्रत्युद्देशः — {de nas tshong dpon gyi bu nor bzangs grong khyer brgya rtsa bcu kun tu rgyus te/} {phyogs kyi gnas yid bde ba mngon du 'gyur ba zhes bya ba zhig na} … {'dug 'dug pa dang} अथ खलु सुधनः श्रेष्ठिदारको दशोत्तरं नगरशतमटित्वा सुमनामुखदिक्प्रत्युद्देशं गत्वा अतिष्ठत् ग.व्यू.३४४ख/४१९.
yid bde ba mang ba
वि. सौमनस्यबहुलः — {byams pa} … {chos kyi sbyin pa zang zing med pa'i phan yon nyi shu ste/} … {yid bde ba mang ba yin} विंशतिरिमे मैत्रेय आनुशंसा निरामिषदाने… सौमनस्यबहुलश्च भवति शि.स.१८९ख/१८८; प्रसादबहुलः — {byang chub sems dpa' ni rab tu dga' ba mang ba yin/} {yid bde ba mang ba yin/} {mos pa mang ba yin} बोधिसत्त्वः प्रामोद्यबहुलो भवति प्रसादबहुलः प्रीतिबहुलः द.भू.१७५क/८.
yid bde ba'i dbang po
पा. सौमनस्येन्द्रियम्, इन्द्रियभेदः — {mdo las/} {mig gi dbang po dang} … {yid bde ba'i dbang po dang} … {kun shes pa dang ldan pa'i dbang po dang /} {dbang po nyi shu rtsa gnyis gsungs pa} द्वाविंशतिरिन्द्रियाण्युक्तानि सूत्रे — चक्षुरिन्द्रियम्…सौमनस्येन्द्रिम्…आज्ञातावीन्द्रियमिति अभि.भा.५२ख/१३२.
yid bde bar gyur
= {yid bde bar gyur pa/}
yid bde bar gyur pa
वि. सौमनस्यजातः — {gang po} … {yi rangs shing dga' ba dang yid bde bar gyur te} … {bcom ldan 'das kyi zhabs la phyag 'tshal nas smon lam btab pa} पूर्णः… उदग्रप्रीतिसौमनस्यजातो भगवतः पादयोर्निपत्य प्रणिधिं कर्तुमारब्धः अ.श.३क/२.
yid bde bar byed
= {yid bde bar byed pa/}
yid bde bar byed pa
• वि. मनुत्प्लावनकरी — {'jam pa dang} … {yid bde bar byed pa dang} … {tshig gi rnam pa de lta bu dag brjod do//} स्निग्धा…मनुत्प्लावनकरी…तथारूपां वाचं निश्चारयति द.भू.१८८ख/१६; • कृ. मनसि निर्वृतिं कुर्वन् — {dga' ma yi ni reg pa 'dis/} /{lus la spu lang rgyas pa dang /} /{yid ni bde bar byed pa dang /} /{mig dag zum par byed cing 'jug//} बध्नन्नङ्गेषु रोमाञ्चं कुर्वन्मनसि निर्वृतिम् । नेत्रे चामीलयन्नेष प्रियास्पर्शः प्रवर्तते ।। का.आ.३२२ख/२.११.
yid 'dun par gyur
= {yid 'dun par gyur pa/}
yid 'dun par gyur pa
वि. आवर्जितमानसः, ओ सा — {'on kyang de bkag bzhin du dad pa drag pos yid 'dun par gyur pas/} {sangs rgyas bcom ldan 'das kyi steng du gser gyi 'khor lo bor ro/} /{spos dang bdug pa dang me tog kyang phul lo//} सा वार्यमाणाऽपि तीव्रप्रसादावर्जितमानसा बुद्धस्य भगवत उपरि सौवर्णचक्रं निक्षिप्य गन्ध(धूप)माल्यं च दत्तवती अ.श.६८क/५९.
मनोविशुद्धिः — {chos kyi rnam grangs 'di bzung nas mig rnam par dag pa dang rna ba rnam par dag pa dang} … {yid rnam par dag pa de lta bu thob bo//} इमं धर्मपर्यायमुद्गृहीतवान्, इमां चैवंरूपां चक्षुर्विशुद्धिं श्रोत्रविशुद्धिं…मनोविशुद्धिं च प्रतिलब्धवान् स.पु.१४१क/२२५.
yid rno ba
वि. मेधावी — {rab kyi rtsal gyis rnam par gnon pa 'di lta ste/} {dper na sman pa mkhas pa gsal ba yid rno ba} तद्यथापि नाम सुविक्रान्तविक्रामिन् वैद्यः पण्डितो व्यक्तो मेधावी सु.प.२५ख/५.
yid dpyod
चर्चा मि.को.९६क ।
yid spyod
= {yid kyi spyod pa/}
yid spyod pa
= {yid kyi spyod pa/}
yid phebs
• सं. विश्रम्भः — {de nas ma g+ha mdza' ba las/} /{yid phebs skyes la shin tu dga'/} /{slad nas rang gi gtam gyi tshe/} /{spyod tshul mtha' ni rig par byas//} ततः सञ्जातविश्रम्भः सुप्रियः प्रणयान्मघम् । चक्रे विदितवृत्तान्तं पश्चान्निजकथाक्षणे ।। अ.क.६२क/६.१०६; • वि. विश्वस्तः — {smra na yid phebs 'brel ba dang /} /{don gsal yid du 'ong ba dang /} … /{'jam zhing ran par smra bar bya//} विश्वस्तविन्यस्तपदं विस्पष्टार्थं मनोरमम् ।…मृदुमन्दस्वरं वदेत् ।। बो.अ.१३क/५.७९; {kha na ma tho ba thams cad las rnam par grol ba'i phyir yid phebs pa'o//} सर्वावद्यविनिर्मुक्तत्वाद्विश्वस्तम् बो.प.१००ख/६८.
yid phebs pa
= {yid phebs/}
yid 'phar ba
मनस उत्प्लवः — {sems rab tu dga' ba dang lus rab tu sim pa dang sangs rgyas la dga' zhing yid 'phar ba dang} चित्तस्य प्रामोद्यं कायस्यौद्बिल्यं बुद्धेः सम्प्रहर्षणं मनस उत्प्लवः शि.स.१०३क/१०२.
yid 'phyang ba
वि. प्लुतमानसः — {de dag gis de za bar byed cing gnod par byed pa na/} {dbang po rgod pa dang} … {yid 'phyang ba dang} … {yid nye bar ma zhi bar 'gyur te} यैरयं खाद्यमानो बाध्यमानः, उद्धतेन्द्रियो भवति…प्लुतमानसः…अव्युपशान्तमानसः श्रा.भू.३३ख/८६.
• वि. मनोहरः, ओ री — {yid 'phrog yul ni de dag kho na dang} तेष्वेव देशेषु मनोहरेषु अ.क.१४९ख/६८.९८; {sngon tshe grong khyer rgyal po'i khab/} /{ka lan da ka'i gnas zhes pa/} /{'od ma'i tshal ni yid 'phrog na/} /{bcom ldan 'das ni rnam par bzhugs//} पुरे पुरा राजगृहे भगवान् वेणुकानने । कलन्दकनिवासाख्ये विजहार मनोहरे ।। अ.क.२४०ख/२८.२; {de bzhin zur gnas lha mo ni/} /{yid 'phrog gzugs ni gnyis ma ste//} विदिक्स्थाने तथा देवी द्वौ हि रूपौ मनोहरौ । स.उ.२८१ख/१३.३२; मनोहारी — {legs bshad rnams dang mthun rnams dang /} /{dog pa rnams kyang rgyas pa ni/} /{gsar pa kho na yid 'phrog ste/} /{bud med rnams kyi lang tsho bzhin//} सूक्तीनां प्रतिभाणां च मञ्जरीणां च जम्भितम् । नवमेव मनोहारि नारीणामिव यौवनम् ।। अ.क.२८क/५३.११; मनोरमः — {de yis der ni gar mkhan ma/} /{yid 'phrog dga' ma'i gzugs byas nas/} /{yid 'ong gar stabs de dang des/} /{grong pa'i 'jig rten tshim par byas//} स तत्र नर्तकीरूपं कृत्वा रतिमनोरमम् । ललिता– भिनयैस्तैस्तैः पौरलोकमतोषयत् ।। अ.क.१३१ख/६६.८०; मनोज्ञः — {shin tu mdzes dang sdug pa dang /} /{mdzes dang sdug dang legs pa dang /} /{bzang po dang ni brjid can dang /} /{yid 'ong snying sdug mtshar ba dang /} /{yid 'phrog 'jam dang mdzes pa 'o//} सुन्दरं रुचिरं चारु सुषमं साधु शोभनम् । कान्तं मनोरमं रुच्यं मनोज्ञं मञ्जु मञ्जुलम् ।। अ.को.२०९ख/३.१.५२; मनसा ज्ञेयं मनोज्ञम् । ज्ञा अवबोधने अ.वि.३.१.५२; रुचिरः — {lha yi rin chen yid 'phrog rgyas/} /{'jig rten phan byed dpal 'byor de/} /{me skyes kho na'i rjes su 'brang /} /{nyin mor byed la 'od zer bzhin//} सा दिव्यरत्नरुचिरस्फीता लोकोपकारिणी । ज्योतिष्कमेवानुययौ श्रीः प्रभेव दिवाकरम् ।। अ.क.९१क/९.५८; मुग्धः — {yid 'phrog ri dwags mig ni bung ba g}.{yo bas khyab pa'i ut+pal 'khyil ba bzhin/} /{'jo sgeg chu gter 'gram du byu ru'i nags ltar mchu ni bim pa'i 'od rab gsal//} दृष्टिर्मुग्धकुरङ्गसञ्चलदलिव्याप्तोत्पलोद्वातनी (लावर्तिनी लि.पा.) लावण्योदधिकूलविद्रुमवनं बिम्बाधराग्रत्विषः । अ.क.१०४ख/१०.५३; हारी — {'jig rten du ni byang chub sems dpa'i spyod pa yid 'phrog} लोके हारि च बोधिसत्त्वचरितम् ना.ना.२२५ख/५; • सं. मनोहरा, गन्धजातिविशेषः — {spos kyi rnam pa yid 'phrog pa zhes bya ba yod de/} {de lha'i rgyal po rab 'phrul dga'i gnas su bdugs na/} {zhag bdun chos kyi sprin gyi char bsam gyis mi khyab pa 'bab par 'gyur ro//} अस्ति…मनोहरा नाम गन्धजातिः, या सुनिर्मितदेवराजभवने प्रधूपिता सप्ताहमचिन्त्यधर्ममेघवर्षं प्रवर्षति ग.व्यू.४८क/१४१; • पा. मूर्च्छना, स्वरभेदः — {de yis rgyud mang yid 'phrog pa/} /{rna ba'i bdud rtsi'i rgyun dag gis/} /{skad cig skad cig rgya mtsho yang /} /{rlabs ni med pa bzhin du gyur//} वीणामूर्च्छनया तस्य श्रोत्रपीयूषधारया । क्षणे क्षणे समुद्रोऽपि निस्तरङ्ग इवाभवत् ।। अ.क.१४७ख/१४.१०२; • ना. मनोहरा, किन्नरकन्या — {'khor der mi'am ci'i bu mo brgya phrag du ma dag tshogs pa 'di lta ste/} {mi'am ci'i bu mo yid ces bya ba dang} … {mi'am ci'i bu mo yid 'phrog ces bya ba dang} तस्मिन् पर्षदि अनेकानि च किन्नरकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि । तद्यथा—मनसा नाम किन्नरकन्या…मनोहरा नाम किन्नरकन्या का.व्यू.२०३क/२६०.
yid 'phrog pa
= {yid 'phrog/}
yid 'phrog par byed
क्रि. १. मन आकर्षति — {gang so sor rtog pa'i shas chung ba de dag gi'ang yid 'phrog par byed do//} ये चाप्रतिसंख्यानबहुलास्तेषां मनांस्याकर्षति अ.श.२००ख/१८५; मनः प्रतिहरति — {bar mar gnas pa rnams kyi yid 'phrog par byed pas na cho 'phrul dag yin no//} प्रतिहतमध्यस्थानां मनांस्येभिः प्रतिहरन्तीति प्रातिहार्याणि वा अभि.भा.६२ख/१११४; चेतो हरति — {ngo mtshar gar stabs ldan pa ni/} /{bdag cag rnams kyi yid 'phrog byed//} इयं हरति नश्चेतश्चित्राभिनयशालिनी ।। अ.क.१३२क/६६.८४; अपह्रियते — {de khrus byed pa'i tshe bro gar dang glu dang rol mo'i sgra snyan pas bya dang ri dwags rnams kyang yid 'phrog par byed do//} स्नानकाले चास्य मधुरनृत्यगीतवादितशब्देन मृगपक्षिणोऽपह्रियन्ते वि.व.२०८ख/१.८२ २. मनोहरमासीत् — {ma 'thungs myos pa'i kA da m+pa/} /{ma phyis dri ma med pa'i mkha'/} /{drungs par ma byas dwangs pa'i chu/} /{'gro ba'i yid ni 'phrog par byed//} अपीतक्षीबकादम्बमसम्मृष्टामलाम्बरम् । अप्रसादितशुद्धाम्बु जगदासीत् मनोहरम् ।। का.आ.३२८ख/२.१९७.
yid 'phrog ma
ना. १. मनोहरा, द्रुमस्य किन्नरपतेः कन्या — {mi 'am ci bdag ljon pa yi/} /{bu mo yid 'phrog ma 'di ni/} /{bu mo lnga brgyas yongs bskor nas/} /{klu yi khang pa dag na rtse//} द्रुमस्य किन्नरपतेः कन्या कन्याशतैर्वृता । पञ्चभिर्नागभवने क्रीडत्येषा मनोहरा ।। अ.क.९३ख/६४.७१; {gzhon nu nor bzangs 'di} … {yid 'phrog ma dang thab rir bab lags} अयं सुधनः कुमारः…मनोहरायाः प्रतिरूपः वि.व.२१८क/१.९६; {mi'am ci mo yid 'phrog ma gzugs bzang mo blta na sdug pa} मनोहरां किन्नरीमभिरूपां दर्शनीयाम् वि.व.२०९क/१.८३ २. मनोहरी — {yid 'phrog ma'i sgrub thabs} मनोहरीसाधनम् क.त.२०६०.
yid 'phrog mdzad
क्रि. मनो हरति — {re zhig dang por khyod kyi gsung /} /{nyan pa rnams kyi yid 'phrog mdzad//} मनांसि तावच्छ्रोतॄणां हरन्त्यादौ वचांसि ते । श.बु.११३क/७६.
yid 'phros pa
मनःसञ्चारः — {de'i phyir yid 'phros pa las bdag 'pho ba'am nyams par thal bar 'gyur ro//} ततो मनःसञ्चारादात्मनः सञ्चारप्रसङ्गात्, विनाशस्य वा अभि.भा.९२ख/१२२३.
yid byung
• क्रि. उद्विजते— {sdig pa las yid byung la/} {dge ba kun tu spyod pa la dga' zhing} पापादुद्विजते, कुशलसमाचारे रमते बो.भू.९९ख/१२७; • भू.का.कृ. उद्विग्नः — {rgas pa dang nad pa dang shi ba mthong ste yid byung nas mya ngan gyi khang par zhugs nas 'dug pa} जीर्णातुरमृतसन्दर्शनादुद्विग्नः शोकागारं प्रविश्यावस्थितः वि.व.१५५क/१.४३; {ma tshim mchog tu yid byung ba/} /{de ni dge slong tshogs song nas/} /{rab tu byung ba nye bar blangs/} /{bsod snyoms dag gis tshim ma gyur//} अतृप्त्या परमुद्विग्नः स गत्वा भिक्षुसङ्गमम् । प्रव्रज्यां समुपादाय तृप्तिं न प्राप पिण्डकैः ।। अ.क.२२४क/८९.३४; निर्विण्णः — {des 'dod pa la log par g}.{yem pa spang bar bya ste} … {yid byung ba'i yid dang} तेन काममिथ्याचारात् प्रतिविरतेन भवितव्यम्…निर्विण्णमनसा शि.स.४९ख/४७; विषण्णः — {dga' ba yid byung blo gros bskyod/} /{bde ba'i dpal gyi lang tsho song /} /{da ni 'byor pa longs spyod rnams/} /{spyod dang ldan la bdag mi sred//} प्रीतिर्विषण्णा खिन्ना धीः सुखश्रीर्गतयौवना । अधुना विभवाभोगे भोगयोगे न मे रुचिः ।। अ.क.९२क/९.७२; • वि. १. संविग्नमनाः — {de nas rgyal pos rgas pa dang nad pa dang shi ba yang dag par mthong nas yid byung ste} ततो जीर्णा– तुरमृतसन्दर्शनात् संविग्नमनाः वि.व.१५५क/१.४३; विमनाः — {ces pa rgyal po'i tshig thos nas/} /{yongs su bzhin log shugs rings can/} /{longs spyod mchog la yid byung ba'i/} /{rngon pas lan ni rab smras pa//} श्रुत्वेति राजवचनं परिम्लानाननः श्वसन् । वरोपभोगविमनाः प्रत्यभाषत लुब्धकः ।। अ.क.३९क/५५.२५; जातनिर्वेदः — {yab ni yum dang 'grogs nas rgan po'i dngos pos yid byung ste} तातोऽज्जुका च स्थविरभावजातनिर्वेदौ ना.ना.२२५ख/६; सघृणः, ओ णा— {lus las bog pa'i skra sogs la/} /{yid byung blo ni skye 'gyur zhing //} केशादिषु कलेवरात् ।। च्युतेषु सघृणा बुद्धिर्जायते प्र.वा.११६क/१.२३१ २. मानसः— {yid las byung ba'i sems kyis ni/} /{de ni ro sogs mkhyen pa yin//} मानसेन तु चित्तेन वेत्त्येव स रसादिकम् ।। त.स.१२३ख/१०७३; मानसी — {shes rab de yang gang zhe na/} {rnam par shes pa'i tshogs lnga las byung ba dge ba dang mi dge ba dang lung du ma bstan pa dang /} {yid las byung ba} का पुनरसौ प्रज्ञा? पञ्चविज्ञानकायिका कुशलाकुशलाव्याकृता मानसी अभि.स्फु.२३९क/१०३४; मनोमयः — {'di dag ni} … {yid las byung ba'i me tog go//} मनोमयान्येतानि पुष्पाणि अ.सा.३७क/२१; {der gzugs bzang ba yid las byung ba} … {dus ring por gnas par 'gyur ba} ते तत्र भवन्ति रूपिणो मनोमयाः… दीर्घमध्वानं तिष्ठन्ति अभि.स्फु.९३ख/७७०; • सं. संवेगः — {thog ma kho nar skyo bar bya ba'i chos rnams la yid byung ba la brten nas/} {rigs pas don bsgrub pa'i phan yon yang khong du chud nas 'jug pa gang yin pa de ni dang po 'jug pa zhes bya'o//} य एव तत्प्रथमतः संवेजनीयेषु धर्मेषु संवेगमागम्य न्यायार्थप्रतिपादने चानुशंसां विदित्वाऽवतारः । इदमेवादिप्रस्थानमित्युच्यते बो.भू.४४क/५७; निर्वेदः — {gang zhig da ltar sdug bsngal bas/} /{yid 'byung de 'dra sdang yin gyi//} प्रत्युत्पन्नात् तु यो दुःखान्निर्वेदो द्वेष ईदृशः ।। प्र.वा.११७क/१.२५१; निर्वित् म.व्यु.६८१० ( {yid 'byung} म.व्यु.९७क); • ना. १. मनसः [1] प्रत्येकबुद्धः — {'di lta ste/} {spos kyi ngad ldang dang} … {yid las byung ba dang} … {nor lha dang /} {de dag dang gzhan yang rang sangs rgyas} तद्यथा—गन्धमादनः…मनसः…वसुश्चेति । एतै– श्चान्यैश्च प्रत्येकबुद्ध(–) म.मू.९९क/९ [2] विद्याराजः — {rig pa'i rgyal po pad+ma'i rigs kyang 'di lta ste/} {bcom ldan 'das phyag bcu gnyis pa dang} … {yid las byung ba dang} अब्जकुले च विद्याराज्ञः, तद्यथा—भगवान् द्वादशभुजः…मनसः म.मू.९६क/७ २. मानसी, किन्नरकन्या — {'khor der mi'am ci'i bu mo brgya phrag du ma dag tshogs pa 'di lta ste/} {mi'am ci'i bu mo yid ces bya ba dang mi'am ci'i bu mo yid las byung ba zhes bya ba dang} तस्मिन् पर्षदि अनेकानि च किन्नरकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि । तद्यथा—मनसा नाम किन्नरकन्या, मानसी नाम किन्नरकन्या का.व्यू.२०२ख/२६० ३. = {'dod lha} मनोभवः, कामदेवः — {'di bde gshegs bstan pa dag dang} … /{yid byung ba rnam par sel bar byed pa} इदं सुगतशासनं…मनोभवविसर्जन– म् अ.क.३२ख/५३.५०; {shAkya thub pa gang gis yid las byung rnams shes rab ye shes stobs kyis rang nyid kyi/} /{rdo rje nas bkug rang gi dpral ba dang ni rdo rje gtsug tor chen por drangs gyur pa//} येनाकृष्य मनोभवः स्वकुलिशान्नीतो ललाटं स्वकं प्रज्ञाज्ञानबलेन शाक्यमुनिना वज्रं महोष्णीषकम् । वि.प्र.१८३ख/५.१.
yid byung gyur
= {yid byung bar gyur pa/}
yid byung gyur pa
= {yid byung bar gyur pa/}
yid byung ba
= {yid byung /}
yid byung bar gyur pa
• क्रि. मनोऽभूत् — {thub pa'i slob mas de brjod pa'i/} /{'phral nyid sa yi bdag po la/} /{mdza' dang sbyin pa'i ror gcags pa/} /{rnam pa gnyis yid byung bar gyur//} इत्युक्ते मुनिशिष्येण सहसैव महीपतेः । स्नेहदानरसाविद्धं द्विधाभूतमभून्मनः ।। अ.क.११ख/२.४६; • भू.का.कृ. निर्विण्णः — {chom rkun la sogs rigs pa yis/} /{rnam pa kun tu 'phrog brtson cing /} /{khros par shes nas me skyes ni/} /{yid byung gyur pas yang dag bsams//} सर्वस्वाहरणोद्युक्तं दस्युचौरादियुक्तिभिः । ज्योतिष्कः कुपितं ज्ञात्वा निर्विण्णः समचिन्तयत् ।। अ.क.९१क/९.६०; • वि. संवेजितमानसः — {dge slong dag de nas byang chub sems dpa' nges par byas pa yid byung bar gyur pa blo brtul ba} अथ खलु भिक्षवो बोधिसत्त्वः कृतनिश्चयः संवेजितमानसो व्यवसितबुद्धिः ल.वि.१०४क/१५१.
yid byed
= {yid la byed pa/}
yid byed can
वि. सात्त्विकः (स्वात्त्विकः इति पाठः) मि.को.३०ख ।
yid byed pa
= {yid la byed pa/}
yid blo
= {hU}~ {M yid kyi blo/}
yid blong ba
वि. विक्लवः — {rgyal pos gzhon nu yid 'phrog ma dang bral bas shin tu yid blong ba'i gtam de thos so//} एष च वृत्तान्तो राज्ञा श्रुतः । मनोहरावियोगात्कुमारोऽतीव विक्लव इति वि.व.२१४ख/१.९०; स्तिमितः — {de bzhin du/} {bad kan dang dug la sogs pas lus 'gyur na/} {yid blong ba la sogs pa'i mtshan nyid du 'gyur ba'i phyir rten dang brten pa'i dngos po yin no zhe na} तथा शरीरविकारात् विश्लेषादि नाम न (? विषश्लेष्मादिना मनः) स्तिमितादिलक्षणो विकार इत्याश्रयाश्रयिभावः प्र.अ.५७ख/६५.
yid blong bar gyur
क्रि. सम्मुह्यते — {de rnams kyis ji ltar gyur pa smras so//} {de mya ngan gyis yid blong bar gyur to//} ताभिर्यथाभूतं समाख्यातम् । स शोकेन सम्मुह्यते वि.व.२१४क/१.८९.
yid 'byung
= {yid 'byung ba/}
yid 'byung ba
• क्रि. निर्विद्यते — {sdug bsngal rgyu bzod shes rnams kyis/} /{yid 'byung gang gis spong 'gyur ba/} /{kun gyis 'dod chags 'bral bar 'gyur/} /{de lta na ni mu bzhi srid//} निर्विद्यते दुःखहेतुक्षान्तिज्ञानैर्विरज्यते । सर्वैर्जहाति यैरेवं चतुष्कोटिकसम्भवः ।। अभि.को.२१ख/६.७९; उद्वेज्यते— {'phags pa mig dang 'dra ba ni/} /{de yis shin tu yid kyang 'byung //} अक्षिसदृशस्तु वि– द्वांस्तेनैवोद्वेज्यते गाढम् ।। अभि.भा.३ख/८७७; • सं. १. = {skyo ba} उद्वेगः — {de dag gis sdug bsngal de las yid 'byung ba ni ma yin no+o//} न तु ताभ्यां तस्माद् दुःखादुद्वेगः अभि.स्फु.३०१ख/११६४; {nyon mongs lhag ma chung ngu 'dir/} /{yid ni 'byung bar mi 'os so//} अल्पशेषे प्रयासेऽस्मिन् नोद्वेगं कर्तुमर्हसि । अ.क.६६क/६.१५२; {sa 'og ma las yid 'byung ba dang ma bral ba'i phyir} अधोभूम्युद्वेगानपगमात् अभि.भा.७५ख/११६१; {mi rtag pa dang sdug bsngal ba dang bdag med pa dang mi gtsang ba'i yid 'byung ba'i gtam gyis 'khor ba la dga' ba'i sems can rnams skyo ba skyed par mdzad de} अनित्यदुःखानात्माशुभोद्वेगकथया संसाराभिरतान् सत्त्वानुद्वेजयति र.व्या.७६ख/६; संवेगः — {rgyal bas bshad pa thos nas ni/} /{yud tsam zhig ni yid 'byung 'gyur//} मुहूर्तं भवति संवेगः श्रुत्वाऽथ जिनभाषितम् । शि.स.५१ख/४९; सन्नतिः — {rgyal sras rnams ni lus dang ngag sems rang bzhin gyi/} /{las rnams dag gis 'di na yid 'byung 'gyur ba med//} न कायवाक्चित्तमयस्य कर्मणो जिनात्मजानां भवतीह सन्नतिः ।। सू.अ.१९५ख/९६; {yid 'byung ba ni skyo ba zhes bya ba'i tha tshig go//} सन्नतिः खेद इत्यर्थः सू.व्या.१९५ख/९६; निर्वेदः — {sdug bsngal rgyu bzod shes rnams kyiso//} {yid 'byung zhes bya ba 'dis ni dngos po'i rgyu las byung ba'i yid 'byung ba ston to//} ‘निर्विद्यते दुःखहेतुक्षान्तिज्ञानैः’ इति । अनेन वस्तुहेतुकं निर्वेदं दर्शयति अभि.स्फु.२३७क/१०३१; निर्विद् — {sdug bsngal yid 'byung zhi thob par/} /{'dun dang smon pa'i las can no//} दुःखनिर्विच्छमप्राप्तिच्छन्दप्रणिधिकर्मकः ।। र.वि.९०ख/३०; निवृत्तिः — {'di 'dra thos kyang skyo ba dang /} /{yid 'byung mi 'gyur de dag ni//} श्रुत्वेदृशं तु संवेगं न तेषां भवति निर्वृतिः (? निवृत्तिः) । शि.स.५१ख/४९; उद्भ्रमः मि.को.१२९क; घृणा — {rus gong 'ba' zhig mthong nas ni/} /{dur khrod du ni yid 'byung na/} / ग्. {yo ba'i rus gong gis khyab pa'i/} /{grong gi dur khrod la dga' 'am//} कङ्कालान् कतिचिद् दृष्ट्वा श्मशाने किल ते घृणा । ग्रामश्मशाने रमसे चलत्कङ्कालसङ्कुले ।। बो.अ.२६क/८.७० २. मनोभवः — {rjes la 'gro zhes bya ba la/} /{rnam rtog dgu yi bdag nyid 'di/} /{ldog pa'i phyogs kyi rten can te/} /{nyan thos la sogs yid las 'byung //} पृष्ठतो गमने चेति विकल्पोऽयं नवात्मकः । निवृत्तिपक्षाधिष्ठानः श्रावकादिमनोभवः ।। अभि.अ.९ख/५.१२; • वि. विरसः — {chos kyi bdag nyid yin yang de la gzhan sdo ba/} /{rol ba'i bgegs 'gyur yid 'byung 'gro ba 'jigs par 'gyur//} धर्मात्मनोऽपि तु स तस्य परावलेपः क्रीडाविघातविरसं च भयं जनस्य । जा.मा.६६ख/७७; उद्विग्नमानसः म.व्यु.६८०८ (९७क); • ना. = {'dod lha} मनोभवः, कामदेवः — {grong khyer gsum rgyal mig gi mes/} /{gang du skrag pas yid 'byung ni/} /{stobs med g}.{yo zhing rtse ba yi/} /{smin ma 'khyog po nyid kyis bsrungs//} यत्र त्रिपुरजिन्नेत्रशिखित्रस्तो मनोभवः । अबलाभिश्चलक्रीडभ्रूभङ्गैरेव रक्ष्यते ।। अ.क.४७क/५.४; का.आ.३३७ख/३.८१.
yid 'byung ba shas che
= {yid 'byung ba shas che ba/}
yid 'byung ba shas che ba
तीव्रसंवेगः, ओ त्वम् — {gang zhig bsam gtan dngos gzhi'i sa pa'i nges par 'byed pa'i cha dang mthun pa rnams skyed par byed pa/} {des ni tshe 'di nyid la gdon mi za bar bden pa rnams mthong bar 'gyur te/} {yid 'byung ba shas che ba'i phyir ro//} यो मौलध्यानभूमिकानि निर्वेधभागीयान्युत्पादयति स तत्रैव जन्मनि सत्यान्यवश्यं पश्यति; तीव्रसंवेगत्वात् अभि.भा.१५क/९१८.
yid 'byung bar dka'
= {yid 'byung bar dka' ba/}
yid 'byung bar dka' ba
वि. दुःसंवेज्यः — {gzhan dag la 'di lta ste/} {lus dang ngag gis shin tu rnam par tho 'tshams pa'i rang bzhin can ma yin pa dang 'bral bar dka' ba dang yid 'byung bar dka' ba dang} नात्यर्थं परेषां विहेठनजातीयो यदुत कायेन, वाचा दुर्विवेज्यश्च भवति, दुःसंवेज्यश्च श्रा.भू.७१ख/१८५.
yid 'byung bar 'gyur
क्रि. निर्विद्यते — {mu bzhi'o zhes bya ba ni yid 'byung bar 'gyur la 'dod chags dang bral bar mi 'gyur ba yang yod} चतुष्कोटिक इति । स्यान्निर्विद्यते न वर्ज्यते (?विरज्यते) अभि.स्फु.२३७क/१०३१; विरज्यते — {bde bas chags par 'gyur ba yang med/} {sdug bsngal bas yid 'byung bar 'gyur ba'ang med} सुखेन न रज्यते, दुःखेन न विरज्यते शि.स.१४६ख/१४०.
yid 'byung bar 'gyur ba
= {yid 'byung bar 'gyur/}
yid 'byung bar bya
कृ. उद्वेजितव्यम् — {'dod pa ni gnod pa thams cad kyi rtsa ba ste/} {de dag gis shin tu yid 'byung bar bya'o//} काममूलाश्च सर्वानर्था इति तेभ्य एवोद्वेजितव्यम् शि.स.४७ख/४५.
yid 'byung bar mi 'gyur
क्रि. न निर्विद्यते — {'dod chags dang bral bar 'gyur la yid 'byung bar mi 'gyur ba yang yod} स्याद्विरज्यते न निर्विद्यते अभि.स्फु.२३७क/१०३१.
yid 'byung bar sla
= {yid 'byung bar sla ba/}
yid 'byung bar sla ba
वि. सुसंवेज्यः — {gzhan dag la 'di lta ste/} {lus dang ngag gis shin tu rnam par mtho 'tshams pa'i rang bzhin can yin pa dang /} {'bral bar sla ba dang /} {yid 'byung bar sla ba dang} अत्यर्थं परेषां विहेठनजातीयो भवति यदुत कायेन, वाचा; सुविवेज्यश्च भवति, सुसंवेज्यः श्रा.भू.७१ख/१८६.
yid sbas
= {ldong ros} मनोगुप्ता, मनःशिला मि.को.५७ख ।
yid ma ches
= {yid ma ches pa/}
yid ma ches pa
अनभिसम्प्रत्ययः — {ma dad pa ni las dang 'bras bu dang bden pa dang dkon mchog rnams la mngon par yid ma ches pa ste/} {dad pa'i mi mthun pa'i phyogs so//} आश्रद्ध्यं कर्मफलसत्यरत्नेष्वनभिसम्प्रत्ययः श्रद्धाविपक्षः त्रि.भा.१६१क/७०.
yid ma byung
वि. अनुद्विग्नः — {nang gi 'khor rang gi chos dang las la 'bad pa yid ma byung zhing bde bar 'tsho ba gnyen nye ba rnams kyis} स्वधर्मकर्मानुरक्ताभिरनुद्विग्नसुखोचिताभिरनुरक्ताभिः प्रकृतिभिः जा.मा.४६क/५५.
yid ma byung ba
= {yid ma byung /}
yid mi dga'
= {yid mi dga' ba/}
yid mi dga' ba
• वि. विमनस्कः — {byang chub sems dpa' ni yid mi dga' ba dang khros pa dang yid 'khrugs pas sbyin pa sbyin par yang mi byed do//} न च बोधिसत्त्वो विमनस्को न क्रुद्धः क्षुभितमानसो दानं ददाति बो.भू.६५क/८४; • सं. दौर्मनस्यम् — {de dag na ba'am mi dga' bas thebs na yang nad zhi bar bya ba dang yid mi dga' ba bsal ba'i phyir rnam pa thams cad du yal bar mi 'dor ro//} व्याधितांश्चैतां विमनस्कं वा सर्वथा नाभ्युपेक्षते व्याधिप्रशमाय दौर्मनस्यापगमाय बो.भू.१८८क/२५०; {de bkres pa dang skom pa dang tsha ba dang ngal bas lus ni rmya/} {yid mi dga' ba'i mes ni khog pa'i nang gdung} स क्षुत्पिपासाघर्मश्रमपरिम्लानतनुर्दौर्मनस्यवह्निना चान्तःप्रदीप्यमानः जा.मा.१४०क/१६२; वैमनस्यम् — {rgyal po rab tu gtum zhing bcos dka' bar shes nas yid mi dga' zhing mya ngan gyis ni gdungs} प्रजानानाश्च तस्य राज्ञश्चण्डतां दुरनुनेयतां च वैमनस्यदैन्याक्रान्तमनसः जा.मा.१६९क/१९५.
yid mi dga' ba med
= {yid mi dga' ba med pa/}
yid mi dga' ba med pa
वि. अविमनस्कः — {zhugs nas kyang ldog par mi byed cing yid mi dga' ba med la/} {kun nas nyon mongs pa can ma yin pa'i sems kyis 'jug pa} प्रयुक्तश्च न विवर्तते । अविमनस्कश्चासंक्लिष्टचित्तः प्रयुज्यते बो.भू.१०५क/१३४; अविमनाः — {byang chub sems dpa' yid mi dga' ba med pa nyid du de bzhin du bya'o zhes nas sbyin par byas so//} अविमना एव तु बोधिसत्त्वस्तथेत्यस्मै प्रतिशुश्राव । जा.मा.५९क/६८.
yid mi ches
= {yid mi ches pa/}
yid mi ches pa
• वि. अनाप्तः — {yid mi ches pas byas pa'i tshig gis skyed pa'i phyir dang} अनाप्तप्रणीतोक्तिजन्यत्वाद् त.प.२१४ख/९००; अश्रद्धितः — {yid mi ches pa ni gzhi ma yin no//} अमूलत्वमश्रद्धितस्य वि.सू.८९क/१०६; अश्रद्दधत् — {nor la chags shing bu la chags nas las kyi rnam par smin pa la yid mi ches te} धनलौल्येन पुत्रलौल्येन कर्मविपाकमश्रद्दधत् शि.स.४४ख/४२; • सं. न विस्रम्भः — {ji ltar da ltar yid mi ches/} /{de bzhin 'das pa'i don bstan la//} यथाऽद्यत्वे न विस्रम्भस्तथातीतार्थकीर्तने ।। त.स.१०२क/८९८; विप्रत्ययः — {'on te thos kyang shin tu rmad byung bas/} /{khyed cag yid mi ches phyir ma bzung grang //} अत्यद्भुत– त्वादथ वा श्रुतोऽपि भवत्सु विप्रत्ययतो न रूढः ।। जा.मा.३८ख/४५; परिशङ्का — {byang chub sems dpa' la yid mi ches par gyur te/} {byams pa dang bkur sti chung zhing sems sngon dang mi 'dra bar gyur to//} बोधिसत्त्वं प्रति परिशङ्कासङ्कोचितस्नेहगौरवप्रसरमन्यादृशं चित्तमभवत् जा.मा.१३०क/१५०.
yid mi brtan
= {yid mi brtan pa/}
yid mi brtan pa
द्र.— {yid brtan mi rung 'chi bdag 'di/} /{byas dang ma byas mi sdod pas/} /{na dang mi na kun gyis kyang /} /{glo bur tshe la yid mi brtan//} कृताकृतापरीक्षोऽयं मृत्युर्विश्रम्भघातकः । स्वस्थास्वस्थैरविश्वास्य आकस्मिकमहाशनिः ।। बो.अ.५क/२.३४.
yid mi bde
= {yid mi bde ba/}
yid mi bde ba
• वि. दुर्मनाः — {res 'ga' ni yid bde ba dag gis pha rol po 'drid par byed la/} {res 'ga' ni yid mi bde ba dag gis te} कदाचिद्धि सुमनाः परं वञ्चयते, कदाचिद् दुर्मनाः अभि.भा.२५२ख/८५०; {de nas rgyal po yid mi bde zhing chas pa dang} ततो राजा दुर्मनाः सम्प्रस्थितः वि.व.१५४ख/१.४२; • सं. १. परितासः — {yid mi bde ba ni yid mi bde ba nyid do//} {des ma mgu zhing ma rangs pa zhes bya ba'i tha tshig ste} परितासो दौर्मनस्यम् । तेन हि परितस्यति, उपक्षीयत इत्यर्थः अभि.स्फु.१६१क/८९३; व्यसनम्— {sdug bsngal dang yid mi bde ba rnam pa sna tshogs brgya dang ldan pa} विविधदुः– खव्यसनशतोपसृष्ट(–) जा.मा.१७३क/२०० २. = {yid mi bde ba nyid} दौर्मनस्यम् — {yid la byed pa dang ldan pa yid kyi sdug bsngal ni yid mi bde ba'o//} मनसिकारसम्प्रयुक्तं मानसं दुःखं दौर्मनस्यम् शि.स.१२५क/१२१; {sems la gnod pa'i phyir yid mi bde ba'o//} चित्तसम्– पीडनार्थेन दौर्मनस्यम् प्र.प.१८७क/२४६; {skye ba'i rkyen gyis rga shi dang mya ngan dang smre sngags 'don pa dang sdug bsngal ba dang yid mi bde ba dang 'khrug pa rnams 'byung bar 'gyur te} जातिप्रत्यया जरामरणशोकपरिदेवदुःखदौर्मनस्योपायासा भवन्ति सु.प.५१क/१०२; दुर्मनस्कता — {yid dang tshor ba gsum rnam gsum/} /{gnyis kyis spang bya yid mi bde//} मनोवित्तित्रयं त्रेधा द्विहेया दुर्मनस्कता । अभि.को.४ख/२.१३.
yid mi bde ba nyid
दौर्मनस्यम् — {yid mi bde ba ni yid mi bde ba nyid do//} {des ma mgu zhing ma rangs pa zhes bya ba'i tha tshig ste} परितासो दौर्मनस्यम् । तेन हि परितस्– यति, उपक्षीयत इत्यर्थः अभि.स्फु.१६१क/८९३.
yid mi bde ba'i dbang po
पा. दौर्मनस्येन्द्रियम्, इन्द्रियभेदः — {mdo las/} {mig gi dbang po dang} … {yid mi bde ba'i dbang po dang} … {kun shes pa dang ldan pa'i dbang po dang /} {dbang po nyi shu rtsa gnyis gsungs pa} द्वाविंशतिरिन्द्रियाण्युक्तानि सूत्रे — चक्षुरिन्द्रियम्…दौर्मनस्येन्द्रियम्…आज्ञातावीन्द्रियमिति अभि.भा.५२ख/१३२.
yid mi bde par 'gyur
= {yid mi bde bar 'gyur ba/}
yid mi bde par 'gyur ba
• क्रि. दुर्मनायते — {the tshom zos pa nges pa don du gnyer ba na yid mi bde bar 'gyur ro//} संशयितो हि निश्चयेनार्थी दुर्मनायते अभि.भा.२५२क/८४९; • वि. दौर्मनस्यस्थानीयः — {byis pa} … {mig gis gzugs mthong na yid mi bde bar 'gyur ba rnams la yang mngon par zhen par 'gyur te} बालः…चक्षुषा रूपाणि दृष्ट्वा दौर्मनस्यस्थानीयान्यभिनिविशते शि.स.१४१क/१३५.
yid mi gnas
= {yid mi gnas pa/}
yid mi gnas pa
• क्रि. न तिष्ठति मनः — {snying rjes zin pa'i brtser ldan rnams/} /{zhi la'ang yid ni mi gnas na//} आविष्टानां कृपया न तिष्ठति मनः शमे कृपालूनाम् । सू.अ.२१७क/१२३; • वि. अस्थितमानसः — {de dag gis de za bar byed cing gnod par byed pa na/} {dbang po rgod pa dang} … {yid mi gnas pa dang yid nye bar ma zhi bar 'gyur te} यैरयं खाद्यमानो बाध्यमानः, उद्धतेन्द्रियो भवति…अस्थितमानसः, अव्युपशान्तमानसः श्रा.भू.३३ख/८६.
yid mi byed
= {yid mi byed pa/}
yid mi byed pa
अमनस्कृतिः — {sems mi skye dang} … /{rdzogs pa'i byang chub yid mi byed/} … /{ji bzhin don min rnam rtog pa/} /{sgom pa'i lam la shes par bya//} अनुत्पादस्तु चित्तस्य…सम्बोधेरमनस्कृतिः…अयथार्थश्च विज्ञेयो विकल्पो भावनापथे ।। अभि.अ.१०ख/५.२८.
yid mi 'byung ba
अनुद्वेगः — {bzod pa ni sems can mi gtong ba'i lam ste/} {gnod pa byed pa thams cad kyi sdug bsngal gyis yid mi 'byung ba'i phyir ro//} क्षान्तिः सत्त्वा– नुत्सर्गे (मार्गः) सर्वापकारदुःखानुद्वेगात् सू.व्या.१९७क/९८.
yid mi 'ong
= {yid du mi 'ong ba/}
yid mi 'ong ba
= {yid du mi 'ong ba/}
yid ming can
= {ldong ros} मनोह्वा, मनःशिला मि.को.५७ख ।
yid dman
वि. उद्विग्नः — {sna tshogs bshes gnyen la sogs pa/} /{dka' thub nags na drang srong che/} /{'di rnams kyang ni mtshan ma dag/} /{mthong bas yid dman de dag brjod//} निमित्तदर्शनोद्विग्नास्तपोवनगता अपि । विश्वामित्रप्रभृतयः स्वामीत्यूचुर्महर्षयः ।। अ.क.४८ख/५.२४.
yid rmugs pa
मोहः — {stag dang khrag la sogs pa'i 'jigs su rung ba'i yul mthong ba la sogs pa'i stobs kyis kyang res 'ga' sdar ma'i yid rmugs pa'i mtshan nyid kyi yid kyi 'gyur ba 'byung ba kho na'o//} शार्दूलशो– णितादिबीभत्सविषयदर्शनादिबलेनापि कस्यचित् कातरमनसः सञ्जायत एव मोहादिलक्षणो मनसो विकारः त.प.९६क/६४४.
yid smon byed
वि. सोत्कण्ठः — {de gang gi tshe ltad mo pa'i nang du 'ong ba de'i tshe/} {ltad mo pa thams cad kyis yid smon byed cing lta bar byed} यदा रङ्गमध्यमवतरति, तदा सर्वप्रेक्षकैः सोत्कण्ठैरुद्वीक्ष्यते अ.श.२००ख/१८५; अ.श.१९०क/१७६.
ना. मानसम्, सरोवरः — {skye ba gzhan du goms pa'i ro las bzhin/} /{de yi yid mtsho che zhing dwangs par zhugs//} जन्मान्तराभ्यासरसादिवास्य स्वस्थं महन्मानसमाविवेश ।। अ.क.२९६क/१०८.२७.
yid zhi
= {yid zhi ba/}
yid zhi ba
वि. शान्तमानसः — {ko sa la'i rgyal po gsal rgyal gyis bzang ldan dbang po zhi ba/} {yid zhi ba} … {mthong ngo //} ददर्श राजा प्रसेनजित्कौशलो भद्रिकं शान्तेन्द्रियं शान्तमानसम् अ.श.२४५क/२२५; ल.वि.२०६क/३०९.
yid zhi bar ma gyur
क्रि. न शमयामास मनः — {khros pa'i me 'bar bas} … {de'i yid zhi bar ma gyur} न तस्य शमयामास क्रोधाग्निज्वलितं मनः ।। जा.मा.१६८ख/१९४.
yid gzhungs
= {yid gzhungs pa/}
yid gzhungs pa
• सं. मेधा — {shes rab yid gzhungs stobs rnams kyis/} /{cung zad cung zad khyad par gyis/} /{phul byung can mi gang dag mthong /} /{de dag dbang 'das mthong bas min//} येऽपि सातिशया दृष्टाः प्रज्ञामेधाबलैर्नराः । स्तोकस्तोकान्तरत्वेन न त्वतीन्द्रियदर्शनात् ।। त.स.११५क/९९८; {yid gzhungs pa yongs su smin pa las brtsams te tshigs su bcad pa} मेधापरिपाकमारभ्य श्लोकः सू.व्या.१४९ख/३२; • वि. मेधावी— {bde gshegs sku las skyes pa ltos/} /{yid gzhungs blo gros mtha' yas shing /} /{shin tu mnyam gzhag sems ldan pa//} पश्यध्वं सुगतात्मजान् ।। मेधाविनोऽनन्तमतीन् सुसमाहितचेतसः । ग.व्यू.२९६ख/१८; र.व्या.८६ख/२३; मेधाविनी — {de nas bu mo zla ba mthar gyis chen mor gyur pa dang /} {de mkhas shing gsal la/} {yid gzhungs pa dang bya ba la mkhas pa dang dran pa dang ldan pa dang thos pa 'dzin par gyur to//} यदा (सोमा) क्रमेण महती संवृत्ता, सा पण्डिता व्यक्ता मेधाविनी पटुप्रचारा स्मृतिमती श्रुतिधरा च अ.श.१९८क/१८३.
yid gzhungs pa dang mthun pa
वि. मेधानुकूलः, ओ ला — {de la yid gzhungs pa dang mthun pa'i rnam par smin pa dag pa ni rgyu'o//} तत्र मेधानुकूला विपाकविशुद्धिः कारणम् सू.व्या.१४९ख/३२.
yid gzhungs pa dang ldan
= {yid gzhungs pa dang ldan pa/}
yid gzhungs pa dang ldan pa
वि. मेधान्वितः — {mtshan ma ma byung na yang 'jig rten na nad med pa dang yid gzhungs pa dang ldan zhing} … {lus brtan zhing tshe lo brgya thub par 'gyur ro//} निर्निमित्तेन भवेल्लोके निर्व्याधिर्मेधान्वितः ।…दृढकायः शतायुः स.दु.११६क/१९४.
yid gzhol ba
वि. अवहितमनाः — {de brtag pa la yid gzhol bar gyur to//} तत्परीक्षानिमित्तमवहितमना बभूव जा.मा.१००क/११५.
yid bzhin
• सं. = {yid bzhin gyi nor bu} चिन्तामणिः — {de bzhin sangs rgyas yid bzhin la/} /{brten nas bsam pa tha dad rnams//} बुद्धचिन्तामणिं तद्वत् समेत्य पृथगाशयाः । र.वि.१२६क/१०९; • ना. १. मानसम्, सरः — {yid bzhin gyi mtsho'i longs spyod kyi yon tan la 'gran du rung ba} … {mtsho chen po zhig byed du bcug go//} मानससरसः प्रतिस्पर्धिगुणविभवं…महत्सरः कारयामास जा.मा.११७क/१३६; {yid bzhin gyi rgya mtsho chen po'i nang na} मानसे महासरसि जा.मा.११५क/१३५ २. आशा, उपासिका — {de na shed las skyes pa'i rgyal po 'od bzangs kyi chung ma dge bsnyen ma yid bzhin zhes bya ba yod kyis} तत्र आशा नामोपासिका प्रतिवसति सुप्रभस्य मनुजेन्द्रस्य भार्या ग.व्यू.३६३ख/७८.
yid bzhin gyi rgyal po
चिन्ताराजः, मणिरत्नविशेषः— {nor bu rin po che chen po yid bzhin gyi rgyal po thogs pa'i mi} चिन्ताराजमहामणिरत्नगृहीतः पुरुषः ग.व्यू.३१४क/४००.
yid bzhin gyi nor bu
चिन्तामणिः, रत्नविशेषः — {chos kyi dung dang yid bzhin gyi nor bu dang chos kyi gaN+DI dang dpag bsam gyi shing ste bzhi po rnams kyis gtsug tor gyi 'khor lo dag pa'o//} धर्मशङ्खचिन्तामणिधर्मगण्डीकल्पवृक्षैश्चतुर्भिरुष्णीषचक्रं शुद्धम् वि.प्र.५८ख/४.१०१; {yid bzhin gyi nor bu zhes bya ba ni bsams pa'i 'bras bu ster bar byed pa'i rin po che'i khyad par ro//} चिन्तामणिरिति चिन्तितफलदाता रत्नविशेषः बो.प.७२क/४१; {yid bzhin gyi nor bu rin po che} चिन्तामणिरत्नम् का.व्यू.२२५ख/२८८.
yid bzhin gyi nor bu lta bu spyan mchog
पा. चिन्तामणिवरलोचनः, समाधिविशेषः — {yid bzhin gyi nor bu lta bu spyan mchog ces bya ba'i ting nge 'dzin} चिन्तामणिवरलोचनो नाम समाधिः का.व्यू.२२१ख/२८४.
yid bzhin gyi nor bu rin po che
• सं. चिन्तामणिरत्नम्, रत्नविशेषः — {'di lta ste/} {sgrib pa thams cad rnam par sel ba gser zhes bya ba'i ba spu'i khung bu na snang ba zhes bya ba'i yid bzhin gyi nor bu rin po che yod de} तद्यथापि नाम सर्वनीवरणविष्कम्भिन्सुवर्णनामरोमविवरे अवभासं नाम चिन्तामणिरत्नम् का.व्यू.२२५ख/२८८; • वि. चिन्तामणिरत्नः, अवलोकितेश्वरस्य — {spyan ras gzigs kyi dbang po} … {yid bzhin gyi nor bu rin po che} … {la phyag 'tshal lo//} नमोऽस्त्ववलोकितेश्वराय…चिन्तामणिरत्नाय का.व्यू.२०५ख/२६३.
yid bzhin gyi nor bu rin po che'i rgyal po dang mtshungs pa
वि. चिन्तामणिरत्नमणिराजसमः, बुद्धस्य — {byams pa de bzhin gshegs pas chos kyi 'khor lo rnam pa 'di lta bu bskor te/} {de bskor bas de bzhin gshegs pa la de bzhin gshegs pa'o zhes bya'o//} … {yid bzhin gyi nor bu rin po che'i rgyal po dang mtshungs pa zhes bya'o//} एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते…चिन्तामणिरत्नमणिराजसम इत्युच्यते ल.वि.२०६ख/३१०.
yid bzhin gyi rin po che'i rgyal po lta bu
वि. चिन्तामणिराजभूतम् — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {don thams cad yongs su sgrub pas yid bzhin gyi rin po che'i rgyal po lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र…चिन्तामणिराजभूतं सर्वार्थसंसाधनतया ग.व्यू.३१०ख/३९७.
yid bzhin nor bu
= {yid bzhin gyi nor bu/}
yid bzhin nor bu'i rgyal mtshan bsnams
वि. चिन्तामणिध्वजधरः— {yid bzhin nor bu'i rgyal mtshan bsnams/} /{sbyin pas sems can thams cad kyi/} /{bsam pa thams cad rdzogs mdzad pa//} चिन्तामणिध्वजधरः । दानेन सर्वसत्त्वानां सर्वाशा परिपूरयेत् ।। स.दु.१०७क/१५८.
yid bzhin rin chen
चिन्तारत्नम्, चिन्तामणिरत्नम्— {yid bzhin rin chen las lhag mdzes shing 'jig rten kun gyis smad par mi 'os pa//} चिन्तारत्नादधिकरुचयः सर्वलोकेष्वनिन्द्या अ.क.२०३क/२३.१; {yid bzhin rin chen ni yid bzhin nor bu'o//} चिन्तारत्नं चिन्तामणिः त.प.२७५ख/१०१९.
yid bzhin rin chen bzhin bzhugs pa
वि. चिन्तारत्नवदास्थितः — {de ni bsam gtan la bzhugs na/} /{yid bzhin rin chen bzhin bzhugs pas/} /{rtsig sogs las kyang bstan pa rnams/} /{ji ltar bsams bzhin 'byung bar 'gyur//} तस्मिन् ज्ञान (ध्यान पा.भे.)समापन्ने चिन्तारत्नवदास्थिते । निश्चरन्ति यथाकामं कुड्यादिभ्योऽपि देशनाः ।। त.स.११८क/१०१९.
yid bzang
• सं. सुमनाः १. = {lha} देवः — {'chi med rgas med skabs gsum lha/} /{rnam par sad dang bcud ldan dang /} … {yid bzang} अमरा निर्जरा देवास्त्रिदशा विबुधाः सुराः ।…सुमनसः अ.को.१२७ख/१.१.७; सुष्ठु मन्यन्ते सुमनसः । मन ज्ञाने अ.वि.१.१.७ २. = {sna ma} जातिः — {yid dga'} ( {yid bzang} पा.भे.) {sna ma dzA ti 'o//} सुमना मालती जातिः अ.को.१५९क/२.४.७२; सुष्ठु मन्यते जनैरिति सुमनाः । सान्तोऽयम् । मन अवबोधने अ.वि.२.४.७२; • ना. सुमनः १. बुद्धः — {lag bzang dang} … {yid bzang dang} … {shAkya thub pa dang /} {gzhan yang sangs rgyas bcom ldan 'das mang po dag gis} सुबाहुः …सुमनः…शाक्यमुनिश्चेति । एतैश्चान्यैश्च बहुभिर्बुद्धैर्भगवद्भिः म.मू.९३ख/५ २. बोधिवृक्षदेवता — {byang chub kyi shing gi lha mo bzhi yod do/} /{'di lta ste/} {'od ma dang snyan ldan dang yid bzangs dang mdangs ldan ma ste} चत्वारश्च बोधिवृक्षदेवताः । तद्यथा—वेणुश्च वल्गुश्च सुमनश्च ओजापतिश्च ल.वि.१३७ख/२०२.
yid bzang nyid
सौमनस्यम् मि.को.८१ख ।
yid bzang po'i sgo
ना. सुमनामुखम्, नगरम् — {grong khyer yid bzang po'i sgo zhes bya ba yod de/} {de na khye'u dpal 'byung ba zhes bya ba dang bu mo dpal gyi blo gros ma zhes bya ba gnyis shig 'khod kyis} सुमनामुखं नाम नगरम् । तत्र श्रीसम्भवो नाम दारकः प्रतिवसति, श्रीमतिश्च नाम दारिका ग.व्यू.२७८ख/३५९.
yid bzangs
= {yid bzang /}
yid bzangs ma
पा. सुमनाः, नाडीभेदः — {rtsa rnams ni sum cu rtsa gnyis te} … {brkyang ma dang ro ma dang kun 'dar ma} … {yid bzangs ma} द्वात्रिंशन्नाड्यः… ललना रसना अवधूती…सुमनाः हे.त.२ख/४.
yid bzlas pa
मनोजपः — {yid bzlas pa/} /{don med 'gyur} मनोजपो वा व्यर्थः स्यात् प्र.वृ.३५४ख/३४.
yid 'ong
• वि. मनोज्ञः, ओ ज्ञा — {gtsang zhing yid du 'ong ba'i sa phyogs su//} चौक्षे मनोज्ञे पृथिवीप्रदेशे शि.स.१९०क/१८८; {ngag 'di 'jam pa dang} … {yid du 'ong ba dang} येयं वाक् स्निग्धा…मनोज्ञा शि.स.७२ख/७१; मनोरमः — {phreng ba spel legs yid 'ong rnams kyis mchod//} अभ्यर्चयामि…स्रग्भिश्च संस्थानमनोरमाभिः ।। बो.अ.४ख/२.१५; {chu gtsang yid du 'ong ba} जलानि च स्वच्छमनोरमाणि बो.अ.३ख/२.२; मनोऽनुकूलः — {dpa' snying brtan la rtsol ba drag po yis/} /{yid du 'ong ba'i 'gram du ma nyams phyin//} सत्त्वोच्छ्रयादस्खलितोरुवीर्यः कूलं ययौ तस्य मनोऽनुकूलम् ।। जा.मा.१५२क/१७५; मनोभिरामः — {chung ma yid du 'ong ba'ang rnyed par shog//} प्राप्नोतु भार्यां च मनोभिरामाम् जा.मा.१०१ख/११६; मनोहरः — {me yi ji ltar de bzhin du/} /{de yi 'od zer sna tshogs pa/} /{yid 'ong zhi ba rab tu 'byung //} हुताशनस्य हि यथा निश्चेरुस्तस्य रश्मयः । चित्रा मनोहराः सौम्याः ल.अ.१४१क/८७; {gzugs yid du 'ong ba de gnyis la bltas nas} दृष्ट्वा तौ…मनोहररूपौ जा.मा.१२४क/१४३; {rab tu yid du 'ong ba'i mtsho chen po} अतिमनोहरं महत्सरः जा.मा.११७क/१३६; मनापः — {me tog gi spos kyi rnam pa sna tshogs rlung gis bskyod pa las phyogs dang phyogs mtshams rnams su spos kyi ngad yid du 'ong ba dag ldang ba} पुष्पगन्धानां वातेरितानां दिग्विदिक्षु मनापो गन्धो निश्चरति श्रा.भू.२२ख/५४; मनापः, ओ पा — {yid du 'thad pas na yid du 'ong ba rnams so//} मन आप्नुवन्तीति मनापाः अभि.स्फु.१५२ख/८७५; {phangs shing yid du 'ong ba'i srog btang ste} जीवित त्यक्त मे प्रिय मनापम् रा.प.२३८ख/१३५; {mdzes pa yid du 'ong ba'i dngos po la dmigs pa'i rnam par rtog pa gang yin pa'o//} यः शुभमनापवस्त्वालम्बनो विकल्पः बो.भू.२९ख/३६; {rmad byung shel ltar 'jam zhing mkhas pa'i yid 'ong ba//} चित्रस्फटिकश्लक्ष्णा पण्डितानां मनापा रा.प.२४९ख/१५१; मनोऽनुगः — {dang bas phul zhing gtsang ma yi/} /{longs spyod yid 'ong thams cad kyis/} /{mchod cing dus ni ji snyed cig/} /{sems can phan par brtson pas bzhugs//} श्रद्धाप्रणीतैः शुचिभिः सर्वभोग्यैर्मनोऽनुगैः । उवास पूजितः कञ्चित् कालं सत्त्वहितोद्यतः ।। अ.क.३३०क/४१.७१; मन्मनः — {sa hA kA ra'i me tog gsar/} /{bdag yid mchog tu sred ldan byed/} /{khu byug myos pa dag gi sgra/} /{yid du 'ong ba 'dis kyang ngo //} करोति सहकारस्य कलिकोत्कलिकोत्तरम् । मन्मनो मन्मनोऽप्येष मत्तकोकिलनिस्वनः ।। का.आ.३३५क/३.११; हृद्यः — {ga bur la sogs yid 'ong dang /} /{'bras chan dag gam tshod ma'ang rung //} कर्पूरादिषु हृद्येषु शाल्यन्नव्यञ्जनेषु वा । बो.अ.२५ख/८.६२; {dri yi bzhon pa yid 'ong mtho//} हृद्यगन्धवहास्तुङ्गाः का.आ.३२५ख/२.११२; हृदयग्राहकः — {de ltar des yid du 'ong ba'i tshig gis pha'i mdza' bo de} स तेन पितृवयस्यो हृदयग्राहकेण वचसा जा.मा.९७ख/११३; रम्यः — {zhes pa'i sbyor ba rnams la ni/} /{yid 'ong shes byed rgyu dag mtshon//} इति लक्ष्याः प्रयोगेषु रम्या ज्ञापकहेतवः । का.आ.३३०क/२.२४३; {dam du 'khyud dang 'o byed pas/} /{dkyil 'khor yid du 'ong ba zhus//} पृच्छते मण्डलं रम्यं गाढालिङ्गनचुम्बनैः ।। हे.त.२४ख/८२; रमणीयः — {grong khyer de na yang mtsho chen po ut+pa la dang} … {ngur pa dang bya kA raN+Da bas mdzes par byas pa yid du 'ong ba yod do//} तस्मिंश्च नगरे महान् ह्रद् उत्पल…कारण्डवचक्रवाकोपशोभितो रमणीयः वि.व.२०३क/१.७७; कान्तः — {zhi phyir gcig tu yid du 'ong //} एकान्तकान्तः सौम्यत्वात् श.बु.११४क/१००; {mthong ba'i chos la bde bar gnas par bya ba'i phyir yang dang yang du btsal bar bya ba yin pa'i phyir yid du 'ong ba zhes kyang bya'o//} दृष्टधर्मसुखविहारार्थं च पुनः पुनरेषणीयत्वात् कान्तेत्युच्यते अभि.भा.३३ख/९९८; रुचिरः, ओ रा — {de yis nye bar sbyar ba yi/} /{bza' dang btung ba dug ldan gyis/} /{rma bya'i rgyal po rnam rgyas shing /} /{mdangs bzang yid 'ong mdzes par gyur//} तयोपाचर्यमाणस्य सविषैः पानभोजनैः । विवृद्धा बर्हराजस्य रुरुचे रुचिरा रुचिः ।। अ.क.८५क/८.७०; {de yi rgyal po'i pho brang ni/} /{bsod nams ldan zhes bya ba ste/} /{shel gyi rnam par yid 'ong zhing /} /{mtshan mo'i bdag po'i 'od bzhin mdzes//} तस्य पुण्यवती नाम राजधानी व्यराजत । स्फटिकाकाररुचिरा ज्योत्स्नेव रजनीपतेः ।। अ.क.४७क/५८.४; सुरुचिरः — {gzhon nu de ni mig dkar nag 'byes par gyur te} … {mig yid du 'ong ba dang} अभिनीलनेत्रश्च स कुमारोऽभूद्… सुरुचिरनेत्रः ग.व्यू.२३३ख/३११; प्रियः, ओ या — {yid du 'ong ba dang yid du mi 'ong bas rnam par bcings pa} प्रियाप्रियविनिबद्धम् द.भू.१९६क/१९; {de yi lha mo grags pa bzhin/} /{yid 'ong zla ba'i 'od ces gyur//} चन्द्रप्रभाऽ– भवत्तस्य दिव्यकीर्तिरिव प्रिया । अ.क.२५५क/३०.४; वल्लभः, ओ भा — {de gdong chu skyes dag gis 'phral la bcom pas mtshan mo'i yid 'ong nyams pa bsten//} त– द्वक्त्राब्जजितः प्रसह्य भजते क्षैण्यं क्षपावल्लभः अ.क.३५९ख/४८.२४; {lha mo sgyu 'phrul che zhes pa/} /{de yi yid 'ong mchog tu gyur//} तस्याभूद्वल्लभा परम् । महा– मायाभिधा देवी अ.क.२०८ख/२४.६; दयितः — {yid 'ong mang po la chags} भूरिदयितासक्तस्य अ.क.२५१क/९३.२८; पेशलः — {gang zhig yid 'ong bsod nams yangs pa'i zong gis rnyed gyur pa/} /{gdung ba kun kyi sman} यत्पेशलं विपुलपुण्यपणैरवाप्तं सर्वार्तिभेषजम् अ.क.३५ख/५४.१५; {'dir 'ongs pa legs so zhes bya ba'i tshig gis shis pa brjod pa yid du 'ong ba'i skye bo dka' thub can la 'os pa rnams kyis mchod par byed do//} स्वागताशीर्वादपेशलाभिस्तपस्विजनयोग्याभिर्वाग्भिः सम्पूजयति स्म जा.मा.३१ख/३७; ललितः — {yid 'phrog dga' ma'i gzugs byas nas/} /{yid 'ong gar stabs de dang des/} /{grong pa'i 'jig rten tshim par byas//} स तत्र नर्तकीरूपं कृत्वा रतिमनोरमम् । ललिताभिनयैस्तैस्तैः पौरलोकमतोषयत् ।। अ.क.१३१ख/६६. ८०; मधुरः, ओ रा — {sa ha kA ra las 'khrungs nyid/} /{yid 'ong dri bzang ldan pa yi/} /{dpyid kyi e Na'i mig can gyi/} /{khengs pa sgra yi lhag mar byed//} मधुरेणदृशां मानं मधुरेण सुगन्धिना । सहकारोद्गमेनैव शब्दशेषं करिष्यति ।। का.आ.३३५क/३.२०; {yid 'ong chags pa 'phel bar byed/} /{'jam zhing myos pa'i gdangs snyan can/} /{khu byug sgra ni thos gyur te//} मधुरा रागवर्धिन्यः कोमलाः कोकिलागिरः । आकर्ण्यन्ते मदकलाः का.आ.३३२ख/२.३१४; स्निग्धः — {'brog dgon bgrod dkar yongs lhung 'jig rten ni/} /{pha rol lam du gdung bas nyen rnams la/} /{yid 'ong rab rgyas 'bras bus rdzogs pa'i phyogs/} /{grib shing chos dang mtshungs pa gzhan yod min//} कान्तारदुर्गेषु परिच्युतानां तापातुराणां परलोकमार्गे । स्निग्धः प्रवृद्धः फलपूरिताशः छायातरुर्धर्मसमोऽस्ति नान्यः ।। अ.क.२१क/३.२०; उदारः — {rin chen yid 'ong do shal dag/} /{snying gar bzung bar byas pa ni/} /{sa 'og rgud pa zhi ba'i slad/} /{lhag ma can gyis bsten pa bzhin//} रत्नोदारेण हारेण हृदयग्रहकारिणा । पातालविपदां शान्त्यै शेषेणेव निषेवितम् ।। अ.क.२३क/३.४२; इष्टः — {yid du 'ong ba'i 'bras bu'i don du} इष्टफलार्थम् अभि.स.भा.४६ख/६४; {'bras bu med pa ma yin pa dang yid du 'ong ba dang mchog tu gyur pa dang myur ba dang mtha' bzang ba'i phyir ro//} अबन्ध्येष्टप्रकृष्टाशुस्वन्तफलत्वात् अभि.भा.५८ख/१०९९; अशोकः — {bdag gis yid du 'ong ba'i yo byad dag cig byas te/} {gzhon nu 'di bu mo thams cad la sbyin pa byed du gzhug go//} यन्न्वहमशोकभाण्डकानि कारयेयम्, यानि कुमारः सर्वदारिकाभ्योऽनुप्रयच्छेत् ल.वि.७३क/९९; न्युंखः श्री.को.१७२क; लघु श्री.को.१७४ख; • पा. मनोज्ञा, वाग्भेदः — {de bzhin gshegs pa'i gsung ni rnam pa drug cu dang ldan par 'byung ste/} {mnyen pa dang} … {yid du 'ong ba ni don bzang ba'i phyir ro//} तथागतस्य षष्टयाकारोपेता वाग् निश्चरति—स्निग्धा…मनोज्ञा स्वर्थत्वात् सू.व्या.१८२ख/७८; • सं. १. प्रीतिः — {legs pa skyes bu'i yid 'ong ste/} /{de rdzas las dang yon tan gyi/} /{skul ba'i mtshan nyid kyis bsgrub bya/} /{de phyir de dag la chos nyid//} श्रेयो हि पुरुषप्रीतिः सा द्रव्यगुणकर्मभिः । चोदनालक्षणैः साध्या तस्मादेष्वेव धर्मता ।। त.प.१३१क/७१२ २. = {yid 'ong nyid} मनापत्वम् — {rang gi ngo bos yid du 'ong ba'i phyir ni bde ba nyid yin la} सुखत्वं च स्वभावतः मनापत्वाद् अभि.भा.५क/८८२; सौम्यम् — {yid 'ong mkhas pa'i pad ma'i tshogs kyi 'od dang ldan pa'i mdun sa 'dir/} /{de yi tshig ni phul du byung ba'i yid ches 'ga' zhig bdag gis bstan//} अस्यां विद्वत्कमलभरसौम्यप्रभायां सभायां तस्योत्कर्षं कतिपयपदं प्रत्ययं दर्शयामः ।। अ.क.३००क/३९.३०; कान्तत्वम्— {yid du 'ong phyir rgyu yin na/} /{yid 'ong 'di gang yin par 'dod//} कान्तत्वेन स हेतुश्चेत् कान्तत्वं किमिदं मतम् । प्र.अ.११८ख/१२७; इष्टत्वम्— {gang zhig yid 'ong mi 'dzin pa/} /{de ni dngos po bzang po yin//} भद्रकं नाम तद्वस्तु यदिष्टत्वान्न गृह्यते ।। बो.अ.३०ख/८.१७७; लालित्यम् — {de nas tsu ta'i 'khri shing bzhin/} /{yid 'ong rab tu mdzes pa'i mig/} / ग्. {yo ba'i bung bas g}.{yo ldan ma/} /{yid 'ong mdzes ma mthong bar gyur//} अथादृश्यन्त ललिता लालित्याञ्चितलोचनाः । भ्रमद्भृङ्गतरङ्गिण्यः कान्ताश्चूतलता इव ।। अ.क.२२९क/२५.५२; • ना. १. मनोज्ञः [1] प्रत्येकबुद्धः — {'di lta ste/} {spos kyi ngad ldang dang} … {yid du 'ong ba dang} … {nor lha dang /} {de dag dang gzhan yang rang sangs rgyas} तद्यथा—गन्धमादनः…मनोज (?ज्ञः)…वसुश्चेति । एतैश्चान्यैश्च प्रत्येकबुद्ध(–) म.मू.९९क/९ [2] गन्धर्वः — {dri za'i ris kyi lha'i bu bzhi 'di lta ste/} {dri za yid du 'ong ba dang} … {'khor dri za bye ba brgya stong mang po dag dang yang thabs cig go//} चतुर्भिश्च गन्धर्वकायिकदेवपुत्रैः सार्धं बहुगन्धर्वशतसहस्रपरिवारैः । तद्यथा—मनोज्ञेन च गन्धर्वेण स.पु.३क/२ २. वल्गुः, नागराजः — {de'i tshe rgyal po'i khab kyi grong khyer na klu'i rgyal po ri bo dang yid 'ong gnyis phrad pa zhes bya ba'i dus ston byung ste} तेन खलु समयेन राजगृहे नगरे गिरिवल्गुसमागमो नाम पर्व प्रत्युपस्थितम् अ.श.२००क/१८५.
yid 'ong gyur
= {yid 'ong gyur pa/}
yid 'ong gyur pa
क्रि. वल्लभाऽभूत् — {bA rA Na sI dag tu sngon/} /{khyim bdag mdza' bo zhes pa byung /} /{de yi chung ma nor 'dzin ma/} /{zhes pa shin tu yid 'ong gyur//} वाराणस्यां गृहपतिर्मैत्रो नाम पुराऽभवत् । पत्नी वसुन्धरा नाम तस्याभूदतिवल्लभा ।। अ.क.२४३ख/९२.२५.
yid 'ong sgra ldan
वि. मनोज्ञघोषः — {ngang pa rma bya ne tso khu byug ri skegs dang /} /{ka la ping ka shang shang te'u dang ku na la/} /{yid 'ong sgra ldan} हंसा मयूरशुकसारिककोकिलाश्च कोणालजीवकलविङ्कमनोज्ञघोषाः । रा.प.२४७ख/१४६.
सौष्ठवम् — {ngang pa'i rgyal po rnams dag ni/} /{myos pa'i gdangs snyan ca co 'phel/} /{rma bya rnams kyi sgra dag ni/} /{yid 'ong nyid dang bral bas nyams//} कूजितं राजहंसानां वर्द्धते मदमञ्जुलम् । क्षीयते च मयूराणां रुतमुत्क्रान्तसौष्ठवम् ।। का.आ.३३३क/२.३३१.
yid 'ong snyan sgrogs
वि. कलं क्वणन्ती — {dri za can longs mi 'am ci rnams kyi/} /{mdzes ma bzhin ni pang du rab bkod nas/} /{sen mo btab bskyod yid 'ong snyan sgrogs shing /} /{glu dang rgyud mang 'ga' zhig mi len nam//} (?) उत्तिष्ठ गान्धर्विक किं न वीणामङ्कं समारोप्य कलं क्वणन्तीम् । कान्तामिवैतां नखघातलोलां गीतिं नवीनां वितनोषि कांचित् ।। अ.क.६४क/५९.१३०.
yid 'ong ldan
• वि. मनोरमः — {de las gzhan yang mchod pa'i tshogs/} /{rol mo dbyangs snyan yid 'ong ldan/} … {sprin rnams so sor gnas gyur cig//} अतः परं प्रतिष्ठन्तां पूजामेघा मनोरमाः । तूर्यसङ्गीतिमेघाश्च बो.अ.४ख/२.२०; • ना. वल्गुमती, नदी — {bcom ldan de bzhin gshegs pa sngon/} /{chu bo yid 'ong ldan pa'i ngogs/} … /{yangs pa can na rnam par rgyu/} वैशाल्यां भगवान् पुरा । वल्गुमत्यास्तटे नद्या विचचार तथागतः ।। अ.क.२९७क/३९.२.
yid 'ong ldan pa
= {yid 'ong ldan/}
yid 'ong dbyangs
ना. मनोज्ञस्वरः, गन्धर्वः — {dri za'i ris kyi lha'i bu bzhi 'di lta ste/} {dri za yid du 'ong ba dang yid 'ong dbyangs dang} … {'khor dri za bye ba brgya stong mang po dag dang yang thabs cig go//} चतुर्भिश्च गन्धर्वकायिकदेवपुत्रैः सार्धं बहुगन्धर्वशतसहस्रपरिवारैः । तद्यथा—मनोज्ञेन च गन्धर्वेण मनोज्ञस्वरेण च स.पु.३क/२.
yid 'ong ma
• वि.स्त्री. मनोरमा — {dal zhing mi g}.{yo ba nyid dang /} /{snyan par smra zhing yid 'ong ma/} … {pad ma can du brjod} धीराऽचञ्चला चैव प्रियवादिनी मनोरमा । …पद्मिनी मता हे.त.२७क/९०; • सं. दयिता, भार्या — {de ni mdzes ma yid 'ong ma/} /{dga' zhing mdzes dang yang dag phrad/} /{yud tsam 'bral bar mi bzod pas/} /{skyed tshal mchog tu rnam par rol//} स सुन्दरीं समासाद्य दयितां रतिसुन्दरीम् । विजहार वरोद्यानं मुहूर्तविरहासहः ।। अ.क.१००क/१०.६; • ना. मनोज्ञा, यक्षिणी — {yid du 'ong ma'i sngags ni/} {oM ma no ha re ma dot+sa ba ka ri bi tsi tra ru pi Ni mai thu na pri ye swA hA} मनोज्ञाया मन्त्रः— ॐ मनोहरे मदोन्माद (त्सव भो.पा.)करि विचित्ररूपिणि मैथुनप्रिये स्वाहा म.मू.२८६ख/४४४.
yid 'ong mi 'ong rnam rtog
इष्टानिष्टविकल्पः — {bza' dang bca' de bzhin btung ba nyid/} /{ji ltar rnyed pa rab tu bza'/} /{yid 'ong mi 'ong rnam rtog phyir/} /{zhen pa tsam du mi bya 'o//} भक्ष्यं भोज्यं तथा पानं यथाप्राप्तं तु भक्षयेत् । ग्रहणं नात्र कर्तव्यं इष्टानिष्टविकल्पतः ।। हे.त.७ख/२०.
वि. मनःसन्तापकरी — {rtsub pa dang} … {yid yongs su gdung par byed pa} … {tshig gi rnam pa de lta bu spangs te} कर्कशा…मनःसन्तापकरी…तथारूपां वाचं प्रहाय द.भू.१८८ख/१५.
yid rang ba
आत्तमनाः म.व्यु.२९३१ ( {yi rangs pa} म.व्यु.५२ख).
yid rab dga'
= {yid rab tu dga' ba/}
yid rab tu dga' ba
वि. प्रीतमनाः — {byang chub sems dpa' yid rab tu dga' bas de'i drung du 'ongs te} … {mgron du bos so//} स प्रीतमनाः समभिगम्य चैनं बोधिसत्त्वः…उपनिमन्त्रयामास जा.मा.३२ख/३७; हृष्टमानसः — {de dag khyod kyi yon tan phreng rjod cing /} /{yid rab dga' nas rang gi zhing du mchi//} यान्ति क्षेत्र स्वक हृष्टमानसा वर्णमाल तव तां प्रभाषतः ।। रा.प.२२९ख/१२२.
yid rab tu dang ba
मनःप्रसादः — {yid ni rab tu dang ba'i rtse dga'i gnas/} /{bu yi bzhin ras gang tshe bdag gis mthong //} मनःप्रसादस्य विलाससौधं द्रक्ष्यामि सूनोर्वदनं कदाऽहम् ।। अ.क.१९२क/२२.३; मनसः प्रसादः — {skyes bu dam pa rnams kyi yid ni rab tu dang ba dag/} /{dbul ba'i rab rib mi bzad 'phrog pa'i rgyan gyi nor bu yin/} दारिद्र्यतीव्रतिमिरापहरः प्रकामं पुंसां विभूषणमणिर्मनसः प्रसादः ।। अ.क.७२क/६१.१.
yid rab tu 'phrog par byed
क्रि. हृदयं हरति — {u da ya gnas mdzes pa can/} /{dkyil 'khor la chags rgyal po 'di/} /{mr}-{i du ka ras 'jig rten gyi/} /{yid ni rab tu 'phrog par byed//} असावुदयमारूढः कान्तिमान् रक्तमण्डलः । राजा हरति लोकस्य हृदयं मृदुभिः करैः ।। का.आ.३३२ख/२.३०८.
yid rab tu sim par gyur
= {yid rab tu sim par gyur pa/}
yid rab tu sim par gyur pa
वि. प्रह्लादितमनाः — {de nas rgyal pos tshigs su bcad pa 'di thos ma thag tu yid rab tu sim par gyur te/} {dbang po dga' zhing yid bde ba skyes nas gnod sbyin la smras pa} ततो राजा अस्या गाथायाः सहश्रवणात् प्रह्लादितमनाः प्रीतिसौमनस्येन्द्रियजातो यक्षमुवाच अ.श.९६ख/८७.
yid rab bde ba
प्रमनाः मि.को.१३०ख ।
yid la gyis
क्रि. चेतसि कुरु — {mnyes gshin phan pa 'di yang nyon/} /{rnam par dpyod la yid la gyis//} शृणु वत्स हितं चेदं विचार्य कुरु चेतसि । अ.क.२९८ख/३९.२०.
yid la gyis shig
= {yid la gyis/}
yid la bgyi
कृ. मनसि कर्तव्यः, ओ या — {bcom ldan 'das shes rab kyi pha rol tu phyin pa la ji ltar yid la bgyi} कथं मनसि कर्तव्या भगवन् प्रज्ञापारमिता अ.सा.१५२ख/८६.
yid la gcag pa
उत्कण्ठा मि.को.१२६ख ।
yid la gcags pa
• सं. १. आवेगः — {de nas byang chub sems dpa'i nu bo 'og mas rang gi yid la gcags pa dang bdag nyid gtsang mar bstan pa'i phyir mna' khyad par can bor ba} अथ बोधिसत्त्वस्यानुजो भ्राता स्वमावेगमात्मविशुद्धिं च प्रदर्शयञ्छपथातिशयमिमं चकार जा.मा.१०१ख/११६ २. [1] विप्रतिसारः — {'das pa'i ni 'gyod pa med pa ste/} {yid la gcags pa med pa'i phyir ro//} अतीतायामकौकृत्यमविप्रतिसारात् सू.व्या.१६३क/५३; म.व्यु.२११५ (४२ख); म.व्यु.५२३६(७८ख) [2] कौकृत्यम् म.व्यु.५२३७ (७८ख); • वि. आलेख्यः म.व्यु.५२३४ (७८ख); विलेख्यः म.व्यु.५२३५ (७८ख).
yid la gcags pa med pa
अविप्रतिसारः — {skyes pa da ltar byung ba'i ni bsod nams chen po'o//} {'das pa'i ni 'gyod pa med pa ste/} {yid la gcags pa med pa'i phyir ro//} जातायां प्रत्युत्पन्नायां पुण्यं महत् । अतीताया– मकौकृत्यमविप्रतिसारात् सू.व्या.१६३क/५३.
yid la brjod
= {yid la brjod pa/}
yid la brjod pa
मनोजल्पः — {yang yid la brjod pa dag gis dkon mchog gsum la phyag 'tshal bas dus don yod par byed cing byed du 'jug go//} पुनर्मनोजल्पैस्त्रिरत्ननमस्क्रियया अबन्ध्यं कालं करोति कारयति च बो.भू.१३९ख/१७९; मनःसङ्गीतिः — {de'i tshe so so'i yid la brjod nas tshigs su bcad pa 'di dag gsol to//} तस्यां च वेलायां पृथक् पृथङ् मनःसङ्गीत्या इमा गाथा अभाषन्त स.पु.५५ख/९८.
yid la 'thad
= {yid la 'thad pa/}
yid la 'thad pa
मनोरथः — {gzhan dag la lus dang ngag thams cad yang dag par sdom pa dang gnod par byed pa la bzod pa dang grogs dang yid la 'thad pa dang the tshom gcod pas 'dod pa yongs su rdzogs par byed pa'i phyir ro//} परेषां सर्वकायवाक्संयमापराधमर्षणसाहाय्यमनोरथसंशयच्छेदनेच्छापरिपूरणात् सू.व्या.१९७ख/९९.
yid la dad pa med
= {yid la dad pa med pa/}
yid la dad pa med pa
वि. रूक्षमनाः — {yid la dad pa med pa rnams kyang dad par 'gyur/} /{chos dang ldan pa'i gtam gyis rab tu dga' bar 'gyur//} स्यादेव रूक्षमनसामपि च प्रसादो धर्म्याः कथाश्च रमणीयतरत्वमीयुः ।। जा.मा.२क/१.
yid la 'dod
= {yid la 'dod pa/}
yid la 'dod pa
१. = {yid la re ba} मनोरथः — {de nas dus kyis sa bdag ni/} /{nyes pa'i rnyog pas rab bsgos shing /} /{mngon pa'i nga rgyal chags pa yis/} /{zil mnan yid la 'dod par gyur//} अथ कालेन कालुष्यकलितस्य मनोरथः । अभूल्लोभाभिभूतस्य भूपतेरभिमानिनः ।। अ.क.४५क/४.१०२ २. मनोभवः — {yid la 'dod pas brtan pa g}.{yengs gyur kyang /} /{de la 'phral du brnyas thabs ma byas so//} संक्षिप्तधैर्योऽपि मनोभवेन नास्मिन्नवज्ञारभसो बभूव ।। जा.मा.१११ख/१२९.
yid la gnas pa'i ngag gi rgyu la yod pa
पा. (ती.द.) आप्तप्रणीतवाक्यहेतुकम्, शाब्दज्ञानभेदः — {sgra las byung ba'i shes pa'i tshad ma ni rnam pa gnyis te/} {rtag pa'i ngag gis bskyed pa dang yid la gnas pa'i ngag gi rgyu la yod pa'o//} द्विविधं हि शाब्दं ज्ञानं प्रमाणम्; नित्यवाक्यजनितम्, आप्तप्रणीतवाक्यहेतुकं च त.प.२२७क/९२४.
yid la rnam 'gyur
मनोविकृतिः — {khyod ni nu ma byin pa yis/} /{yid la rnam 'gyur ma byung ngam/} /{zhes dris} अपि ते स्तनदानेन मनोविकृतिमाययौ । इति पृष्टा अ.क.१५क/५१.१४.
yid la bya
= {yid la bya ba/}
yid la bya ba
• कृ. मनसि कर्तव्यः — {tshe dang ldan pa gnas brtan rgan po dge slong dgon pa na gnas pa dang shing drung na gnas pa dang khang stong na gnas pas chos gang dag rgyun mi 'chad par yid la bya} अरण्यगतेनायुष्मन् स्थविरभिक्षुणा वृक्षमूलगतेन शून्यागारगतेन कतमे धर्मा अभीक्ष्णं मनसि कर्तव्याः अ.श.२५७ख/२३६; • सं. मनस्कारः — {de sems kyi bsam pa yid la bya ba bcus yongs su gnon te} … {mi g}.{yo ba'i sems kyi bsam pa yid la bya ba dang} स दशभिश्चित्ताशयमनस्कारैराक्रमति…स्थिरचित्ताशयमनस्कारेण द.भू.१९५ख/१९; मनसिकारः — {sngon gyi mtha'i mur thug pa'i lus dang sems yongs su dag kyang don med par 'khor ba'i sems kyi rgyud du gyur pa la bsam pas ni sems dang yid la bya ba shin tu tshar gcod} पूर्वान्तकोटीगतकाय– चित्तपरिशुद्धिनिष्कारणसांसारिकचित्तप्रचारसमन्वाहारेण चित्तमनसिकारं निगृह्णन् शि.स.१५२क/१४७; मनसि करणम् — {dga' ba bstabs pa nyid du yid la bya'o//} प्रियस्योपनाम्यत्वेन मनसि करणम् वि.सू.९क/१०; द्र. {yid la byed pa/}
yid la byas
= {yid la byas pa/}
yid la byas pa
भू.का.कृ. मनसिकृतः — {'di la byang chub sems dpa' thog ma nyid du lhag pa'i tshul khrims la gnas pa la bsam pa dag pa bcu po gang dag yid la byas shing brten te/} {rtogs par gyur pa} इह बोधिसत्त्वेन पूर्वमेवाधिशीलविहारे ते दश शुद्धाशया मनसिकृता भवन्ति जुष्टाः प्रतिविद्धाः बो.भू.१७३ख/२२९.
yid la byed
= {yid la byed pa/}
yid la byed pa
• क्रि. १. मनसि करोति — {de la rnal 'byor spyod pa bdag tu lta ba spyad pa ni 'dod pa na spyod pa'i sdug bsngal la rnam pa gcig bor nas rnam pa gsum gyis yid la byed do//} तत्रात्मदृष्टिचरितो योगाचारः पुनस्तत्कामावचरं दुःखं त्रिभिराकारैर्मनसि करोति, एकमाकारं हित्वा अभि.स्फु.१६९क/९११; चेतसि कुरुते — {dam pa rnams ni 'khor ba nye bar zhi slad rmongs chen myu gu nyams byed pa/} /{skye ba gzhan la nyer bsgrubs chags bral gnas ni gal te yid la byed pa na//} संसारोपरमाय चेतसि सतां जन्मान्तरोपार्जितं वैराग्यं कुरुते पदं यदि महामोहप्ररोहापहम् ।। अ.क.३१२ख/४०.६१ २. मनश्चकार — {tshe rabs snga ma la snying rje bya ba la goms par byas pas gzhan la phan par byas pa'i yid la byed pa rtsol ba med par ma gyur to//} पूर्वजन्मसु कारुण्यपरिचयान्नैव परहितकरणव्यापारनिरुत्सुकं मनश्चकार जा.मा.१७२ख/२००; मनसि चकार — {lus la ma chags pa'i phyir de dag mi snang bar gyur pa'i rgyu yid la mi byed do//} स्वशरीरे चानभिष्वङ्गान्न तमन्तर्धानहेतुं मनसि चकार जा.मा.३२क/३७; • सं. १. म– नस्कारः — {dang por mig gi blo skye ba na rjes su mthun pa'i yid la byed pa la ltos pa dang bcas pa nyid skye bas} प्रथमतरं चाक्षबुद्धिरुत्पद्यमानाऽनुगुणमनस्कारसापेक्षैवोत्पद्यते त.प.९८ख/६४७; मनसिकारः — {btung ba yid la byed pa mi skyed pa} न पानीयमनसिकारमुत्पादयति अ.सा.४२२क/२३८; {yid la byed pa yongs su tshol ba la tshigs su bcad pa lnga ste} मनसिकारपर्येष्टौ पञ्च श्लोकाः सू.व्या.१६६क/५७; {rnal 'byor yid la byed pas zin pa'i zhi gnas dang lhag mthong bsgom pa} योगमनसिकारसंगृहीता शमथविपश्यना भावना बो.भू.१०४ख/१३३; मनसः कृतिः — {tshul bzhin ma yin yid byed ni/} /{sems kyi rang bzhin la gnas te//} चित्तप्रकृतिमालीनाऽयोनिशो मनसः कृतिः । र.वि.९७ख/४३; मनसिकरणम् — {kun tu rtog pa dag gis rnam pa thams cad du sbyin pa la sogs pa la sbyor yid la byed pa'i phyir ro//} सङ्कल्पैः सर्वप्रकारदानादिप्रयोगमनसिकरणात् सू.व्या.१७७क/७१; {yid la byed pa ni dmigs par byed pa ste} मनसिकरणमालम्बनीकरणम् अभि.स्फु.२४८ख/१०५२ २. आभोगः — {rtog med rnam pa'i shes pa nyid/} /{dang po nyid du skye 'gyur zhing /} /{de nas brda rnams yid byed la/} /{de las de dran} अजल्पाकारमेवादौ विज्ञानं तु प्रजायते । ततस्तु समयाभोगस्तस्मात् स्मार्तम् त.स.२८क/२९८; {gal te de ltar yin na ni/} /{'dod pas sbyar ba'i brda dbye ba/} /{yid la byed pas rjes 'jug pa'i/} /{blo dbye ba ni cis mi 'dod//} यद्येवमियमेष्वेव भेदेष्विष्टा न किं मतिः । इच्छारचितसङ्केतभेदाभोगानुसारिणी ।। त.स.२९ख/३१० ३. अभिध्यानम् — {bsgrub par bya ba nyid byin len ma bstabs pa dang rung bar ma byas pa dang dus ma yin par za ba la sogs pa rung bar bya ba dag las rtsom 'dod pa na byang gi sgra mi snyan dag na grags pa yid la byed pa bya'o//} उत्तरकौरवप्रसिद्धेः सर्वत्राप्रतिगृहीतोपभोगादौ प्रारिप्सायामभिध्यानम् वि.सू.३७क/४७; • कृ. मनसिकुर्वन् — {gzugs dang gzugs med pa na spyod pa la rang rang gi rnam pa thams cad kyis mi 'bri bar yid la byed pa yin par khong du chud par bya'o//} रूपारूप्यावचरं च स्वैः स्वैः सर्वैराकारैरनपह्रासं मनसिकुर्वत इत्यवगन्तव्यम् अभि.स्फु.१६८ख/९१०; मनसिकुर्वाणः — {phun sum tshogs pa rnam pa gsum po 'di kho na yid la byed pa mkhas pas ni/} … {rgyu phun sum tshogs pa dang /} {'bras bu phun sum tshogs pa dang /} {phan 'dogs pa phun sum tshogs pa} एतामेव च त्रिविधां सम्पदं मनसिकुर्वाणेन विदुषा…यदुत हेतुसम्पदम्, फलसम्पदम्, उपकारसम्पदं च अभि.भा.५८क/१०९६; • पा. १. मनस्कारः, महाभूमिकचैत्तभेदः — {tshor dang} … {yid la byed dang} … / {ting nge 'dzin sems thams cad la//} वेदना…मनस्कारः…समाधिः सर्वचेतसि ।। अभि.को.४ख/२.२४; {yid la byed pa ni sems kyi 'jug pa'o//} मनस्काराश्चेतस आभोगः त्रि.भा.१५१क/४०; अभि.भा.६४ख/१८७ २. = {dngos} भावः, स्थायिभावः — {dpa' ba sgeg pa dag gi dngos} ( {dpa' dang sgeg pa'i yid byed kyi} पा.भे.) / / {brtan pa khro dang ya mtshan no/} /{dbyangs bdun rdzogs pa 'di dag ni/} /{tha dad lam du rab tu 'jug//} वीरशृङ्गारयोर्भावौ स्थायिनौ क्रोधविस्मयौ । पूर्णसप्तस्वरः सोऽयं भिन्नमार्गः प्रवर्तते ।। का.आ.३४०ख/३.१७०.
yid la byed pa bcu gcig
एकादश मनस्काराः — १. {rtog pa dang bcas shing dpyod pa dang bcas pa} सवितर्कः सविचारः, २. {rtog pa med la dpyod pa tsam} अवितर्को विचारमात्रः, ३. {rtog pa yang med dpyod pa yang med pa} अवितर्कोऽविचारः, ४. {zhi gnas yid la byed pa} शमथमनस्कारः, ५. {lhag mthong yid la byed pa} विपश्यनामनस्कारः, ६. {zung ngu 'brel ba yid la byed pa} युगनद्धमनस्कारः, ७. {rab tu 'dzin pa'i rgyu mtshan yid la byed pa} प्रग्रहनिमित्तमनस्कारः, ८. {zhi gnas kyi rgyu mtshan yid la byed pa} शमथनिमित्तमनस्कारः, ९. {btang snyoms kyi rgyu mtshan yid la byed pa} उपेक्षानिमित्तमनस्कारः, १०. {rtag tu sbyor ba yid la byed pa} सातत्यमनस्कारः, ११. {gus par bya ba yid la byed pa} सत्कृत्यमनस्कारः सू.व्या.१९१क/८९.
yid la byed pa bdun
सप्त मनस्काराः — १. {mtshan nyid rab tu rig pa} लक्षणप्रतिसंवेदी, २. {mos pa las byung ba} आधिमोक्षिकः, ३. {spong ba'i lam dang ldan pa} प्रहाणमार्गसहगतः, ४. {dga' ba sdud pa} रतिसंग्राहकः, ५. {dpyod pa'i yid la byed pa} मीमांसामनस्कारः, ६. {sbyor ba'i mtha'} प्रयोगनिष्ठः, ७. {sbyor ba'i mtha'i 'bras bu} प्रयोगनिष्ठाफलः अभि.स.भा.५८क/८०; द्र. {yid la byed pa rnam pa bdun/}
yid la byed pa rnam pa bco brgyad
अष्टादशविधो मनस्कारः — १. {rigs nges pa} धातुनियतः, २. {bya ba byed pa} कृत्यकरः, ३. {rten rnam par dbye ba} आश्रयविभक्तः, ४. {mos pa 'jog par byed pa} अधिमुक्तिनिवेशकः, ५. {'dun pa skyed par byed pa} छन्दजनकः, ६. {ting nge 'dzin la brten pa} समाधिसन्निश्रितः, ७. {shes pa dang mtshungs par ldan pa} ज्ञानसम्प्रयुक्तः, ८. {'dres pa la dmigs pa} सम्भिन्नालम्बनः, ९. {ma 'dres pa la dmigs pa} विभिन्नालम्बनः, १०. {yongs su shes pa nges pa} परिज्ञानियतः, ११. {sgom pa'i rnam pa la zhugs pa} भावनाकारप्रविष्टः, १२. {zhi gnas dang lhag mthong gi lam gyi rang bzhin} शमथविपश्यनामार्गस्वभावः, १३. {phan yon yid la byed pa} अनुशंसमनस्कारः, १४. {nod par byed pa} प्रतीच्छकः, १५. {sbyor ba'i yid la byed pa} प्रायोगिकमनस्कारः, १६. {dbang sgyur ba'i yid la byed pa} वशवर्तिमनस्कारः, १७. {chung ngu yid la byed pa} परीत्तमनस्कारः, १८. {rgya chen po yid la byed pa} विपुलमनस्कारः सू.व्या.१६६क/५७.
yid la byed pa rnam pa bdun
सप्त मनस्काराः — १. {mtshan nyid so sor rig pa} लक्षणप्रतिसंवेदी, २. {mos pa las byung ba} आधिमोक्षिकः, ३. {rab tu dben pa} प्राविवेक्यः, ४. {dga' ba sdud pa} रतिसंग्राहकः, ५. {spyod pa'i yid la byed pa} मीमांसामनस्कारः, ६. {sbyor ba'i mthar thug pa} प्रयोगनिष्ठः, ७. {sbyor ba mthar thug pa'i 'bras bu yid la byed pa} प्रयोगनिष्ठाफलः श्रा.भू.१६४ख/४३९; द्र. {yid la byed pa bdun/}
yid la byed pa skye
क्रि. मनसिकार उत्पद्यते — {sems can gang dag der skyes pa de dag gis sgra de thos nas sangs rgyas yid la byed pa skye} तत्र तेषां मनुष्याणां तं शब्दं श्रुत्वा बुद्धमनसिकार उत्पद्यते सु.व्यू.१९७क/२५५.
yid la byed pa can
उ.प. मनसिकारः — {byang chub sems dpa'} … {de bzhin gshegs pa'i spyod yul la 'jug pa dang ldan pa'i 'du shes dang yid la byed pa can} बोधिस– त्त्वः… तथागतगोचरप्रवेशानुगतसंज्ञामनसिकारः द.भू.२६१ख/५५.
yid la byed pa dang ldan pa
वि. मनसिकारसम्प्रयुक्तः — {yid la byed pa dang ldan pa yid kyi sdug bsngal ni yid mi bde ba'o//} मनसिकारसम्प्रयुक्तं मानसं दुःखं दौर्मनस्यम् शि.स.१२५क/१२१.
yid la byed pa bya
अभिध्यानम्— {rang gis kyang btog pa nyid dang dbyung ba nyid dang /} {bsgrub par bya ba nyid byin len ma bstabs pa dang rung bar ma byas pa dang dus ma yin par za ba la sogs pa rung bar bya ba dag las rtsom 'dod pa na byang gi sgra mi snyan dag na grags pa yid la byed pa bya'o//} (?) स्वयं च पातनोत्पाद्यते साह्यत्वं च । उत्तरकौरवप्रसिद्धेः सर्वत्राप्रतिगृहीतोपभोगादौ प्रारिप्सायामभिध्यानम् वि.सू.३७क/४७.
yid la byed pa sbyang ba byas pa
जितमनस्कारः — {yid la byed pa sbyang ba byas pa dang sbyang ba ma byas pa dag dang} जिताजितमनस्कारयोः अभि.भा.१०क/८९७.
yid la byed pa sbyang ba byas pa dang sbyang ba ma byas pa dag
जिताजितमनस्कारौ — {yid la byed pa sbyang ba byas pa dang sbyang ba ma byas pa dag dang /yid} {la byed pa sbyang ba ma byas pa dang sbyang ba byas pa dag rang gi lus dang rgya mtsho'i mtha' klas pa la dmigs pa'i phyir ro//} जिता– जितमनस्कारयोरजितजितमनस्कारयोश्च स्वकायसमुद्रपर्यन्तालम्बनात् अभि.भा.१०क/८९७.
yid la byed pa sbyang ba ma byas pa
अजितमनस्कारः — {yid la byed pa sbyang ba ma byas pa dang sbyang ba byas pa dag} अजितजितमनस्कारयोः अभि.भा.१०क/८९७.
yid la byed pa sbyang ba ma byas pa dang sbyang ba byas pa dag
अजितजितमनस्कारौ — {yid la byed pa sbyang ba byas pa dang sbyang ba ma byas pa dag dang /} {yid la byed pa sbyang ba ma byas pa dang sbyang ba byas pa dag rang gi lus dang rgya mtsho'i mtha' klas pa la dmigs pa'i phyir ro//} जिताजितमनस्कारयोरजितजितमनस्कारयोश्च स्वकायसमुद्रपर्यन्तालम्बनात् अभि.भा.१०क/८९७.
yid la byed pa rdzogs pa
पा. अतिक्रान्तमनस्कारः, योगाचारभेदः — {mi sdug pa bsgom pa'i rnal 'byor spyod pa ni rnam pa gsum du brjod de/} {las dang po pa dang yongs su sbyang ba byas pa dang yid la byed pa rdzogs pa'o//} स पुनरयमशुभां भावयन् योगाचारस्त्रिविध उच्यते—आदिकर्मिकः, कृतपरिजयः, अतिक्रान्तमनस्कारश्च अभि.भा.९ख/८९६.
yid la byed pa la sgrub pa
पा. मनस्कारप्रतिपत्तिः, प्रतिपत्तिभेदः — {rnam pa drug po 'di dag ni sgrub pa ste/} {'di ltar/} {dam par sgrub pa dang yid la byed pa la sgrub pa dang} … {khyad par med pa sgrub pa'o//} इत्येषा षड्विधा प्रतिपत्तिर्यदुत—परमा प्रतिपत्तिः, मनस्कारप्रतिपत्तिः…अविशिष्टा च प्रतिपत्तिः म.भा.२०क/१५०.
yid la byed pa la brten pa
पा. मनसिकारसन्निश्रिता, उपधिसन्निश्रितायाः पारमिताभावनायाः भेदः — {pha rol tu phyin pa sgom pa} … {rnam pa lnga yin no//} {de la dngos po la brten pa yang rnam pa bzhi ste} … {pha rol tu phyin pa sgom pa yid la byed pa la brten pa yang rnam pa bzhi ste} पञ्चविधा पारमिताभावना…तत्रोपधिसन्निश्रिता चतुराकारा…मनसिकारसन्निश्रिता पारमिताभावना चतुराकारा सू.व्या.१९८ख/१००; द्र.—
yid la byed pa la brten pa rnam pa bzhi
मनसिकारसन्निश्रिता चतुराकारा — १. {mos pa yid la byed pa} अधिमुक्तिमनस्कारः, २. {ro myang ba yid la byed pa} आ– स्वादनामनस्कारः, ३. {rjes su yi rang ba yid la byed pa} अनुमोदनामनस्कारः, ४. {mngon par dga' ba yid la byed pa} अभिनन्दनामनस्कारः सू.व्या.१९८ख/१००.
yid la byed pa'i rnam pa
पा. मनस्काराकारम्, श्रुताकारभेदः — {thos pa'i rnam pa ni brgyad cu ste/} {'di lta ste/} {'dun pa'i rnam pa dang} … {yid la byed pa'i rnam pa dang} अशीत्याकारं श्रुतम् । तद्यथा—छन्दाकारम्…मनस्काराकारम् शि.स.१०७क/१०५.
yid la byed pa'i phan yon
पा. मनस्कारानुशंसः, अनुशंसभेदः — {mkhas pa 'dis ni phan yon rnam pa gnyis thob ste/} {yid la byed pa'i phan yon dang 'bel ba'i gtam gtan la 'bebs pa'i phan yon no//} अनेन कौशल्येन द्विविधोऽनुशंसो लभ्यते—मनस्कारानुशंसः सांकथ्यविनिश्चयानुशंसश्च अभि.स.भा.१क/१.
yid la byed pa'i lung phog
भू.का.कृ. मनसिकारो दत्तः — {de nas bcom ldan 'das kyis de la yid la byed pa'i lung phog ste} ततोऽस्य भगवता मनसिकारो दत्तः अ.श.१३६ख/१२६; अ.श.१६८क/१५६.
yid la mi dga' ba med
वि. अविमनस्कः — {mA tr}- इ (? {ma dri} ) {'ang yid la mi dga' ba med par gzhon nu kr}-{iSh+Na 'dzin pang du thogs te de dang 'grogs te song ngo //} अविमनस्कैव च मद्री कृष्णाजिनां कुमारीमङ्केनादाय पृष्ठतोऽन्वगच्छदेनम् जा.मा.५३क/६२.
yid la mi byed
= {yid la mi byed pa/}
yid la mi byed pa
अमनस्कारः — {yid la mi byed mang ba dang /} /{le lo rnal 'byor 'khrugs pa dang //} अमनस्कारबाहुल्यं कौशीद्यं योगविभ्रमः । सू.अ.१६२ख/५२; अमनसिकारः — {rnam pa thams cad du gzugs kyi 'du shes rnams las yang dag par 'das nas thogs pa'i 'du shes rnams nub par gyur cing sna tshogs kyi 'du shes rnams yid la mi byed pas nam mkha' mtha' yas so snyam ste/} {nam mkha' mtha' yas skye mched rdzogs par byed de gnas pa} सर्वशो रूपसंज्ञानां समतिक्रमात्, प्रतिघसंज्ञानामस्तङ्गमात्, नानात्वसंज्ञानाममनसिकाराद् ‘अनन्तमाकाशम्, अनन्तमाकाशम्’ इत्याकाशानन्त्यायतनमुपसम्पद्य विहरति अभि.स्फु.३०६क/११७५; अभि.स्फु.१३५क/८४४.
yid la mi byed pa mang ba
अमनस्कारबाहुल्यम् — {yid la mi byed mang ba dang /} /{le lo rnal 'byor 'khrugs pa dang //} अमनस्कारबाहुल्यं कौशीद्यं योगविभ्रमः । सू.अ.१६२ख/५२; अमनसिकारबाहुल्यम् — {mos pa'i bar du gcod pa la tshigs su bcad pa gsum mo//} … {skyes pa la ni yid la mi byed pa mang ba bar du gcod do//} अधिमुक्तिपरिपन्थे त्रयः श्लोकाः ।…जाताया अमनसिकारबाहुल्यं परिपन्थः सू.व्या.१६२ख/५२
yid la zug rngu
मनःशल्यम् — {ci yang 'di ni su yi yid la zug rngu lta bur bsgrub ma yin//} विधत्ते कस्यैषा किमपि न मनःशल्यकलनाम् अ.क.३५ख/५४.१४.
yid la zung
= {yid la zung zhig/}
yid la zung zhig
क्रि. मनसि कुरु — {kau shi ka de'i phyir legs par rab tu nyon la/} {yid la zung zhig} तेन हि कौशिक शृणु साधु च सुष्ठु च मनसि कुरु अ.सा.३०ख/१७; {'gro yang rung} … {'thung yang rung rtag par rgyun du dran par gyis la/} {yid la zung ste sgoms shig} गच्छन्नपि…पिबन्नपि सततसमितमनुस्मर, मनसि कुरु, भावय शि.स.८क/९; द्र. {yid la zungs shig/}
yid la zungs
= {yid la zungs shig/}
yid la zungs shig
क्रि. मनसि कुरु म.व्यु.६२१५; द्र. {yid la zung zhig/}
yid la rab tu 'dod pa
वि. उत्कण्ठितमानसः — {skabs der bu yi bzhin ras pad mo dag/} /{blta bar yid la rab tu 'dod pa yi//} अत्रान्तरे पुत्रमुखारविन्दसन्दर्शनोत्कण्ठितमानसस्य । अ.क.५६क/५९.६३.
yid la re ba
मनोरथः — {de yi bu ni btsas gyur pa/} /{yid la re ba brgya ldan pa'o//} अजायत सुतस्तस्य मनोरथशतान्वितः । अ.क.२३५क/२७.४; {yid la re ba don med gyur//} व्यर्थीभूते मनोरथे अ.क.३४४ख/४५.२९; {yid la re ba bsams pas non//} चिन्ताक्रान्तमनोरथः अ.क.२०४क/२३.१०.
yid la re ba chad
वि. भग्नमनोरथः — {de nas de dag phyir log ste/} /{song bas yid la re ba chad/} /{yid srubs grags pa rtsom pa yis/} /{dmag gi tshogs pa bsdus par gyur//} प्रतीपगमनात्तासामथ भग्नमनोरथः । मन्मथः प्रथि– तारम्भः सैन्यसम्भारमाददे ।। अ.क.२२९ख/२५.५८.
yid la re ba byas par gyur
क्रि. मनोरथं चकार — {zhes bsams de yis sdug bsngal ni/} /{thub pa dag la bshad nas des/} /{snying rjes de ni phyir bcos pa'i/} /{yid la re ba byas par gyur//} इति संचिन्त्य तद्दुःखं मुनिभ्यां वि– निवेद्य सः । चकार तत्प्रतीकारे कारुण्येन मनोरथम् ।। अ.क.१७क/५१.३४.
yid la sems pa
पा. मनःसञ्चेतना, आहारभेदः — {zas ni bzhi ste/} {kham gyi zas dang reg pa dang yid la sems pa dang rnam par shes pa'i zas so//} चत्वार आहाराः—कबडङ्कारः, स्पर्शो, मनःसञ्चेतना, विज्ञानं च श्रा.भू.३३क/८४.
yid la sems pa'i zas
पा. मनःसञ्चेतनाहारः, आहारभेदः — {kham gyi zas} … {yid la sems pa'i zas} … {yang zas rnam pa bzhi po dag} कवडीकार आहारः…मनःसञ्चेतनाहारः…चत्वारोऽप्याहाराः अभि.स.भा.३२ख/४५; मनःसञ्चेतना — {zas bzhi} … {kham gyi zas rags pa dang phra ba dang /} {gnyis pa reg pa'i zas dang /} {gsum pa yid la sems pa'i zas dang /} {bzhi pa rnam par shes pa'i zas so//} चत्वार आहाराः… कवलीकाराहार औदारिकः सूक्ष्मः, स्पर्शो द्वितीयः, मनःसञ्चेतना तृतीयः, विज्ञानमाहारश्चतुर्थः अभि.स्फु.२८९ख/११३५.
yid la bsam
= {yid la bsam pa/}
yid la bsam pa
• सं. मनोरथः — {yid la bsam pa phun sum tshogs pa grub pa dang 'gro ba'i mchog tu gyur pa ni las so//} मनोरथसम्पत्तिर्जगदग्रभूतता च कर्म सू.व्या.१५०क/३२; • ना. मनोरथः, विद्याराजः — {rig pa'i rgyal po pad+ma'i rigs kyang 'di lta ste/} {bcom ldan 'das phyag bcu gnyis pa dang} … {yid la bsam pa dang} अब्जकुले च विद्याराज्ञः, तद्यथा—भगवान् द्वादशभुजः…मनोरथः म.मू.९६क/७.
yid la bsam pa gzhan med pa
वि. अनन्यमनसिकारप्रयुक्तः — {byang chub sems dpa' ni nyin mtshan du yid la bsam pa gzhan med par sangs rgyas kyi spyod yul la zhugs pas} बोधिसत्त्वो भूयस्या मात्रया रात्रिंदिवमनन्यमनसिकारप्रयुक्तो भूत्वा बुद्धगोचरानुप्रविष्टः द.भू.२५७ख/५३.
yid la bsam par dka'
= {yid la bsam par dka' ba/}
yid la bsam par dka' ba
वि. दुरभिसंबोधः — {dgon pa dang nags khung dang bas mtha'i gnas mal du gnas bca' ba ni yid la bsam par yang dkas} दुरभिसंबोधान्यरण्यवनप्रस्थानि, प्रान्तानि शयनासनान्यध्यावस्तुम् अ.श.२४८क/२२७.
yid la bsams
= {yid la bsams pa/} {yid la bsams te/} {o nas} चेतसि कृत्वा — {ba zhes bya ba'i rje bo brjod pa de yang de yul gzhan du dang 'gyur ba 'byung ba la rgyu'i dngos po yid la bsams nas rje bo zhes brjo par zad kyi} गवाख्यस्वामीत्युच्यते, स चापि तस्य देशान्तरवि– कारोत्पत्तौ कारणभावं चेतसि कृत्वा अभि.भा.९१ख/१२१७; मनसा चिन्तयित्वा — {yid la bsams te thal ba gtor na mo mtshan dang nu ma thams cad mi snang bar 'gyur ro//} भस्ममुत्सृजेन्मनसा चिन्तयित्वा सर्वभगस्तनान्यपहृतानि भवन्ति म.मू.२८१ख/४४०.
yid la bsams pa
मनोरथः — {yid la bsams pa'i dge byas pas/} /{gang dang gang du 'gro 'gyur ba/} /{de dang der ni bsod nams des/} /{'bras bu'i yon gyis mngon mchod 'gyur//} मनोरथः शुभकृतां यत्र यत्रैव गच्छति । तत्र तत्रैव तत्पुण्यैः फलार्घेणाभिपूज्यते ।। बो.अ.२२ख/७.४२; {ci yid la bsams pa la yang dbul por 'gyur ram} किं मनोरथेऽपि दारिद्र्यम् प्र.अ.२०५क/५६२.
yid la bsams pa bzhin re ba yongs su rdzogs par byed
समभिलषितमनोरथः — {de nas byang chub sems dpa' yid la bsams shing smon pa rab tu grub pas} अथ स बोधिसत्त्वः समभिलषितमनोरथप्रसिद्ध्या जा.मा.९ख/९.
yid las skyes
= {yid las skyes pa/}
yid las skyes pa
• वि. मनोजन्मा — {'dzum dkar yid las skyes pa yi/} /{ba dan de ni blangs byas nas//} तामादाय मनोजन्मवैजयन्तीं सितस्मिताम् । अ.क.११६क/११.३४; • सं. = {mi} मनुजः, मनुष्यः — {srog chags du ma'i sha dag ni/} /{yid skyes gcig gis zos pa min//} नानेकप्राणिनां मांसं मनुजेनैकेन भक्षितम् ।। वि.प्र.११८ख/१, पृ.१६; • ना. = {'dod lha} मनसिजः, कामदेवः — {yid skyes rgyal ba'i grags pa zla ba'i gzugs ni dang po bzhin//} मनसिजजयकीर्तिं मूर्तिमाद्यामिवेन्दोः अ.क.८क/५०.७८; {myos byed yid srubs bdud dang ni/} /{rab stobs nya yi tog can dang /} … {yid las skyes} मदनो मन्मथो मारः प्रद्युम्नो मीनकेतनः ।।…मनसिजः अ.को.१२९क/१.१.२६; मनसि जायते इति मनसिजः । जनी प्रादुर्भावे अ.वि.१.१.२६; मनोजन्मा — {de nas rin chen gzhal yas khang gnas pa/} /{yid skyes rtse dga' 'khri shing bu mo ni/} … {'ongs//} अथाययौ रत्नविमानसुस्था कन्या मनोजन्मविलासवल्ली । अ.क.३०३क/१०८.१०५; मनोभवः — {'dod dang yid skyes kA mo 'o//} इच्छामनोभवौ कामौ अ.वि.२२७ख/३.३.१३८.
yid las byung
= {yid byung /}
yid las byung ba
= {yid byung /}
yid las 'byung
= {yid 'byung /}
yid las 'byung ba
= {yid 'byung /}
yid legs
= {gro} सुमनः, गोधूमः — {gro dang yid legs 'dra ba 'o//} गोधूमः सुमनः समौ अ.को.१९५ख/२.९.१८; शोभनं मन्यते सर्व एनमिति सुमनः । मन ज्ञाने । अ– कारान्तोऽयम् अ.वि.२.९.१८.
yid log
= {yid log pa/}
yid log pa
घृणा — {dper na bram ze dang thod pa can gyi yid log pa bzhin no//} तद्यथा श्रोत्रियकापालिकघृणा प्र.अ.८८ख/१०६.
yid shes
= {yid kyi shes pa/}
yid sim par byed pa
वि. मनःप्रह्लादनकरी — {'jam pa dang} … {yid sim bar byed pa} … {tshig gi rnam pa de lta bu dag brjod do//} स्निग्धा…मनःप्रह्लादनकरी…तथारूपां वाचं निश्चारयति द.भू.१८८ख/१६.
yid sems
पा. मनश्चित्तम्, मनोविज्ञानम् — ग्. {yengs pa'i sems ni yid sems la/} /{de ni las kyi rnam smin skyes//} चित्तक्षेपो मनश्चित्ते स च कर्मविपाकजः । अभि.को.१३क/४.५८.
yid sos
= {yid sos pa/}
yid sos pa
वि. निरुद्वेगः — {yi chad rnams kyang yid sos shing /} /{brtan pa phun sum tshogs par shog//} उद्विग्नाश्च निरुद्वेगा धृतिमन्तो भवन्तु च ।। बो.अ.३८ख/१०.२१.
yid srubs
= {'dod lha} मन्मथः, कामदेवः — {yid srubs dag gi mda' yis rab tu bsnun tshe} मन्मथमार्गणाभिपतने अ.क.२९८क/१०८.४६; {myos byed yid srubs bdud dang ni/} /{rab stobs nya yi tog can dang /} … {gzhan ma skyes} मदनो मन्मथो मारः प्रद्युम्नो मीनकेतनः ।।…अनन्यजः अ.को.१२९क/१.१.२६; मनो मथ्नातीति म– न्मथः । मन्थ विलोडने अ.वि.१.१.२६; अनङ्गः — {a naM ga ni yid srubs dang /} /{lus med nam mkha' yid la 'dod//} श्री.को.१७३क ।
yid srubs kyis mnan pa
वि. मन्मथाक्रान्तः — {mdzes ma mkha' la zla ba yi/} /{dkyil 'khor mdzes pas bdag gi yid/} /{yid srubs kyis mnan brtse med du/} /{'joms par brtson pa 'di la ltos//} चारु चान्द्रमसं भीरु बिम्बं पश्यैतदम्बरे । मन्मनो मन्मथाक्रान्तं निर्दयं हन्तुमुद्यतम् ।। का.आ.३२०क/१.५७.
yid srubs gnyen
ना. = {zla ba} मन्मथबान्धवः, चन्द्रः — {mtshan mo'i bdag po yid srubs gnyen gyi ni/} /{gzugs mdzes mkha' la sbyar ba de mthong nas//} श्यामापतेर्मन्मथबान्धवस्य कान्तं स दृष्ट्वाऽम्बरचुम्बि बिम्बम् । अ.क.१०८क/६४.२४०.
yid bsad
= {yid bsad pa/}
yid bsad pa
• सं. अवसादः — {yid bsad par 'gyur} अवसादमापद्यते म.व्यु.७२७१ (१०३ख); विषादः म.व्यु.७२७० ( {yi bsad} म.व्यु.१०३ख); • वि. विषण्णमानसः म.व्यु.७२७२ (१०३ख).
yid bsad par 'gyur
क्रि. अवसादमापद्यते म.व्यु.७२७१ (१०३ख).
yin
१. क्रि. [1] भवति — {dge sbyong gi tshul dang ldan pas dge sbyong yin te} श्रामण्ययोगाच्छ्रमणो भवति अभि.स्फु.२०७ख/९७९; {sbyin pa'i pha rol tu phyin pa rdzogs pa yin no//} दानपारमितापरिपूरिर्भवति बो.प.८९ख/५२; {rigs de ni phar 'dzin pa yin} पितृज्ञं च तत्कुलं भवति ल.वि.१५ख/१७; {de dag ni mdza' bar 'dod pa yin te/} {mi mdza' bar 'dod pa ma yin} मित्रकामाश्च ते भ– वन्ति, नामित्रकामाः अ.सा.२९६ख/१६७; {ji ltar na mdzes pa yin zhe na} कथं प्रासादिको भवति श्रा.भू.६५क /१६२; विद्यते — {de phyir dbang 'das don rnams ni/} /{dngos su gzigs pa kho na yin//} तस्मादतीन्द्रियार्थानां साक्षाद् द्रष्टैव विद्यते । त.स.११९क/१०२४ [2] भवेत् — {bcu po pa ni dang po yin/} /{dang po pa ni brgyad po yin//} दशमी तु भवेत् प्रथमी प्रथमी चाष्टमी भवेत् । ल.अ.१६६ख/१२१; {'dir chos sam chos can nam tshogs pa bsgrub bya yin grang na} अत्र च धर्मी धर्मः समुदायो वा साध्यो भवेत् प्र.अ.२०३ख/५६०; {mtshams med par ni mtshams bcad pas/} /{de ni mtshams med las yin no//} निरन्तरान्तरच्छेदात्कर्म ह्यानन्तरं भवेत् ।। ल.अ.१७६क/१३७; {re zhig btsun mo shes rab yin/} /{skyes bu thabs su brjod pa nyid//} योषित् तावद् भवेत् प्रज्ञा उपायः पुरुषः स्मृतः । हे.त.९ख/२८; स्यात् — {gnyis po pa ni gsum pa yin/} /{bzhi po yang ni lnga po yin//} द्वितीया तु तृतीया स्याच्चतुर्थी पञ्चमी भवेत् । ल.अ.१६६ख/१२१; {de ste ma byas pa yin na ni bdag nyid du ma red pas na/} {tshogs yang dag par bsgrubs pa yang don med par 'gyur te} अथाकृतकः स्यात्, अलब्धात्म– कत्वात् समुदागतसम्भारवैयर्थ्यं स्यात् ल.अ.१३०क/७६; अस्तु — {'chad pa po tshad mar gyur pa'i skyes bu nyid don ji lta ba bzhin shes pa'i rgyu yin gyi} पुरुषा एव प्रमाणभूताः प्रणेतारो यथार्थज्ञानकारणं सन्तु त.प.१६७क/७९० [3] अभूत् — {bran pho khyim bdag mdzes pa yin/} … /{brgya byin nag po 'char ka yin//} चित्रो गृहपतिर्दासः… कालोदायी च शक्रोऽभूत् जा.मा.१०४क/१२० २. सहायकक्रियापदत्वेन प्रयोगः [1] ( {mdzad pa yin} करोति) — {zhes bya ba'i gzhung 'dis mtshan nyid mdzad pa de'i bdag nyid 'gegs par mdzad pa yin no//} इत्यनेन ग्रन्थेन लक्षणकारस्तादात्म्यप्रतिषेधं करोति त.प.६क/४५७; {de la yang ni nus yod de/} /{gang tshe nyer bstan mdzad pa yin//} सामर्थ्यमपि तस्यास्ति देशनां कुरुते यदा ।। त.स.१३२ख/११२९; ( {'jug pa yin} प्रविशति) — {tshangs ris pa dag gi nang nas shi 'phos te} … {'og min du 'jug pa yin no//} ब्रह्मकायिकेभ्यश्– च्युत्वा…अकनिष्ठान् प्रविशति अभि.स्फु.१९०ख/९५२; ( {smras pa yin} कथयति) — {'dis kyang tshig gi zur gyis rang gi phyogs khyad par du 'phags par smras pa yin no//} अनेन च स्वपक्षोत्कर्षं वक्रोक्त्या कथयति त.प.१४२ख/७३७; ( {mdzes pa yin} शोभते) — {de lta bu sogs brjod pa ni/} /{dad dang ldan la mdzes pa yin//} इत्यादि कीर्त्यमानं तु श्रद्दधानेषु शोभते । त.स.११८क/१०१९; ( {ltos pa yin} अपेक्षते) — {'dir nyon mongs pa 'di dag rtsig ngos kyi ri mo dang 'bras bu smin pa nyid bzhin du bskyed par bya ba brten pa la ltos pa yin no//} इह अमी रागादयः कुड्यं चित्रवत् फलं पक्वतादिवच्च उत्पत्तौ आश्रयमपेक्षन्ते प्र.प.१४८क/१९८; ( {bstan pa yin} व्यपदिश्यते) — {zhes bstan pa yin no//} इति व्यपदिश्यन्ते त.प.१७०ख/५९; ( {skye ba yin} उत्पद्यते) — {don med na yang tshul bzhin ma yin pa'i rnam par rtog pa mngon sum du gyur pa las skye ba yin no//} विनाऽपि चार्थेनायोनिशोविकल्पसम्मुखीभावे सत्युत्पद्यन्ते त.प.२९५क/१०५३; ( {mtshon pa yin} उपलक्ष्यते) — {des na dmigs pas ni yod pa mtshon pa yin no//} तस्मादुपलब्ध्या सत्तोपलक्ष्यते प्र.अ.६०ख/६९; ( {'gyur ba yin} स्यात्) — {de 'dzin don gcig nyid dag gis/} /{sgra la blo gcig 'gyur ba yin//} तद्ग्राह्यैकार्थताभ्यां च शब्दे स्यादेकतामतिः ।। त.स.९९ख/८८१ [2] ( {bshad pa yin} उक्तम्)— {zhes bya ba ni nges pa'i tshig gi tshul brten nas bshad pa yin no//} इति नैरुक्तं विधिमाश्रित्योक्तम् अभि.स्फु.२८१क/१११४; ( {bsal ba yin} प्रतिक्षिप्तम्) — {de dag kyang ni bsal ba yin} प्रतिक्षिप्तं तदपि प्र.वा.१०१ख/३.१८१; ( {rdzogs pa yin} समाप्तः) — {de ltar na don rtogs par 'gyur ba'i phyir tshad ma'i bya ba rdzogs pa yin no//} तथा च सत्यर्थाधिगमात् समाप्तः प्रमाणव्यापारः न्या.टी.३७ख/१९ ३. {da ltar byung ba'i mig de dang 'dra ba'i bya ba gang zhig yin} प्रत्युत्पन्नस्य तत्सभागस्य चक्षुषः किं कारित्रम् अभि.भा.२४०ख/८०८; {gnod par byed pa'i tshad ma ni ci zhig yin} किं पुनर्बाधकं प्रमाणम् वा.टी.५८क/१३; {'di ci zhig yin} किमिदम् जा.मा.१५८ख/१८३; {'dir ni ji ltar chos mthun pa yin zhe na} किं पुनरत्र साधर्म्यम् श्रा.भू.४२क/१०६; {dngos po rnams skye ba med do snyam pa'i nges pa 'di tshad ma las skyes pa zhig gam/} {'on te tshad ma ma yin pa las skyes pa zhig yin grang} अनुत्पन्ना भावा इति किमयं प्रमाणजो निश्चय उताप्रमाणजः प्र.प.१८ख/१९; {'di ni byed pa'i mtshan nyid yin} इदं कारित्रलक्षणम् अभि.अ.७ख/४.२८; {'dzin pa'i phyir rten yin no//} धारणादाधारः प्र.अ.७३क/८१; {khye'u 'di mdza' bo'i bu yin la} अयं दारको मित्रस्य पुत्रः अ.श.९९ख/८९; {brdzun ni brdzun gyi tshig yin la} असत्यं मृषावादः त.प.२१३क/८९६; {lung las yin zhes gzhan 'dzer ba//} आगमात्, परः प्राह प्र.अ.२५ख/२९; {de bas na don rtogs pa kho na tshad ma'i 'bras bu yin la} अत एव चार्थाधिगतिरेव प्रमाणफलम् न्या.टी.३७ख/१९; {gzhal bya rtogs pa ni tshad ma la rag las pa yin la} प्रमाणाधीनो हि प्रमेयाधिगमः प्र.अ.२क/३; {rtsa ba'i sgra ni rgyu'i don yin no//} हेत्वर्थो हि मूलशब्दः अभि.स्फु.२५३ख/१०६०; • = {yin pa/}
yin na
सति — {de ltar yin na 'tshed par bya ba'i gtso bo'i sgrub byed gang yin pa de 'tshed pa po'i sgras brjod pa} एवं सति पचनक्रियाया यत् प्रधानं साधनम्, तत् पाचकशब्देनोच्यते त.प.२९७ख/३०७; सती — {de lta na don rtogs pa la nges pa yin na skyes bu nyung zad kyi mtshams dang 'bral ba mtshams med par 'dod dam/} {'on te ma yin} ततश्चार्थबोधनियता सती किमनवधिरिष्टा कतिपयपुरुषावधिरहिता? आहोस्विन्न त.प.१९७क/८६०; सति च — {rgyu dang bcas pa nyid yin na/} {re zhig rgyu dang 'bras bu dag ni dus mtshungs par rigs pa ma yin te} सति च सहेतुकत्वे न तावत् समकाले कार्यकारणे युक्ते त.प.११४ख/६७९; सत्याम् — {de yin te rgyu dang 'bras bu nyid yin na legs par byas pa thams cad du 'gyur} तस्यां च कार्यकारणतायां सत्यां सर्वदैवायं संस्कारो भवेत् त.प.१८८ख/८३९; द्र.— {skyes bu byed po yin na 'di/} /{gzhan bzhin tshad mar mi 'gyur ro//} पुंसि कर्तरि नैवास्य प्रामाण्यं स्यात् तदन्यवत् ।। त.स.११४क/९८८; {ci ste de dag ni yod pa tsam gyis phan 'dogs par byed pa yin na} अथ ते सत्तामात्रेणोपकारकाः त.प.२४६ख/९६६; {gal te de pho zhig yin na ma'i lto'i g}.{yas phyogs su snyes nas rgyab rol du kha bltas te tsog tsog por skye'o//} स चेत् पुमान् भवति मातुर्दक्षिणकुक्षिमाश्रित्य पृष्ठाभिमुख उत्कुटुकः सम्भवति अभि.भा.१२१क/४२७; {dum bu 'dzin pa nyid yin na ji snyed kyis 'grub pa dag gis so//} खण्डधरतायां यावद्भिः सम्पत्तिः वि. सू.६१क/७७.
yin nam
द्र.— {ci yi ge 'di nyid yin nam 'on te gzhan yin} किमयमेव वर्णः, अथान्यः त.प.२१५ख/९०१; {rdul phra rab de dag kyang re re rgyu yin nam/} {tshogs pa rgyu yin grang} ते च परमाणवः प्रत्येकं वा हेतवः स्युः, समुदिता वा त.प. ९४ख/६४१.
yin nam ma yin
वा न वा — {bcom ldan 'das thams cad mkhyen pa yin nam ma yin zhes mi brjod pa'o//} सर्वज्ञो वा भगवान्, न वेति न वक्तव्यम् अभि.स्फु.३२२ख/१२१३.
अस्तु— {mngon par 'dod pa dang lhan cig pa las skyes pa yin no zhe na/} {yin mod/} {de lta na yang rang gi rig pa med par gzhan gyi 'du byed pa'i rjes su 'jug pa ni ma yin no//} अभिरुचिसहायादुत्पत्तिरिति चेत् । अस्तु, तथापि स्वसंवेदनं विना न परसंस्कारानुवर्तनं तेन प्र.अ.७९क/८६; {gal te de lta na 'o na blo la yang yul gyi gzugs brnyan 'dzin pa 'khrul pa yin mod/} {gzugs brnyan 'dzin par 'gyur ba ni ma yin no zhe na} यद्येवम्, बुद्धावपि तर्हि विषयच्छायाप्रतिपत्तिर्भ्रान्तिरेवास्तु, मा भूच्छायाप्रतिपत्तिः त.प.२०८ख/१३४.
yin zhe na
चेत् — {ba lang grub pas sel don yin/} /{zhe na sel bar rtog pa brdzun//} सिद्धश्चेद् गौरपोहार्थं वृथाऽपोहप्रकल्पनम् ।। त.स.३५ख/३७१; {de dag kyang phyin ci log snang ba yin no zhe na/} {'di ni mtshar po ma yin te} तेषामपि विपरीतख्यातिरिति चेत् । नेदं साधीयः प्र.अ.१८१क/१९५; {mtshon zin pa mtshon pas gzhi mthun pa yin no zhe na} लक्षितलक्षणेन सामानाधिकरण्यमिति चेत् प्र.अ.८९क/९६.
yin yang
सत्यपि — {spyi'i shes pa ma bzung ba 'dzin pa yin yang tshad ma ma yin no/} सत्यप्यगृहीतग्रहणे सामान्यज्ञानस्य न प्रमाणता प्र.अ.२७क/३१; द्र.— {de nyid kyi phyir nyon mongs pa'i tshogs shin tu che ba yin yang 'di'i ni bdag med pa mthong ba'i nus pa rtsa ba nas 'don par nus pa ma yin te} अत एव क्लेशगणोऽत्यन्तसमुद्धतोऽपि नैरात्म्यदर्शनसामर्थ्यमस्योन्मूलयितुमसमर्थः त.प.२९८क/१०५७; {'dod pas log par g}.{yem pa'i gzhi ni spyod yul ma yin pa'i bud med dang /} {spyod yul yin yang yan lag ma yin pa dang yul ma yin pa dang dus ma yin pa dang tshod ma zin pa dang rigs ma yin pa dang pho dang ma ning thams cad do//} काममिथ्याचारस्य वस्त्वगम्या स्त्री गम्या वाऽनङ्गादेशाकालेष्वमात्रा– युक्ताभ्यां च सर्वश्च पुमान्नपुंसकं च अभि.स.भा.४६क/६३; {ji ltar rdzas brgyad pa yin yang til gcig dang 'bras thug po gcig ces bya ba dang} यथा अष्टद्रव्यकत्वेऽपि एकतिल एकतण्डुल इति चोच्यते अभि.स्फु.३२०ख/१२०७.
yin khul can
उ.प. पाशः मि.को.८३क ।
yin 'gyur
= {yin par 'gyur/}
yin chug
= {yin du chug/}
yin du chug
क्रि. भवतु — {phyogs 'di yin du chug pa/} {de lta na yang nyes pa} * {med par bstan pa'i phyir} … {smos te} भवतु चायं पक्षः, तथापि दोष एवेति दर्शयन्नाह त.प.१८३क /८२७; अस्तु — {thams cad des ni kun mkhyen na/} /{de ltar yin chug dgag mi bya//} तेन सर्वेण सर्वज्ञस्तथाप्यस्तु न वार्यते ।। त.स.११४क/९९०.
yin du chug pa
= {yin du chug/}
yin du chug mod
क्रि. भवतु नाम — {tshul gsum dang bral ba'i phyir rjes su dpag pa las gzhan nyid yin du chug mod/} {ji ltar sgra 'di tshad ma yin zhe na} भवतु नाम त्रैरूप्यरहितत्वादनुमानादन्यत्वम्, प्रामाण्यं त्वस्य शब्दस्य कथम् त.प.४२क/५३३; {'jig pa don dam pa yin du chug mod/} {de ltar na yang} … {zhes bstan pa'i phyir} … {smos te} भवतु नाम पारमार्थिकः प्रलयः, तथापि…इति दर्शयन्नाह त.प.१५६क/७६५.
yin pa
• वि. सत्— {byed pa de yang byed pa po yin par gyur pa'am ma yin par gyur pa'am yin pa dang ma yin par gyur pa zhig la rtog pa zhig go//} तच्च करणं सद्भूतस्य वा कर्तुः परिकल्प्येत, असद्भूतस्य वा, सदसद्भूतस्य वा प्र.प.६१क/७५; • सं. भावः — {gang la the tshom za na yang mngon sum dang rjes su dpag pa dag gis mngon par 'dod pa'i don de lta bu yin pa mi 'gal ba/} {des 'jug pa na mdzes pa yin gyi} यत्र प्रत्यक्षानुमानाभ्यामभिमतस्यार्थस्य तथाभावो न विरुध्यते, तेन प्रवर्तमानः शोभेत सत्यपि संशये त.प.२११क/८९२; • द्र. — {lag rgyan mtshar po can gang yin pa de ni lha sbyin zhes bstan la} चित्राङ्गदो यः स देवदत्त इत्युक्तः त.प.५१ख/५५३; {de ltar yin na 'tshed par bya ba'i gtso bo'i sgrub byed gang yin pa de 'tshed pa po'i sgras brjod pa} एवं सति पचनक्रियाया यत् प्रधानं साधनम्, तत् पाचकशब्देनोच्यते त.प.२९७ख/३०७; {des btsal ba gang yin pa de nyid bstan bcos las kyang dpyad bar bya ba yin te} यच्च तैर्मृग्यते तदेव शास्त्रे विचार्यते न्या.टी.३८क/२३; {mtshan ma gang yin pa don gang yin pa de gnyis ni tshul 'dra ba'i phyir gcig rtogs pas kyang gzhan la 'jug pa yin} यन्निमित्तं यश्चार्थस्तयोः सारूप्यादेकप्रतिपादनेऽप्यन्यत्र वृत्तिः प्र.अ.१७८क/१९२; {byas kyang rung ma byas kyang rung kha na ma tho ba des sems bag la 'khums pa'i 'dzem pa gang yin pa de ni ngo tsha zhes pa'o//} तेनावद्येन कृतेनाकृतेन वा या चित्तस्यावलीनता लज्जा सा ह्रीः त्रि.भा.१५६क/५६; {gzugs dang tshor ba dang 'du shes dang 'du byed rnams dang rnam par shes pa rdzu 'phrul gyi rkang pa yang ma yin tshad med pa yang ma yin pa gang yin pa de shes rab kyi pha rol tu phyin pa'o//} या च रूपवेदनासंज्ञासंस्कारविज्ञानानां नापि ऋद्धिपादता नाप्यप्रमाणता, इयं प्रज्ञापारमिता सु.प.४३क/२१; {de ci da ni bu ga yin pa tsam gyis pus mos btsang ngam} तत्किमिदानीं शुषिरमित्येव जानुप्रवेशः प्र.अ.३८क/४३.
yin pa'i phyir
त्वात् — {tshad ma rnam par gzhag pa ni dngos po la brten pa can nyid yin pa'i phyir ro//} वस्त्वधिष्ठानत्वात् प्रमाणव्यवस्थायाः हे.बि.२३९ख/५३; {yod ces bya ba'i sgra tshig gi phrad yin pa'i phyir ro//} अस्तिशब्दस्य निपातत्वात् अभि.स्फु.११७क/८११; {de la dang po ni sdug bsngal gyi dang po'i rgyu yin pa'i phyir rtsa ba'i rgyu yin no//} तत्र प्रथमो दुःखस्यादिकारणत्वान्मूलहेतुः अभि.स्फु.२५४क/१०६१; {yang dang yang du btsal bar bya ba yin pa'i phyir phangs pa} पुनः पुनरेषणीयत्वात् कान्ता अभि.स्फु.२१९क/९९८; {blo ni tshad ma nyid/} /{blang dang dor bya'i dngos po yi/} /{'jug la de gtso yin phyir dang //} धीप्रमाणता । प्रवृत्तेस्तत्प्रधानत्वात् हेयोपादेयवस्तुनि ।। प्र.वा.१०७ख/१.५; हि — {de ci'i phyir zhe na/} {rgyal po'i gtsug tu btags pa'i nor bu de ni gcig pu kho na yin pa'i phyir ro//} तत्कस्य हेतोः? एक एव हि स चूडामणी राज्ञो मूर्धस्थायी स.पु.१०८ख/१७४; यस्मात् — {mi mthun pa'i phyogs kyis mi brdzi ba'i don gyis stobs rnams yin pa'i phyir ro//} विपक्षानवमृद्यार्थेन यस्माद्बलानि सू.व्या.२०८क/१११.
yin par
भवितुम् — {de ltar ma bstan phyir nyan thos kyi theg pa kho na theg pa chen po yin par ni mi 'os te} तथाप्यनुपदेशान्न श्रावकयानमेव महायानं भवितुर्महति सू.व्या.१३१ख/४; द्र.— {gtso bo rtag pa 'gro ba yi/} /{rgyu yin par ni grangs can 'dod//} सांख्याः प्रधानमिच्छन्ति नित्यं लोकस्य कारणम् ।। बो.अ.३५ख/९.१२७.
yin pas
इति — {de lta na rnam par shes pa nyid las rnam par shes pa yin la/} {lus ni lhan cig byed pa yin pas nged kyi gzhung nyid btsugs par 'gyur ro//} तथा सति विज्ञानादेव विज्ञानं देहस्तु सहकारीत्यस्मत्पक्ष एव समर्थितः स्यात् प्र.अ.९५ख/१०३.
yin pas na
= {de bas na} इति, तस्मात् — {yin pas na zhes bya ba'i sgra ni 'dir de bas na zhes bya ba'i don yin la} इतिशब्दस्तस्मादित्यस्मिन्नर्थे न्या.टी.३९ख/३४; यस्मात् — {khye'u 'di'i pha 'byor pa yin pas na de'i phyir khye'u 'di'i ming rab 'byor zhes gdags so//} यस्माद– स्य पिता भूतिः तस्माद्भवतु दारकस्य सुभूतिरिति नाम अ.श.२५२क/२३१.
yin pa dang ma yin par gyur pa
वि. सदसद्भूतः — {byed pa de yang byed pa po yin par gyur pa'am ma yin par gyur pa'am yin pa dang ma yin par gyur pa zhig la rtog pa zhig go//} तच्च करणं सद्भूतस्य वा कर्तुः परिकल्प्येत, असद्भूतस्य वा सदसद्भूतस्य वा प्र.प.६१क/६१; {yin pa dang ma yin par gyur pa ni gnyi ga'i ngo bo gang yin pa'o//} सदसद्भूतो य उभयपक्षीयरूपः प्र.प.३७क/४०.
yin par gyur
= {yin par gyur pa/}
yin par gyur pa
• क्रि. अभविष्यत् — {ming chen gal te gzugs gcig tu sdug bsngal ba zhig yin par gyur na ni bde ba yang med/} {bde ba dang rjes su 'brel ba yang med} रूपं चेन्महानामन् एकान्तदुःखमभविष्यन्न सुखं न सुखानुगतम् अभि.भा.६क/८८५; • वि. सद्भूतः— {byed pa de yang byed pa po yin par gyur pa'am ma yin par gyur pa'am yin pa dang ma yin par gyur pa zhig la rtog pa zhig go//} तच्च करणं सद्भूतस्य वा कर्तुः परिकल्प्येत, असद्भूतस्य वा सदसद्भूतस्य वा प्र.प.६१क/६१; {de la 'gro ba po yin par gyur pa ni gang zhig 'gro ba'i bya ba dang ldan pa'o//} तत्र सद्भूतो गन्ता यो गमिक्रियायुक्तः प्र.प.३७क/४०.
yin par 'gyur
• क्रि. १. भविष्यति — {gdams ngag ston pa rnams kyi phyi ma ni nye sbas yin par 'gyur ro//} उपगुप्तः पश्चिमको भविष्यति (अववादकानाम्) वि.व.१२३क/११ २. भवेत् — {gang gis 'di dag shes pa kho na'i yin par 'gyur ba gzhan gyi ni ma yin no zhes bya bar rag ma las pa'i chos ni so sor nges pa'i dngos po dang ldan pa la rgyu nges pa 'ga' zhig kyang ma mthong ngo //} न ह्यनायत्तस्य प्रतिनियतपदार्थयोगितायां किञ्चित् कारणं नियामकं पश्यामो येनैता विज्ञानस्य भवेयुः, नान्यस्येति त.प.२२४क/९१६; सम्भवेत्— {gang gi chos 'ga' zhig dus gsum du yang mi skye ba/} {de ni ji ltar de'i yin par 'gyur te} यस्य हि यो धर्मः कालत्रयेऽपि न सञ्जायते, स कथं तस्य सम्भवेत् त.प.२२३ख/९१६; स्यात् — {gal te lam dang po thob pa'i phyir ro zhe na ni brgyad pa yang yin par 'gyur ro//} आद्यमार्गलाभाच्चे– त्, अष्टमकोऽपि स्यात् अभि.भा.२०क/९३९; • कृ. भवितव्यम् — {de'i phyir gnyi ga yang yin par 'gyur te} अत उभयैरवश्यं भवितव्यम् अभि.भा.१८क/९२९.
yin par 'gyur na
चेत् — {gal te 'byor ba dang 'du ba/} {'dzin pa'i rgyu ni yin 'gyur na/} /{rdul phran rnams la ldan yod pas/} /{rdzas ni 'dzin par 'gyur ba yin//} संयुक्तसमवायश्चेद्यदि ग्रहणकारणम् । परमाणुषु संयोगे द्र– व्यस्य ग्रहणं भवेत् । प्र.अ.८७क/९४.
yin par 'gyur ba
= {yin par 'gyur/}
yin par sgrub pa
स्यात्साधनम्, साधनभेदः मि.को.८६क ।
yin par zad
क्रि. अस्तु — {gal te 'du byed kyi khyad par la ltos pa'i bdag dang yid phrad pa las so zhe na/} {'du byed kyi khyad par la ltos pa'i sems kho na las yin par zad kyi/} {bdag gis nus pa ni cung zad kyang mi dmigs te} संस्कारविशेषापेक्षादात्ममनःसंयोगादिति चेत्? चित्तादेवास्तु संस्कारविशेषापेक्षात् । न हि किञ्चि– दात्मनः उपलभ्यते सामर्थ्यम् अभि.भा.९३क/१२२४.
yib
= {yib pa/} {yib nas} निलीय — {sgo phag tu yib nas 'dug go//} कवाटसन्धौ च निलीयावस्थितः वि.व.२८३क/१.१००.
yib pa
कृ. १. निलीयमानः, ओ ना — {rab rib rab rgyas gtso bo nyid thob des/} /{ma lus 'jig rten snang ba med byas nas/} /{zla ba 'char rtsom 'jigs pas zil mnan te/} /{dal bu yis ni yib pa bzhin du gyur//} लब्धाधिकारा तिमिरोद्गतिः सा कृत्वा निरालोकमशेषलोकम् । इन्दूदयारम्भभयाभिभूता निलीयमानेव शनैर्बभूव ।। अ.क.६४क/५९.१२६ २. निलीनः — {de'i mdun du rigs ngan dur khrod kyi rdzas la rku ba des rdzas de bor nas de nyid du yib bo//} ततोऽसौ श्मशानमोषको मातङ्गस्तस्य पुरस्ताद्भाण्डमपसृज्य तत्रैव निलीनः अ.श.२७७ख/२५५; गूढः — {re zhig glu snyan 'di ni de nyid kyi/} /{ci slad de yib 'di ci yongs mi shes//} तस्यैव ता– वन्मृदुगीतमेतद् गूढः स कस्मात्किमिदं न जाने । अ.क.६६क/५९.१४३; नष्टः — {yib pa dang ni skyabs pa 'o//} त्रिषु नष्टतिरोहितौ अ.को.१९३ख/२.८.११२; नश्यते स्म, अदर्शनं प्राप्तो नष्टः । णश अदर्शने…रणात् यत्र कुत्र वा पलायितस्य नामनी अ.वि.२.८.११२; द्र. {yibs pa/}
yibs
= {yibs pa/}
yibs pa
भू.का.कृ. नष्टः मि.को.५०क ।
yis
प्र. तृतीयाविभक्तेः ( {chu yis} तोयेन) — {mngal nas skyes pa rnams 'chi ba'i dus su chu yis me rnam par nyams par byed do//} गर्भजानां मरणकाले तोयेनाग्नेर्विनाशः क्रियते वि.प्र.३२ख/४.७; ( {su yis} केन) — {su yis thos} केन श्रुतम् ल.अ.५८ख/४.
yu
१. = {yu cag/} 2. = {yu ba/} 3. = {yu bu/}
yu cag
स.ना. १. वयम् — {bu/} /{ji ltar gdengs can gzhan gyis chos/} /{shes pa de ltar yu cag min//} यथाऽन्ये फणिनः पुत्र धर्मज्ञा न तथा वयम् ।। अ.क.६९ख/६०.६; {'ga' zhig bdag las lhag pa dang /} /{gzhan ni bdag las dman pa yi/} /{klu ni rgya mtsho 'di na gnas/} /{yu nyid sdug bsngal gyis gzir ci//} अस्मदभ्यधिकाः केचिदस्मत्प्रत्यवराः परे । नागाः सन्ति समुद्रेऽस्मिन् दुःखार्ता वयमेव किम् ।। अ.क.६९ख/६०.६ २. आवाम् — {de slad khyim gyi rtsol ba 'di/} /{yu cag gis ni gtong bar 'os//} तस्माद् गृहसमारम्भस्त्यागयोग्योऽयमावयोः । अ.क.८७ख/६३.५७; {bcom ldan 'das ni yu cag gis/} /{rdog gcig gis kyang ma mchod las/} /{bsod nams zong gis thob pa'i nor/} /{phun tshogs yu la ga la 'ong //} आवाभ्यामेष भगवान् पिण्डकेनापि नार्चितः । कुतः पुण्यपणप्राप्या धनसम्पत्तिरावयोः ।। अ.क.७२क/६१.६.
yu thi ka
= {me tog yu thi ka} यूथिका, पुष्पविशेषः म.व्यु.६१५९ (८८क).
yu ba
• सं. १. दण्डः, ओ डम् [1] = {pad+ma'i yu ba} पद्मादेरङ्गम् — {yu bar 'o byed pad can gyi/} /{ngang pa tsher ma rtsub mo can//} दण्डे चुम्बति पद्मिन्या हंसः कर्कशकण्टके । का.आ.३३८ख/३.११०; {tsher ma ni/} /{pad+ma'i yul ba nyid la} पद्मानामेव दण्डेषु कण्टकः का.आ.३३२ख/२.३१७; नालम् — {gser pad bai DU r+ya yi yu ba can/} /{rin chen myu gu ge sar gyis mtshan zhon//} वैदूर्यनालं कनकार– विन्दमारुह्य रत्नाङ्कुरकेसराढ्यम् । अ.क२५४ख/.९३.६५ [2] वीणादेरङ्गम् — {pi wang gi khog pa la brten} … {yu ba la brten} … {pi wang de las sgra byung ste} द्रोणीं च प्रतीत्य… दण्डं च प्रतीत्य… वीणायाः शब्दो निश्चरति अ.सा.४५०ख/२५४; {de'i steng du gnyis kyis bum pa ste/} ग्. {yas dang g}.{yon du rgyal mtshan gyi yu ba'i gnas so//} तदुपरि द्वाभ्यां कलशं सव्यावसव्यं ध्वजदण्डस्थानम् वि.प्र.१२१क/३.३९; {de bzhin du yu ba'i rtse mor sbyin sreg gi bya ba la khyor bar 'gyur te/} {mdzod spu'i gnas nas snying ga'i bar du'o//} तथा दण्डाग्रे होमकार्ये चुलुकं भवति, ऊर्णास्थानाद् हृदयं यावत् वि.प्र.९८क/३.१७ २. यष्टिः — {yu ba'i rtsa ba nas gas na sbu gu bskon no//} बन्धनं यष्टेर्मूलास्फोटे कूटेन वि.सू.९७ख/११७; • पा. दण्डः, चतुर्थोपायः — {mdzes ma khyod kyi bzhin gyi dpal/} /{pad ma dag gis 'gog par byed/} /{mdzod dang yu ba phun tshogs pa/} /{'di la bya dka' ci zhig yod//} आक्षिपन्त्यरविन्दानि तव मुग्धे मुखश्रियम् । कोषदण्डसमग्राणां किमेषामस्ति दुष्करम् ।। का.आ.३३४क/२.३५८.
yu ba can
उ.प. दण्डम् — {gdugs kyi dkyil 'khor chen po rin po che sna tshogs rnam par 'bel ba'i yu ba can} … {byung bar gyur te} महाच्छत्रमण्डलं प्रादुर्बभूव विचित्रोद्विद्धमणिरत्नदण्डम् ग.व्यू.१७०ख/२५३; नालम्— {gser pad bai DUr+ya'i yu ba can} वैदूर्यनालं कनकारविन्दम् अ.क.२५४ख/९७.६५.
yu bu
स.ना. अहम् — {bya ba 'bras gzhi tha dad dang /} /{de bdag byed pa med par yang /} /{yu bu gnyis ka la grub pas/} /{'dir brtsad don med ma yin nam//} द्वयोरप्यावयोः सिद्धे भिन्नाधारे क्रियाफले । निर्व्यापारश्च तत्रात्मेत्यत्र वादो वृथा ननु ।। बो.अ.३३ख/९.७२; द्र.— {kye grogs po tshur shog/} {yu bu cag kyang lha'i gnas la lta bar bya'o//} भो वयस्य एतद् देवायतनं प्रेक्षामहे ना.ना.२२७ख/२३; {ste'u yu lta bu'i mdo las} … {ste'u'i dpes} वास्यौपम्यसूत्रे…वास्यौपम्यदृष्टान्तेन अभि.स.भा.१०५ख/१४२.
yu bu cag la
अस्माकम् — {ang ga'i rgyal po 'di ni gdug pa/} {pha rol gnon pa/} {dpung dang mthu che bar gyur la/} {des yu bu cag la 'di dang 'di skad ces spring na} एषोऽङ्गराजः परन्तपो निष्ठुरो महाबलकायप्रभावाद् अस्माकमेतं लेखं प्रेषितवान् वि.व.३क/२.७५.
yu sha
यूषः, ओ षम् — {bu ram gyi khu ba 'dzag pa dang sran tshod dang yu sha dang thang tsha ba nyid yod pa la yang ngo //} क्षोलसूपयूषमण्डे च सत्यामपि तप्ततायाम् वि.सू.४४ख/५६; {byi dor bya ba dang} … {yu sha dang thang dang thug pa dag tu bya'o//} निर्मादनं… यूषमण्डयवागूनां करणम् वि.सू.३८ख/४८.
yug
पिण्डः, ओ डम् — {'di lta ste dper na/} {'dzam bu'i chu bo'i gser gyi gan du snag tsa'i yug bzhag na lam mer mi rung /} {lhan ner mi rung /} {lhang nger mi rung ngo //} तद्यथापि नाम जाम्बूनदस्य सुवर्णस्य पुरतो मसिपिण्ड उपनिक्षिप्तो न भासति, न तपति, न विरोचते ल.वि.६५क/८५. । (द्र.— {ras yug/} {dar yug/} {khor yug/} {'khor yug/} {kho ra khor yug/} {btsag yug/} {bu yug/} {'phyang mo yug/} ).
yug phran
पटकः — {snal ma zhes brjod na ras chen dang yug phran la sogs pa la yang thal bar 'gyur ro//} सूत्र– मित्युक्ते शाटकपटकादेरपि प्रसङ्गः प्र.अ.२०५क/५६२.
yug sa
वैधव्यम् — {gang zhig zhag bdun nyid kyis bdag/} /{bu mo yug sa'i skal ldan gyur/} /{dag pa'i tshig 'di bdag la ni/} /{ci slad bden pa min par gyur//} तदिदं वितथं कस्माज्जातं मम सतीवचः । यदहं सप्तरात्रेण बालवैधव्यभागिनी ।। अ.क.३१२ख/१०८.१९६; {'gron po'i chung ma gsar du ni/} /{yug sa'i gdung ba sgrub byed de'i//} तस्याध्वन्यवधूनव्यवैधव्यविधिवेधसः । अ.क.१३०ख/६६.६४.
yung
= {yung ba/}
yung ba
हरिद्रा — {'di lta ste/} {gla sgang dang shu dag dang yung ba dang sge'u gsher dang bo nga dkar po dag go//} तद्यथा—मुस्तं वचा हरिद्रार्द्रकमतिविषा वि.सू.७५ख/९३; {rengs pa dang rmongs pa la ni arka'i 'dab ma yongs su smin pa kha dog ser po la 'bras bu gsum gyi khu ba dang bcas pa'i ba bla dang yung bas bil ba'i smyu gus te} स्तम्भने मोहने अर्कपत्रे परिपक्वे पीतवर्णे त्रिफलारससहितेन तालकेन हरिद्रया च बिल्वलेखन्या वि.प्र.१००ख/३.२१; काञ्चनी — निशाह्वा काञ्चनी पीता हरिद्रा वरवर्णिनी । अ.को.१९७क/२.९.४१; काञ्चनवर्णयोगात् काञ्चनी अ.वि.२.९.४१.
yung ba ldong ros bsres pa
वि. हरिद्राहरितालसम्मिश्रम् — {yung ba ldong ros bsres pa'i chus/} /{'khor lo gnyis la bsgrub bya'i ming /} … {bri//} हरिद्राहरितालसम्मिश्रं द्वयचक्रन्तु संलिखेत् । साध्यनाम स.उ.२७७क/१०.२७.
yung ba'i mdog
= {ser shang} हरिद्राभः मि.को.१४क ।
yungs
= {yungs kar/}
yungs kar
श्वेतसर्षपः, शस्यविशेषः — {yungs kar la khro bo'i rgyal po gshin rje gshed kyi sngags brgya rtsa brgyad kyis mngon par bsngags la/} {kham phor kha sbyar gyi nang du gzhag par bya'o//} श्वेतसर्षपाणामष्टा (टोत्तरशता भो.पा.)भिमन्त्रितं कृत्वा यमान्तकक्रोधराजेनाभिमन्त्र्य शरावसम्पुटे स्थापयेत् म.मू.११८क/२७; सर्षपः — {sna rtser yungs kar du grags pa/} /{de yang srog rtsol nyid du bshad//} नासाग्रे सर्षपः ख्यातः प्राणायामः स च स्मृतः ।। वि.प्र.६२ख/४.११०; {thal mo brdabs pa'am thal ba'am yungs kar ram chu'am lta ba'am yid kyis kyang mtshams gcod par byed do//} हस्तताडेन भस्मना सर्षपैरुदकेन दृष्ट्या मनसा वा सीमाबन्धं करोति शि.स.७८ख/७७; {yungs kar bar gyi lci dag kyang /} /{chung ngu shin tu rtogs dka' bas//} आसर्षपाद् गौरवं तु दुर्लक्षितमनल्पकम् । प्र.वा.१४६ख/४.१६०; सिद्धार्थः — {gnod sbyin mo dang klu mo'i gdon rnams la ni ske tshes bya'o//} {rgyal po rnams la ni yungs dkar gyi bya'o//} यक्षिणीनागिनाग (नी भो.पा.)ग्रहाणां राजिकाभिः, राजन (जानं )सिद्धार्थकैः म.मू.२०५ख/२२४; राजिका — {rA dzi kA ni springs yig dang /} /{nya pa ske tshe yungs kar la'o//} श्री.को.१६९क; हरिद्रा यो.श.७४.
yungs kar gyi 'bru
= {yungs 'bru/}
yungs dkar
= {yungs kar/}
yungs nag
कृष्णसर्षपः, शस्यविशेषः — {de bzhin du grangs ji lta bas so ba la sogs pa 'bru'i tshogs rnams te} … {gsum pa ni mauSh+Tha dang tri pu Ta dang yungs nag dang nas dang mon sran no//} एवं यथासंख्यं धान्यादिशस्य– समूहम्…तृतीयम्—मौठ (ष्ठ?)म्, त्रिपुटः, कृष्णसर्षपाः, यवाः, माषाः वि.प्र.१४९ख/३.९६.
yungs 'bru
• सं. सर्षपः, शस्यविशेषः — {rin chen chen po kha dog lnga/} /{yung kar gyi ni 'bru tshad tsam/} /{sna yi rtse mor nan tan du/} /{rnal 'byor gyis ni rtag tu bsgom//} पञ्चवर्णं महारत्नं सर्षपस्थूलमात्रकम् । नासिकाग्रे प्रयत्नेन भावयेद् योगतः सदा ।। गु.स.९६क/१२; सर्षपफलम् — {ci nas lus la sha yungs 'bru tsam yang mi lus pa de ltar bzhar te} तथा कर्त्यते यथा सर्षप– फलमात्रमपि न भवति मांसमस्य शरीरे शि.स.४७ख/४५; • पा. सर्षपः, मानविशेषः — {yungs 'bru bdun la ni nas gcig go//} सप्तसर्षपाद्यवः ल.वि.७७क/१०४.
yungs ma
गुग्गुलः मि.को.४०ख ।
yungs mar
कटुतैलम् — {yungs mar dang ni dug nyid dang /} /{star bu dang ni lang tang tshe/} … /{thams cad blangs nas} कटुतैलविषं चैव अम्लवेतसमार्द्रकम् ।…गृह्य सर्वम् म.मू.२७५ख/४३३; कटुकतैलम् — {bog pa mi dbyung bar bya ba'i phyir dang phye dang yungs mar du bsres pa dag mer blugs so//} तमिकानुत्पत्तये सक्तूनां कटुकतैलम्रक्षितानामग्नौ प्रक्षेपः वि.सू.६क/६; तैलम् — {yungs mar bkang ba'i snod bkur la/} /{ral gri thogs pas drung bsdad de/} /{bo na gsod bsdigs 'jigs pa ltar/} /{brtul zhugs can gyis de bzhin sgrim//} तैलपात्रधरो यद्वदसिहस्तैरधिष्ठितः । स्खलिते मरणत्रासात्तत्परः स्यात्तथा व्रती ।। बो.अ.२३क/७.७०.
yungs mar bkang ba'i snod bkur
वि. तैलपात्रधरः — {yungs mar bkang ba'i snod bkur la/} /{ral gri thogs pas drung bsdad de/} /{bo na bsod bsdigs 'jigs pa ltar/} /{brtul zhugs can gyis de bzhin sgrim//} तैलपात्रधरो यद्वदसिहस्तैरधिष्ठितः । स्खलिते मरणत्रासात्तत्परः स्यात्तथा व्रती ।। बो.अ.२३क/७.७०.
yungs mar gyi mar me
तैलप्रद्योतः — {rab kyi rtsal gyis rnam par gnon pa 'di lta ste/} {dper na yungs mar gyi mar me bus na de'i 'od 'phro ba yud tsam yang mi gnas mod kyi} तद्यथापि नाम सुविक्रान्तविक्रामिन् तैलप्रद्योतस्य ध्मायतो नास्यार्चिषो मुहूर्तमपि सन्तिष्ठन्ते सु.प.४९क/२६.
yungs mar du bsres pa
वि. कटुकतैलम्रक्षितः — {bog pa mi dbyung bar bya ba'i phyir dang phye dang yungs mar du bsres pa dag mer blugs so//} तमिकानुत्पत्तये सक्तूनां कटुकतैलम्रक्षितानामग्नौ प्रक्षेपः वि.सू.६क/६.
yud
सं. = {yud tsam} क्षणः, ओ णम् — {sdig pa shin tu mi bzad byas na yang /} … /{gang la brten nas yud kyis sgrol 'gyur ba//} कृत्वाऽपि पापानि सुदारुणानि यदाश्रयादुत्तरति क्षणेन । बो.अ.२ख/१.१३; मुहूर्तः, ओ र्तम् — {yud tsam dang nyi ma dang zla ba la sogs pa'i dus ni gzugs la sogs pa'i dngos po las tha dad par} ( {mngon sum gyi} ) {tshad mas grub pa 'ga' yang yod pa ma yin no//} न खलु कश्चिन्मुहूर्तदिवसमासादिकः कालः प्रत्यक्षप्रमाणप्रसिद्धो रूपादिपदार्थव्यतिरेकी प्र.अ.२१२क/५६९; • अव्य. = {myur ba} झटिति— {de ni shin tu goms pa las/} /{don de yud la rig 'gyur te/} /{glo bur ba yi du ba las/} /{lus can me ni rtogs pa bzhin//} अत्यन्ताभ्यासतस्तस्य झटित्येव तदर्थवित् । अकस्माद् धूमतो वह्निप्रतीतिरिव देहिनाम् ।। प्र.अ.१०६ख/११४; अरम् — {de nas ni/} /{myur mgyogs la gor skyen pa yud/} /{cig car mi thogs de ma thag/} /{skad cig mi 'gor dar tsam mo//} अथ शीघ्रं त्वरितं लघु क्षिप्रमरं द्रुतम् ।। सत्वरं चपलं तूर्णमविलम्बितमाशु च । अ.को.१३२क/१.१.६६; मि.को.१४५ख ।
yud tsam
• सं. १. मुहूर्तः, ओ र्तम् — {yud tsam 'greng nas slar yang sa la 'gyel/} /{snying rje'i skad kyis smre sngags rab tu 'don//} मुहूर्तं तिष्ठन्ति पतन्ति भूमौ कारुणस्वरेण परिदेवयन्ति ।। सु.प्र.५९ख/१२०; {de yi yid la re ba ni/} /{yud tsam bya ba med par gyur//} मुहूर्तमभवत्तस्य निर्व्यापारो मनोरथः ।। अ.क.६४ख/६.१३४; {skad cig thang cig yud tsam de la} तत्क्षणं तल्लवं तन्मुहूर्तम् अ.सा.४३८क/२४७; {rigs kyi bu dag skad cig yud tsam gcig la mnyam du nga dang kun dga' bo} … {bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub tu sems bskyed de} सममस्माभिः कुलपुत्रा एकक्षणे एकमुहूर्ते मया च आनन्देन च अनुत्तरायां सम्यक्संबोधौ चित्तमुत्पादितम् स.पु.८१ख/१३८ २. = {rtsis pa} मौहूर्तिकः, ज्यौतिषिकः — {lo shes rtsis mkhan lha shes dang /} /{rtsis grangs yud tsam thang cig dang /} /{dus shes pa dang rtsis pa 'o//} सांवत्सरो ज्यौतिषिको दैवज्ञगणकावपि । स्युर्मौहूर्तिकमौहूर्तज्ञानिकार्तान्तिका अपि ।। अ.को.१८६क/२.८.१४; मुहूर्तं कालं वेत्तीति मौहूर्तिकः अ.वि.२.८.१४; • अव्य. झटिति मि.को.१३४क; रिगिति मि.को.१३४क; • पा. मुहूर्तः, द्वादशक्षणपरिमितकालः — {dus ni snga ma dang phyi ma dang skad cig dang thang cig dang mig btsums pa dang mthar dang cha dang yud tsam dang nyin zhag dang zla ba phyed dang zla ba la sogs pa'i shes pa skye ba'i rgyu yin la} कालः पूर्वापरक्षणलवनिमेषकाष्ठाकलामुहूर्ताहोरात्रार्ध(मास)मासादिप्रत्ययप्रसवहेतुः त.प.२७२ख/२६०; {mig 'dzums bco brgyad de yi gnas/} /{de ni sum cu cha shas so/} /{de yi sum cu skad cig go/} /{de ni bcu gnyis yud tsam yin//} अष्टादश निमेषास्तु काष्ठा त्रिंशत्तु ताः कला ।। तास्तु त्रिंशत् क्षणस्ते तु मुहूर्तो द्वादशास्त्रियाम् । अ.को.१३७क/१.४.११; क्षणाः द्वादश स्युश्चेत् मुहूर्तः अ.वि.१.४.११.
मुहूर्तम् — {rgyal bas bshad pa thos nas ni/} /{yud tsam zhig ni yid 'byung 'gyur//} मुहूर्तं भवति संवेगः श्रुत्वाऽथ जिनभाषितम् । शि.स.५१ख/४९.
yud tsam yud tsam
मुहूर्तमुहूर्तम्— {de la byang chub sems dpa' ni cung zad cung zad dang yud tsam yud tsam du tha na ba 'jo ba tsam gyi bar du yang sems can srog chags 'byung po thams cad la byams pa'i sems sgom par byed} तत्र यद्बोधिसत्त्वः स्तोकस्तोकं मुहूर्तमुहूर्तमन्ततो गोदोहमात्रमपि सर्वसत्त्वप्राणिभूतेषु मैत्रचित्तं भावयति बो.भू.१२६क/१६२.
yun
कालः — {gang la la} … {dngos po yun du gnas pa dang} … {'dod de} ये केचित्…द्रव्यं च कालावस्थितं…इच्छन्ति ल.अ.७०ख/१९; द्र.— {tshe ni 'di tsam zhig thub/} {yun ni ji srid cig gnas/} {tshe'i mtha' ni 'di tsam zhig go//} एवंदीर्घायुः, एवंचिरस्थितिकः, एवमायुःपर्यन्तः अभि.भा.८६क/१२०२.
yun 'gyangs
गतिः, संख्याविशेषः — {mtha' rtul mtha' rtul na yun 'gyangs so//} {yun 'gyangs yun 'gyangs na bun lob bo//} संख्या संख्यानां गतिः, गतिः गतीनामुपगम् ग.व्यू.३ख/१०३.
yun thung
वि. अल्पम् — {da ltar gyi mi rnams ni 'tsho ba'i yun thung ste/} {gang yun ring du 'tsho ba des kyang lo brgya thub par zad do//} एतर्ह्यल्पं जीवितं मनुष्याणां यश्चिरं जीवति स वर्षशतम् बो.भू.१३४क/१७३.
yun du gnas pa
वि. कालावस्थितः — {gang la la} … {dngos po yun du gnas pa dang} … {'dod de} ये केचित्…द्रव्यं च कालावस्थितं…इच्छन्ति ल.अ.७०ख/१९.
yun ni ji srid cig gnas
वि. एवंचिरस्थितिकः — {'di la ni 'di ltar tshe dang ldan pa de'i ming ni 'di zhes bya} … {yun ni ji srid cig gnas/} {tshe'i mtha' ni 'di tsam zhig go zhes bya ba 'di ni tha snyad yin no//} अत्रायं व्यवहारः —इत्यपि स आयुष्मानेवंनामा…एवंचिरस्थितिक एवमायुःपर्यन्त इति अभि.भा.८६क/१२०२.
yun ring na
चिरात् — {gcig pu brtan nyams 'gro ba des/} /{skye bo med par yun ring na/} /{grong khyer rtse dga' can zhes pa/} /{dga' ba mchog ni thob par gyur//} एकाकी हारितधृतिः स व्रजन् विजने चिरात् । रम्यं रमणकं नाम नगरं दिव्यमाप्तवान् ।। अ.क.२४४ख/९२.२४.
yun ring nas
चिरेण — {ngo bo gcig nyid 'khrul pa yi/} /{shes pa rnams kyis nges byas phyir/} /{dmigs bkar ba lang nyid brjod nyid/} /{yun ring nas ni rtogs par 'gyur//} निष्कृष्टगोत्ववाचित्वं चिरेण प्रतिपद्यताम् । एकरूपतया भ्रान्तैर्ज (?र्ज्ञा)नैरध्यवसायतः ।। त.स.९०क/८१७; त.स.७८क/७२६; द्र. {yun ring po nas/}
yun ring goms pa
वि. चिराभ्यस्तः — {ma mthong byams pa yang dag sbyar/} /{nang zhugs phyi rol phyogs tshe na'ang /} /{yun ring goms pa nges par ni/} /{phyogs su lhung ba mi zlogs so//} अदृष्टस्नेहसंश्लिष्टः प्रविष्टोऽन्तः पराङ्मुखः । न नाम सुचिराभ्यस्तः पक्षपातो निवर्तते ।। अ.क.२२६क/२५.२१.
yun ring gyur
क्रि. चिरमभवत् — {dus kyis lus ni btang byas nas/} /{blo bzang zhes pa lha yi bur/} /{mtho ris su ni yun ring gyur//} कालेन त्यक्तविग्रहः । सोऽभवत् सुमतिर्नाम देवपुत्रश्चिरं दिवि ।। अ.क.८२क/६२.१००.
yun ring rgyu ba
चिरसञ्चारः — {yun ring rgyu bas bsags pa yi/} /{pha rol med pa'i kun nyon mongs/} /{bar med de yis chos sred khyod/} /{mi ngal lam ci cung zhig smros//} वद धर्मरुचे कच्चिच्चिरसञ्चारसञ्चितैः । तैरपारपरिक्लेशैर्न श्रान्तोऽसि निरन्तरैः ।। अ.क.२२६क/८९.५७.
yun ring bcings pa
वि. चिरबद्धः — {yun ring bcings pa nges par grol/} /{gsar du 'ongs pa dam du chings//} चिरबद्धाः प्रमुञ्च्यन्तां निबध्यन्तां नवागताः अ.क.२४६ख /९२.४७.
yun ring du gnas
= {yun ring du gnas pa/}
yun ring du gnas pa
• क्रि. चिरं भ्रमति — {mun nag 'thibs po du ba dku ba yi/} /{dmyal ba'i nang na kha cig yun ring gnas//} घनान्धकारे पटुधूमदुर्दिने भ्रमन्ति केचिन्नरकोदरे चिरम् । जा.मा.१७६क/२०३; • वि. चिरस्थितिकः — {chos kyi tshul la yun ring du gnas pa'i 'du shes bskyed la} धर्मनेत्र्यां चिरस्थितिकसंज्ञामुत्पाद्यः शि.स.१९१क/१९०; • सं. चिरस्थितिकता — {'bras bu bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub dang rdo rje'i snying po'i sku dang dam pa'i chos yun ring du gnas pa mngon par 'grub bo//} अनुत्तरा सम्यक्संबोधिर्वज्रसारशरीरता सद्धर्मचिरस्थितिकता च फलमभिनिर्वर्तते बो.भू.१२२ख /१५७.
yun ring du gnas pa nyid
चिरस्थितिकता — {de la byang chub sems dpa'i tshe phun sum tshogs pa ni tshe ring zhing yun ring du gnas pa nyid do//} दीर्घायुष्कं चिरस्थितिकता बोधिसत्त्वस्यायुः सम्पत् बो.भू.१६क/१९.
yun ring du gnas par 'gyur
क्रि. १. चिरं प्रचरिष्यति — {'dzam bu'i gling du yun ring du gnas par 'gyur} चिरं जम्बुद्वीपे प्रचरिष्यति सु.प्र.३१क/६० २. चिरस्थितिको भवति — {dam pa'i chos kyang yun ring du gnas par 'gyur} सद्धर्मश्च चिरस्थितिको भवति म.व्यु.६३५४ (९०ख).
yun ring du gnas par mdzad pa
दीर्घकालावस्थानम् — {byin gyis rlob pa ni yun ring du gnas par mdzad pa'o//} दीर्घकालावस्थानम् अधिष्ठानम् अभि.स्फु.२७४क/१०९७.
yun ring du mi gnas pa
वि. अचिरस्थायी — {khams gsum po gang yin pa de dag ni skye ba dang 'jig pa dang ldan pa mi gnas pa yun ring du mi gnas pa ste} य एते त्रयो धातवस्त उत्पादभङ्गयुक्ता अनवस्थिता अचिरस्थायिनः र.व्या.९८क/४४; {tha mal ni 'gro bzhin par 'jig pa ste/} {yun ring du mi gnas zhes pa'i don to//} इत्वरो गत्वरो नश्वरोऽचिरस्थायीत्यर्थः बो.प.६७क/३४.
yun ring du 'tsho bar 'gyur
क्रि. चिरजीवी भविष्यति — {de ltar byas na de yun ring du 'tsho bar 'gyur ro//} एवमसौ चिरजीवी भविष्यति अ.श.९८ख/८८.
yun ring du lon pa
• वि. चिरनष्टः — {de ltar de bzhin yun ring du/} /{lon yang 'bras bu cis mi skye//} तथा च चिरनष्टेऽपि तस्मिन्कार्योदयो न किम् । प्र.अ.१६६क/१८०; • अव्य. चिरम् — {gal te de lta na tshogs pa'i shes pa kho na don rtogs pa'i rgyur 'gyur gyi/} {yi ge rnams ni ma yin te/} {de dag ni 'gags nas yun ring du lon pa'i phyir ro//} यद्येवम्, समुच्चयज्ञानमेवार्थप्रतीतिहेतुः स्यात्, न ते वर्णाः; तेषां चिरनिरुद्धत्वात् त.प.२०६क/८८०; दीर्घकालम् — {chu klung zlog byed kyi nang du nya bo che ro hi ta zhes bya ba skyes pa de ni/} {nad tshabs po ches gzir nas yun ring du lon pa rnams kyi bdud rtsi dang 'dra'o//} एष दीर्घकालमहाव्याध्युत्पीडितानाममृतकल्पो नद्यां वालुकायां महान् रोहितमत्स्यः प्रादुर्भूतः अ.श.८८ख/७९.
yun ring du bsams
= {yun ring bsams pa/}
yun ring du bsrungs pa
वि. चिररक्षितः — {'jam dpal ji ltar rgyal po de'i gtsug gi nor bu gtsug na 'dug pa de yun ring du bsrungs pa} यथा मञ्जुश्रीस्तस्य राज्ञः स चूडामणिश्चिररक्षितो मूर्धस्थायी स.पु.१०९क/१७४.
yun ring 'das pa
वि. चिरातीतः — {gang phyir zhig pa rtogs pa min/} /{yun ring 'das pa'i dngos po bzhin//} न हि नष्टाः प्रतीयन्ते चिरातीतपदार्थवत् ।। त.स.१९ख/२११.
yun ring na rnyed pa
वि. चिरावाप्तः — {lha gcig yun ring na rnyed pa'i/} /{bdag gi bza' ba bya de thong //} देव मुञ्च चिरावाप्तं भक्ष्यं मम विहङ्गमम् । अ.क.३८क/५५.१४.
yun ring nas phyir log pa
वि. चिरप्रत्यागतः — {de nas sa bdag yun ring nas/} /{phyir log rgyal ba'i dga' ston can/} /{'byor ba rmad du byung ba'i tshogs/} /{rab tu mang ba rgyas par gyur//} चिरप्रत्यागतस्याथ भूपतेर्विजयोत्सवः । बभूवाद्भुतसम्भारप्रभूतविभवोद्भवः ।। अ.क.२२०क/८८.६२.
yun ring nas 'ongs pa
वि. चिरायातः — {sdig can yun ring nas 'ongs pa/} /{bdag mthong rgyal po'i bu mo de//} राजपुत्री चिरायातं नृशंसमवलोक्य माम् । अ.क.१०४क/१०.४८.
yun ring gnas
= {yun ring du gnas pa/}
yun ring po
• वि. दीर्घकालिकः — ग्. {yang sa tha mal chung ngu la'ang /} /{bag yod gnas par bya dgos na/} /{dpag tshad stong du lhung ba yi/} /{yun ring g}.{yang sar smos ci dgos//} अत्यप्रमत्तस्तिष्ठामि प्रपातेष्वितरेष्वपि । किमु योजनसाहस्रे प्रपाते दीर्घकालिके ।। बो.अ.६क/२.५८; {yun ring zhes pa ni gang du bar gyi bskal pa la sogs pas tshe gtugs pa'o//} दीर्घकालिक इति यत्रा– न्तरकल्पादिभिरायुषः क्षयः बो.प.६८क/३५; दीर्घः — {de ltar yun ring rgyun chags dgrar gyur pa/} /{gnod pa'i tshogs rab 'phel ba'i rgyu gcig pu//} इति सन्ततदीर्घवैरिषु व्यसनौघप्रसवैकहेतुषु । बो.अ.९क/४.३४; {shi nas ngan song sdug bsngal ni/} /{yun ring mi bzad rnams su lhung //} मृताः पतन्त्यपायेषु दीर्घतीव्रव्यथेषु च । बो.अ.३७क/९.१५७; आयतः — {da ltar rmongs par 'gyur ba'i dngos po la gti mug shas chen po dang gti mug yun ring po skye bar 'gyur ba ste} एतर्हि मोहनीये वस्तुनि तीव्रमोहश्च भवत्यायतमोहश्च श्रा.भू.६८क/१७१; म.व्यु.६९१६ (९८ख); विप्रकृष्टः — {blon po} … {yun ring por yang} (? {yul} ) {dran pa'i mthu dang ldan pa} विप्रकृष्टगोचरस्मृतिप्रभावः…सेनापतिः जा.मा.११५ख/१३५; • अव्य. = {yun ring por/} {yun ring du} चिरम् — {de nas de yis ston pa yi/} /{'od srungs bka' yis chu yi snod/} /{mi zad pa nyid bzhin gyur pa/} /{dge 'dun dag la yun ring brims//} शासनात्काश्यपस्याथ स शास्तुर्जलभाजनम् । अक्षयत्वमिवायातं सङ्घे चिरमचारयत् ।। अ.क.२६०क/९४.१२; {yun ring dpyad nas rab smras pa//} विचार्य चिरमूचिरे अ.क.२०५क/८५.९; {bshad pa rnams ni yun ring srung //} चिरं रक्षन्ति भाषितम् । स.पु.४८ख/८५; सुचिरम् — {gang gi spyod pa bkra ba rnam dpyad yun ring} चित्रं यच्चरितं विचार्य सुचिरम् अ.क.२५५क/३०.१; {de la rnam dpyad yun ring de/} /{ri mo bkod pa bzhin du gyur//} स तं विचार्य सुचिरं चित्रन्यस्त इवाभवत् ।। अ.क.६४ख/६.१३५; चिरेण — {de dag tshad ni med phyir dang /} /{tshegs chen yun ring rtogs pa'i phyir//} तदप्रामाण्यतः कृच्छ्राच्चिरेण प्रतिबोधतः अभि.अ.७क/४.९; चिरात् — {'di ni ma rungs byas pa la/} /{yun ring bdag ni dga' bas lta//} पश्यामो मुदितास्तावत् चिरादेनं खलीकृतम् । बो.अ.२९क/८. १५०; सुचिरात् — {gang la yon tan mtshungs pa 'grogs pa dag ni mthong bas na/} /{skye bo shin tu yun ring byed po bsngags pa byed par 'gyur//} यस्मिन् समानगुणसङ्गमदर्शनेन धातुः करिष्यति जनः सुचिरात् प्रशंसाम् ।। अ.क.३००ख/१०८.८०; चिरकालम्— {'dod chags kyi kun nas dkris pa de yang yun ring du sems kyi rgyud la gnas par byed} तच्च पुना रागपर्यवस्थानं सन्तत्या चिरकालमवस्थापयति श्रा.भू.७१क/१८५; {thub pa 'di ni yun ring po nas brtul zhugs dang sdom pa dang dka' thub bsgoms pa'i bdag nyid can lags te} चिरकालसम्भृतव्रतनियमतपोभावितात्मा मुनिरयम् जा.मा.१६८क/१९४; चिररात्रम् — {yun ring nas ni mgon med} … /{'gro ba 'khrugs pa la ni rab gzigs nas//} प्रसमीक्ष्य जगत् समाकुलं… चिररात्रमनाथम् वि.व.१२६क/१.१५; दीर्घकालम् — {yun ring po nas dus shes pa dang tshod shes pa dang ran pa shes par gyur pa} दीर्घकालं च कालज्ञो वेलाज्ञः समयज्ञोऽभूत् ल.वि.८२ख/१११; {spro ba chen po ni cho ga'i brtson 'grus kyis te/} {zab mo dang yun ring por dka' ba spyad pa sgrub pa la spro ba'i phyir ro//} महोत्साहा सन्नाहवीर्येण गम्भीरदुष्करदीर्घकालप्रतिपत्त्युत्सहनात् सू.व्या.१३९क/१५; दीर्घरात्रम् — {las de dang log par longs spyod pa des de dag la yun ring por gnod pa dang phan pa ma yin par gyur na mi rung ngo //} मा हैव तत्कर्म । स च मिथ्यापरिभोगस्तेषां भविष्यति दीर्घरात्रमनर्थायाहिताय बो.भू.९०क/११४; दीर्घसमयम् — {dus ji srid du zhe na/} {yun ring por te} कियन्तं कालमिति दीर्घसमयम् सू.व्या.१३२ख/५; अनल्पकालम् — {de yang 'di ltar byang chub sems dpa' yun ring po nas bsod nams spyod pa la rab tu goms shing} बोधिसत्त्वः किलानल्पकालस्वभ्यस्तपुण्यकर्मा जा.मा.६६क/७७; अतिवत्सरम् — {de nyid skye ba gzhan la ni/} /{phyug pas rgyags shing rmongs gyur nas/} /{mchod la smod cing sgrin gyur pa/} /{de yis yun ring 'bangs mor gyur//} सैव जन्मनि चान्यस्मिन्नैश्वर्यमदमोहिता । पूजा– धिक्षेपदक्षाऽभूद्दासी तेनातिवत्सरम् ।। अ.क.७८ख/७.८४; • पा. दीर्घकालिकः, सम्यक्त्वपरिग्रहभेदः — {yang dag par yongs su 'dzin pa rnam pa drug} … {yun ring po dang} षड्विधः सम्यक्त्वपरिग्रहः…दीर्घकालिकः बो.भू.१८७क/२४९; द्र.— {yang dag par yongs su 'dzin pa rnam pa drug/}
yun ring po nas
चिरम् — {yun ring po nas skom pas gdungs} चिरतृषार्तः म.व्यु.७०८० (१०१क); चिरात् — {'jig rten 'di dag yun ring nas/} /{'di yis de ltar bslus par gyur//} चिरात्प्रभृति लोकोऽयमेवमेतेन वञ्चयते । जा.मा.१६८क/१९४; चिरेण — {gang 'gro ba dang ldan pa de ni nye bar myur du phyin cing bskal bar yun ring po nas phyin te} यो हि गतिमान् स सन्निकृष्टमाशु प्राप्नोति, विप्रकृष्टं चिरेण त.प.१८४क/८३०; दीर्घरात्रम् — {yun ring po nas sems dben pa la gzhol ba yin zhes bya ba nas mya ngan las 'das pa la bab pa yin zhes bya ba'i bar du} दीर्घरात्रं विवेकनिम्नचित्तमुच्यते यावन्निर्वाणप्राग्भारम् अभि.भा.३४ख/१००२; {bdud sdig can ni yun ring po nas bcom ldan 'das la glags lta ba dang glags tshol ba dang sems can rnams la gnod pa'i bsam pa dang rjes su 'brel ba yin no//} समनुबद्धो दीर्घरात्रं मारः पापीयान् भगवतोऽवतारप्रेक्षी अवतारगवेषी, सत्त्वानां च विहेठनाभिप्रायः अ.सा.७०ख/३९; चिरकालम् — {bdag gis yun ring po nas smon smon pa'i bu'i ngo mthong bar 'ong ngo //} अप्येवाहं चिरकालाभिलषितं पुत्रमुखं पश्येयम् अ.श.९क/८.
yun ring po zhig nas
कालक्रमात् — {de yun ring zhig nas pha ma gnyis dus byas pa'i mya ngan gyis gdungs pa las} स कालक्रमान्मातापित्रोः कालक्रियया संविग्नहृदयः जा.मा.९९क/११४.
yun ring por
दीर्घरात्रम्— {yun ring por 'dod pa bsten pa na} दीर्घरात्रं कामान् प्रतिसेवमानानाम् शि.स.४९क/४६; {de yang blo gros chen po skyes bu blun po rang gi las kyi nyes pa'i sgrib pa la gnas pa de dag la yun ring por don med pa dang gnod pa dang mi bde ba sgrub par 'gyur ro//} तदन्येषां महामते मोहपुरुषाणां स्वकर्मदोषावरणावृतानां दीर्घरात्रमनर्थायाहिताय(आसुखाय) संवर्तकं भविष्यति ल.अ.१५६ख/१०३; दीर्घकालम् — {bstan pa nub par byed pa dam pa'i chos ltar bcos pa rnams yongs su shes pa dang bstan pa dang bsal bas chos kyi tshul yun ring por yongs su sdud cing yang dag par 'dzin pa} धर्मनेत्र्याश्च दीर्घकालं परिकर्षणं सन्धारणं सद्धर्मप्रतिरूपकाणां शासनान्तर्धायकानां परिज्ञानप्रकाशनापकर्षणतया बो.भू.३१ख/३८; {don mthun pas yun ring por sgrub pa'i phyir sgrub pa de rnam par sbyong bar byed de} समानार्थतया तां प्रतिपत्तिं विशोधयति दीर्घकालानुष्ठानाद् सू.व्या.२१०क/११३; सुचिरम्— {de dag de ltar yun ring por sems can dmyal ba chen po nas sems can dmyal ba chen por 'pho ba na mes 'jig pa'i bskal pa 'byung bar 'gyur ro//} तेषां तथा सुचिरं महानिरयान्महानिरयं संक्रामतां तेजःसंवर्तनी प्रादुर्भविष्यति अ.सा.१६०ख/९०; द्र.— {'ching ba mi bzad yun yang ring por bcings//} बद्धश्च गाढायतबन्धनेन सू.अ.१९३ख/९३.
yun ring po nas skom pas gdungs pa
वि. चिरतृषार्तः म.व्यु.७०८० (१०१क).
yun ring po nas goms pa
पा. दीर्घकालाभ्यासः, हेतुसम्पद्भेदः — {rgyu phun sum tshogs pa ni rnam pa bzhi ste/} {bsod nams dang ye shes kyi tshogs thams cad la goms pa dang yun ring po nas goms pa dang bar chad med par goms pa dang gus par byas te goms pa'o//} चतुर्धा हेतुसम्पत्—सर्वपुण्यज्ञानसम्भाराभ्यासः, दीर्घकालाभ्यासः, निरन्तराभ्यासः, सत्कृत्याभ्यासश्च अभि.भा.५८क/१०९६.
yun ring po nas mngon par 'dod pa
वि. चिरकालाभिलषितः — {kho bo yun ring po nas mngon par 'dod pa'i bu'i ngo mthong ba dang} अप्येवाहं चिरकालाभिलषितं पुत्रमुखं पश्येयम् वि.व.२०७क/१.८१.
yun ring po nas rjes su zhugs pa
वि. दूरानुगतः — {bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub tu spyod pa spyad spyad pa/} {yun ring po nas rjes su zhugs pa/} {brtson 'grus mdzad mdzad pa ste} चीर्णचरिताविनोऽनुत्तरायां सम्यक्संबोधौ दूरानुगताः कृतवीर्याः स.पु.१२ख/२१.
yun ring po nas 'dris
= {yun ring po nas 'dris pa/}
yun ring po nas 'dris pa
दीर्घकालपरिचयः — {dge ba'i rtsa ba 'phel ba ni yun ring po nas 'dris par bya ba'i phyir sems can yongs su smin par byed pa yang dag par 'grub pa'o//} कुशलमूलनिरूढिर्दीर्घकालपरिचयात् सत्त्वपरिपाकसमुदागमः म.भा.२६ख/१८९.
yun ring po nas spyad pa
वि. चिरचरितम् — {dge ba'i rtsa ba yun ring po nas spyad pa} चिरचरितकुशलमूलाः स.पु.२७क/४८.
yun ring po nas bsags pa
वि. सुबहुकालसंवर्द्धितः — {yun ring po nas bsags pa'i skyon rnams sman tri brid thun gcig gis 'byin pa lta bu} सुबहुकालसंवर्द्धितानां दोषाणां त्रिवृत्कर्षनिष्कर्षणवत् अभि.भा.२०क/९३८.
yun ring po ma yin pa
• अव्य. अचिरम् — {de'i phyir yun ring po ma yin pa na rig pa 'dzin pa'i 'khor los sgyur pas lag pa 'dzin par 'gyur ro//} तद् विद्याधरचक्रवर्ती अचिरेण ते पाणिग्रहणं निर्वर्तयिष्यति ना.ना.२२८क/३१; • पा. अदीर्घकालिकः, सम्यक्त्वपरिग्रहभेदः — {yang dag par yongs su 'dzin pa rnam pa drug} … {sems can thams cad cig car yongs su 'dzin pa dang} … {yun ring po ma yin pa dang} षड्विधः सम्यक्त्वपरिग्रहः…सकृत्सर्वसत्त्वपरिग्रहः…अदीर्घकालिकः बो.भू.१८७क/२४९; द्र. {yang dag par yongs su 'dzin pa rnam pa drug/}
yun ring po'i don
आयतिः — {de ltar 'phral gyi don ched cher blta'am/} {'on te yun ring po'i don ched cher blta} तदात्वं पश्याम्युतायतिम् । जा.मा.१५३ख/१७७.
yun ring po'i nad pa
वि. दीर्घरोगी — {nad pa chen po ni yun ring po'i nad pa ste/} {'dod chags la sogs pa'i nad chen pos bzung ba rnams so//} महातुरान् दीर्घरोगिणो रागादिमहाव्याधिग्रस्तान् बो.प.१४१क/१२२.
yun ring por phan
वि. दीर्घकालभाक् — {sgra yang brjod par bya ba gang /} /{de brtan yun ni ring por phan/} शब्दो वा वाचको यावान् स्थिरोऽसौ दीर्घकालभाक् ।। त.स.७७ख/७२४.
yun ring ba
• अव्य. चिरम् — {'on te yun ring ba dang myur ba la sogs pa'i rang bzhin yongs su gcod pa'i rgyu thog ma dang tha ma med pa'i dus 'dod pa yin no zhe na} अथ चिरक्षिप्रादिरूपपरिच्छेदहेतुरनादिनिधनः काल इष्यते प्र.अ.१३२क/४७७; दूरम् — {yun ring ba dang thag nye ba dang} दूरे, अन्तिके श्रा.भू.८ख/१९; • सं. आयतत्वम् — {pha rol tu phyin pa rnams la rgya che ba'i 'du shes dang yun ring ba'i 'du shes dang} पारमितासूदारसंज्ञा, आयतत्वसंज्ञा सू.व्या.१७८ख/७२; • वि. दीर्घकालिकः — {de la sdug bsngal chen po ni yun ring ba dang bzod brlag pa dang sna tshogs pa dang rgyun mi 'chad pa'o//} तत्र महादुःखं यद्दीर्घकालिकं प्रगाढं चित्रं निरन्तरं च बो.भू.१३०ख/१६८.
yun ring ba nyid
आयतत्वम् — {pha rol tu phyin pa rnams rgya che ba dang yun ring ba nyid yin na 'bras bu sangs rgyas nyid mngon par 'grub pa dang} औदर्य आयतत्वे च सति पारमितानां बुद्धत्वफलाभिनिर्वर्तनात् सू.व्या.१७८ख/७२.
yun ring ba dam pa
पा. आयतत्वपरमता, परमायाः प्रतिपत्त्याः भेदः — {rnam pa bcu gnyis po 'di dag ni dam pa ste/} {'di ltar/} {rgya che ba dam pa dang} … {yun ring ba dam pa dang} … {'grub pa dam pa'o//} इत्येषा द्वादशविधा परमा मता यदुत — औदार्यपरमता…आयतत्वपरमता…निष्पत्तिपरमता च म.भा.२०क/१५१.
yun ring ma
वि. = {rnying pa} चिरन्तनः — {rnying pa sngon skyes dang po pa/} /{rnying ma dang ni yun ring ma//} पुराणे प्रतनप्रत्नपुरातनचिरंतनाः । अ.को.२११ख/३.१.७७; चिरं भवतीति चिरन्तनः अ.वि.३.१.७७.
yun ring ma mthong ba
वि. अदीर्घदर्शी — {bdag gi sems ni lta ngan lhung gyur cing /} /{yun ring ma mthong ngan pa'i lam du song //} मया ह्यसद्दर्शननष्टचेतसा कुवर्त्मना यातमदीर्घदर्शिना जा.मा.१७७ख/२०७.
yun ring mi sdod pa
वि. अचिरस्थितिः — {rab mang nor ldan gtong phod can/} /{brel bas yun ring mi sdod pa/} /{'dod bsgribs 'dod ldan bzod pa can/} /{skal ba bzang mo+o ga la thob//} प्रभूतद्रविणत्यागी व्यग्रत्वादचिरस्थितिः । छन्नकामः क्षमी कामी सुभगे लभ्यते कुतः ।। अ.क.८ख/५०.८१.
yun ring mo
अव्य. चिरम् — {gal te yang yun ring mo dang shin tu yun ring mor sbyangs shing dul bar gyur nas shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di la brten te} स चेत्पुनश्चिरं सुचिरं सन्धाव्य संसृत्य एनामेव प्रज्ञापारमितामागम्य अ.सा.३४३क/१९३; सुबहुकालम् — {dper na/} {sman tri brid srang la bcal ba'i zho gcig gis rlung las gyur pa dang mkhris pa las gyur ba la sogs pa yun ring mo nas bsags pa'i skyon rnams sel ba} यथा त्रिवृत्कर्षेण धरणेन सुबहुकाले संवर्धितानां वातपित्तादीनां दोषाणां निष्कर्षणम् अभि.स्फु.१८३ख/९३८.
yun ring mo zhig nas
चिरेण — {de tshig tu smras pa/kye} {ma bdag gi lag gu gnyis shin tu yun ring mo zhig nas gdod rnyed do//} सः…वाचं भाषते—अहो बत मे हस्तकौ सुचिरेण लब्धौ अ.श.२६१क/२३९.
yun ring mo zhig lon pa'i 'og tu
दीर्घकालप्रकर्षेण — {re zhig na yun ring mo zhig lon pa'i 'og tu mya ngan med kyis ljongs su dbyar gnas par dam bcas so//} यावद्दीर्घकालप्रकर्षेणाशोको जनपदे वर्षोषितः अ.श.११५ख/१०५.
yun ring mo zhig tu ma mthong ba
वि. चिरदृष्टः — {bdag gis bcom ldan 'das yun ring mo zhig tu ma mthong ste/} {bdag ni bcom ldan 'das mthong bar 'tshal bas skom lags so//} चिरदृष्टोऽस्माभिर्भगवान् । परितृषिताः स्मो भगवतो दर्शनाय अ.श.१५६क/१४५.
yun ring 'tsho
वि. जैवातृकः — {yun ring 'tsho dang tshe ldan no//} जैवातृकः स्यादायुष्मान् अ.को.२०६क/३.१.६; चिरकालं जीवतीति जैवातृकः । जीव प्राणधारणे अ.वि.३.१.६.
yun ring yongs 'dris
= {yun ring yongs 'dris pa/}
yun ring yongs 'dris pa
वि. चिरपरिचितः — {yun ring yongs 'dris 'khor lo bskor bzhin rgyun du 'ong dang 'gro ba yis/} /{rang bzhin gyis zab 'khor ba 'di la bde blag 'gongs par mi nus te//} चिरपरिचितैश्चक्रावर्तैरसक्तगतागतिः प्रकृतिगहनः संसारोऽयं सुखेन न लङ्घयते । अ.क.३५०क/४६.३९.
yun ring lon nas dbugs phyin pa
वि. चिरायोच्छ्वसितः — {yams nad 'di rnams zad nas ni/} /{yun ring lon nas dbugs phyin ltar//} आसां क्षये सतीतीनां चिरायोच्छ्वसिता इव । अभि.अ.१०ख/५.३५.
yun ring bsam pa
वि. चिराभिलषितः — {dam pa dag dang phrad pa 'di/} /{yun ring bsam pa grub par gyur//} चिराभिलषितः प्राप्तो यदयं सत्समागमः ।। जा.मा.१२५ख/१४४.
yun ring bsams
= {yun ring bsams pa/} {yun ring bsams nas} सञ्चिन्त्य चिरम् — {rjes su gdung bas 'khrugs pa yis/} /{yun ring bsams nas rab smras pa//} उवाच सञ्चिन्त्य चिरं पश्चात्तापसमाकुलः ।। अ.क.२८४ख/३६.५५; सञ्चिन्त्य सुचिरम् — {de ltar yun ring bsams nas ni//} इति सञ्चिन्त्य सुचिरम् अ.क.४९ख/५.३१.
yun ring bsams pa
• क्रि. चिरमचिन्तयत् — {de mthong 'phral la chags bral zhing /} /{brtse ba sdug bsngal smod pas 'khrugs/} /{'khor ba snying po med pa ni/} /{yongs su gtang bar yun ring bsams//} तं दृष्ट्वा सहसोद्वेगदयादुःखघृणाकुलः । चिरं निःसारसंसारपरिहारमचिन्तयत् ।। अ.क.२१५क/२४.८३; {rdo ba'i gzhi la bsdad nas ni/} … /{yun ring dag tu de de bsams//} अचिन्तयच्चिरं तत्तदुपविश्य शिलातले । अ.क.१०३क/१०.३९; चिरं समचिन्तयत् — {gnyid gyis dbul ba de yis ni/} /{rang gi khyim du yun ring bsams//} निद्रादरिद्रः स्वगृहे स चिरं समचिन्तयत् ।। अ.क.२८९क/१०७.१०; • सं. चिरचिन्ता — {de nyid kho na'i nyi ma la/} /{yun ring bsams pas don gnyer ba/} /{nu ma'i khur gyis gzir ba de'i/} /{bag mar slong pa'i skyes pa 'ongs//} तस्मिन्नेव दिने तस्याश्चिरचिन्ताभिरर्थितः । वरः स्तनभरार्ताया वरणार्थी समाययौ ।। अ.क.३२३ख/४०.१९३.
yun rings
अव्य. सुचिरम्— {bdag 'dras bshad la ji ltar dbang zhes 'di la yun rings rgyu sems na} मादृग् व्या– ख्यातुमीशां कथमिति सुचिरं चिन्त्यतामत्र हेतुः ।। प्र.अ.२८२क/६४८; चिरात् — {yun rings rdul la rtse ba yi/} /{bdag gi grogs po 'dir 'ongs gyur//} मित्रो मे ह्यागतो ह्यत्र पांसुक्रीडनकश्चिरात् । म.मू.३०१ख/४६९; = {yun ring /}
yun rings drang srong dka' thub
ऋषिर्दीर्घतपाः — {ji ltar ci yi shA kya'i rigs/} /{bu ram shing skyes ji ltar byung /} /{yun rings drang srong dka' thub gang //} शाक्यवंश कथं केन कथमिक्ष्वाकुसम्भवः । ऋषिर्दीर्घतपाः केन ल.अ.६५ख/१३.
yun shin tu ring ba
वि. चिरम् — {sku tshe dang rigs dang gdung dang sku bong tshod du mdzad pa la ni bye brag yod de/} {dus ji lta ba bzhin du yun shin tu ring ba dang thung ngur 'tsho ba'i phyir dang} आयुर्जातिगोत्रप्रमाणकृतस्तु भेदो भवति । चिराल्पजीवनात्… यथाकालम् अभि.भा.५७ख/१०९६.
yum
=( {ma} इत्यस्य आद.) १. माता — {gzhon nu gzi brjid kyi bdag po'i yum} तेजोऽधिपतेः कुमारस्य माता ग.व्यू. २४८क/३३०; {'di ni tshe rabs lnga brgyar yang /} /{rtag tu nga yi yum gyur pas//} पञ्च जन्मशतान्येषा मे माताऽभून्निरन्तरम् । वि.व.१३२क/१.२०; {yum gyi lhums su gshegs pa} मातुः कुक्षिप्रवेशः बो.भू.४०ख/५२; {sku skrun pa'i yum dang} … {lha gzhan dag la yang chos ston to//} मातुर्जनित्र्या धर्मं देशयति, अन्येषां च देवानाम् अ.श.२३१क/२१३; {shes rab yum} प्रज्ञामाता वि.प्र.१६२ख/३.१२७; {sna tshogs yum} विश्वमाता वि.प्र.४०क/४.२४; जननी — {rgyal bas po lo ma bzhin dang /} /{gzhon nus ri yi sras mo bzhin/} /{mchod par 'os par skyes pa yi/} /{gzhon nu de yis yum yang mdzes//} पौलोमीव जयन्तेन जननी पूज्यजन्मना । बभौ तेन कुमारेण कुमारेणेव पार्वती ।। अ.क.२२क/३.३१; {de dag thams cad du'ang kho mo byang chub sems dpa'i yum du 'gyur ro//} {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du} … {pad mo dam pa dang} तेष्वहं सर्वत्र बोधिसत्त्वजननी भविष्यामि । यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा… पद्मोत्तरस्य ग.व्यू.२६७ख/३४७; अम्बा— {yab yum 'di ni bdag gi snying du sdug pa skyabs dang gnyen du gyur pa lags te} अम्ब तात एष मे सुहृच्छरण्यं बान्धवः वि.व.२०५ख/१.८०; {yab yum gser dang dngul dang} … {stsol cig} अम्ब तात दद्ध्वं प्रभूतं हिरण्यं सुवर्णम् अ.सा.४३८ख/२४७; धात्री — {lha gcig yul gzhan ring po nas/} /{bdag po'i khrims ldan su zhig 'ongs/} /{gang zhig rkang pa bkod pa yis/} /{'byung po'i yum ni dag par byed//} दूरदेशान्तराद्देव प्राप्ता काऽपि पतिव्रता । ययेयं चरणन्यासैर्भूतधात्री पवित्रिता ।। अ.क.२६८ख/३२.४२; जनयित्री— {yum dang 'byung byed skyed byed ma//} जनयित्री प्रसूर्माता जननी अ.को.१७१ख/२.६.२९; जनयत्यपत्यानीति जनयित्री । जननी च । जनी प्रादुर्भावे अ.वि.२.६.२९; अज्जुका — {yab ni yum dang 'grogs nas rgan po'i dngos pos yid byung ste} तातोऽज्जुका च स्थविरभावजातनिर्वेदौ ना.ना.२२५ख/६ २. = {shes rab kyi pha rol tu phyin pa} माता, प्रज्ञापारमिता {rigs kyi bu 'di ni shes rab kyi pha rol tu phyin pa byang chub sems dpa' dang sems dpa' chen po rnams kyi yum dang yongs su 'dren pa yin te} एषा हि सा प्रज्ञापारमिता बोधिसत्त्वानां महासत्त्वानां माता परिणायिका अ.सा.४४३ख/२५०; मातृका— {srid gsum skyed par mdzad ma stong pa nyid rnam pa thams cad pa nA da'i rang bzhin can ni thig le'i steng du ste yum khams gsum skyed par mdzad ma} त्रिभुवनजननी शून्यता सर्वाकारा नादरूपिणी बिन्दुमूर्ध्नि मातृका त्रैधातुकजननी वि.प्र.१२७ख/३.५६.
yum gyi pad+ma
मातृपद्मम् — {rang gi rdo rje'i kha nas yum gyi pad+mar spro bar zhes pa ni} स्वकुलिशवदनादुत्सृजेन्मातृपद्म इति वि.प्र.७५क/४.१४२; {de bzhin du yum gyi pad mar nyi ma'i dbus su rab tu zhugs pa'i zla ba ni ro mnyam par 'gyur ro//} तथा सूर्यमध्ये प्रविष्टं चन्द्रं समरसं मातृपद्मे भवति वि.प्र.७५ख/४.१४२.
yur
= {yur ba/}
yur chen can
ना. महाप्रणाली — {yul} (? {yur} ) {chen can dang khyim med dang /} /{'dod pa'i mchog dang tsan dan dang /} … /{stobs chen pha rol gnon byed pa/} /{rdzu 'phrul ldan pa de kun kyang //} महाप्रणाली नकुलः कामश्रेष्ठश्च चन्दनः ।…सर्वे त ऋद्धिमन्तश्च महाबलपराक्रमाः । सु. प्र.४३ख/८६.
yur po che
कुल्या — {gru ni skam sa dang yur po che dang chu bdal ba dag gis so//} नावः स्थलकुल्याप्रकीर्णोदकैः वि.सू.१४ख/१६; म.व्यु.४१७५ (६६ख).
yur phran
आलिः म.व्यु.४१७७ (६६ख).
yur ba
भ्रमः, जलनिर्गमः — {yur ba dang ni rnang ma 'o//} भ्रमाश्च जलनिर्गमाः अ.को.१४७क/१.१२.७; भ्रमन्ति जलान्येभिरिति भ्रमाः । भ्रमु चलने अ.वि.१.१२.७; प्रणालः, ओ ली — {yur ba can dang chos skyong dang //} प्रणाली धर्मपालश्च सु.प्र.४३ख/८६; निर्वाहः — {chu'i yur ba gdod do//} निर्वाहस्य चाम्भसः करणम् वि.सू.९८क/११८.
yur ba can
ना. प्रणाली — {yur ba can dang chos skyong dang /} /{spre'u dang de bzhin 'khri byed dang //} प्रणाली धर्मपालश्च मर्कटो बालिरेव च । सु.प्र.४३ख/८६.
yul
• सं. १. विषयः [1] देशः — {ka ling ga yi yul du sngon/} /{mi bdag dgra ni nyams byed pa/} /{grangs med rnam gnon grags pa can/} /{dpal ldan mya ngan med ces gyur//} पुरा कलिङ्गविषये नृपतिः शत्रुभङ्गकृत् । श्रीमानभूदशोकाख्यः प्रख्यातासंख्यविक्रमः ।। अ.क.२६५ख/३२. ३; {yul nas can du song ngo //} यवनविषयं गतः वि.व.२८५क/१.१०२; {rigs kyi bu nga'i yul na gnas pa'i sems can 'di dag kyang phal cher srog gcod pa byed pa} इमे च कुलपुत्र मद्विषयवासिनः सत्त्वाः यद्भूयसा प्राणातिपातिनः ग.व्यू.२६क/१२३; देशः — {yul ma ga d+ha dag na yang rgyal po pad ma chen po zhes bya bas rgyal srid} … {byed du bcug go//} मगधदेशे महापद्म इति नाम राजा राज्यं करोति स्म वि.व.२क/२.७४; {lha yul kha cig na ni mang po tshogs pa dbang bgyid do//} {yul kha cig na ni rgyal po dbang bgyid do//} देव केचिद्देशा गणाधीनाः केचिद्राजाधीनाः अ.श.२४०क/२२०; {gang gi tshe dge 'dun gyi nang ngam grong ngam yul lam ljongs su bsod snyoms kyi phyir gnas par 'dod pa} यदा सङ्घे वा ग्रामे वा देशे वा जनपदे वा भिक्षाहेतोर्विहर्तुकामो भवति अ.श.२५३क/२३२; राष्ट्रम्— {shi bi pa rnams} … {'khrugs par gyur nas} … /{rgyal po khyod ni yul nas 'byin//} राष्ट्रात्प्रव्राजयन्ति त्वां कुपिताः शिबयो नृप ।। जा.मा.५०क/५८; {pha rol gyi yul thams cad la} … {dus ma yin pa'i char dbab par bgyi'o//} सर्वपरराष्ट्राणि च विकालवृष्टिमुत्सृजामः स.दु.१२८क/२०६; जनपदः — {lho phyogs kyi rgyud 'di nyid na yul mig gsum pa zhes bya ba yod de} अयमिहैव दक्षिणापथे त्रिनयनो नाम जनपदः ग.व्यू.३९२क/९८; {bud med dang skyes pa dang} … {ri dang 'bab chu dang rdzing rnam pa sna tshogs kyis mdzes par byas pa'i yul} स्त्रीपुरुष…विविधगिरिनदीतडागोपशोभितं जनपदम् ल.अ.९१क/३८; {grong dang grong khyer dang ljongs dang yul thams cad sbyin par yang 'o dod kyis bsgo'o//} ग्रामनगरनिगमजनपदप्रदानानि चोद्घोषयामास ग.व्यू.१६९क/२५२; मण्डलम् — {lag na rdo rje de ni kha che'i yul yin te} ( एष वज्रपाणे काश्मीरम) ण्डलम् वि.व.१२०क/१.८; विजितम् — {rgyal po de'i yul du ri 'or ba zhig sdo bar gyur nas} तस्य राज्ञो विजिते अन्यतमः कार्वटिको विरुद्धः वि.व.२१०क/१.८४; {de nas rgyal pos gnod sbyin dam gyi 'og tu bcug nas yul thams cad du dril bsgrags te} ततो राज्ञा गुह्यकं प्रतिज्ञायां प्रतिष्ठाप्य सर्वविजिते घण्टावघोषणं कारितम् अ.श.१०८ख/९८; पत्तनम् — {bdag cag yul ni gnyis ka las/} /{rab tu ring du dong bar gyur/} /{rgya mtsho 'di ni spu gri phreng /} /{de bas bzlog la 'bad par gyis//} सुदूरमपकृष्टाः स्मः पत्तनद्वितयादपि । खुरमाली समुद्रोऽयं तद्यतध्वं निवर्तितुम् ।। जा.मा.८२क/९४; जा.मा.७९ख/९२ [2] चक्षुरादिग्राह्यः — {de ni sngar rig pa'i dngos po don yul du gang la yod pa de ni don can} स पूर्वसंविदितो भावोऽर्थो विषयोऽस्येति तदर्थम् त.प.२४१ख/१९८; {yul rnams ni rmi lam lta bu ste/} {tshim par mi nus pa ngoms par mi nus pa'o//} स्वप्नोपमा विषया अतर्षका अतृप्तिकराः शि.स.१४२क/१३६; {zang zing ni} … {myang ba dang phyi rol gyi yul la mngon par chags pa dang} आमिषम्…स्वादो बाह्यविषयाभिनिवेशः ल.अ.१२७क/७३; {'du shes ni yul la mtshan mar 'dzin pa'o//} संज्ञा विषयनिमित्तोद्ग्रहणम् त्रि.भा.१५१ख/४१; गोचरः — {de ni mig gi shes pa'i yul//} तदक्षज्ञानगोचरम् । त.स.७२ख/६७५; रूपम् — {mngon sum ni gzung ba'i yul la phyin ci ma log pa yin no//} प्रत्यक्षं तु ग्राह्ये रूपे न विपर्यस्तम् न्या.टी.४१क/४७; अजिरम् — {a dzi raM ni yul dang dbus} (? {lus} ) // अजिरं विषये काये अ.को.२३१क/३.३.१८१; अजन्ति गच्छन्तीन्द्रियाण्यत्रेति अजिरम् । अज गतिक्षेपणयोः अ.वि.३.३.१८१ [3] = {spyod yul} गोचरः — {shA ri'i bu don 'di ni de bzhin gshegs pa'i yul te/} {de bzhin gshegs pa'i spyod yul lo//} तथागत– विषयो हि शारिपुत्रायमर्थस्तथागतगोचरः र.वि.७५क/२; {'di ltar gzhan yang 'di dpyad pa'i yul du byas nas ut+pa la dri la sogs pa las shin tu tha dad pa yin te} तथेदमपरं विचारविषयापन्नमिन्दीवरं गन्धादिभ्योऽत्यन्तभिन्नम् वा.टी.७२ख/२८; {mdzes ma de ni ri+i mo yi/} /{yul du ji ltar 'gro bar 'gyur//} कथमालेख्यविषयं याति सा प्रिया अ.क.१०४ख/१०.५२; गोचरः — {mngal la sogs par rtsod pa'i yul du gyur pa'i dang po'i rnam par shes pa rgyud gcig pa zhes bya ba ma yin te} गर्भादौ प्रथमं विज्ञानं विवादगोचरापन्नैकसन्तानिकं न भवति त.प.१०६क/६६३; {rnam shes sa bon kyang /} /{lta ba'i yul la rab tu g}.{yo//} विज्ञानबीजं हि स्पन्दते दृष्टिगोचरे ल.अ.९३क/४०; आयतनम् — {rgyal po shin tu bzod dka' 'di/} /{rnam par 'byor la chags shing rmongs/} /{bdag gi snying rje'i yul gyur pas/} /{gnod byed gyur kyang gsad mi 'os//} एष दुष्प्रसहो राजा लुब्धो विभवमोहितः । न वध्यः सापराधोऽपि कारुण्यायतनं मम ।। अ.क.२८क/३.१०३ [4] भोगसाधनम् — {shin tu che ba'i rmongs pas blo bcom re ba'i 'ching ba brtan po yis/} /{yul gyi bde ba'i tshogs la sems byed skyes bu rnams kyi rtse dga' 'joms//} बहुलतरमोहाहतधियां स्थिरैराशाबन्धैर्विषयसुखजालं कलयताम् ।…पुंसां किल विलसितं सङ्कलयति ।। अ.क.२१क/५२.१५; {seng ge dag kyang 'brog na gnas shing yul dang rnam bral 'jigs pa med la gtong ba'i ngang tshul can zhes pa ni mi bskyod pa'o//} सिंहश्चैकान्तवासी विषयविरहितो निर्भयस्त्यागशीलः, अक्षोभ्यः वि.प्र.१६५ख/३.१४२; {sbom zhing thung la yan lag brtan ldan shin tu sra ba'i yul dang skra ni sbom pa glang chen ma zhes pa ste spyan ma'o//} स्थूला खर्वा दृढाङ्गी सुकठिनविषया हस्तिनी स्थूलकेशेति लोचना वि.प्र.१६५ख/३.१४२ [5] आलम्बनम् — {'di ni khyab pa'i yul bstan pa'i dpe yin no//} अयं व्याप्तिप्रदर्शनविषयो दृष्टान्तः न्या.टी.७९ख/२१२; आरम्बणम् — {gegs kyang yang dag pa ma yin pa'i dngos po rgyu mtshan gyi yul yid la byed pa sngon du 'gro ba can bag la nyal ba dang kun nas ldang ba dang ldan pas 'dod chags dang zhe sdang dang gti mug skye'o//} विबन्धः पुनरभूतवस्तुनिमित्तारम्बणमनसिकारपूर्विका रागद्वेषमोहोत्पत्तिरनुशयपर्युत्थानयोगात् र.व्या.८१क/१३ २. देशः, स्थानम् — {shing sha pa mang du yod pa'i yul na} प्रचुरशिंशपे देशे न्या.टी.५१क/१०६; {don gyi yul du skyes bu gtong bar byed pa'am skyes bu'i yul du don 'gugs par byed pa ni de thob par byed pa ma yin te} न चार्थदेशं पुरुषमुपसर्पयदर्थं वा पुरुषदेशमानयत् तत्प्रापकं भवति त.प.२३७ख/९४६; {sgo'i bu ga'i gseb kyi yul na nor bu'i 'od gnas pa la nor bur 'dzin pa'i shes pa ni} कुञ्चिकाविवरदेशस्थायां मणिप्रभायां मणिग्राहि ज्ञानम् न्या.टी.३८ख/२५; {chu'i yul du gnas pa'i nyi ma'i 'od g}.{yo ba'i chos can gyis} जलदेशस्थेन भानवीयेन तेजसा प्रस्यन्दनधर्मणा त.प.१४८क/७४८; {rna ba'i yul du 'ongs pa nyid 'dzin pa'i phyir} कर्णदेशमागतस्यैव ग्रहणात् त.प.१८५ख/८३२; दिक् — {gang la ma 'khrul yid kyis ni/} /{nub dang 'brel 'dod gyur pa la/} /{kun dga' grong sogs kyis mtshan pa'i/} /{yul der de nyid yin par goms//} अभ्रान्तमानसाऽऽसङ्गी यत्रास्तमय ईक्षितः । स्वभ्यस्ता सैव दिक् तत्र ग्रामारामादिलक्षिता ।। प्र.अ.१६५क/५१४; {lus can dag ni gdon mi za bar pha rol dang tshu rol gyi yul gyi rnam par dbye ba ldan par 'gyur dgos so//} अवश्यं हि पूर्वापरदिग्भागेन भाव्यं मूर्तिमताम् प्र.अ.२००ख/५५६; गोचरः — {chu dang 'o ma yul thag ring bar gnas pa na de dang 'byar ba nyams su myong ba ni ma yin pa'i phyir} न हि सलिलं पयसो दवीयसि गोचरे वर्तमानमनुभवति तत्संश्लेषम् त.प.१८३क/८२७ ३. लोकः — {de rnams grags pa lha yul du yang grags//} यशो यदेषां सुरलोकमप्यगात् जा.मा.२६क/३०; {yi dwags yul dang dud 'gro dman par gnas par 'gyur//} निवसति पितृलोके हीनतिर्यक्षु चैव जा.मा.९४क/१०८ ४. देशबोधकपूर्व– पदमात्रम् — {yul na lan dar} नालन्दायाम् अभि.स्फु.११७क/८१२; {yul bA rA Na sI'i ras} वाराणसेयं वस्त्रम् अभि.स्फु.३०८ख/११८०; द्र.— {yul lnga len par rgyal po gnyis byung ste} पञ्चालविषये द्वौ राजानौ बभूवतुः वि.व.२०२ख/१.७७; {yul nas can du song ngo //} यवनविषयं गतः वि.व.२८५क/१.१०२; {lho phyogs kyi rgyud 'di nyid na yul nags tshal na gnas pa zhes bya ba yod de} अयमिहैव दक्षिणापथे वनवासी नाम जनपदः ग.व्यू.३४१ख/६१ ५. = {yul nyid} विषयत्वम् — {brda'i dus na yod pa'i mthong ba'i yul gyi dngos po nyid ni da ltar yod pa ma yin no//} न च सङ्केतकालभावि दर्शनविषयत्वं वस्तुनः सम्प्रत्यस्ति न्या.टी.४२क/५३; विषयता — {de'i phyir dmigs pa'i mtshan nyid du gyur pa las ma dmigs pa'i phyir/} {ri bong gi rwa bzhin du med pa'i tha snyad kyi yul yin no//} अत उपलब्धिलक्षणप्राप्तस्यानुपलब्धेः शशविषाणवदसद्व्यवहारविषयता त.प.१६९ख/५७; गोचरत्वम् — {dri med rnam par rtog med dang /} /{rnal 'byor rnams kyi yul yin phyir//} वैमल्यादविकल्पत्वाद्योगिनां गोचरत्वतः । र.वि.११८ख/८७; • पा. १. विषयः [1] रूपादयः — {gzugs sgra de bzhin dri dang ni/} /{ro dang de bzhin reg bya dang /} /{chos kyi khams kyi rang bzhin nyid/} /{'di rnams yul ni drug tu brjod//} रूपशब्दस्तथा गन्धो रसस्पर्शस्तथैव च । धर्मधातुस्वभावश्च षडेते विषया मताः ।। हे.त.१८क/५६; {don lnga po mig la sogs pa rnams de dag nyid kyi yul gang dag yin pa gzugs dang sgra dang dri dang ro dang reg bya rnams} पञ्चार्थास्तेषामेव चक्षुरादीनामिन्द्रियाणां यथास्वं ये पञ्चविषयाः रूपशब्दगन्धरसस्प्रष्टव्याख्याः अभि.भा.२९ख/३०; {yul dang dmigs pa dag la bye brag ci yod ce na/} {gang la gang zhig byed pa de ni yul yin la/} /{gang zhig sems dang sems las byung ba rnams kyis 'dzin pa de ni dmigs pa yin no//} कः पुनर्विषयालम्बनयोर्विशेषः? यस्मिन् यस्य कारित्रं स तस्य विषयः । यच्चित्तचैत्तैर्गृह्यते तदालम्बनम् अभि.भा.४०क/८० [2] आलापादयः — {bshang lam la sogs pa'i las kyi dbang po lnga dang /} {smra ba la sogs pa'i las kyi dbang po'i yul lnga ste} गुदाद्यानि पञ्च कर्मेन्द्रियाणि, आलापादयः पञ्च कर्मेन्द्रियविषयाः वि.प्र.२५३ख/२.६५ [3] विकारभेदः — {dbang po lnga dang yul lnga dang sa la sogs pa rnams kyi ro drug ni rnam par 'gyur ba bcu drug ste} पञ्चेन्द्रियाणि, पञ्च विषयाः, पृथिव्यादीनां षड् रसा इति षोडश विकाराः वि.प्र.१५२ख/१.२ [4] प्रमाणस्य विषयः — {mngon sum rnam pa bzhi po de'i yul de rtogs par bya ba ni rang gi mtshan nyid yin te} तस्य चतुर्विधस्य प्रत्यक्षस्य विषयो बोद्धव्यः स्वलक्षणम् न्या.टी.४४क/७०; {tshad ma'i yul ni rnam pa gnyis te/} {gang zhig rnam par bskyed pa ste gzung bar bya ba dang /} {gang zhig zhen par bya ba ste thob par bya ba'o//} द्विविधो हि विषयः प्रमाणस्य—ग्राह्यश्च यदाकारमुत्पद्यते, प्रापणीयश्च यमध्यवस्यति न्या.टी.४४ख/७१ २. देशः — {yul dang dus gzhan bdag nyid kyis/} /{phyi rol rnam kun dmigs pa yin//} सर्वत्रालम्बनं बाह्यं देशकालान्यथात्मकम् । त.प.१७९ख/८२०; {gzhan du ni yul dang dus dang rang bzhin gyis bskal ba'i don dmigs pa'i rig byar ma gyur pa rnams la rang gi mngon sum log kyang dngos po med par nges pa med pa'i phyir ro//} अन्यथा चानुपलब्धिलक्षणप्राप्तेषु देशकालस्वभावविप्रकृष्टेष्वर्थेष्वात्मप्रत्यक्षनिवृत्तेरभावनिश्चयाभावात् न्या.बि.२३२क/११७. । (द्र.— {spyod yul/} {mi yul/} {sa yul/} ).
yul drug
षड् विषयाः १. {gzugs} रूपम्, २. {sgra} शब्दः, ३. {dri} गन्धः, ४. {ro} रसः, ५. {reg bya} स्पर्शः, ६. {chos kyi khams} धर्मधातुः हे.त.१८क/५६.
yul rnam pa gnyis
द्विविधो विषयः —(क) १. {rang gi mtshan nyid} स्वलक्षणम्, २. {spyi'i mtshan nyid} सामान्यलक्षणम् न्या.टी.४५क/७७.(ख) {tshad ma'i yul ni rnam pa gnyis te} द्विविधो हि विषयः प्रमाणस्य १. {gzung bar bya ba} ग्राह्यः, २. {thob par bya ba} प्रापणीयः न्या.टी.४४ख/७१.
yul ka tsang ga la
ना. कचङ्गला, प्रदेशः — {sangs rgyas bcom ldan 'das} … {nyan thos kyi dge 'dun dang bcas pa yul ka tsang ga la na ka tsang ga la'i nags khrod na bzhugs so//} बुद्धो भगवान्…सश्रावकसङ्घः कचङ्गलायां विहरति काचङ्गलीये वनषण्डे अ.श.२०८ख/१९२.
yul ka shi
ना. काशिः, प्रदेशः — {yul ka shi dang ko sa la na skye bo'i tshogs ji snyed 'khod pa de dag la yang pho nya btang ste} यावन्तश्च काशिकोशलेषु जनकायाः प्रतिवसन्ति, तेषां दूतसम्प्रेषणं कृतम् अ.श.३२क/२७; द्र. {ka shi/}
yul ka shi ka nas byung ba'i gos
काशिकवस्त्रम् — {des bskal pa gcig 'das shing yul ka shi ka nas byung ba'i gos kyis lan cig phyis te} स कल्पस्यातिक्रान्तस्य एकवारं काशिकवस्त्रेण परिमार्जयेत् का.व्यू.२३२क/२९५; कौशिकवस्त्रम् — {yul ka shi ka nas byung ba'i gos rab tu 'phyang ba dag dang} कौशिकवस्त्रप्रलम्बितानि का.व्यू.२०३ख/२६१.
yul ka shi can
ना. काशिकः, श्रावकाचार्यः — {nyan thos kyi dge 'dun chen po} … {'di lta ste/} {'od srung chen po'i bu dang} … {yul ka shi can dang nye ba'i ka shi can dang} महाश्रावकसङ्घेन…तद्यथा—महाकाश्यपः…काशिख (? क) उपकाशिकः म.मू.१००क/१०.
yul ka shi'i rgyal po
काशिराजः, काशिनरेशः — {nye du rnams na re 'di'i yab yul ka shi'i rgyal po yin la} … {de'i phyir khye'u 'di+i'i ming ka shi mdzes ldan zhes gdags so zhes zer ro//} ज्ञातय ऊचुः—यस्मादस्य पिता काशिराजः…तस्माद्भवतु दारकस्य काशिसुन्दर इति नाम अ.श.२०२क/१८६.
yul kar+NA Tar skyes pa
कर्णाटकः मि.को.८१ख ।
yul skad
= {yul gyi skad/}
yul 'khor
राष्ट्रम् — {pha rol dmag tshogs lhags nas su/} /{yul 'khor de ni rnam par 'jig//} विनश्यति च तद्राष्ट्रं परचक्रस्य चाक्रमे । सु.प्र.३८क/७२; {skal ldan shing rta klung chen 'di ni grong dag dang /} /{yul 'khor dag dang grong khyer tshim par byed cing 'bab//} एषा हि…सुसमृद्धतोया भागीरथी वहति…ग्रामांश्च राष्ट्रनगराणि च तर्पयन्ती वि.व.१५३क/१.४१; {ri nags yul 'khor la sogs yul//} देशोऽद्रिवनराष्ट्रादिः का.आ.३४०क/३.१६२; {de nas re zhig na des} ( {grong dang} ) {grong rdal dang yul 'khor dang rgyal po'i pho brang dang yul po che de dag mthong nas rgya mtsho chen po'i 'gram du phyin to//} यावदसौ ग्रामनिगमराष्ट्रराजधानीपट्टनान्यवलोकयन् समुद्रतीरमनुप्राप्तः अ.श.१००ख/९०; देशः — {dpa' bas yul 'khor thob par mi 'gyur la//} न देशमाप्नोति पराक्रमेण जा.मा.१२७क/१४७; जनपदः — {yul 'khor 'byor pa dang} … {skye bo dang mi mang pos gang ba gang lags pa 'di ni lha'i lags kyis} इमे देवस्य जनपदा ऋद्धाश्च…आकीर्णबहुजन(मनुष्या)श्च वि.व.१३७ख/१.२७.
yul 'khor skyong
ना. १. राष्ट्रपालः [1] स्थविरो भिक्षुः — {tshe dang ldan pa yul 'khor skyong gis kyang da rang gi las kyi rgyu ba lung ston cig} इदानीमायुष्मानपि राष्ट्रपालो व्याकरोतु स्वकां कर्मप्लोतिम् वि.व.२९६ख/१.१२२ [2] बोधिसत्त्वः — {tshe dang ldan pa yul 'khor skyong} आयुष्मान् राष्ट्रपालः रा.प.२२९ख/१२२; {yul 'khor skyong tshig gis khas 'che ba la byang chub ces nga mi smra'o//} नाहं राष्ट्रपाल वचनप्रतिज्ञस्य बोधिमिति वदामि रा.प.२४२ख/१४१ [3] कौरव्यनृपस्य भ्रातृपुत्रः — {yul gsus po che na rgyal po sgra mi snyan zhes bya ba rgyal po byed de} … {de'i nu bo'i bu yul 'khor skyong zhes bya ba gzugs bzang zhing} स्थूलकोष्ठके कौरव्यो नाम राजा राज्यं कारयति…तस्य भ्रातृपुत्रो राष्ट्रपालो नाम्ना अभिरूपः अ.श.२४७ख/२२७ २. = {yul 'khor srung} धृतराष्ट्रः — {mdun du yul 'khor skyong nyid ni/} /{pi wang sgrogs par yang dag brtson/} … {bri} पुरतो धृतराष्ट्रं तु वीणावादनतत्परम् ।…लिखेत् स.दु.११६ख/१९६ ३. राष्ट्रपालम्, नाटकम् — {btsun pa rta dbyangs gang yin/} {gang yul 'khor skyong zhes bya ba'i zlos gar mkhan no//} कः पुन– र्भदन्ताश्वघोषः? यस्य राष्ट्रपालं नाम नाटकम् वा.न्या.३३५ज्ञ्/६६.
yul 'khor skyong gis zhus pa
ना. राष्ट्रपालपरिपृच्छा, ग्रन्थः — {'phags pa yul 'khor skyong gis zhus pa zhes bya ba theg pa chen po'i mdo} आर्यराष्ट्रपालपरिपृच्छा– नाममहायानसूत्रम् क.त.१६६; द्र.— {'phags pa dkon mchog brtsegs pa chen po'i chos kyi rnam grangs le'u stong phrag brgya pa las yul 'khor skyong gis zhus pa'i le'u zhes bya ba ste bcwa brgyad pa rdzogs so//} आर्यराष्ट्रपालपरिपृच्छा नाम महायानसूत्रं समाप्तम् रा.प.२५७क/१६०.
yul 'khor gyi mtshams
राष्ट्रसीमा — {dbus su rdo rje'i sa gzhi yul 'khor gyi mtshams gyi mthar thug pa bsgom par bya'o//} मध्ये वज्रभूमिं राष्ट्रसीमान्तं भावयेत् वि.प्र.१०३क/३.२३.
yul 'khor chen po
ना. महाराष्ट्रः, देशः — {yul 'khor chen po la brten skad/} /{legs bshad rin cen dag gi mtsho/} /{se tus bcings pa rang bzhin gang /} /{rang bzhin mchog tu gyur par rig//} महाराष्ट्राश्रयां भाषां प्रकृष्टं प्राकृतं विदुः । सागरः सूक्तिरत्नानां सेतुबन्धादि यन्मयम् ।। का.आ.३१९ख/१.३४.
yul 'khor 'byer ba
राष्ट्रभेदनम् — {sems can rnams ni gnod chen ldan/} /{mu ges yul 'khor 'byer bar 'gyur//} महामार्यो च सत्त्वानां दुर्भिक्षराष्ट्रभेदने । म.मू.१९९ख/२१४.
yul 'khor srung
ना. धृतराष्ट्रः, महाराजाख्यः सुरः /गन्धर्वाधिपतिः — {de nas dal 'bab ngogs su ni/} /{bsam gtan mtha' ru ston pa'i gsung /} /{nyan du rgyal po chen po ni/} /{bzhi zhes brjod pa sngon du 'ongs/} /{yul 'khor srung dang 'phags skyes po/} /{mig mi bzang dang nor bdag go//} ध्यानान्तेऽथ प्रवचनं शास्तुर्मन्दाकिनीतटे । चत्वारः श्रोतुमाजग्मुर्महाराजाभिधाः सुराः ।। धृतराष्ट्रविरूढाख्यविरूपाक्षधनाधिपाः । अ.क.१७१क/७७.५; {rgyal po chen po 'jig rten skyong ba bzhi ni/} {'phags skyes po dang mig mi bzang dang yul 'khor srung dang rnam thos kyi bu'o//} चत्वारो महाराजानो लोकपालाः — विरूढकः, विरूपाक्षः, धृतराष्ट्रः, वैश्रवणश्च अभि.स्फु.२४२ख/३८०; {yul 'khor srung dri za'i tshogs kyis bskor ba lta bu} धृतराष्ट्र इव गन्धर्वगणपरिवृतः अ.श.५७ख/४९; द्र. {yul 'khor bsrung /}
yul 'khor bsrung
ना. धृतराष्ट्रः, हंसराजः — {yid bzhin gyi rgya mtsho chen po'i nang na} … {ngang pa'i rgyal po yul 'khor bsrung zhes bya bar gyur to//} मानसे महासरसि…धृतराष्ट्रो नाम हंसराजो बभूव जा.मा.११५क/१३५; द्र. {yul 'khor srung /}
yul 'khrug pa
देशसंक्षोभः — {yul 'khrug pa dang khrag 'khrug dang /} /{ji ltar 'byung bar lta bar 'gyur//} मराश्च देशसंक्षोभो भवदृष्टिः कथं भवेत् ।। ल.अ.६५क/११.
yul gyi rkun pos zin pa
वि. विषयतस्करोपगृहीतः — {kye ma sems can 'di dag ni 'khor ba'i mya ngam dang dgon pa chen por las shing} … {yul gyi rkun pos zin pa} महासंसाराटवीकान्तारमार्गप्रपन्ना बतेमे सत्त्वाः…विषयतस्करोपगृहीताः द.भू.१९१ख/१७.
yul gyi skad
देशभाषा — {yul gyi skad dang zur chag sgra las kyang /} /{rnal 'byor ldan pas don ni 'dzin byed de//} अपशब्दादर्थमपि योगी गृह्णाति देशभाषातः । वि.प्र.१०९ख/१, पृ.५; द्र.— {sna tshogs yul skad ngan pa yis kyang chen po rnams kyi lam la rtag tu 'jug//} नानादेशकुभाष– याऽपि महतां मार्गे प्रवृत्तिः सदा । वि.प्र.१०९ख/१, पृ.५.
yul gyi skye bo'i gnas
= {ljongs} जनपदः म.व्यु.५५०८ (८१ख).
yul gyi dga' ba
विषयरतिः — {yul gyi dga' ba la 'dun pa} विषयरत्यनुनयः ग.व्यू.१९०क/२७२; द्र. {yul la dga' ba/}
yul gyi dgra
विषयद्विट् — {gang gi sems ni mi khro bsil/} /{zhi ba'i bdud rtsis bran gyur pa/} /{de la me yis ci bya ste/} /{yul gyi dgra la dug gis kyang //} अरोषशीतलं चेतः सिक्तं यस्य शमामृतैः । किं करोत्यनलस्तस्य विषं वा विषयद्विषः ।। अ.क.८१ख/८.२४.
yul gyi 'gro ba
जानपदः — {de'i phyir mdza' bo dang blon po dang gnyen dang gnyen 'dab kyi skye bo'i tshogs kyis kyang spangs par gyur na/} {grong khyer ba dang yul gyi 'gro ba rnams kyis lta ci smos te} तन्निदानं च मित्रामात्यज्ञा– तिबन्धुवर्गेणापि परित्यक्तः, प्रागेव पौरजानपदैः ल.अ.१५५क/१०२.
yul gyi nges pa'i tshig
देशनिरुक्तिः — {yul gyi nges pa'i tshig ni 'drid pa ma yin no//} न देशनिरुक्तेर्व्यसनम् वि.सू.१५क/१७.
yul gyi ngo bo
विषयीभावः — {kho bo cag gis rgyu'i dngos po yul gyi ngo bo brjod kyi/} {'brel pa ni ma yin te} कारणीभावो हि विषयीभाव उच्यतेऽस्माभिः, न सम्बन्धः त.प.१८४ख/८३०; द्र.— {yul gyi dngos po/}
yul gyi dngos
= {yul gyi dngos po/}
yul gyi dngos po
विषयीभावः — {'brel pa med par yul gyi dngos po yin pa 'di yang ci zhig yin} कोऽयं सम्बन्धव्यतिरेकेण विषयीभावो नाम त.प.१८४ख/८३०; द्र.— {yul gyi ngo bo/}
विषयाकारः — {sangs rgyas kyi yul gyi rnam pa bsam gyis myi khyab pa'i mthu bstan nas} अचिन्त्यं बुद्धविषयाकारप्रभावं निदर्श्य द.भू.१७३क/६; {yul gyi rnam pa lta bu'i rnam pa ni yul gyi rnam pa ste shes pa'o//} विषयाकार इवाकारोऽस्य विषयाकारं ज्ञानम् प्र.अ.१९ख/२२; {yul lta bu'i rnam pa tha dad pa ni yul gyi rnam pa tha dad pa'o//} {mtshungs pa ni rnam pa ste/} {snang ba zhes bya ba'i don to//} विषये वा आकारभेदो विषयाकारभेदः । आकरणमाकारः । उल्लेख इत्यर्थः प्र.अ. १९ख/२२.
yul gyi rnam pa can
वि. विषयाकारः, ओ रा — {yul gyi rnam pa can blo ni/} /{thog mar rab tu 'jug byed cing /} /{de yis nges par byas pa'i don/} /{skyes bu yis ni rtogs par 'gyur//} स्यान्मतं विषयाकारा बुद्धिरादौ विवर्तते । तया व्यवसितं चार्थं पुरुषः प्रतिपद्यते ।। त.स.१२ख/१४५.
yul gyi bud med bzang mo
जनपदकल्याणी — {rgyal po chen po 'di lta ste dper na mi zhig nyal ba'i rmi lam na yul gyi bud med bzang mo glu len pa'i glu snyan pa dang} … {nyan} तद्यथापि नाम महाराज पुरुषः सुप्तः स्वप्नान्तरे जनपदकल्याण्या गायन्त्या मधुरं गीतस्वरं…शृणुयात् शि.स.१४१ख/१३६.
yul gyi dbus
= {yul dbus/}
yul gyi mi
= {yul mi/}
yul gyi mi bas bzang ba
जनपदकल्याणी — {bud med kyi mtshan bcwa brgyad kyis brgyan pa/} {yul gyi mi bas bzang ba} अष्टादशभिः स्त्रीलक्षणैः समलंकृतां जनपदकल्याणीम् वि.व.२०९क/१.८३; = {yul gyi bzang mo/}
yul gyi mi'i nges pa'i tshig
जनपदनिरुक्तिः — {bdag po zhes yul gyi mi'i nges pa'i tshig la mngon par} ( {mi} ) {zhen pa rjes su tha snyad 'dogs pa shes pa nyid kyi phyir ro//} आत्मेति जनपदनिरुक्तिमनभिनिविश्यानुव्यवहारज्ञत्वाच्च अभि.स.भा.७२ख/१०१.
yul gyi gtso bo
ग्रामणीः— {des blon po thams cad bsogs te smras pa/} {yul gyi gtso bo dag nga chos 'dod kyis nga'i chos tshol cig ces bsgo'o//} तेन सर्वे अमात्याः सन्निपात्योक्ताः—पर्येषत मे ग्रामण्यो धर्मान्, धर्मो मे रोच– त इति अ.श.९५ख/८६.
yul gyi tshogs pa
वि. समुदितविषयः — {'dir tshogs pa ni dri dang} … {rlung zhes pa gzugs can brgyad po 'di dag rnams ni mtha' dag yul gyi tshogs pa dag ste gcig ni gtso bor 'gyur} अत्र समुदयो गन्धः…वायुरित्येतेऽष्टौ रूपिणः स्युः समुदितविषया एकमुख्याः समस्ताः वि.प्र.२६८क/२.८४.
yul gyi gzhan dbang can
वि. विषयपरतन्त्रः — {yul gyi gzhan dbang can ni 'dod pa dag la sems rnam par g}.{yengs pa rnams so//} विषयपरतन्त्राः कामेषु विक्षिप्तचित्ताः सू.व्या.२१९ख/१२६.
yul gyi gzugs brnyan
विषयच्छाया — {gal te de lta na 'o na blo la yang yul gyi gzugs brnyan 'dzin pa 'khrul pa yin mod/} {gzugs brnyan 'dzin par 'gyur ba ni ma yin no zhe+e na} यद्येवम्, बुद्धावपि तर्हि विषयच्छायाप्रतिपत्तिर्भ्रान्तिरेवास्तु, मा भूच्छायाप्रतिपत्तिः त.प.२०८ख/१३४.
yul gyi bzang mo
जनपदकल्याणी — {mi sdug pa bsgom pa ni 'dod chags kyi gnyen po'o//} {yul gyi bzang mo ni 'dod chags skye ba'i rkyen no//} अशुभा भावना रागस्य प्रतिपक्षः । जनपदकल्याणी रागोत्पत्तिप्रत्ययः शि.स.११८ख/११५; {dge slong dag yul gyi bzang mo yul gyi bzang mo zhes bya ba ni/} {skye bo mang po 'du bar 'gyur ba yin no//} जनपदकल्याणी जनपदकल्याणीति भिक्षवो महाजनकायः सन्निपतेत श्रा.भू.१५४क/४१७.
yul gyi rang bzhin can
वि. विषयरूपिणी— {de ltar thams cad rigs sum cu rtsa drug gi gtso mor 'gyur te/} {ro'i rang bzhin can drug dang} … {yul gyi rang bzhin can drug dang} एवं सर्वाः षट्त्रिंशत् कुलनायिका भवन्ति—षड् रसरूपिण्यः…षड विषयरूपिण्यः वि.प्र.२४४ख/२.५७.
yul gyi lha mo
पा. विषयदेवी — {phyag na rdo rje la sogs pa byang chub sems dpa' rnams dang sgra rdo rje ma la sogs pa yul gyi lha mo rnams dang} … {gzhan rnams kyi yang so so'i sgrub thabs rgyal ba'i bdag pos gsungs te} वज्र– पाण्यादिबोधिसत्त्वानां शब्दवज्रादिविषयदेवीनाम्…प्रत्येकं साधनमन्येषामपि गदति जिनपतिः वि.प्र.२९ख/४.१.
yul gyis bskal ba
देशविप्रकर्षः — {sngon dus kyi srid pa yang yul gyis bskal ba'i phyir dmigs par mi 'gyur te} पूर्वकालभवस्यापि देशविप्रकर्षान्नोपलम्भः स्यात् त.प.१०६क/६६२.
yul gyis byas pa
वि. देशकृतः — {de dag la yul gyis byas pa'i bla 'og ni med do//} न त्वेषां देशकृतमौत्तराधर्यं विद्यते अभि.भा.१०९क/३८३.
yul gyur
= {yul gyur pa/}
yul gyur pa
उ.प. विषयः — {rnam par rtsod pa'i yul gyur pa'i/} /{shes pa rim gyis 'byung gang dag//} विवादविषया ये च प्रत्ययाः क्रमभाविनः । त.स.१८ख/२०४.
yul gru
ग्रामः — {song rigs kyi bu lho phyogs kyi rgyud 'di nyid kyi chos kyi yul gru na bram ze zhi 'dzin mchog ces bya ba zhig 'dug gis} गच्छ कुलपुत्र, इयमिहैव दक्षिणापथे धर्मग्रामे शिवराग्रो नाम ब्राह्मणः प्रतिवसति ग.व्यू.२७८क/३५८; {yul gru bzang po lnga yang khyod la 'bul//} ददामि ते ग्रामवरांश्च पञ्च जा.मा.९४क/१०८.
yul 'gyed pa
युद्धम्— {de nas rgyal po ma skyes dgras dpung gi tshogs yan lag bzhi pa} … {go bskon nas/} {ko sa la'i rgyal po gsal rgyal dang g}.{yul 'gyed pa'i phyir drangs so//} अथ राजा अजातशत्रुश्चतुरङ्गबलकायं सन्नह्य …राजानं प्रसेनजितं कौशलमभिनिर्यातो युद्धाय अ.श.३०ख/२६.
yul rgyu
= {yul rgyu ba/}
yul rgyu ba
जनपदचारिका — {de'i tshe tshe dang ldan pa yul 'khor skyong} … {yul rgyu ba rgyu zhing rgyal po'i khab kyi grong khyer chen po ga la ba dang bya rgod kyi phung po'i ri ga la ba der song ngo //} तेन खलु पुनः समयेन आयुष्मान् राष्ट्रपालः…जनपदचारिकां चरन् येन राजगृहं महा– नगरं येन च गृध्रकूटः पर्वतराजस्तेनोपसंक्रान्तः रा.प.२२९ख/१२२; द्र.— {ga yA'i rir ga yA'i rtse mo la gnas te/} {rkang gis yul rgyu zhing sde dpon gyi grong steng rgyas ga la ba der song ste phyin pa dang} गयायां विहृत्य गयाशीर्षे पर्वते जङ्घाविहारमनुचंक्रम्यमाणो येनोरुविल्वा सेनापतिग्रामकस्तदनुसृतस्तदनुप्राप्तोऽभूत् ल.वि.१२२क/१८२; {de nas tshe dang ldan pa 'dam bu sbyin gyi bu} … {rgyal po'i khab tu bsod snyoms la song ngo //} … {chos gos dang lhung bzed bzhag ste/} {yi dwags kyi yul du rgyu zhing song ba dang} अथायुष्मान्नालदः…राजगृहं पिण्डाय प्राविक्षत् ।…पात्रचीवरं प्रतिसमर्प्य प्रेतचारिकां प्रक्रान्तः अ.श.१३१ख/१२१.
yul ngan
= {yul ngan pa/}
yul ngan chen po
महादुर्दिनम् — {dge slong dag zhag bdun pa lnga pa la zhag bdun yul ngan chen po byung ba'i tshe na/} {de bzhin gshegs pa klu'i rgyal po btang bzung gi gnas na bzhugs so//} पञ्चमे सप्ताहे भिक्षवस्तथागतो मुचिलिन्दनागराजभवने विहरति स्म सप्ताहे महादुर्दिने ल.वि.१८१ख/२७६.
१. कुविषयः — {rang khyim dgon pa dag tu rab bzhugs la/} /{yul ngan chom rkun rnams kyis 'phrog par byed//} ह्रियते कुविषयचौरैः स्वगृहारण्यं प्रविष्टस्य ।। वि.प्र.११०ख/१, पृ.९; अदेशः — {yul ngan par gnas pa ni yul ji lta bur gnas na mi'am mi ma yin pa gzhan gyis gnod par byed cing} यद्रूपेण चादेशवासेन । मनुष्– य(आमनुष्य)कृतो वा परतः सङ्घट्टो भवति श्रा.भू.५९ख/१४७ २. दुर्दिनम्, मेघच्छन्नदिनम् — {bgegs kyi rnam pa 'jigs su rung ba'i gzugs can mi bzad pa'i sgra rnam pa du ma rlung dang char dang yul ngan gzhan dang gzhan gang yang rung ba mthong na} अनेकाकारविकृतरू– पघोरस्वरवातवर्षदुर्दिनमन्यतमान्यतमं वा विघ्नमागतं दृष्ट्वा म.मू.११८ख/२७; {sprin 'khrigs nyin par yul ngan no//} मेघच्छन्नेऽह्नि दुर्दिनम् अ.को.१३४क/१.३.१२.
yul ngan par gnas
= {yul ngan par gnas pa/}
yul ngan par gnas pa
अदेशवासः — {yul ngan par gnas pa ni yul ji lta bur gnas na mi'am mi ma yin pa gzhan gyis gnod par byed cing} यद्रूपेण चादेशवासेन । मनुष्य(आमनुष्य)कृतो वा परतः सङ्घट्टो भवति श्रा.भू.५९ख/१४७.
yul nges pa
वि. देशनियतः — {yul nges pa dang rnam pa nges pa de ni phrad par nus pa yin gyi} देशनियतम्, आकारनियतं च प्रापयितुं शक्यम् न्या.टी.३८ख/२६.
yul can
• वि. विषयी — {yul can la yul btags pa'i phyir gzugs brnyan gyi shes pa ni gzugs brnyan gyi sgras brjod do//} विषयिणि विषयोपचारात् प्रतिबिम्बिज्ञानं प्रतिबिम्बशब्देनोक्तम् त.प.१२९क/७०९; {de la yul nye bar bstan pas yul can gyi tha snyad sgrub par byed pa yin te} तस्य विषयोपदर्शनेन विषयी व्यवहारः साध्यते त.प.२३४ख/९३९; {phyag rgya dang bral ba slob dpon gang zhig 'thung byed/} {de ni yul can du 'gyur te/} {myos par 'gyur ro zhes pa'i don te} अन्यद्वा मुद्राहीनः पिबेद् य आचार्यः, स भवति विषयी; मद्यप इत्यर्थः वि.प्र.१६६क/३.१४७; • सं. १. = {yul can nyid} विषयता — {de lta na de de'i yul can du 'gyur gyi} एवं हि तद्विषयता तस्याः स्यात् त.प.१२८क/७०७; विषयत्वम् {tha dad pa'i yul can 'di yang phal cher dngos po tha dad par mthong ba'i stobs kyis de dag la dngos por nges pa'i phyir ro//} भेदविषयत्वं पुनरस्या बहुलं भिन्नपदार्थदर्शनबलेन तेषु भावाध्यवसायात् प्र.वृ.३०४क/४९ २. देशी, देशभाषा — {legs sbyar zhes pa lha yi ni/} /{skad du drang srong chen pos gsungs/} /{de skyes de mtshungs yul can zhes/} /{rang bzhin rim pa du ma yod//} संस्कृतं नाम दैवी वागन्वाख्याता महर्षिभिः । तद्भवस्तत्समं देशीत्यनेकः प्राकृतक्रमः ।। का.आ.३१९ख/१.३३; • सम. विषयः, ओ या — {nye ba'i yul can gyi dung dkar por 'dzin pa'i shes pa bzhin du tshad ma nyid du nges pa yin no//} सन्निकृष्टविषयशुक्लशङ्खग्राहिज्ञानवत् प्रामाण्यनिश्चयः त.प.२४०क/९५१; {don ma rtogs pa'i yul can tshad ma yin} अनधिगतार्थविषयं प्रमाणम् हे.बि.२३९ख/५३; {yang na gang dang gang ba lang gi sgra'i yul can gyi blo yin pa de ni da ltar gyi ba lang gi sgra'i yul can yin te} अथ वा, या या गोशब्दविषया बुद्धिः साऽद्यतनगोशब्दविषया त.प.१३६क/७२३; गोचरः — {de yi shes pa thogs med gang /} /{de ni don kun yul can min//} ज्ञानमप्रतिघं यस्य न तत् सर्वार्थगोचरम् ।। त.स.११६ख/१००९.
yul can nyid
विषयित्वम् — {'di ltar yul can nyid dang go bar byed pa dang gsal bar byed pa ni rnam grangs yin no//} तथा हि—विषयित्वम्, गमकत्वम्, प्रकाशकत्वम् इत्यादयः पर्यायाः वा.टी.५४ख/७; विषयत्वम् — {gnod par ma byas pa'i yul can nyid dang grangs gcig pa brjod par 'dod pa can nyid dang shes pa nyid} अबाधितविषयत्वम्, विवक्षितैकसंख्यत्वम्, ज्ञातत्वं च हे.बि.२५१ख/६८; {sgro 'dogs rnam par bcad pa yi/} /{yul can nyid kyis tshad ma yin//} न समारोपविच्– छेदविषयत्वेन मानता । त.स.४८क/४७५; विषयता — {gzhan du na byis pa la sogs pa'i gnas skabs kyi khyad par yongs su bcad pa'i dngos po'i cha'i yul can nyid kyis yod pa ji ltar rgan po la sogs pa'i gnas skabs kyi khyad par ston par 'gyur} अन्यथा हि बालाद्यवस्थाभेदपरिच्छिन्नवस्तुभागविषयतया निरूढाः कथं वृद्धाद्यवस्थोपहितभेदमपि वस्तु प्रतिपादयेयुः त.प.४ख/४५३.
yul gcig
१. एकविषयः — {ston par byed pa po rnams kyi yul gcig gi skad kyi khyad par gyis so//} देशकानाम् एकविषयभाषान्तरेणेति वि.प्र.२७३ख/२.९८ २. एकदेशत्वम्— {dam bca'i don dang yul gcig phyir/} /{ba lang yod pa rtags nyid min//} प्रतिज्ञार्थैकदेशत्वाद् गोगतस्य न लिङ्गता । त.स.५६ख/५४६.
yul gcig can
वि. एकार्थविषयः — {de rnams thams cad yul gcig can/} /{yin no zhes ni brjod bya ste//} एकार्थविषयास्तेऽपि सर्व इत्यवघोषणा ।। त.स.१८ख/२०४.
yul gcig nyid
एकदेशत्वम् — {thams cad yul gcig nyid dang ni/} /{rnam pa gcig tu rig par 'gyur//} सर्वेषामेकदेशत्वमेकाकारा च विद्भवेत् ।। त.स.६ख/८९; एकदेशता — {grub min dang po'i bsgrub bya yang /} /{dam bca'i don du yul gcig nyid//} असिद्धिराद्यसाध्ये च प्रतिज्ञार्थैकदेशता ।। त.स.५६ख/५४७.
yul gcig na nges pa
वि. एकदेशनियतः — {phrad pa'i shing ni yul gcig na nges pa yin no//} एकदेशनियतश्च वृक्षोऽवाप्यते न्या.टी.४०ख/४६.
yul gcig pa
• वि. एकदेशः — {gang zhig rdul phra rab gcig gi ngo bo la bltas pa'i rang bzhin/} {de ni yul gcig pa yin te} यदेकरूपपरमाण्वभिमुखस्वभावं भवेत्, तदेकदेशम् त.प.११३ख/६७८; • सं. एको विषयः — {ji ltar snang ba tha dad pa'i blo rnams yul gcig par 'gyur te} कथं भिन्नाभानां मतीनामेको विषयो भवेत् त.प.१८५क/८३१.
yul chen can
=( {yur chen can} इत्यस्य स्थाने). {yul chen po} महाजनपदः — {yul chen po'i nang na nor dang ldan pa lags la} महाजनपदेषु च धनिकः स्यात् स.पु.४०क/७१.
धर्मधातुविषयम् — {de bzhin du rna ba'i dbang po dang yul chos kyi dbyings dang b+ha ga'i dbang po dang khu ba 'pho ba ste} एवं श्रोत्रेन्द्रियम्, धर्मधातुविषयम्, भगेन्द्रियम्, शुक्रच्यवनम् वि.प्र.२३२क/२.२९.
yul 'chor ba
राष्ट्रापहारः — {bdag 'das na bdag gi gdung rgyud 'chad cing yul 'chor ba dang} ममात्ययात् स्वकुलवंशच्छेदे राष्ट्रापहारः वि.व.२०६क/१.८०.
yul nyid
१. विषयत्वम्— {brda'i tshe na mthong ba yang brda'i tshe na skyes pa'i shes pa'i yul nyid yin no//} सङ्केतकालदृष्टत्वं च सङ्केतकालोत्पन्नज्ञानविषयत्वम् न्या.टी.४४क/६९; {khyad par can gyi yul nyid kyis/} /{'brel pa rtogs par 'gyur ba yin//} विशिष्टविषयत्वेन सम्बन्धमवगच्छति ।। त.स.५७ख/५५३ २. विषय एव — {gang la blos phyi rol gyi bum pa snyam pa der yang bum pa nyid dmigs pa ni ma yin te/} {'on kyang phyi rol yul nyid yin no//} यत्रापि बहिर्घट इति बुद्धिस्तत्रापि न घट एवालम्बनम् । अपि तु बहिर्विषय एव प्र.अ.४०ख/३७१.
yul nye ba can
वि. सन्निहितविषयः — {yul nye ba can ma yin} असन्निहितविषयम् न्या.टी.४१ख/५१.
yul nye ba can ma yin
= {yul nye ba can ma yin pa/}
yul nye ba can ma yin pa
वि. असन्निहितविषयः — {sngon mthong ba dang phyis mthong ba gnyis gcig tu byed pa'i rnam par shes pa ni yul nye ba can ma yin te/} {sngon mthong ba nye ba ma yin pa'i phyir ro//} पूर्वदृष्टापरदृष्टं चार्थमेकीकुर्वद् विज्ञानमसन्निहितविषयम्, पूर्वदृष्टत्वस्यासन्नहितत्वात् न्या.टी.४१ख/५१.
yul nye ba ma yin pa can
वि. असन्निहितविषयः — {yul nye ba ma yin pa can ni don la mi ltos la} असन्निहितविषयं चार्थनिरपेक्षम् न्या.टी.४१ख/५१.
yul rtogs
= {yul rtogs pa/}
yul rtogs pa
विषयाधिगमः — {phyi rol gyi don gyi gzhal bya la yul rtogs pa ni tshad ma'i 'bras bu yin la} बाह्येऽर्थे प्रमेये विषयाधिगमः प्रमाणफलम् त.प.२०क/४८७; विषयाधिगतिः — {yul rtogs pa'am rang rig pa/} /{'di ni tshad ma'i 'bras bur 'dod//} विषयाधिगतिश्चात्र प्रमाणफलमिष्यते । स्ववित्तिर्वा त.स.४९ख/४८७; विषयावगतिः — {'di ni sngon po rig pa yin gyi ser po ni ma yin no zhes yul rtogs pa rnam par 'jog pa'i rgyu mtshan ni don dang 'dra ba nyid yin gyi/} {gzhan ni ma yin no//} नीलास्प (?लस्ये)दं संवेदनं न पीतस्येति विषयावगतिव्यवस्थाया अर्थसारूप्यमेव निबन्धनम्, नान्यत् त.प.२०ख/४८८.
yul brtag pa gzugs su rung ba
देशनिरूपणा म.व्यु.७५४७; द्र. {yul brtags pas gzugs su rung ba/}
yul brtag pas gzugs su rung ba
देशनिरूपणा मि.को.१३क; द्र. {yul brtags pas gzugs su rung ba/}
yul brtags pas gzugs su rung ba
देशनिरूपणा म.व्यु.७५४७ (१०७क).
yul bstan pa
विषयख्यापनम् — {yul bstan pa dag nyid las ni/} /{nus pa sgrub par 'dod ce na//} विषयख्यापनादेव सिद्धौ चेत् तस्य शक्तता ।। प्र.वा.१४०क/४.२१.
yul tha dad pa can
वि. नानाविषयः — {bram ze dbang po lnga po 'di dag ni spyod yul tha dad pa can yin zhing yul tha dad pa can yin te/} {rang rang gi spyod yul dang yul so sor nyams su myong ba yin gyi} यानीमानि ब्राह्मण पञ्चेन्द्रियाणि नानागोचराणि नानाविषयाणि स्वकं स्वकं गोचरविषयं प्रत्यनुभवन्ति अभि.भा.८५क/११९९.
yul tha dad pa nyid
भिन्नदेशता— {yul tha dad pa nyid kyang ma yin te/} {yul thams cad non par gnas pas khyab pa'i phyir ro//} नापि भिन्नदेशता, व्यापित्वात् सर्वदेशेष्ववस्थितेः त.प.४१ख/५३२.
yul tha dad med pa nyid
अभिन्नविषयत्वम् — {'o na ni bstan du yod pa la sogs pa'i sgra yul tha dad med pa nyid du gyur na/} {bum pa dang snam bu la sogs pa'i sgra sna tshogs pa'i yul can nyid yin no zhes bya ba de ji ltar yin} ननु भवतु नाम सनिदर्शनादिशब्दानामभिन्नविषयत्वम् । अथ कथमवसीयते—घटपटादिशब्दानामनेका– र्थविषयत्वमिति वा.टी.७२क/२७.
yul tha mi dad pa
पा. असम्भिन्नविषयम्, प्रज्ञापारमितामुखम् — {yi ge a brjod pa dang} … {shes rab kyi pha rol tu phyin pa'i sgo yul tha mi dad pa zhes bya ba khong du chud do//} अकारमक्षरं परिकीर्तयतः…असम्भिन्नविषयं नाम प्रज्ञापारमितामुखमवक्रान्तम् ग.व्यू.२७३ख/३५३.
yul thag nye ba
निकटदेशः — {nye ba yul thag nye ba na gnas pa dang mi nye ba yul thag ring po na gnas pa} सन्निधानं निकटदेशावस्थानम् । असन्निधानं दूरदेशावस्थानम् न्या.टी.४४ख/७४.
yul thag ring na gnas pa
= {yul thag ring po na gnas pa/}
yul thag ring po na gnas pa
• वि. दूरदेशनिवेशी — {yul thag ring po na gnas pa'i gnas skabs na snang ba gang yin pa} यत् खलु दूरदेशनिवेशिदशायामवभासते प्र.अ.१६ख/१९; • सं. दूरदेशावस्थानम् — {nye ba yul thag nye ba na gnas pa dang mi nye ba yul thag ring po na gnas pa} सन्निधानं निकटदेशावस्थानम् । असन्निधानं दूरदेशावस्थानम् न्या.टी.४४ख/७४; दूरदेशव्यवस्थानम् — {yul thag ring na gnas pa'i phyir/} /{yang dag par ni ma mthong bas/} /{la lar gzhan du dogs 'gyur ba//} दूरदेशव्यवस्थानादसम्यग्दर्शने भवेत् । अन्याशङ्का क्वचित् त.स.१०५क/९२२.
yul thag ring ba
दूरदेशत्वम् — {gal te thag pa la sbrul gyi blor 'gyur ba'i rgyu ni 'dra ba dang yul thag ring ba la sogs pa yin la} ननु फणिबुद्धेः सादृश्यदूरदेशत्वादयो रज्ज्वां कारणानि प्र.अ.१३३ख/१४३.
yul thams cad na gnas pa
वि. सर्वदेशावस्थितः — {nam mkha' yang yul thams cad na gnas pa'i shing la sogs pa rang dang ldan pa can dag dang cig car du mngon par 'brel cing thams cad du song ba yang yin no//} आकाशमपि हि सर्वदेशावस्थितैर्वृक्षादिभिः स्वसंयोगिभिर्युगपदभिसम्बध्यमानं सर्वगतं च न्या.टी.८४क/२२९.
yul thams cad snang ba'i rgyan spobs pa ston pa'i snying po
वि. सर्वविषयव्यतिक्रान्तः — {ye shes ni brjod par bya ba ma yin zhing yul thams cad las rab tu 'das pa ste/} {ye shes ni gang gi yul yang ma yin no//} न हि ज्ञानं वचनीयम्, नापि ज्ञानं कस्यचिद्विषयः । सर्वविषयव्यतिक्रान्तं हि ज्ञानम् सु.प.२४क/४.
yul dang bcas
= {yul dang bcas pa/}
yul dang bcas pa
वि. सविषयम् — {yul dang bcas pa'i sems dgongs nas/} /{de ni bstan par bzhed pa yin//} सेष्टा सविषयं चित्तमभिसन्धाय देशना ।। त.स.६७ख/६३०.
yul dang 'dra
= {yul dang 'dra ba/}
yul dang 'dra ba
विषयसारूप्यम् — {yul dang 'dra ba'i rnam pa de gang la yod pa de ni rnam bcas so//} निर्भासः विषयसारूप्यम्, तद्यस्यास्ति तन्निर्भासि त.प.२२ख/४९२; विषयसदृशता — {yul dang 'dra ba'am yul la mngon du phyogs pa'o//} विषयसदृशता विषयोन्मुखता प्र.अ.१९ख/२२.
yul dang rnam par bral ba
वि. विषयविरहितः — {nam mkha'i khams} … {yul dang rnam par bral ba dbus kyi sa la kun gzhi rnam par shes pa gzhag par bya'o//} आका– शधातौ…विषयविरहिते स्थापयेद् मध्यभूमौ आलयविज्ञानम् वि.प्र.३२ख/४.७; {seng ge dag kyang 'brog na gnas shing yul dang rnam bral 'jigs pa med la} सिंहश्चैकान्तवासी विषयविरहितो निर्भयः वि.प्र.१६५ख/३.१४२.
yul dang rnam bral
= {yul dang rnam par bral ba/}
yul dang rnam bral ba
= {yul dang rnam par bral ba/}
yul dang phyogs rnams kyi gtam
दिग्देशकथा — {ngang pa'i bdag po'i drung du lhags nas kyang yul dang phyogs rnams kyi gtam gleng bslang ba'i tshe/} {mtsho de'i yon tan khyad par can de gleng ngo //} समुपेत्य च हंसाधिपतिसमीपं प्रस्तुतासु दिग्देशकथासु तं तस्य सरसो गुणविशेषं वर्णयामास जा.मा.११९क/१३७.
yul dang bral
= {yul dang bral ba/}
yul dang bral ba
वि. निर्विषयः — {dam pa'i don du sgra 'di ni/} /{yul dang bral bar 'dod pa yin//} परमार्थेन शब्दास्तु मता निर्विषया इमे ।। त.स.४१ख/४२४.
yul dang ma phrad
= {yul dang ma phrad pa/}
yul dang ma phrad pa
वि. अप्राप्तविषयम् — {mig dang yid dang rna ba ni/} /{yul dang ma phrad} चक्षुःश्रोत्रमनोऽप्राप्तविषयम् अभि.को.३ख/१.४३.
yul dang yul can
विषयविषयिनौ — {yul dang yul can rnams kyis zhes pa gzugs la sogs pa yul drug dang mig la sogs pa yul can rnam par dag pa rnams kyis} विषयविषयिभिरिति रूपादिषड्विषयैश्चक्षुरादिभिर्विषयिभिर्विशुद्धैः वि.प्र.५९ख/४.१०४.
yul dang yul can gyi ngo bo
पा. विषयविषयिभावः — {yul dang yul can gyi ngo bos nges pa'i phyir gzhan du yang lhan cig dmigs pa nges pa srid pa kho na ste} विषयविषयिभावेन नियतत्वादन्यथापि सहोपलम्भनियमः सम्भवत्येव त.प.१२२ख/६९४; विषयविषयिरूपम् — {tshogs pa so sor nges pas yul dang yul can gyi ngo bor skyed pa'i phyir ha cang thal bar 'gyur ba ma yin no zhes kyang brjod par rigs pa ma yin te} नापि सामग्र्या प्रतिनियतविषयविषयिरूपेण जनितत्वान्नातिप्रसङ्ग इति युक्तं वक्तुम् त.प.१२२ख/६९५.
yul dang yul can gyi ngo bo nyid
विषयविषयित्वम् — {sems dang sems las byung ba rnams dang mig la sogs pa rnams kyang phan tshun yul dang yul can gyi ngo bo nyid du thal bar 'gyur ba'i phyir ro//} चित्तचैत्तानां चक्षुरादीनां च परस्परं विषयविषयित्वप्रसङ्गात् त.प.१२२ख/६९४.
yul dang yul can gyi dngos po
पा. विषयविषयिभावः — {tshogs pa snga ma'i dbang gis cig car ba tsam gyis yul dang yul can gyi dngos po ma yin te} नापि पूर्वसामग्रीवशाद् यौगपद्यमात्रेण विषयविषयिभावः त.प.१२२ख/६९४; {de'i bdag nyid dang de las byung ba dag gis yul dang yul can gyi dngos por rigs pa yang ma yin no//} नापि तादात्म्यतदुत्पत्तिभ्यां विषयविषयिभावो युक्तः त.प.१२२ख/६९५.
yul du 'gyur
= {yul du 'gyur ba/}
yul du 'gyur ba
• क्रि. विषयीभवति — {don gang kho na mig gi yul du 'gyur ba de kho na dmigs la} य एव हि चक्षुषो विषयीभवत्यर्थः स उपलभ्यते त.प.१८४ख/८३०; • सं. विषयीभावः — {de yang de ltar ma yin te/} {'brel pa med par yul du 'gyur ba nyid mi 'thad pa'i phyir te} तच्च नैवम्; सम्बन्धव्यतिरेकेण विषयीभावानुपपत्तेः त.प.१८४ख/८३०.
yul du rgyu
= {yul rgyu ba/}
yul du rgyu ba
= {yul rgyu ba/}
yul du gtogs pa
वि. विषयगतः — {phyi rol gyi don du smra ba gang dag rnam pa ni yul du gtogs pa nyid yin gyi rnam par shes par gtogs pa ni ma yin par brjod pa dag la klan ka 'di yin gyi} एतच्च बाह्यार्थवादिनां चोद्यम्, ये विषयगतमेवाकारं वर्णयन्ति न विज्ञानगतम् त.प.१८५क/८३१.
yul du gnas pa
= {yul na gnas pa/}
yul du byas
= {yul du byas pa/}
yul du byas pa
• वि. विषयीकृतः — {gang zhig tshad ma lnga dang bral ba'i rang bzhin dngos po med pa'i tshad mas yul du byas pa'i rang bzhin de ni mkhas pa rnams kyis med pa'i spyod yul du 'jug pa yin te} यः प्रमाणपञ्च– कविरहस्वभावाभावप्रमाणविषयीकृतविग्रहः स विदुषामभावव्यवहारगोचरतामेवावतरति त.प.२५९क/९८८; त.प.८ख/४६३; • सं. विषयीकृतिः — {gal te der ni tshad min gnyis/} /{dogs pa 'jug par 'gyur ba na/} /{'khrul pas de yi yul byas pas/} /{tshad ma nyid du nges mi 'gyur//} अप्रमाणद्वयाशङ्का यदि वर्तेत तत्र तु । प्रामाण्यनिश्चयो न स्याद् भ्रान्त्या तद्विषयीकृतेः ।। त.स.१०७क/९३७.
yul du byed
= {yul du byed pa/}
yul du byed pa
• क्रि. विषयीकरोति— {re zhig mngon sum ma skyes pa ni sngon po la sogs pa'i bdag nyid yul du byed pa ma yin la} न तावदनुत्पन्नं प्रत्यक्षं नीलाद्यात्मानं विषयीकरोति त.प.८ख/४६३; विषयीक्रियते — {de ltar na des gzhan gyi rgyud la 'du ba'i blo'i chos yul du byed pa ma yin no//} अतो न तेन परसन्तानसमवायिनो बुद्धिधर्मा विषयीक्रियन्ते त.प.२६७ख/१००४; • सं. विषयीकरणम्— {yul du byed na de nyid thams cad mkhyen pa yin pa'i phyir mi spang ngo //} विषयीकरणे वा स एव सर्वज्ञ इत्यप्रतिक्षेपः त.प.२८०क/१०२७; {gang phyir de dag thams cad kyi/} /{bdag nyid yul byed las gzhan pa'i/} /{sgra dang shes pa gzhan der ni/} /{rnam grangs pa nyid thob par 'gyur//} यतः सर्वात्मना ताभ्यां विषयीकरणात् परम् । शब्दज्ञानान्तरं तत्र पर्यायत्वं प्रयास्यति ।। त.स.४१ख/४२३.
yul du byed par 'gyur ba
क्रि. विषयीक्रियेत — {gang la dran pas yul du byed par 'gyur ba thams cad mkhyen pa ma yin pa 'ga' zhig gis skyes bu thams cad la yod pa'i sems rnams nyams su myong ba yang ma yin la} न च सर्वनरसन्तानवर्तीनि चेतांसि केनचित् (अ भो.पा.)– सर्वविदानुभूतानि, यतः स्मरणेन विषयीक्रियेरन् त.प.२८१ख/१०२९.
yul du ma byas
= {yul du ma byas pa/}
yul du ma byas pa
वि. अविषयीकृतः — {lung gi don spyi la sogs pa gang yin pa de ni dbang po'i yul las 'das pa dang mngon sum dang rjes su dpag pa gnyis kyis yul du ma byas pa} तस्यागमस्य योऽर्थोऽतीन्द्रियः प्रत्यक्षा– नुमानाभ्यामविषयीकृतः सामान्यादिः न्या.टी.८३ख/२२७.
yul bdag po
= {yul gyi bdag po/}
yul 'dab
विषयपर्यन्तः — {de nas re zhig na ko sa la'i rgyal po gsal rgyal de'i yul 'dab tu song nas phru ma btab ste 'dug go//} यावद्राजा प्रसेनजित्कौशलः स्वविषयपर्यन्तं गत्वा काष्ठवाटं बद्ध्वाऽवस्थितः अ.श.२१०ख/१९४.
yul 'dam bu tshal
ना. नाडकन्था, प्रदेशः — {de'i tshe yul 'dam bu tshal gyi skye bo mang po la mi nad byung ste} तस्मिंश्च समये नाडकन्थायां महाजनमरको बभूव अ.श.४१क/३६; द्र. {'dam bu'i tshal/}
yul na 'khod pa
वि. विषयनिवासी — {yul na 'khod pa thams cad ni nyin gcig bzhin} सर्वेषां विषयनिवासिनां दिवसे दिवसे अ.श.९०ख/८१.
yul na 'dug pa
• वि. देशे सन्निहितः — {de'i yul na 'dug pa'i rang bzhin gang yin pa de ni} तद्देशे सन्निहितः स्वभावो यस्य तत् न्या.टी.८४ख/२२९; • सं. देशसन्निहितता — {de bas na spyi ni 'brel pa can de'i rjes su 'jug pa'i yul can de'i yul na 'dug pa yin no//} ततस्तत्सम्बन्धित्वानुबन्धिनी तद्देशसन्निहितता सामान्यस्य न्या.टी.८४ख/२२९.
yul na gnas
= {yul na gnas pa/}
yul na gnas pa
• वि. विषयवासी — {rigs kyi bu nga'i yul na gnas pa'i sems can 'di dag kyang phal cher srog gcod pa byed pa} इमे च कुलपुत्र मद्विषयवासिनः सत्त्वाः यद्भूयसा प्राणातिपातिनः ग.व्यू.२६क/१२३; विषये निवासी — {bdag ni rgyal po 'di'i yul na gnas pa ma yin pa} नाहमस्य राज्ञो विषये निवासी वि.व.१३६क/१.२५; राष्ट्रनिवासी — {chad pa dang} … {khong sgril dang gnod pa sna tshogs kyis yul na gnas pa'i skye bo rnams la rtag tu skrag par byed do//} नित्यं दण्डन…निगडोपरोधैः राष्ट्रनिवासिनं त्रासयति वि.व.२०३क/१.७७; देशस्थः — {gal te gzugs can ma yin pa rnams kyang yul na gnas par 'gyur na} अरूपित्वेऽपि देशस्थो यदि स्यात् ज्ञा.सि.५१ख/१३४; {thub mtshan yul na gnas pa dang /} /{gsal la rdzogs pas 'phags pa yin//} देशस्थोत्तप्तपूर्णत्वैर्लक्षणातिशयो मुनेः । अभि.को.१०ख/३.९७; प्रदेशस्थः — {yul na gnas gyur} प्रदेशस्थो भवेत् ज्ञा.सि.४१ख/१०५; देशे सन्निहितः — {de'i yul na gnas pa yin no//} तद्देशे सन्निहितं भवति न्या.टी.८४ख/२३१; विषयस्थः — {myur du bskor ba la sogs pa ni yul la gnas pa yin te} आशुनयनानयनादयो विषयस्थाः न्या.टी.४२ख/५५; • सं. देशवासः — {mi ni gzhan gyi yul na gnas bla yi/} /{rang gi yul na zil gnon gnas pa min//} वरं नरस्य परदेशवासो न तु स्वदेशे परिभूतवासः । वि.व.१२ख/२.८३; {tshigs su bcad pa 'dis ni mthun pa'i yul du gnas pa ston to//} अनेन श्लोकेन प्रतिरूपदेशवासं दर्शयति सू.व्या.१८७क/८४.
yul na gnod pa byed
= {yul na gnod pa byed pa/}
yul na gnod pa byed pa
वि. देशकण्टकः — {gang dang gang tshul dang bka' khrims las 'gal bar byed cing nga'i bka' gcog pa de dang de dag} … {rang gi rigs la gnod pa dang yul na gnod pa byed pa dag} यं यं…शीलमर्यादातिवर्तिनमस्मदाज्ञां परिभवन्तम्, तं तं स्वकुलपांसनं देशकण्टकम् जा.मा.६३क/७२.
yul na mi gnas
= {yul na mi gnas pa/}
yul na mi gnas pa
वि. अदेशस्थः — {'das pa dang ma 'ongs pa dang rnam par rig byed ma yin pa dang chos gzugs can ma yin pa rnams ni yul na mi gnas zhes bya bar nges pa yin no//} अतीतानागताविज्ञप्त्यरूपिणो हि धर्मा अदेशस्था इति नियमः अभि.भा.१०९क/३८३.
yul na med pa
वि. निर्विषयी — {'di ltar nga yi yul ni dbyen spyo ba'i/} /{dbul ba ci nas yul na med par 'gyur//} इतीयमस्मद्विषयोपतापिनी दरिद्रता निर्विषयी यथा भवेत् ।। जा.मा.६४क/७४.
yul nas phyung
= {yul nas phyung ba/}
yul nas phyung ba
वि. निर्वासितः — {tha mal dgra bo yul nas phyung yang ni/} /{yul gzhan dag tu gnas shing yongs bzung nas//} निर्वासितस्यापि तु नाम शत्रोर्देशान्तरे स्थानपरिग्रहः स्यात् । बो.अ.१०क/४.४५; {bdag gi sems las yul phyung na/} {nyon mongs pa'i dgra 'di gang du song nas gnas par byed pa} मम चित्तान्निर्वासितः असौ क्लेशरिपुः कुत्र गत्वा अवस्थानं कुर्यात् बो.प.८६क/४७.
yul gnod
= {yul gnod pa/}
yul gnod pa
देशावष्टम्भः — {'jug pa'i rgyu nyid ni 'byung ba rnams bsal nas rgyur byas pa'i gzugs la logs shig tu yul gnod pa'i mthu med pa'i phyir ro//} वृत्तिहेतुत्वं भूतानि प्रत्याख्यायोपादायरूपस्य पृथ– ग्देशावष्टम्भसामर्थ्याभावात् अभि.स.भा.३ख/३.
yul rnam chad
= {yul rnam par chad pa/}
yul rnam par chad pa
देशविच्छेदः — {mtshan nyid mi mthun mi mthun phyogs/} /{yul rnam chad dang dus kyis te/} /{'byung dang tshul khrims phyogs dang ni/} /{dus gnyis ring ba nyid lta bu'o//} वैलक्षण्याद् विपक्षत्वाद् देशविच्छेदकालतः । भूतशीलप्रदेशाध्वद्वयानामिव दूरता ।। अभि.को.१८क/५.६२; {gal te sgra thams cad du song ba yin na ji ltar 'di bum pa la sogs pa bzhin du yul rnam par chad par sna tshogs pa nyid du dmigs te} ननु च यदि सर्वगतः शब्दः, कथमस्य घटादेरिव देशवि– च्छेदे नानात्वमुपलभ्यते त.प.१४७ख/७४६.
yul sna tshogs su 'gro ba
वि. नानादेशगामी — {des ni yul sna tshogs su 'gro ba'i shing yongs su bcad pa yin la} नानादेशगामी हि वृक्षस्तेन परिच्छिन्नः न्या.टी.४०ख/४६.
yul po che
पट्टनम् — {de nas re zhig na des} ( {grong dang} ) {grong rdal dang yul 'khor dang rgyal po'i pho brang dang yul po che de dag mthong nas rgya mtsho chen po'i 'gram du phyin to//} यावदसौ ग्रामनिगमराष्ट्रराजधानीपट्टनान्यवलोकयन् समुद्रतीरमनुप्राप्तः अ.श.१००ख/९०.
yul dpon
विषयपतिः म.व्यु.३७०९ (६२क).
yul sprul pa
विषयनिर्माणम् — {sprul pa'i rdzu 'phrul gang zhe na} … {de yang lus sprul pa dang ngag sprul pa dang yul sprul pa rnam pa du ma yod de} नैर्माणिकी ऋद्धिः कतमा…सा चानेकविधाकायनिर्माणं वाङ्निर्माणं विषयनिर्माणं च बो.भू.३५क/४४; {phyi'i yul sprul pa dang yongs su bsgyur ba dang byin gyis rlob pa'i mnga' phun sum tshogs pa} बाह्यविषयनिर्माणपरिणामाधिष्ठानवशित्वसम्पत् अभि.भा.५८क/१०९७.
yul phyung
= {yul nas phyung ba/}
yul phyogs
प्रदेशः — {'on kyang rdul phra rab tsam gyi yul phyogs su phyin pa yang med pa'i phyir skad cig ma la bya ba ga la yod} अपि तु परमाणुमात्रप्रदेशसंक्रमणमपि नास्तीति कुतः क्षणिकस्य क्रिया त.प.२८८ख/२८९; देशः — {yul phyogs 'dir yang khyod kyi yon tan gzhis/} /{slan chad 'di ltar phongs par yong mi 'gyur//} देशोऽप्ययं त्वद्गुणसंश्रयेण भूयश्च नैवंभविताऽऽर्तिवश्यः ।। जा.मा.८८ख/१०१; मि.को.१३८क; उद्देशः — {spring yig dang lag yig dang /} {yul phyogs dang brda dang mtshan ma rnams ni tshig nyid dang 'dra'o//} वाक्त्वं लिपिहस्तमुद्रोद्देशं सङ्केते निमित्तानाम् वि.सू.२०ख/२४.
yul phran
कुल्या — {chu klung gi pha rol tu brgal ba la'o//} {lag rkyal dag gis pha rol tu phyin na'o//} {mdun rol du ni sbom po'o//} {yul phran gyi pha rol du ni nyes byas so//} न– दीपारसन्तरणे । पारप्राप्तौ बाहुभ्याम् । स्थूलमर्वाक् । दुष्कृतं कुल्यापारस्य वि.सू.५१क/६४.
yul byas
= {yul du byas pa/}
yul byas pa
= {yul du byas pa/}
yul byed
= {yul du byed pa/}
yul byed pa
= {yul du byed pa/}
yul dbus
मध्यदेशः, भारतवर्षस्य मध्यमदेशः — {de nas yul dbus nas tshong pa dag cig lho phyogs su song ba} अथ मध्यदेशाद् वणिजो दक्षिणापथं गताः अ.श.२३९ख/२२०; {yul dbus kyi mtshams so//} {shar du ni li kha ra shing 'phel gyi mdun gyi nags li kha ra'i shing tshang tshing can zhes bya'o//} … {nub tu ni bram ze'i grong ka ba dang nye ba'i ka ba zhes bya'o//} मर्यादा मध्यदेशस्य । पूर्वेण पुण्ड्रकच्छो नाम दावः पुरतः पूर्णवर्धनस्य…पश्चिमेन स्थूणोपस्थूणौ ब्राह्मणग्रामकौ वि.सू.७४क/९१; {yul dbus ma d+h+ya ma dang ni//} मध्यदेशस्तु मध्यमः अ.को.१५०ख/२.१.७; मध्यश्चासौ देशश्च मध्यदेशः अ.वि.२.१.७; आर्यायतनम् — {'di ltar 'di na la la snga ma bzhin du gong du skyes bu dam pa'i bar dag 'gro ba'i yul dbus kyi mi rnams su skyes pa yin te/} {de ni yul dbus su skyes pa zhes bya'o//} यथापीहैकत्यो मध्येषु (ज)नपदेषु प्रत्याजातो भवति पूर्ववद्यावद्यत्र गतिः सत्पुरुषाणामियमुच्यते आर्यायतने प्रत्याजातिः श्रा.भू.३ख/५.
yul dbus skyes
मागधः — मागधः, ओ धाः {slong mo mkhan nam yul dbus skyes} मि.को.४९क ।
yul ma yin
= {yul ma yin pa/}
yul ma yin pa
• सं. १. अविषयः — {mngon sum gyi yul ma yin pa rtags 'ga' zhig las skyes pa las kyang yod pa'i tha snyad du 'gyur la} प्रत्यक्षाविषये तु स्याल्लिङ्गजाया अपि कुतश्चित् सद्व्यवहारः वा.न्या.३२८ख/२३; {'jig rten pa'i/} /{sgom pa la sogs yul ma yin//} अविषयः…लौक्यादिभावनायाः र.वि.११७ख/८४; {tshe dang ldan pa kun dga' bo 'di ni nga rgyal can rnams kyi yul ma yin rtogs pa ma yin pas} अगतिरत्रायुष्मन् आनन्द अधिमानिकानामविषयः सु.प.३३क/१२; न विषयः — {don dam pa na sbrul ni spang bar bya ba yin pa'i yul ma yin te} न परमार्थतः सर्पः परिहारविषयः प्र.अ.१२८क/१३७; {gal te dbang po'i rnam rig ni/} /{gzung ba'i cha ni rgyur gyur na'ang /} /{de ni de ltar mi snang bas/} /{dbang po bzhin du de yul min//} यद्यपीन्द्रियविज्ञप्तेर्ग्राह्यांशः कारणं भवेत् । अतदाभतया तस्या नाक्षवद्विषयः स तु ।। त.प.१३०क/७११ २. अदेशः — {'dod pas log par g}.{yem pa'i gzhi ni spyod yul ma yin pa'i bud med dang /} {spyod yul yin yang yan lag ma yin pa dang yul ma yin pa dang dus ma yin pa dang tshod ma zin pa dang rigs ma yin pa dang pho dang ma ning thams cad do//} काममिथ्याचारस्य वस्त्वगम्या स्त्री, गम्या वाऽनङ्गादेशाकालेष्वमात्रायुक्ताभ्यां च सर्वश्च पुमान्नपुंसकं च अभि.स.भा.४६क/६३ । ३. अविषयत्वम्— {nyan thos dang rang sangs rgyas dang mu stegs can gyi rnal 'byor la rnal 'byor pa thams cad kyi yul ma yin pa'i phyir} अविषयत्वाच्च सर्वश्रावकप्रत्येकबुद्धतीर्थ्ययोगयोगिनाम् ल.अ.१४३क/९०; अगोचरत्वम् — {rtog ge'i yul ni min phyir dang //} तर्कस्यागोचरत्वतः र.वि.११८ख/८७; • द्र.— {rtog ge'i yul ma yin} अतर्कगम्यम् सू.अ.१३३ख/७.
yul ma lus pa
=(?)पा. अशेषविषयगमः, बोधिसत्त्वविमोक्षविशेषः — {yul ma lus pa zhes bya ba'i byang chub sems dpa'i rnam par thar pa rab tu 'thob bo//} अशेष– विषयगमं च नाम बोधिसत्त्वविमोक्षं प्रतिलभते द.भू.२६७क/५९.
yul mi
जनपदः — {de rnams gtum pa/} {gzu lums can/} {rtsub pa yin pas tshul ma yin pas yul mi rnams la gnod pa byed par 'gyur ro//} एते चण्डा रभसाः कर्कशा जनपदाननयेन व्यसनमापादयिष्यन्ति वि.व.१९८क/१.७१; {yul gyi mi dang blon po dang zham ring ba dang gzhon nu dang rgyal phran dang} जनपदामात्यपुरोहितकुमार– कोट्टराजानः ग.व्यू.२४५क/३२७; जानपदः — {rgyal po dang blon po dang grong rdal gyi mi dang yul mi dang pho brang 'khor gyi mi thams cad dga' bar gyur te} राजा सामात्यनैगमजानपदः सर्वे च नागराः सुप्रसन्नाः अ.श.४६क/४०; {gzhan rgyal po rnams dang blon po chen po rnams dang bram ze rnams dang khyim bdag rnams dang grong rdal pa rnams dang yul gyi mi rnams dang phyug po rnams dang} परैश्च राजभिः राजमहामात्रैर्ब्राह्मणैर्गृह– पतिभिर्नैगमैर्जानपदैर्धनिभिः बो.भू.१२४ख/१६०.
yul mi snang ba can
वि. अदृश्यदेशः — {ring ba ni yul mi snang ba can no//} {nye ba ni yul snang ba can no//} दूरमदृश्यदेशम् । अन्तिकं दृश्यदेशम् अभि.भा.३५ख/५८.
yul mi med pa
विजनपदः — {rab 'byor 'di lta ste dgon pa dang bas mtha' dang yul mi med pa dang} … {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po'i dben pa'o zhes nga mi smra'o//} न चाहं सुभूते बोधिसत्त्वस्य महासत्त्वस्य एवंविधं विवेकं वदामि, यदुत आरण्यकानि प्रान्तानि…विजनपदानि अ.सा.३४४क/१९४.
yul min
= {yul ma yin pa/}
yul mi'i skad
जनपदभाषा — {nges pa'i tshig so so yang dag par rig pa la yul mi'i skad ces bya ba ni/} {yul so so bas ji ltar rang rang gis gzhan dang gzhan ming gzhan gyi tha snyad 'dogs pa'o//} निरुक्तिप्रतिसंविज्जनपदभाषायामिति प्रतिविषयं यथास्वमन्योन्यसंज्ञान्तरानुव्यवहारे अभि.स.भा.९५क/१२८.
yul med
= {yul med pa/}
yul med can
वि. निर्विषयः — {sems kyis yul med can rigs te/} /{des na 'khrul pa skye mi 'gyur//} चेतो निर्विषयं वेत्ति तेन भ्रान्तो न जायते ।। त.स.१३१क/१११७.
yul med pa
• वि. निर्विषयः — {yul med pa'i shes pa ni 'ga' yang yod pa ma yin no//} निर्विषयो न कश्चित् प्रत्ययोऽस्ति त.प.३३०ख/३७६; अविषयः — {de min ngo bo de dngos nyid/} /{shes phyir ji ltar yul med min//} अतद्रूपे च ताद्रूप्यज्ञानं नाविषयं कथम् ।। त.स.९०ख/८२०; अगोचरः — {gang phyir de la'ang rgyu med de/} /{shes pa de ni yul med min//} तदप्यकारणं यस्मान्नैव ज्ञानमगोचरम् । त.स.२३क/२४५; • सं. १. विषयासम्भवः — {yul med par ni thog med kyi/} /{bag chags las ni byung ba can//} विषयासम्भवेऽनादिवासनामात्रभाविनी । प्र.अ.१४१ख/१५१; विषयायोगः — {bya ba yi ni yul med pas/} /{nus pa dang ni mi ldan phyir//} कर्तव्यविषयायोगे सामर्थ्यस्याप्ययोगतः ।। त.स.९५क/८३९; विषयाभावः — {rtogs pa'i yul med pa las} प्रतिवि– बुद्धविषयाभावात् ल.अ.८९ख/३६ २. निर्विषयत्वम् — {'on kyang shes pa rnam pa med par smra ba'i phyogs khas blangs nas shes pa'i yul med pa 'di brjod de} किन्तु अभ्युपगम्य निराकारज्ञानवादिपक्षमेतद् विज्ञानस्य निर्विषयत्वमुच्यते त.प.१८०क/८२१.
yul med pa can
वि. निर्विषयः — {sangs rgyas pa rnams bzhin du gzhan gyi ltar na don dam par rjes su dpag pa yul med pa can ni ma yin te} न हि बौद्धानामिव परेषां निर्विषयं परमार्थतोऽनुमानम् त.प.२०क/४८६.
yul med pa nyid
१. निर्विषयत्वम् — {der shes pa thams cad don med pa kho nar skye ba'i phyir yul med pa nyid yin te} तत्र सर्वविज्ञानानामर्थमन्तरेणैवोत्पत्तेर्निर्विषयत्वम् त.प.२३९क/९४९ २. अविषयमेव — {ma rig pa'i dbang gis yul med pa nyid du yang dag pa ma yin pa'i rnam pa ston par byed pa'i shes pa 'khrul pa skye ba 'ba' zhig tu zad do//} केवलमविद्यावशादविषयमेवाभूताकारोपदर्शकं ज्ञानं भ्रान्तं जायते त.प.१२४ख/६९८.
yul tsam pa
ना. चम्पा, नगरम् — {nga bdag kyang /} /{yul ni tsam par skyes pa ste//} चम्पायां हं समुत्पन्नः ल.अ.१८८ख/१५९; = {tsam pa/}
yul tshong pa
ओक्करिकः — {bu khyod kyi pha ni sngon yul tshong pa byed byed kyis} पुत्रक पिता ते ओक्करिक आसीत् अ.श.९९ख/८९; {des yul tshong ba'i las btang ste spos kyi tshong byas so//} तेनौक्करि(क)त्वं त्यक्त्वा गान्धिकापणो व्यवस्थापितः अ.श.९९ख/९०.
yul tshong pa gyis shig
क्रि. ओक्करिकत्वं कुरु — {khyod kyi pha spos kyi tshong pa byed byed do//} {khyed kyang 'dod na yul tshong pa gyis shig} पिता ते गान्धिकापणिक आसीत् । आकाङ्क्षमाणः त्वमोक्करिकत्वं कुरु अ.श.९९ख/८९.
समानदेशवृत्तित्वम् — {yul mtshungs par ni gnas pa na/} /{legs par byas la khyad med phyir//} समानदेशवृत्तित्वात् संस्कारस्याविशेषतः ।। त.स.७९क/७३३.
yul 'dzin pa
विषयग्रहणम् — {yul snang bar gyur pa dang rgyu yid la byed pa yod kyang yul 'dzin pa med par mthong la/} {yang yod par mthong ba ste} सत्येव वाऽऽभासप्राप्ते विषये मनस्कारे च कारणे विषयग्रहणस्याभावो दृष्टः, पुनश्च भावः अभि.भा.८२क/११९०.
yul zhig
देशोत्सादः — {yang na yul zhig rigs rgyud ni/} /{chad pa'i ngo bor rab thim yin//} देशोत्सादकुलोत्सादरूपो वा प्रलयो भवेत् । त.स.८३क/७६५; त.स.९७ख/८६७.
yul gzhan
१. अन्यदेशः — {'jig rten pha rol yul gzhan sogs/} /{de ltar de na kho bo smra//} परलोकोऽन्यदेशादिस्तथाऽत्रास्माभिरुच्यते ।। त.स.६८ख/६३७; {yul gzhan nas 'ongs pa} अन्यदेशादागमनम् त.प.३०४ख/३२२; {gdon mi za bar yul gzhan du 'pho bar 'gyur ro//} नियतमन्यदेशं संक्रान्तिं करिष्यति अ.श.४६ख/४०; देशान्तरम् — {des zong thogs te yul gzhan zhig tu song ba} स पण्यमादाय देशान्तरं गतः वि.व.१६६ख/१.५६; {de la me lce la sogs pa'i cha shas rnams myur ba myur bar yul gzhan du 'gro ba yin gyi} तत्र हि ज्वालादेरवयवाः शीघ्रं शीघ्रं देशान्तरं व्रजन्ति त.प.२०९क/८८७; {dus gzhan dang skyes bu gzhan dang yul gzhan dang gnas skabs gzhan la yang gnod pa med pa'i shes par 'gyur ba yin no//} कालान्तरे पुरुषान्तरे देशान्तरेऽवस्थान्तरे वा पुनरव्यपदेश्यप्रत्ययो भवति त.प.१३४ख/७१९; अन्यः विषयः — {nye bar 'dogs pa ni gsum yod na 'gyur gyi} … {don gyi dngos dang de dang 'dra ba'i yul gzhan dang de gnyi ga dang 'dra ba ste} उपचारो हि त्रिषु भवति…मुख्यपदार्थे तत्सदृशेऽन्यस्मिन् विषये तयोश्च सादृश्ये त्रि.भा.१४८ख/३२; विषयान्तरम् — {'byung bar 'gyur ba'i don dang yul gzhan don du gnyer ba ni tshad ma dang tshad ma ma yin pa'i tshol ba dang du len to//} भाव्यर्थविषयान्तरप्राप्त्यर्थी हि प्रमाणा– प्रमाणान्वेषणापरः प्र.अ.४क/५; {de ni ste mngon du gyur pa'i don rig pa bar med pa ste/} {yul gzhan la yengs pa'i sems dang dus mtshungs par gsal bar nyams su myong la} तदित्यभिमुखीभूतार्थसंवेदनं निरन्तरविषयान्तरासक्तचित्तसमकालं स्पष्टमनुभूयते त.प.७क/४५९; अन्यः जनपदः — {yul gzhan dag na 'di lta bu'i gding ba dang dgab pa} अन्येषु जनपदेष्विदमेवंरूपमास्तरणं प्रत्यास्तरणम् वि.व.३६८ख/२.१६७ २. वैदेश्यम् — {des na/} {gtso bo lus yul gzhan phyir te/} {yul tha dad pa'i phyir} तेन प्रधानस्य देहस्य वैदेश्याद् भिन्नदेशत्वात् त.प.१४४ख/७४१.
yul gzhan du gnas pa
= {yul gzhan na gnas pa/}
yul gzhan du gnas par gyur pa nyid
देशान्तरस्थता — {yul gzhan du gnas par gyur pa nyid yin na yang rung ba mi nyams so//} न देशान्तरस्थतायां विकल्पस्य ध्वंसः वि.सू.७३ख/९०.
yul gzhan na gnas
= {yul gzhan na gnas pa/}
yul gzhan na gnas pa
वि. देशान्तरस्थः — {yul gzhan gnas par 'dzin pa yang yul gzhan gnas pa la tshad ma ma yin te} देशान्तरस्थग्राहि च न देशान्तरस्थे प्रमाणम् न्या.टी.३८ख/२५; {'ga' zhig ni 'di na 'dug pa nyid dus gcig gi tshe kho nar bdag nyid yul gzhan na gnas par rmi lam du dmigs pa yin no//} कश्चिदिहस्थ एकदैव देशान्तरस्थमात्मानमुपलभते स्वप्ने प्र.अ.८२क/९०.
yul gzhan na gnas par 'dzin pa
वि. देशान्तरस्थग्राही — {yul gzhan gnas par 'dzin pa yang yul gzhan gnas pa la tshad ma ma yin te} देशान्तरस्थग्राहि च न देशान्तरस्थे प्रमाणम् न्या.टी.३८ख/२५.
yul gzhan gnas
= {yul gzhan na gnas pa/}
yul gzhan la 'pho ba
विषयान्तरसञ्चारः — {de lta na ni yul gzhan la 'pho bar mi 'gyur te/} {'di ltar/} {blo snga ma snga ma shes pa phyi ma phyi ma'i yul kyi ngo bos nye bar len pa'i rgyu yin pa nyid kyis nye ba nyid du rnam par gzhag pa'i nye bar brjod pa de 'dra ba spangs nas ji ltar mi nye ba'i don 'dzin par byed pa yin} एवं हि विषयान्तरसञ्चारो न प्राप्नोति, तथा हि—पूर्वपूर्वा बुद्धिरुत्तरोत्तरस्य ज्ञानस्य विषयभावेनावस्थिता प्रत्यासन्ना चो– पादानकारणतया तां तादृशीमन्तरङ्गिकां त्यक्त्वा कथं च बहिरङ्गमर्थं गृह्णीयात् त.प.११९क/६८९.
yul gzhan song ba
वि. देशान्तरगतः — {zhang po yul gzhan song ba dag/} /{dus kyis yang dag 'ongs par gyur//} देशान्तरगतः काले मातुलः समुपाययौ ।। अ.क.८९ख/९.३८; प्रोषितः — {bu khyod la 'os 'ga' zhig ni/} /{bdag po yul gzhan song ba yod//} अस्ति वत्स त्वदुचिता काचित्प्रोषितभर्तृका ।। अ.क.२३३ख/८९.१४८.
yul yul du gyur pa
वि. मङ्गुभूतः मि.को.१२९क ।
yul yul por gyur pa
वि. मङ्गुभूतः म.व्यु.७१२२.
yul yul bar gyur pa
वि. मङ्गुभूतः म.व्यु.७१२२ (१०१ख).
yul yongs su chad pa
परिच्छिन्नविषयः — {yul yongs su chad pa'i dmigs pa zhes bya ba ni/} {rnam par shes pa tshogs lnga po dag gi dmigs pa ste} परिच्छिन्नविषयालम्बनतः पञ्चानां विज्ञानकायानामालम्बनम् अभि.स.भा.२९क/४०.
yul yongs su ma chad pa
अपरिच्छिन्नविषयः — {yul yongs su ma chad pa'i dmigs pa zhes bya ba ni yid kyi rnam par shes pa'i dmigs pa ste} अपरिच्छिन्नविषयालम्बनतः मनोविज्ञानस्यालम्बनम् अभि.स.भा.२९क/४०.
yul yod
वि. सद्विषयः — {dus rnams kun tu yod gsungs phyir/} /{gnyis phyir yul yod phyir 'bras phyir/} /{de yod smra ba'i phyir thams cad/} /{yod par smra bar 'dod} सर्वकालास्तितोक्तत्वात् द्वयात् सद्विषयात् फलात् । तद– स्तिवादात् सर्वास्तिवादा इष्टाः अभि.को.१६ख/५.२५.
yul yod pa
= {yul yod/}
yul yod pa nyid
सद्विषयत्वम् — {blo thams cad kyi yul yod pa nyid du rnam par gzhag na} … {brtag pa ste dpyod pa dang the tshom du yang ga la 'gyur} सर्वबुद्धीनां सद्विषयत्वे व्यवस्थाप्यमाने कुतोऽस्य विमर्शः विचारः सन्देहो वा स्यात् अभि.स्फु.११९ख/८१६.
yul ring po
दूरदेशः — {lha gcig yul gzhan ring po nas/} /{bdag po'i khrims ldan su zhig 'ongs//} दूरदेशान्तराद् देव प्राप्ता काऽपि पतिव्रता । अ.क.२६८ख/३२.४२.
yul la dga' ba
विषयरतिः — {ji ltar tshangs rtag gzhal yas khang nas mi g}.{yo 'dod khams zhugs pa de/} /{lha rnams kyis mthong de mthong de yang yul la dga' ba spong byed ltar//} यद्वद् ब्रह्मा विमानान्न चलति सततं कामधातुप्रविष्टं देवाः पश्यन्ति चैनं विषयरतिहरं दर्शनं तच्च तेषाम् । र.वि.१२५ख/१०७; द्र. {yul gyi dga' ba/}
yul la mngon par chags pa
विषयाभिनिवेशः — {rang gi sems snang ba'i yul la mngon par chags pas} … {sems 'dus pa 'byung ste} स्वचित्तदृश्यविषयाभिनिवेशाच्चित्तकलापः प्रवर्तते ल.अ.१०६क/५२.
yul la bsnyon pa
विषयनिह्नुतिः — {'dod ldan gyis ni gzhan la de/} /{bsil ba khas blangs bdag nyid la/} /{tsha ba nyid du rab bstan phyir/} /{'di ni yul la bsnyon pa 'o//} शैशिर्यमभ्युपेत्यैव परेष्वात्मनि कामिना । औष्ण्यप्रदर्शनात्तस्य सैषा विषयनिह्नुतिः ।। का.आ.३३२क/२.३०३.
yul la thogs pa
विषयप्रतिघातः — {yul la thogs pa ni mig la sogs pa yul can rnams gzugs la sogs pa yul rnams la thogs pa ste} विषयप्रतिघातश्चक्षुरादीनां विषयिणां रूपादिषु विषयेषु अभि.भा.४०क/८०.
yul la gnas
= {yul na gnas pa/}
yul la gnas pa
= {yul na gnas pa/}
yul la rnam par rtog pa
विषयविकल्पः — {yul la rnam par rtog pa'i rgyu las byung ba} विषयविकल्पहेतुकम् ल.अ.६९ख/१८.
yul la rnam par rtog pa'i rgyu las byung ba
वि. विषयविकल्पहेतुकम् — {blo gros chen po dngos po so sor rnam par rtog pa'i rnam par shes pa ni yul la rnam par rtog pa'i rgyu las byung ba dang thog ma med pa'i dus kyi spros pa'i bag chags kyi rgyu las byung ba'o//} वस्तुप्रतिविक– ल्पविज्ञानं च महामते विषयविकल्पहेतुकमनादिकालप्रपञ्चवासनाहेतुकं च ल.अ.६९ख/१८.
yul la rnam par lta ba
पा. देशविलोकितम्, महाविलोकितभेदः — {dge slong dag de ltar byang chub sems dpa' dga' ldan gyi gnas dam pa na 'dug pa ni rnam par blta ba chen po bzhi la rnam par lta ste} … {dus la rnam par lta ba dang gling la rnam par lta ba dang yul la rnam par lta ba dang rigs la rnam par lta ba'o//} इति हि भिक्षवो बोधिसत्त्वस्तुषितवरभवनस्थितश्चत्वारि महाविलोकितानि विलोकयति स्म…कालविलोकितं द्वीपविलोकितं देशविलोकितं कुलविलोकितम् ल.वि.१२ख/१४.
yul la rnam par rig pa
पा. विषयविज्ञप्तिः, विज्ञानपरिणामभेदः — {gyur pa rnam pa gsum po de dag ni rnam par smin pa zhes bya ba dang rang sems pa zhes bya ba dang yul la rnam par rig pa zhes bya'o//} स एष त्रिविधः परिणामः—विपाकाख्यः, मननाख्यः विषयविज्ञप्त्याख्यश्च त्रि.भा.१४९ख/३५.
yul la mtshan mar 'dzin pa
विषयनिमित्तोद्ग्रहः — {'du shes ni 'du nas shes pa ste/} {yul la mtshan mar 'dzin pa'o//} संज्ञा संज्ञानं विषयनिमित्तोद्ग्रहः अभि.भा.६४ख/१८७.
yul la yod
= {yul la yod pa/}
yul la yod pa
वि. विषयगतः — ( {'khrul pa'i} ) {rgyu de ni yul la yod pa'o//} एतच्च विषयगतं विभ्रमकारणम् न्या.टी.४२क/५५.
yul la log par rtogs pa
पा. विषयविप्रतिपत्तिः, विप्रतिपत्तिभेदः — {yul la log par rtogs pa bsal nas 'bras bu la log par rtogs pa bsal ba'i phyir} विषय– विप्रतिपत्तिं निराकृत्य फलविप्रतिपत्तिं निराकर्तुमाह न्या.टी.४५ख/७९; {yul la log par rtogs pa ni spyi dngos por gyur pa bkag pa'i phyir la/} {dngos po'i yul can du 'dod pa'i mngon sum yang rang gi mtshan nyid las gzhan pa'i yul yod pa ma yin zhes bya ba'i shugs kyis bstan pa'i phyir} विषयविप्रतिपत्तिस्तु सामान्यस्य वस्तुभूतस्य निराकरणाद् वस्तुविषयत्वेनेष्टस्य प्रत्यक्षस्य नान्यः स्वलक्षणाद् विषयोऽस्तीति सामर्थ्यादुपदर्शितत्वात् त.प.२२ख/४९२.
yul las gyur pa
वि. वैषयिकः — {yul gyis kyang yul las gyur pa zhes bya ba ni reg pa'i zas te/} {yid du 'ong ba'i yul gyi gnas kyis reg pas lus la phan 'dogs pa'i phyir ro//} विषयतो वैषयिकः स्पर्शाहारः, इष्टविषयाधिष्ठानेन स्पर्शेनाश्रयानुग्रहणात् अभि.स.भा.३२ख/४५.
yul las 'da' ba
विषयात् समतिक्रामणम् — {mu stegs can rnams pham par byed pa/} {'khor ba'i yul las 'da' ba} पराजयस्तीर्थिकानाम्, समतिक्रामणं संसारविषयाद् ल.वि.२०३क/३०७.
yul las 'das pa
• पा. विषयतीर्णः, समाधिविशेषः— {yul las 'das pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} विषयतीर्णो नाम समाधिः म.व्यु.५८१ ( {yul las brgal ba zhes bya ba'i ting nge 'dzin} म.व्यु.१३ख); • द्र.— {dbang po'i yul las 'das pa'i phyir} अतीन्द्रियत्वाद् न्या.टी.८०क/२१४.
yul lugs
मर्यादा, अवधिः — {pra ma NaM ni gtan tshigs dang /} /{yul lugs bstan bcos sdom brtson tshad//} प्रमाणं हेतुमर्यादाशास्त्रेयत्ताप्रमातृषु । अ.को.२२१ख/३.३.५४; मर्यादा अवधिः । यथा—ग्रामयोरनयोः पर्वतः प्रमाणमिति अ.वि.३.३.५४.
yul shes pa
वि. देशज्ञः म.व्यु.२३८७ (४६क).
yul sa
अण्डम् — {tshangs pa'i yul sa dpal ldan dpral ba dag nas dbyangs kyis yongs su bskor ba'i thig le dkar po zag} ब्रह्माण्डे श्रीललाटे स्वरपरिकलितं श्वेतबिन्दुं स्रवन् वै वि.प्र.२३९क/२.४६; {tshangs pa'i yul sa'i tshad de rnam par gzhom pa'i don du} तद्ब्रह्माण्डमानविध्वंसनार्थम् वि.प्र.१६५क/१.१०.
yul sa 'dzin
ना. गान्धारः, देशः — {de nas de'i tshe yul sa 'dzin na grong me tog khur chen zhes bya ba zhig yod de} तत्र च समये गान्धारे पुष्पभेरोत्सो नाम ग्रामः अ.श.२८५क/२६१.
yul so sor rnam par rig pa
विषयप्रतिविज्ञप्तिः — {re zhig 'dir ji ltar} … {sa'i sra ba dang tshor ba'i myong ba dang rnam par shes pa'i yul so sor rnam par rig pa} इह…तद्यथा पृथिव्याः काठिन्यं वेदनाया विषयानुभवो विज्ञानस्य विषयप्रतिविज्ञप्तिः प्र.प.२०ख/२०.
yul srungs
दण्डवासिकः म.व्यु.३७४१ ( {yul srung} म.व्यु.६२ख).
yul srol
आधिः मि.को.४३ख ।
yul slo ma can
= {slo ma can/}
yul gsus po che
= {gsus po che/}
yus
स्थानम् — {'di bdag cag la mi bstan pa ni yus so//} स्थानेऽसौ न दर्शयत्यस्माकम् अ.श.२१५ख/१९८; द्र. {yus su byed pa/}
yus su byed pa
अधिकारः — {de nyid kyi phyir brtson 'grus de ni go rims bzhin du don chung ba dang don chen por 'dod de/} {rang gi don gyi yus su byed pa'i phyir dang /} {rang dang gzhan gyi don gyi skabs yin pa'i phyir ro//} अत एव यथाक्रमं वीर्यं तदल्पार्थं महार्थमिष्टम्, स्वार्थाधिकाराच्च स्वपरार्थाधिकरणत्वाच्च सू.व्या.२०९क/११२.
ye
अव्य. सर्वथा — {'khrul pa tsam du 'byung ba'i phyir ye med pa yang ma yin no//} न च सर्वथाऽभावः, भ्रान्तिमात्रस्योत्पादात् म.भा.२ख/१७.
ye mkhyen
= {rtsis pa} ज्ञानी मि.को.३१क ।
ye dag
वीध्रम् — {ye dag rang bzhin dri med don//} वीध्रं तु विमलार्थकम् अ.को.२१०क/३.१.५५; विशेषेण इन्धे वीध्रम् । ञिइन्धी दीप्तौ अ.वि.३.१.५५; मि.को.१०ख ।
ye med pa
सर्वथाऽभावः — {'khrul pa tsam du 'byung ba'i phyir ye med pa yang ma yin no//} न च सर्वथाऽभावः, भ्रान्तिमात्रस्योत्पादात् म.भा.२ख/१७; द्र.— {ci'i phyir de ye med pa nyid du mi 'dod ce na} किमर्थं पुनस्तस्याभाव एव नेष्यते म.भा.२ख/१७.
ye shes
• सं. १. ज्ञानम् [1] तत्त्वज्ञानम् — {sogs pa'i mtshan nyid ni rnam par shes pa'o/} /{bri ba'i mtshan nyid ni ye shes so//} उपचयलक्षणं विज्ञानम्, अपचयलक्षणं ज्ञानम् ल.अ.११७ख/६४; {'dir sems can thams cad kyi snying gi nang na gnas pa ni ye shes so//} {de yang gzhom du med pa'i sgra ste rtag tu nA da'i mtshan nyid do//} इह सर्वसत्त्वानां हृदयान्तर्गतं ज्ञानम्, तच्चानाहतध्वनिः सदा नादलक्षणः वि.प्र.१२७क/३.५४; {de phyir de yi bsgrub bya ru/} /{gyur pa'i ye shes rnam dpyad bya'i/} /{'di yis srin bu'i grangs mkhyen pa/} /{nged la 'gar yang nyer mkho med//} तस्मादनुष्ठेयगतं ज्ञानमस्य विचार्यताम् । कीटसंख्यापरिज्ञानं तस्य नः क्वोपयुज्यते ।। प्र.वा.१०८ख/१.३३; {rnam par smin pa de las bzlog/} /{bde ba'i ye shes za ba nyid//} विपाकं तद्विपर्यासं सुखज्ञानस्य भुञ्जनम् ।। हे.त.१७क/५४; {sangs rgyas pa rnams kyi ye shes ni sems can thams cad la snying rje'i bdag nyid can zhi ba'i las ston par byed pa'o//} शान्तकर्मदेशकं बौद्धानां ज्ञानं सर्वसत्त्वकरुणात्मकम् वि.प्र.२७३ख/२.९८; {rnam par bcad pa zla ba phyed pa'i rnam pa'o//} {thig le zlum po'o//} {ye shes rtse mo'i rnam pa'o//} विसर्गो अर्द्धचन्द्राकारो बिन्दुर्वृत्तो ज्ञानं शिखाकारम् वि.प्र.१५७क/१.५; भगः — {b+ha gaM ye shes skye gnas 'dod//} श्री.को.१७३क [2] = {stong pa} शून्यम् — {ye shes gzugs las so zhes pa stong pa'i gzugs las so//} ज्ञानबिम्बाच्छून्यबिम्बादिति वि.प्र.६७क/४.११९ [3] = {rdo rje} कुलिशम् — {nam mkha'i khams ni pad ma la/} /{b+ha ga zhes bya ye shes brjod//} खधाताविति पद्मेषु ज्ञानं भगमिति स्मृतम् । हे.त.९ख/२८; ज्ञानं कुलिशम् यो.र.१२५ [4] = {'dod pa} कामः — {kun rdzob kyis ye shes 'dod pa ste de'i me ni 'dod pa'i me'o//} {'dod pa'i me des rab tu rgyas par gyur pa na} संवृत्या ज्ञानं कामस्तस्य तेजः कामाग्निस्तेन कामाग्निना प्रबुद्धा सती वि.प्र.६३क/४.११० । २. विज्ञानम् — {de la de 'dra'i ye shes ni/} /{rim gyis gtso bo las byung 'gyur//} तत्र तादृशि विज्ञाने क्रमेण भवति प्रभोः । त.स.१३२ख/११२७; {de thams cad mkhyen pa'i ye shes 'di la thams cad du dad pas rjes su 'brang zhing chos nyid tshad mar bgyis te 'di ltar mos pa zhes bgyi 'o//} सोऽत्र सर्वत्र श्रद्धानुसारी सर्वज्ञज्ञाने धर्मतां प्रमाणीकृत्य एवमधिमुक्त इति अ.सा.८क/५; चेतः — {spyi de rnal 'byor ye shes des/} /{'dzin par mdzad pa ma yin no//} सामान्यं तस्य नैतेन ग्रहणं योगिचेतसा ।। त.स.१३२ख/११२८; {de nyid rtog pa'i ye shes kyis rnam par gcod par byed pa'i phyir} तस्यैव च परामर्शचेतसा व्यवच्छेदः क्रियते त.प.३२९क/११२६; • पा. ज्ञानम् । १. आदर्शादयः — {sangs rgyas rnams kyi ye shes ni rnam pa bzhi ste/} {me long lta bu'i ye shes dang mnyam pa nyid kyi ye shes dang so sor rtog pa'i ye shes dang bya ba grub pa'i ye shes so//} चतुर्विधं बुद्धानां ज्ञानम् — आदर्शज्ञानं समताज्ञानं प्रत्यवेक्षाज्ञानं कृत्यानुष्ठानज्ञानं च सू.व्या.१६०क/४८ २. पारमिताभेदः — {sbyin dang tshul khrims bzod brtson 'grus/} /{bsam gtan dang ni shes rab thabs/} /{smon lam stobs dang ye shes dang /} /{'di dag pha rol phyin pa bcu//} दानं शीलं क्षमा वीर्यं ध्यानं प्रज्ञा उपायता । प्रणिधानं बलं ज्ञानमेताः पारमिता दश ।। म.वि.४४क/१५४; द्र. {ye shes kyi pha rol tu phyin pa/} । 3. तत्त्वावबोधः — {ye shes chags bral dbang phyug ni/} /{mi zad bcu dang ldan pa can/} /{bde byed ces ni gang grags pa/} /{de yang bdag bsam pa yis shes//} ज्ञानं वैराग्यमैश्वर्यमिति योऽपि दशाव्ययः । शङ्करः श्रूयते सोऽपि ज्ञानवानात्मवित्तया ।। त.स.११६ख/१०११; • उ.प. ज्ञानी — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन ग.व्यू.२७६क/३.
ye shes rnam pa gnyis
द्विविधं ज्ञानम् — १. {nyon mongs pa'i sgrib pa spangs nas dri ma med cing nyon mongs pa thams cad dang rjes su 'brel pa med pa'i ye shes gang yin pa} यत् क्लेशावरणप्रहाणाच्च निर्मलं सर्वक्लेशनिरनुबन्धज्ञानम्, २. {shes bya'i sgrib pa spangs nas shes bya thams cad la thogs pa med cing sgrib pa med pa'i ye shes gang yin pa} ज्ञेयावरणप्रहाणाच्च यत्सर्वस्मिन् ज्ञेयेऽप्रतिहतमनावरणं ज्ञानम् बो.भू.४७ख/६२.
ye shes rnam pa bzhi
चतुर्विधं ज्ञानम् — १. {me long lta bu'i ye shes} आदर्शज्ञानम्, । २. {mnyam pa nyid kyi ye shes} समताज्ञानम्, ३. {so sor rtog pa'i ye shes} प्रत्यवेक्षाज्ञानम्, ४. {bya ba grub pa'i ye shes} कृत्यानुष्ठानज्ञानम् सू.व्या.१६०क/४८.
ye shes kun tu snang ba'i dam pa
ना. समन्तज्ञानाभप्रवरः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ye shes kun tu snang ba'i dam pa zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं समन्तज्ञानाभप्रवरो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५४ख/२३८.
ye shes kun tu snang ba'i ri bo
ना. समन्तज्ञानप्रभामेरुः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ye shes kun tu snang ba'i ri bo zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं सम(न्त)ज्ञानप्रभामेरुर्नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५४ख/२३८.
ye shes kun tu rtsom pa rnam par dag pa
ज्ञानसमारम्भविशुद्धिः — {gnas pa bcu gsum po de dag la rnam par dag pa ni mdor bsdus na bcu gcig tu rig par bya ste} … {drug pa dang bdun pa dang brgyad pa la ni yang dag pa'i ye shes la kun du rtsom pa rnam par dag go//} एषु त्रयोदशसु विहारेषु समासत एकादशविधा विशुद्धिर्वेदितव्या… षष्ठे सप्तमेऽष्टमे च सम्यक्ज्ञानसमारम्भविशुद्धिः बो.भू.१८५क/२४३.
ye shes kun tu bzang po'i dkyil 'khor
ना. समन्तज्ञानभद्रमण्डलः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ye shes kun tu bzang po'i dkyil 'khor ces bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं समन्तज्ञानभद्रमण्डलो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५३ख/२३७.
ye shes kyi klong thams cad la mngon sum du yang dag par gzhol ba
पा. सर्वज्ञानावर्ताभिमुखसमवसरणः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः— {byang chub sems dpa'i ting nge 'dzin ye shes kyi klong thams cad la mngon sum du yang dag par gzhol ba} सर्वज्ञानावर्ताभिमुखसमवसरणेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०६क/२९.
ye shes kyi dkyil 'khor
१. ज्ञानमण्डलम् — {de nas de'i rjes la ye shes kyi dkyil 'khor spyan drang bar bya'o//} ततः पश्चाद् ज्ञानमण्डलमाकर्षयेत् स.दु.११०ख/१७२ २. ज्ञानमण्डलता — {ye shes kyi dkyil 'khor shin tu sbyangs pa dang} स्ववदातज्ञानमण्डलतया च द.भू.१६९ख/२.
ye shes kyi dkyil 'khor kun tu snang ba'i dbyangs
ना. समन्तज्ञानमण्डलप्रतिभासनिर्घोषः, तथागतः — {'jig rten gyi khams sangs rgyas kyi rigs mi zad pa shin tu ston pa zhes bya ba de bzhin gshegs pa ye shes kyi dkyil 'khor kun tu snang ba'i dbyangs kyi sangs rgyas kyi zhing nas} अक्षयबुद्धवंशनिर्देशाया लोकधातोः समन्तज्ञानमण्डलप्रतिभासनिर्घोषस्य तथागतस्य बुद्धक्षेत्रात् ग.व्यू.२८८क/११.
ye shes kyi sku
= {ye shes sku/}
ye shes kyi khams
पा. ज्ञानधातुः — {'pho ba'i dus su drug pa ye shes kyi khams 'dor ro//} {yan lag thams cad la khu ba 'og tu 'dor zhing rdul steng du 'dor te bzhi pa'i gnas skabs rnam par chad par 'gyur ro//} संक्रान्तिकाले ज्ञानधातुं षष्ठं त्यजति; सर्वाङ्गे शुक्रमधस्त्यजति, रज ऊर्ध्वं त्यजति, तुर्यावस्थाविच्छेदो भवति वि.प्र.२७७क/२.१०६; {rdo rje ste ye shes kyi khams la byang chub kyi sems 'pho ba'i mthar bde ba'i skad cig gi bdag nyid kyi ye shes grub bo//} कुलिशे ज्ञानधातौ ज्ञानं सिद्धं बोधिचित्तच्यवनान्ते सुखक्षणात्मकम् वि.प्र.२२९क/२.२१; {rigs drug ni mi 'gyur ba'i bde ba ye shes kyi khams dang rnam par shes pa nam mkha'i khams dang} षट् कुलानीति । अक्षरसुखं ज्ञानधातुः, विज्ञानमाकाशधातुः वि.प्र.१२२ख/१, पृ.२०; {'dir lus la thur sel gyi rlung ni ye shes kyi khams las 'gyur ro//} इह शरीरे अपानवायुर्ज्ञानधातोर्भवति वि.प्र.२३०क/२.२४; {sangs rgyas las chos chos las 'phags pa'i tshogs/} /{tshogs las snying po ye shes khams thob mthar//} बुद्धाद्धर्मो धर्मतश्चार्यसङ्घः सङ्घे गर्भो ज्ञानधात्वाप्तिनिष्ठः । र.वि.७७ख/७.
ye shes kyi khyad par gyi dga' ba
पा. ज्ञानविरमानन्दः, आनन्द/तत्त्वभेदः — {sku'i dga' ba dang} … {ye shes kyi dga' ba dang} … {ye shes kyi mchog gi dga' ba dang} … {ye shes kyi khyad par gyi dga' ba dang} … {ye shes kyi lhan cig skyes pa'i dga' ba ste/} {de lta bu'i de nyid rnam pa bcu drug gang gi tshe rnal 'byor pas rig pa} कायानन्दः…ज्ञानानन्दः…ज्ञानपरमानन्दः…ज्ञानविरमानन्दः…ज्ञान– सहजानन्दः । एवं षोडशाकारतत्त्वं यदा योगी वेत्ति वि.प्र.१४६क/१, पृ.४५; {dga' ba bcu drug po rnams kyi sbyor ba bzhi gsungs pa} … {'dod pa zhes pa ni sku'i dga' ba'o//} … {thig le zhes pa ni ye shes kyi khyad par dga' ba ste} षोडशानन्दानां चतुर्योगा उच्यन्ते… कामा इ– ति कायानन्दः…बिन्दुरिति ज्ञानविरमानन्दः वि.प्र.१६०ख/३.१२४.
ye shes kyi khyad par dga' ba
= {ye shes kyi khyad par gyi dga' ba/}
ye shes kyi khyad par la mos pa'i sems dang ldan pa
वि. ज्ञानविशेषणाभिलाषचित्तः — {de lta de ltar 'jam pa'i sems dang ldan pa yin} … {ye shes kyi khyad par la mos pa'i sems dang ldan pa yin} तथा तथा स्निग्धचित्तश्च भवति…ज्ञानविशेषणाभिलाषचित्तश्च द.भू.२०७ख/२५.
ye shes kyi 'khor lo
पा. ज्ञानचक्रम् — {de ltar ye shes kyi 'khor lo bsgrub byar byas shing dngos po'i mtshan nyid sna tshogs pa'i 'khor lo mtha' dag bskyod par byas nas slar yang rang gi gnas su 'gro'o//} एवं ज्ञानचक्रं साध्यं कृत्वा व्रजति पुनः स्वस्थानं चालयित्वा समस्तं भावलक्षणं विश्वचक्रम् वि.प्र.४९ख/४.५३; {pra phab pa dang mtshungs pa dus gsum du gnas pa'i ye shes 'khor lo} प्रतिसेनासमं त्र्यध्वगतं ज्ञानचक्रम् वि.प्र.६३ख/४.१११; {de'i phyed kyis ye shes kyi 'khor lo ste/} {ka ba bcu drug gis nye bar mdzes pa'o//} तदर्द्धेन ज्ञानचक्रम्, षोडशस्तम्भोपशोभितम् वि.प्र.१२८क/१, पृ.२७.
ye shes kyi 'khor lo'i dbang phyug
ज्ञानचक्रेश्वरः — {de'i phyir rnam par dag pas dri med 'od zer 'phro ba ye shes 'khor lo'i dbang phyug nges par lte bar rdo rje lcags kyus bsnun byas shing} अतो विशुद्ध्या हत्वा नाभौ वज्राङ्कुशेन स्फुरदमलकरं ज्ञानचक्रेश्वरं वै वि.प्र.४९ख/४.५३.
ye shes kyi dga'
= {ye shes kyi dga' ba/}
ye shes kyi dga' ba
पा. ज्ञानानन्दः, आनन्द/तत्त्वभेदः — {sku'i dga' ba dang} … {ye shes kyi dga' ba dang} … {ye shes kyi mchog gi dga' ba dang} … {ye shes kyi khyad par gyi dga' ba dang} … {ye shes kyi lhan cig skyes pa'i dga' ba ste/} {de lta bu'i de nyid rnam pa bcu drug gang gi tshe rnal 'byor pas rig pa} कायानन्दः…ज्ञानानन्दः…ज्ञान– परमानन्दः…ज्ञानविरमानन्दः…ज्ञानसहजानन्दः । एवं षोडशाकारतत्त्वं यदा योगी वेत्ति वि.प्र.१४६क/१, पृ.४५; {dga' ba bcu drug po rnams kyi sbyor ba bzhi gsungs pa} … {'dod pa zhes pa ni sku'i dga' ba'o//} … {'gyur med ces pa'i ming gis ye shes kyi dga' ba'o//} षोडशानन्दानां चतुर्योगा उच्यन्ते…कामा इति का– यानन्दः…अक्षरमिति संज्ञया ज्ञानानन्दः वि.प्र.१६०ख/३.१२४.
ye shes kyi rgan pa
= {ye shes kyis rgan pa/}
ye shes kyi rgya mtsho
वि. ज्ञानसागरः — {bshad kyang bcom ldan ye shes kyi/} /{rgya mtshos slar yang bka' stsal pa//} कथितेऽपि पुनः प्राह भगवान् ज्ञानसागरः ।। अ.क.२६५ख/३२.२.
ye shes kyi sgo kun nas rnam par dpyad pas yongs su 'grub pa 'byung ba'i snying po
पा. समन्तज्ञानमुखव्यवचारणपरिनिष्पत्तिसम्भवगर्भम्, अष्टमं बोधिसत्त्वजन्म — {ye shes kyi sgo kun nas rnam par dpyad pas yongs su 'grub pa 'byung ba'i snying po zhes bya ba ni byang chub sems dpa'i skye ba brgyad pa'o//} समन्तज्ञानमुखव्यवचारणपरिनिष्पत्तिसम्भवगर्भं नामाष्टमं बोधिसत्त्वजन्म ग.व्यू.२०२ख/२८५.
ye shes kyi sgo bsam gyis mi khyab pa
ज्ञानमुखाचिन्त्यता — {'di ltar yang rigs kyi bu khyod kyi sngon gyi smon lam sems can kyi don yongs su 'grub par bya bar btab pa dang ye shes kyi sgo bsam gyis mi khyab pa dran par gyis shig} अपि तु खलु पुनः कुलपुत्र पूर्वप्रणिधानमनुस्मर सत्त्वार्थसम्प्रापणं ज्ञानमुखाचिन्त्यतां च द.भू.२४०ख/४३.
ye shes kyi chu
ज्ञानाम्बु — {ye shes kyi chus gang ba'i rin po che'i bum pa bsnams pa rnams kyis} ज्ञानाम्बुपूर्णरत्नकलशधारिभिः ख.टी.१६३ख/२४६.
ye shes kyi mchog gi dga' ba
पा. ज्ञानपरमानन्दः, आनन्द/तत्त्वभेदः— {sku'i dga' ba dang} … {ye shes kyi dga' ba dang} … {ye shes kyi mchog gi dga' ba dang} … {ye shes kyi khyad par gyi dga' ba dang} … {ye shes kyi lhan cig skyes pa'i dga' ba ste/} {de lta bu'i de nyid rnam pa bcu drug gang gi tshe rnal 'byor pas rig pa} कायानन्दः…ज्ञानानन्दः…ज्ञानपरमानन्दः…ज्ञानविरमानन्दः…ज्ञानसहजानन्दः । एवं षोडशाकारतत्त्वं यदा योगी वेत्ति वि.प्र.१४६क/१, पृ.४५; {dga' ba bcu drug po rnams kyi sbyor ba bzhi gsungs pa} … {'dod pa zhes pa ni sku'i dga' ba'o//} … {nus pa zhes pa ni ye shes kyi mchog dga' ste} षोडशा– नन्दानां चतुर्योगा उच्यन्ते…कामा इति कायानन्दः …शक्तिरिति ज्ञानपरमानन्दः वि.प्र.१६०ख/३.१२४.
ye shes kyi mchog dga'
= {ye shes kyi mchog gi dga' ba/}
ye shes kyi snying po
• सं. ज्ञानगर्भः — {rigs kyi bu kho mo ni byang chub sems dpa'i rnam par thar pa thub par dka' ba'i ye shes kyi snying po thob pa ste} अहं कुलपुत्र दुर्योधनज्ञानगर्भस्य बोधिसत्त्वविमोक्षस्य लाभिनी ग.व्यू.३८ख/१३३; {nam mkha' dri ma med pa shin tu yongs su dag pa chos kyi dbyings kyi ye shes kyi snying po zhes bya ba} गगनामलसुपरिशुद्धधर्मधातुज्ञानगर्भनाम क.त.२५८९; • ना. ज्ञानगर्भः, बोधिसत्त्वः म.व्यु.६७० (१६क).
ye shes kyi stobs
ज्ञानबलम् — {ye shes kyi stobs mtha' yas pa bzod par mi 'gyur te} अनन्तस्य ज्ञानबलस्य सहिष्णुर्न स्यात् अभि.स्फु.२६९क/१०८९.
ye shes kyi stobs kyi ri bo'i gzi brjid
ना. ज्ञानबलपर्वततेजः, तथागतः — {de'i 'og tu kho mos snying po byang chub de nyid du de bzhin gshegs pa ye shes kyi stobs kyi ri bo'i gzi brjid ces bya ba bsnyen bkur te} तस्यानन्तरं तत्रैव बोधिमण्डे ज्ञानबलपर्वततेजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१४२ख/२२७.
ye shes kyi stobs dang shugs rab tu thob
वि. ज्ञानबलाधानप्राप्तः — {de de ltar ye shes kyi stobs dang shugs rab tu thob cing sems can thams cad la lta ba dang sangs rgyas kyi ye shes la mngon par mos pas} स एवं ज्ञानबलाधानप्राप्तः सर्वसत्त्वसापेक्षो बुद्धज्ञानाभिलाषी द.भू.२१३क/२७.
ye shes kyi thig le
पा. ज्ञानबिन्दुः — {de ltar zhu bar gyur pa na gsang bar sku'i thig le dang lte bar gsung gi thig le dang snying gar thugs kyi thig le dang mgrin par ye shes kyi thig le'o//} एवं द्रुतः सन् गुह्ये कायबिन्दुः, नाभौ वाग्बिन्दुः, हृदये चित्तबिन्दुः, कण्ठे ज्ञानबिन्दुः वि.प्र.६३ख/४.१११.
ye shes kyi mthu bo che rdo rje'i mtshon cha can dpa' bo
वि. ज्ञाननारायणवज्रप्रहरणशूरः — {ye shes kyi mthu bo che rdo rje'i mtshon cha can dpa' bo} … {zhig ni 'di nas tshur 'ong ngo//} अयं स ज्ञाननारायणवज्रप्रहरणशूर आगच्छति ग.व्यू.७७ख/१६९.
ye shes kyi de kho na nyid
पा. ज्ञानतत्त्वम्, तत्त्वभेदः — {de kho na nyid bzhi ni/} {bdag gi de kho na nyid dang sngags kyi de kho na nyid dang lha'i de kho na nyid dang ye shes kyi de kho na nyid do//} चत्वारि तत्त्वानि — आत्मतत्त्वम्, मन्त्रतत्त्वम्, देवतातत्त्वम्, ज्ञानतत्त्वं चेति हे.त.३क/४.
ye shes kyi bdag nyid
वि. ज्ञानात्मकः — {de'i phyir de bzhin gshegs pa rnams ni ye shes kyi bdag nyid ye shes kyi sku ste} अतो ज्ञानात्मकास्तथागता ज्ञानशरीराः ल.अ.६३क/८; {sku dang gsung dang thugs dang ye shes kyi bdag nyid waM yig ste} कायवाक्चित्तज्ञानात्मको वँकारः वि.प्र.११८ख/१, पृ.१७.
ye shes kyi rdo rje
= {ye shes rdo rje/}
ye shes kyi rnam pa
ज्ञानाकारः — {rang bzhin gyis rnam par dag pa'i ye shes kyi rnam pa} स्वभावशुद्धो ज्ञानाकारः त.सि.६६ख/१७६.
ye shes kyi rnam par dbye ba
ज्ञानविचयः — {ye shes kyi rnam par dbye ba shin tu bya bas mthar thug pa'i sa zhes bya'o//} परिनिष्ठितभूमिरित्युच्यते सुकृतज्ञानविचयत्वात् द.भू.२४६ख/४७.
ye shes kyi snang ba
= {ye shes snang ba/}
ye shes kyi pad+ma
पा. ज्ञानकमलम् — {gsang bar ye shes kyi pad+ma la gri gug gi rigs su 'gyur te} गुह्ये ज्ञानकमले कर्तिकाकुलं भवति वि.प्र.२३१क/२.२८.
ye shes kyi dpal
• ना. ज्ञानश्रीः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang} … {ye shes kyi dpal dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…ज्ञानश्रिया च ग.व्यू.२७६क/३; • सं. ज्ञानलक्ष्मीः — {spyan ras gzigs kyi dbang po dbang phyug chen po} … {ye shes kyi dpal gyis brgyan pa} … {la phyag 'tshal lo//} नमोऽस्त्ववलोकितेश्वराय…ज्ञानलक्ष्म्यलंकृताय का.व्यू.२०५क/२६३.
ye shes kyi dpal gyis brgyan pa
वि. ज्ञानलक्ष्म्यलंकृतः, अवलोकितेश्वरस्य — {spyan ras gzigs kyi dbang po ye shes kyi dpal gyis brgyan pa} … {la phyag 'tshal lo//} नमोऽस्त्ववलोकितेश्वराय…ज्ञानलक्ष्म्यलंकृताय का.व्यू.२०५क/२६३.
ye shes kyi spyan
• पा. ज्ञानचक्षुः, चक्षुर्विशेषः — {de nas yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas kyi mtshams kyi thugs kyi dbang gis ye shes kyi spyan gyis gzigs te} ततो ज्ञानचक्षुषा पश्यति सम्यक्संबोधा (संबुद्धा भो.पा.)वधिचित्तवशात् वि.प्र.८७क/४.२३२; {ye she spyan sgrub pa zhes bya ba} ज्ञानचक्षुसाधनम् क.त.१३७०; • वि. ज्ञानलोचनः — {de yis dris la ye shes spyan/} /{dri med de yis rab tu gsungs//} स तेन पृष्टः प्रोवाच विमलज्ञानलोचनः । अ.क.२९९क/३९.२३; द्र. {ye shes kyi mig/}
ye shes kyi spyod pa kun tu thogs pa med pa
ना. समन्तज्ञानचर्याविलम्बः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ye shes kyi spyod pa kun tu thogs pa med pa zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं समन्तज्ञानचर्याविलम्बो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२५०क/३३१.
ye shes kyi spyod yul
पा. ज्ञानगोचरः, परमार्थभेदः — {don dam pa bdun te/} {'di ltar sems kyi spyod yul dang /} {ye shes kyi spyod yul dang /} {lta ba gnyis kyi spyod yul dang /} {lta ba gnyis las 'das pa'i spyod yul dang /} {snang ba med pa'i spyod yul dang /} {sras kyi sa las 'da' ba'i spyod yul dang /} {de bzhin gshegs pa'i so so rang gis rig pa'i spyod yul te} सप्तविधः परमार्थो यदुत चित्तगोचरो ज्ञानगोचरः प्रज्ञा (निराभास भो.पा.)गोचरो दृष्टिद्वयगोचरो दृष्टिद्वयातिक्रान्तगोचरः सुतभूम्यनुक्रमणगोचरस्तथागतस्य प्रत्यात्मगतिगोचरः ल.अ.७०क/१८.
ye shes kyi pha rol tu phyin pa
पा. ज्ञानपारमिता, पारमिताभेदः — {sngar bstan pa'i pha rol tu phyin pa drug dang /} {thabs la mkhas pa'i pha rol tu phyin pa dang /} … {ye shes kyi pha rol tu phyin pa dang pha rol tu phyin pa bcu} षट् च पूर्वनिर्दिष्टाः पारमिताः । उपायकौशल्यपारमिता च …ज्ञानपारमिता च । इतीमा दश पारमिताः बो.भू.१९१क/२५६; {ye shes kyi pha rol tu phyin pas ni chos la sgra ji bzhin du rmongs pa dang bral bas sbyin pa la sogs pa'i dbang du mdzad pa'i chos la longs spyod pa myong ba dang sems can rnams kyang yongs su smin par byed do//} ज्ञानपारमितया यथारुतधर्मसम्मोहापगमाद् दानाद्याधिपतेयधर्मसम्भोगं च प्रत्यनुभवति, सत्त्वांश्च परिपाचयति म.टी.२९२ख/१५५.
ye shes kyi phung po
पा. ज्ञानस्कन्धः — {de yang mtshan ma'i dbye bas rnam pa bcu ste/} {du ba dang smig rgyu dang me khyer dang mar me dang 'bar ba dang zla ba dang nyi ma dang sgra gcan dang cha shas dang thig le mthong ba'i dbye bas ma brtags pa ye shes kyi phung po'o//} स च निमित्तभेदेन दशविधो धूममरीचिखद्योतदीपज्वालाचन्द्रादित्यराहुकलाबिन्दुदर्शनभेदेनाकल्पितो ज्ञानस्कन्धः वि.प्र.६५ख/४.११५; {'dir ye shes dang rnam par shes pa'i phung po la sogs pa'i dbyangs rnams ni 'di lta ste/} ।{ye shes kyi phung po aM/} {rnam par shes pa'i phung po a} अत्र ज्ञानविज्ञानस्कन्धादीनां स्वराः । तद्यथा—ज्ञानस्कन्धो अं, विज्ञानस्कन्धो अ वि.प्र.१४९ख /१, पृ.४८; ज्ञानराशिः — {sbyan ras gzigs kyi dbang po} … {ye shes kyi phung po dam pa mdzad pa} … {la phyag 'tshal lo//} नमोऽस्त्ववलोकितेश्वराय…ज्ञानराश्युत्तमकराय का.व्यू.२०५क/२६२.
ye shes kyi phung po dam pa mdzad pa
वि. ज्ञानराश्युत्तमकरः, अवलोकितेश्वरस्य — {spyan ras gzigs kyi dbang po} … {ye shes kyi phung po dam pa mdzad pa} … {la phyag 'tshal lo//} नमोऽस्त्ववलोकितेश्वराय…ज्ञानराश्युत्तमकराय का.व्यू.२०५क/२६२.
ye shes kyi phung po rnam par dag par 'gyur
क्रि. ज्ञानराशिविशुद्धो भवति — {rigs kyi bu'am rigs kyi bu mo la la zhig yi ge drug pa'i rig sngags chen mo 'di zlos bar byed na de ni spobs pa mi zad par 'gyur ro/} /{ye shes kyi phung po rnam par dag bar 'gyur ro//} यः कश्चित्कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा इमां षडक्षरीं महाविद्यां जपन्ति सोऽक्षयप्रतिभानो भवति । ज्ञानराशिविशुद्धो भवति का.व्यू.१३०ख/२९३.
ye shes kyi phyag rgya
पा. ज्ञानमुद्रा, मुद्राभेदः — {las kyi phyag rgya ni 'dzag pa'i bde ba sbyin pa mo dang ye shes kyi phyag rgya ni g}.{yo ba'i bde ba sbyin pa mo dang phyag rgya chen mo ni mi g}.{yo ba'i bde ba sbyin pa mo'o//} कर्ममुद्रा क्षरसुखदायिनी, ज्ञानमुद्रा स्पन्दसुखदायिनी, महामुद्रा निःस्पन्दसुखदायिनी वि.प्र.६६ख/४.११७; {byis pa'i skye bo rnams la las kyi phyag rgya des bde ba de sgrub par byed par gsungs so/} /{'bring po rnams la ye shes kyi phyag rgyas so/} /{mchog gi rnal 'byor pa rnams la phyag rgya chen mos so//} तया तस्य सुखस्य साधनं कर्ममुद्रयोक्तं बालजनानाम्, ज्ञानमुद्रया मध्यमानाम्, महामुद्रयोत्तमयोगिनामिति वि.प्र.६२ख/४.११०; {las kyi phyag rgya ni nu ma dang skrar ldan pa'o//} {ye shes kyi phyag rgya ni rang gi sems kyis yongs su brtags pa'o//} कर्ममुद्रा स्तनकेशवती । ज्ञानमुद्रा स्वचित्तपरिकल्पिता वि.प्र.१२३ख/१, पृ.२१.
ye shes kyi phyag rgya'i ting nge 'dzin
पा. ज्ञानमुद्रासमाधिः, समाधिविशेषः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po sang sang po'i dbyangs kyis ting nge 'dzin mang po thob pa 'di lta ste} … {ye shes kyi phyag rgya'i ting nge 'dzin thob} बहुसमाधिप्रतिलब्धश्च स गद्गदस्वरो बोधिसत्त्वो महासत्त्वः । तद्यथा…ज्ञानमुद्रासमाधिप्रतिलब्धः स.पु.१५८क/२४४.
ye shes kyi byin gyi rlabs
पा. ज्ञानाधिष्ठानम्— {de sangs rgyas kyi byin gyi rlabs kyang yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes so//} … {ye shes kyi byin gyi rlabs dang} सर्वबुद्धाधिष्ठानं च यथाभूतं प्रजानाति…ज्ञानाधिष्ठानं च द.भू.२६६क/५८.
ye shes kyi mig
पा. ज्ञानचक्षुः, चक्षुर्विशेषः — {de thos nas kho mos ye shes kyi mig rab tu thob ste} यस्य सहश्रवणान्मया ज्ञानचक्षुः प्रतिलब्धम् ग.व्यू.२५१क/३३२; {nang gi dam pa'i chos sku ni/} /{ye shes mig gis mthong bar 'gyur//} सद्धर्मकायं मध्यस्थं पश्यन्ति ज्ञानचक्षुषा ।। र.वि.६८क/१०१; द्र. {ye shes kyi spyan/}
ye shes kyi me
पा. ज्ञानाग्निः — {mchod sbyin gyi me ni mi bzad pa'o//} {bzhi pa'i ye shes kyi me ni bden pa ste kun du dga' ba'i chos so//} आहवनीयः क्रव्यादः । सत्यश्चतुर्थो ज्ञानाग्निरानन्दधर्मा वि.प्र.१३९क/३.७५.
ye shes kyi me tog kun nas rnam par dag pa
ना. समन्तसुविशुद्धज्ञानकुसुमः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ye shes kyi me tog kun nas rnam par dag pa zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं समन्तसूचि (?)सुविशुद्धज्ञानकुसुमो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५५क/२३८.
ye shes kyi me sbar ba
ज्ञानाग्निज्वालः — {ye shes kyi me sbar ba zhes bya ba'i sbyin sreg gi cho ga} ज्ञानाग्निज्वालहोमविधिनाम क.त.१७५५.
ye shes kyi sman
ज्ञानौषधिः — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {ye shes kyi sman rnam par 'phel bar byed pas gangs kyi ri lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र…हिमवद्भूतं ज्ञानौषधिविवर्धनतया ग.व्यू.३१०क/३९६.
ye shes kyi tshogs
पा. ज्ञानसम्भारः, सम्भारभेदः — {de la bsod nams kyi tshogs kyis ni 'khor ba na mngon par mtho bar 'gyur ro//} {ye shes kyi tshogs kyis ni kun nas nyon mongs pa med par 'khor bar 'gyur ro//} तत्र पुण्यसम्भारः संसारेऽभ्युदयाय संवर्तते । ज्ञानसम्भारोऽसंक्लिष्टसंसरणाय सू.व्या.२२४ख/१३४; {ye shes kyi tshogs yongs su tshol bas brtson 'grus rgyun mi 'chad pa yin} अप्रतिप्रस्रब्धवीर्यश्च भवति ज्ञानसम्भारपर्येषणतया द.भू.२१४क/२८.
ye shes kyi tshogs kyis yang dag par 'grub pa
ज्ञानसम्भारसमुदागमः — {sngon gyi bsod nams dang ye shes kyi tshogs kyis yang dag par 'grub pa dang} पूर्वपुण्यज्ञानसम्भारसमुदागमतः अभि.भा.५७ख/१०९६.
ye shes kyi tshogs chen po la rnam par dbye ba shin tu byas pa
वि. महाज्ञानसम्भारसुकृतविचयः — {de'i tshe} ( {byang chub sems dpa'} ) {bsod nams kyi tshogs chen po'i brgyags yongs su gzung ba dang ye shes kyi tshogs chen po la rnam par dbye ba shin tu byas pa dang} तदा बोधिसत्त्वो महापुण्यसम्भारपथ्योदनसुसंगृहीतो (महा)– ज्ञानसम्भारसुकृतविचयः द.भू.१८४क/१४.
ye shes kyi tshogs dang ldan pa
वि. ज्ञानसम्भारसहगतः— {bsod nams dang ye shes kyi tshogs dang ldan pa ni mdzod lta bu ste/} {bsod nams dang ye shes kyi tshogs mang po'i mdzod kyi gnas yin pa'i phyir ro//} पुण्यज्ञानसम्भार– सहगतः कोष्ठागारोपमो बहुपुण्यज्ञानसम्भारकोषस्थानत्वात् सू.व्या.१४१ख/१८.
ye shes kyi tshogs yongs su tshol ba
ज्ञानसम्भारपर्येषणता — {ye shes kyi tshogs yongs su tshol bas brtson 'grus rgyun mi 'chad pa yin} अप्रतिप्रस्रब्धवीर्यश्च भवति ज्ञानसम्भारपर्येषणतया द.भू.२१४क/२८.
ye shes kyi mdzod
पा. ज्ञानकोशः — {bcom ldan 'das thabs mkhas pas bdag cag de bzhin gshegs pa'i ye shes kyi mdzod la bgo skal spyod par bkod na} भगवांश्चास्माकमुपायकौशल्येन अस्मिंस्तथागतज्ञानकोशे दायादान् संस्थापयति स.पु.४३क /७५; {kun mkhyen ye shes mdzod 'dzin pa//} सर्वज्ञज्ञानकोशधृक् वि.प्र.१३७ख/१, पृ.३६.
ना. सुपरिपूर्णज्ञानमुखवक्त्रः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ye shes kyi zhal shin tu rgyas pa zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं सुपरिपूर्णज्ञानमुखवक्त्रो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२५०क/३३१.
ye shes kyi gzugs
= {ye shes gzugs/}
ye shes kyi 'od
= {ye shes 'od/}
ye shes kyi 'od kun tu snang ba
ना. समन्तज्ञानप्रभासः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ye shes kyi 'od kun tu snang ba zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्या– नन्तरं समन्तज्ञानप्रभासो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५६क/२३९.
पा. ज्ञानकुलम् — {ye shes kyi rigs las skyes pa rdo rje sems dpa' dang sna tshogs yum dang gnod mdzes rgyal po dang kun du bzang po dang sgra rdo rje ma ste} ज्ञानकुलजानां वज्रसत्त्वविश्वमातासुम्भराजसमन्तभद्रशब्दवज्राणाम् वि.प्र.४०क/४.२४.
ye shes kyi rigs las skyes pa
वि. ज्ञानकुलजः, ओ जा — {de bzhin du ye shes kyi rigs las skyes pa rdo rje sems dpa' dang sna tshogs yum dang gnod mdzes rgyal po dang kun du bzang po dang sgra rdo rje ma ste sngon po rnams kyi yang ngo //} {mtshan ma'i nges pa'o//} एवं नीलानामपि ज्ञानकुलजानां वज्रसत्त्वविश्वमातासुम्भराजसमन्तभद्रशब्दवज्राणामिति चिह्ननियमः वि.प्र.४०क/४.२४.
ye shes kyi rlung
ज्ञानानिलः — {de kho na nyid kyi ye shes kyi rlung gi shugs kyis ma rig pa'i sgrib pa'i ljon shing drungs phyung ba rnams kyi ni ma yin te} न पुनस्तत्त्वज्ञानानिलबलात् समुन्मूलिताविद्यानीवरणतरूणाम् प्र.प.७५ख/९५.
ye shes kyi lam
ज्ञानमार्गः — {shin tu zab ces bya ba ni thams cad mkhyen pa'i ye shes kyi lam mo//} परमगहनत्वाच्च । सर्वज्ञज्ञानमार्गस्य सू.व्या.१३३क/६; {bla na med pa'i ye shes kyi lam nas slar drangs nas phyir ldog go//} सोऽनुत्तरज्ञानमार्गात् प्रत्याकृष्यते प्रत्युदावर्त्यते शि.स.६क/७; ज्ञानपथः — {byang chub sems dpa'} … {ye shes kyi lam tshad med pa'i rjes su song ba} बोधिसत्त्वः…अप्रमाणज्ञानपथानुगतः द.भू.२३९ख/४२.
ye shes kyi lam tshad med pa'i rjes su song ba
वि. अप्रमाणज्ञानपथानुगतः — {byang chub sems dpa'} … {ye shes kyi lam tshad med pa'i rjes su song ba} बोधिसत्त्वः…अप्रमाणज्ञानपथानुगतः द.भू.२३९ख/४२.
ye shes kyi lus
१. ज्ञानकायः — {ye shes kyi lus rnams kyi shin tu rnam par dpyad pa nyid kyang rab tu shes so//} {yang dag pa ji lta ba bzhin du brtags pa yang rab tu shes so//} ज्ञानकायानां सुविचारिततां च प्रजानाति । यथावन्निस्तीरणतां च द.भू.२४४क/४५ २. ज्ञानकायता — {de bzhin gshegs pa'i sku rnams kyi mngon par 'tshang rgya ba'i lus kyang rab tu shes so//} … {ye shes kyi lus dang} तथागतकायानामभिसंबोधिकायतां च प्रजानाति…ज्ञानकायतां च द.भू.२४५क/४५; द्र. {ye shes sku/}
ye shes kyi sa
पा. ज्ञानभूमिः — {kye rgyal ba'i sras dag 'di ni byang chub sems dpa'i ye shes kyi sa brgyad pa ste/} {mi 'phrogs pa'i phyir mi g}.{yo ba zhes bya'o//} {ye shes mi zlog pa'i phyir mi 'gyur ba'i sa zhes bya'o//} इयं भो जिनपुत्र बोधिसत्त्वस्य अष्टमी ज्ञानभूमिरचलेत्युच्यतेऽसंहार्यत्वात् । अविवर्त्यभूमिरित्युच्यते ज्ञानाविवर्त्यत्वात् द.भू.२४६क/४६; द.भू.१६८क/२.
ye shes kyi sa bon
पा. ज्ञानबीजम् — {de yi dbus su ste/} {srog dang thur sel gyi dbus su ye shes sa bon kun gzhi'i rnam par shes pa'i mtshan nyid du 'gyur te} तन्मध्ये प्राणापानमध्ये ज्ञानबीजमालयविज्ञानलक्षणं भवति वि.प्र.७५ख/४.१४२; a~ {M yig yongs su gyur pa las zla ba'i dkyil 'khor ro//} {de'i steng du lha la lhag par mos pa'i dbang gis ye shes kyi sa bon no//} अँकारपरिणतं चन्द्रमण्डलम्, तदुपरि देवताधिमुक्तिवशाज्ज्ञानबीजम् वि.प्र.१११क/३.३५; {phyi rol du ye shes kyi sa bon las 'byung ba thur du sel ba'i rlung ngo //} बाह्ये ज्ञानबीजसम्भूतोऽपानवायुः वि.प्र.१५८क/१.६.
ye shes kyi lha
ज्ञानदेवता — {da ni skyed pa'i zhes pa la sogs pas skyed pa'i rim pas gnas so sor ye shes kyi lha rnams dam tshig gi lha rnams dang lhan cig tu gcig pa nyid gsungs te} इदानीमुत्पत्तिक्रमेण प्रत्येकस्थाने ज्ञानदेवतानां समयदेवताभिः सार्धमेकत्वमुच्यते— चित्तमित्यादिना वि.प्र.५०क/४.५४.
ye shes kyi lhan cig skyes pa'i dga' ba
पा. ज्ञानसहजानन्दः, आनन्द/तत्त्वभेदः — {sku'i dga' ba dang} … {ye shes kyi dga' ba dang} … {ye shes kyi mchog gi dga' ba dang} … {ye shes kyi khyad par gyi dga' ba dang} … {ye shes kyi lhan cig skyes pa'i dga' ba ste/} {de lta bu'i de nyid rnam pa bcu drug gang gi tshe rnal 'byor pas rig pa} कायानन्दः…ज्ञानानन्दः…ज्ञानपरमानन्दः…ज्ञानविरमानन्दः…ज्ञानसहजानन्दः । एवं षोडशाकारतत्त्वं यदा योगी वेत्ति वि.प्र.१४६क/१, पृ.४५; {dga' ba bcu drug po rnams kyi sbyor ba bzhi gsungs pa} … {'dod pa zhes pa ni sku'i dga' ba'o//} … {nA da zhes pa ni ye shes kyi lhan cig skyes pa'i dga' ba'o//} षोडशानन्दानां चतुर्योगा उच्यन्ते…कामा इति कायानन्दः…नाद इति ज्ञानसहजानन्दः वि.प्र.१६०ख/३.१२४.
ye shes kyis kun tu rnam par 'phrul ba
वि. समन्तज्ञानविकुर्वणः, बुद्धस्य— {byams pa de bzhin gshegs pas chos kyi 'khor lo rnam pa 'di lta bu bskor te/} {de bskor bas de bzhin gshegs pa la de bzhin gshegs pa'o zhes bya'o//} … {ye shes kyis kun tu rnam par 'phrul ba zhes bya'o//} एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते…समन्तज्ञानविकुर्वण इत्युच्यते ल.वि.२०५ख/३०९.
ye shes kyis rgan pa
पा. ज्ञानवृद्धः, वृद्धभेदः — {rgan pa bzhi} … {ye shes kyis rgan pa ni mngon par shes pa thob pa} … {dka' thub kyis rgan pa ni ngur smrig 'dzin pa} … {thos pas rgan pa ni mkhas pa} … {nor gyis rgan pa ni rgyal po} चत्वारो वृद्धाः…ज्ञानवृद्धोऽभिज्ञालाभी…तपोवृद्धः काषायधारी…श्रुतवृद्धः पण्डितः…धनवृद्धो राजा वि.प्र.१५५ख/१.४.
ye shes kyis thugs su chud pa
= {ye shes thugs su chud pa/}
ye shes kyis 'phags pa
ना. ज्ञानोद्गतः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang} … {ye shes kyis 'phags pa dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…ज्ञानोद्गतेन च ग.व्यू.२७६क/३.
ye shes kyis legs dag
वि. ज्ञानसंशुद्धम् — {sems ni mtshan med ye shes kyis/} /{legs dag gnyis med} अनिमित्तज्ञानसंशुद्धं…चित्तमद्वयम् ।। वि.प्र.१०७ख/२.
ye shes skar mda' snang ba'i rgyal po
ना. ज्ञानोल्कावभासराजः, तथागतः — {de'i 'og tu kho mo lha'i bu mo zhig tu gyur te/} {snying po byang chub de nyid du de bzhin gshegs pa ye shes skar mda' snang ba'i rgyal po zhes bya ba bsnyen bkur te} तस्यानन्तरं तत्रैव बोधिमण्डे ज्ञानोल्कावभासराजो नाम तथागत आरागितो देवक– न्याभूतया ग.व्यू.१४२ख/२२६.
ye shes sku
• पा. ज्ञानकायः — {ye shes kyi sku bcom ldan 'das yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas} … {dus kyi 'khor lo} ज्ञानकायो भगवान् सम्यक्संबुद्धः…कालचक्रः वि.प्र.२७५क/२.१०२; {bcom ldan 'das kyi ye shes sku/} /{gtsug tor chen po'i tshig gi bdag//} भगवज्ज्ञानकायस्य महोष्णीषस्य गीष्पतेः । ना.स.२क/१०; {rdo rje 'dzin pa'i ye shes kyi sku mngon du gyur pa'i mtshan yang dag par brjod pas 'khyud pa//} वज्रधरज्ञानकायसाक्षिभूतया नामसङ्गीत्याऽऽलिङ्गितम् वि.प्र.११४क/१, पृ.१२; ज्ञानमूर्त्तिः — {'jam dpal ye shes sems dpa' yi/} /{ye shes sku ste rang byung ba//} मञ्जुश्रीज्ञानसत्त्वस्य ज्ञानमूर्त्तेः स्वयम्भुवः ।। ना.स.२क/१०; ज्ञानदेहः — {de'i phyir ting nge 'dzin gyis dag pa dri ma med par gyur pa ni nyin zhag 'ga' zhig rnams kyis te lo gsum dang phyogs gsum gyi nyin zhag rnams kyis ye shes sku ni 'grub par 'gyur} तस्मात् समाधिशुद्धो वैमल्यं गतः कतिपयदिवसैस्त्रिवर्षत्रिपक्षदिवसैः सिद्ध्यते ज्ञानदेहः वि.प्र.६७क/४.११९; • वि. ज्ञानशरीरः — {de'i phyir de bzhin gshegs pa rnams ni ye shes kyi bdag nyid ye shes kyi sku ste} अतो ज्ञानात्मकास्तथागता ज्ञानशरीराः ल.अ.६३क/८.
ना. ज्ञानडाकेश्वरः — {dpal chen po ye shes mkha' 'gro'i dbang phyug gi sgrub pa'i thabs} श्रीमहाज्ञानडाकेश्वरसाधनम् क.त.१३३४.
ye shes 'khor lo
= {ye shes kyi 'khor lo/}
ye shes grub pa
ना. ज्ञानसिद्धिः, ग्रन्थः — {ye shes grub pa las rnam pa med pa dgag pa ste le'u bzhi pa'o//} ज्ञानसिद्धौ निराकारनिराकरणश्चतुर्थः परिच्छेदः ज्ञा.सि.४५क/११४.
ye shes rgya mtsho
• सं. ज्ञानसागरः — {rigs kyi bu 'di ni sems can thams cad la phan pa dang bde ba'i don du sta gon du gnas pa ste/} {ye shes rgya mtsho la mngon du gyur pa'o//} अयं स कुलपुत्राः सर्वसत्त्वहितसुखाय प्रत्युपस्थितो ज्ञानसागराभिमुखः ग.व्यू.३७७क/८७; {ye shes rgya mtsho'i bka' mchid rnam nges pa/} /{mi mchog rgyal bas bdag la bshad du gsol//} ज्ञानसागरकथाविनिश्चयं भाषतां मम जिनो नरोत्तमा ।। रा.प.२३१क/१२४; • वि. ज्ञानोदधिः — {ye shes rgya mtsho mthu chen dag pa ste/} … /{chos la rang byung mnga' dbang mdzad la rton//} ज्ञानोदधिं शुद्धमहानुभावं… धर्मे स्वयम्भुं वशिनं श्रयध्वम् ल.वि.३क/२.
ye shes rgya mtshos 'phags pa
ना. ज्ञानसागरोद्गतः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang} … {ye shes rgya mtshos 'phags pa dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…ज्ञानसम्भारो (सागरो भो.पा.)द्गतेन च ग.व्यू.२७६क/३.
ye shes rgyal mtshan kun tu dpa'
ना. समन्तज्ञानध्वजशूरः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ye shes rgyal mtshan kun tu dpa' zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं समन्तज्ञानध्वजशूरो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५४क/२३७.
ye shes rgyud can
वि. ज्ञानसन्तानः — {rnam dag ye shes rgyud can gyi/} /{rnal 'byor pas kyang tshangs pa'i dngos/} /{de mi shes te de yi phyir/} /{shes la bya ba 'brel med phyir//} विशुद्धज्ञानसन्ताना योगिनोऽपि ततो न तत् । विदन्ति ब्रह्मणो रूपं ज्ञाने व्यापृत्यसङ्गतेः ।। त.स.७क/९४.
ye shes rgyun ldan pa
उ.प. ज्ञानसन्ततिः — {rtog pa'i dra ba ma lus pa/} /{spangs pa'i ye shes rgyun ldan pa'i/} /{de bzhin gshegs pa'i bstan pa ni/} /{lhun gyis grub par 'jug pa yin//} समस्तकल्पनाजालरहितज्ञानसन्ततेः । तथा– गतस्य वर्तन्तेऽनाभोगेनैव देशनाः ।। त.स.६७ख/६३२.
ye shes sgron ldan
वि. ज्ञानदीपवती — {ye shes sgron ldan shes rab kyis/} /{de nyid ji lta bzhin du mthong //} ज्ञानदीपवती प्रज्ञा यथातत्त्वं हि पश्यति ।। अ.क.३२१ख/४०.१६८.
वि. ज्ञानधरः — {mtshungs med ye shes mnga' la phyag 'tshal lo//} वन्दामि ते असमज्ञानधर शि.स.१७२क/१७०.
ye shes mnga' ba
= {ye shes mnga'/}
ye shes mngon par bsgrub pa
वि. ज्ञानाभिनिर्हारयुक्तः — {de 'gro yang de lta bu'i ye shes mngon par bsgrub pa yin} स गच्छन्नेव (न्नप्येवं भो.पा.) ज्ञानाभिनिर्हारयुक्तो भवति द.भू.२३०क/३७.
ye shes mngon par bsgrub pa dang ldan
वि. ज्ञानस्वभिनिर्हृतः — {kye rgyal ba'i sras dag de ltar byang chub sems dpa' de lta bu'i ye shes mngon par bsgrub pa dang ldan zhing /} {sangs rgyas kyi rigs kyi rjes su song ba} … {ting nge 'dzin mtha' yas pa la dbang bsgyur ba yin} एवं ज्ञानस्वभिनिर्हृतः खलु पुनर्भो जिनपुत्र बोधिसत्त्वो बुद्धगोत्रानुगतो…अनन्तसमाधिवशवर्ती द.भू.२४६ख/४७.
ye shes mngon par bsgrub pa dang ldan pa'i gzungs
पा. ज्ञानाभिनिर्हारवतीधारणी, धारणीविशेषः — {ye shes mngon par bsgrub pa dang ldan pa'i gzungs rab tu thob pa yin} ज्ञानाभिनिर्हारवतीधारणीप्रतिलब्धश्च भवति द.भू.२५६क/५२.
ye shes mngon par bsgrub pa dang ldan pa'i gzungs rab tu thob pa
वि. ज्ञानाभिनिर्हारवतीधारणीप्रतिलब्धः — {byang chub sems dpa' de bzhin gshegs pa'i chos kyi mdzod thob cing byang chub sems dpa'i sa dgu pa la gnas pa chos smra ba chen po'i go 'phang la gnas pa'i tshe} … {ye shes mngon par bsgrub pa dang ldan pa'i gzungs rab tu thob pa yin} बोधिसत्त्वो नवमीं बोधिसत्त्वभूमिमनुप्राप्तस्तथागतधर्मकोशप्राप्तो महाधर्मभाणकत्वं च कुर्वाणः… ज्ञानाभिनिर्हारवतीधारणीप्रतिलब्धश्च भवति द.भू.२५६क/५२.
ye shes mngon par bsgrub pa tshad med pa
१. अप्रमाणज्ञानाभिनिर्हारः — {ye shes mngon par bsgrub pa tshad med pa dang} … {byang chub sems dpa'i spyod pa thams cad kyi mthu mi sgul ba'i tshul gyis yang dag par sgrub bo//} अप्रमाणज्ञानाभिनिर्हारतः…सर्वबोधिसत्त्वचर्याबलं समुदागच्छत्यविचाल्ययोगेन द.भू.२४१ख/४३ । २. ज्ञानाभिनिर्हाराप्रमाणता — {rigs kyi bu khyod nged kyi lus tshad med pa dang} … {ye shes mngon par bsgrub pa tshad med pa dang} … {la ltos} अपि तु खलु पुनः कुलपुत्र प्रेक्षस्व तावत् त्वमस्माकं कायाप्रमाणतां च…ज्ञानाभिनिर्हाराप्रमाणतां च द.भू.२४१क/४३.
ye shes mngon par rtogs
= {ye shes mngon par rtogs pa/}
ye shes mngon par rtogs pa
पा. ज्ञानाभिसमयः — {de dag la nyes pa bshags pa yang med par 'gyur na ye shes mngon par rtogs pa lta smos kyang ci dgos} तेषामत्ययदेशनाऽपि न भविष्यति, किं पुनर्ज्ञानाभिसमयः रा.प.२४२ख/१४०.
ye shes mngon par shes pa chen po dang ldan pa
वि. महाज्ञानाभिज्ञः — {de de lta bu'i ye shes kyi sa dang ldan zhing theg pa chen po'i dkyil 'khor la rab tu zhugs pa shin tu rnam par dpyad pa'i ye shes mngon par shes pa chen po dang ldan pa} स एवं ज्ञानभूम्यनुगतो महायानमण्डलानुप्रविष्टः सुविचारितमहाज्ञानाभिज्ञः द.भू.२४६ख/४७.
ye shes lnga'i bdag nyid
वि. पञ्चज्ञानात्मकः — {de ltar ye shes lnga'i bdag nyid bcom ldan 'das dus kyi 'khor lo rdo rje sems dpa'i dbu brgyan pa} … {bsgoms te} एवं पञ्चज्ञानात्मकं कालचक्रं भगवन्तं वज्रसत्त्वमुकुटिनं ध्यात्वा वि.प्र.४६ख/४.४९.
ye shes lnga'i rang bzhin can
वि. पञ्चज्ञानस्वरूपिणी — {ye shes lnga yi rang bzhin can/} /{de ni me long ye shes gzugs/} /{mnyam nyid ye shes dngos po can/} /{yang dag gyur pa so sor rtog/} /{de nyid bya ba nan tan te/} /{chos dbyings shin tu rnam dag ma//} पञ्चज्ञानस्वरूपिणी ।। आदर्शज्ञानरूपा सा समताज्ञानभाविनी । सद्भूतप्रत्यवेक्षा च कृत्यानुष्ठानं सैव तु ।। सुविशुद्धधर्मधातु सा हे.त.२१क/६८.
ye shes sngon du 'gro ba
वि. ज्ञानपूर्वङ्गमः — {ye shes sngon du 'gro ba} … {de bzhin gshegs pa'i byin gyis shin tu brlabs pa} ज्ञानपूर्वङ्गमः… तथागताधिष्ठानस्वधिष्ठितः द.भू.२४५ख/४६.
ye shes sngon du 'gro bas mngon par 'du mi byed cing kha na ma tho ba med par tshe rabs thams cad du mngon du zhugs pa rnams
वि. ज्ञानी — {gal te mi shes pas ye shes shes bya na ni/} {de'i phyir byis pa so so'i skye bo thams cad kyang ye shes can du 'gyur ro//} सचेदज्ञानेन ज्ञानमित्युच्येत, ततः सर्वे बालपृथग्जना ज्ञानिनो भवेयुः सु.प.२४क/४.
ye shes chu
ज्ञानवारि — {rtag par 'dod chags me zhi bya/} /{ye shes chus ni khrus kyang bya//} रागाग्निं शमयेन्नित्यं स्नायाद्वै ज्ञानवारिणा । ल.अ.१८८ख/१६०.
ye shes che
= {ye shes chen po/}
ye shes chen po
• सं. महाज्ञानम् — {lus la ye shes chen po gnas/} /{rtog pa thams cad yang dag spangs//} देहस्थं च महाज्ञानं सर्वसङ्कल्पवर्जितम् । हे.त.२क/२; महत् ज्ञानम् — {de ni 'grib par 'gyur ba dang /} /{thogs med ye shes chen po ni/} /{shes bya thams cad kyi tshogs la/} /{rang dbang gis ni 'jug par 'gyur//} तस्य चापचये जाते ज्ञानमव्याहतं महत् । स्वातन्त्र्येण प्रवर्तेत सर्वत्र ज्ञेयमण्डले ।। त.स.१२४ख/१०७९; • वि. महाज्ञानी — {de la ston pa ye shes che/} … /{nyid kyis dkyil 'khor bri bar mdzad//} शास्ता तत्र महाज्ञानी मण्डलं लिखति स्वयम् । हे.त.२५क/८२.
ye shes chen po dang ldan pa
वि. महाज्ञानी, बुद्धस्य — {byams pa de bzhin gshegs pas chos kyi 'khor lo rnam pa 'di lta bu bskor te/} {de bskor bas de bzhin gshegs pa la de bzhin gshegs pa'o zhes bya'o//} … {ye shes chen po dang ldan pa zhes bya'o//} एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते …महाज्ञानीत्युच्यते ल.वि.२०५क/३०८.
ye shes chen po'i glu dbyangs
महाज्ञानगीता म.व्यु.४३२२ (६८ख).
ye shes chen po'i 'od gzer shin tu yangs pa'i rgyal po
ना. विपुलमहाज्ञानरश्मिराजः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ye shes chen po'i 'od gzer shin tu yangs pa'i rgyal po zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं विपुलमहाज्ञानरश्मिराजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२४९ख/३३१.
ye shes chen po'i ro
पा. महाज्ञानरसः — {ye shes chen po'i ros gang ba/} /{sems dpa' chen por brjod par bya//} महाज्ञानरसैः पूर्णो महासत्त्वो निगद्यते । हे.त.२क/२.
ye shes mchog
श्रेष्ठं ज्ञानम् — {bdag med ye shes mchog yin te//} ज्ञानमनात्मकं श्रेष्ठम् ल.अ.१६८ख/१२४.
ye shes mchog gi rdo rje 'chang ba
वि. ज्ञानवरवज्रधारी, बुद्धस्य — {byams pa de bzhin gshegs pas chos kyi 'khor lo rnam pa 'di lta bu bskor te/} {de bskor bas de bzhin gshegs pa la de bzhin gshegs pa'o zhes bya'o//} … {ye shes mchog gi rdo rje 'chang ba zhes bya'o//} एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते…ज्ञानबल (वर भो.पा.)वज्रधारी इत्युच्यते ल.वि.२०५ख/३०९.
ye shes mchod pa
ज्ञानपूजा — {byis pa'i rna ba 'bigs pa la sogs pas lo bcu drug gi mtshams su bag ma len pa na lag pa 'dzin pa dang ye shes mchod pa'i rjes su chags pa ji lta ba bzhin no//} यथा बालस्य कर्णवेधादिकम्, विवाहे पाणिग्रहम्, षोडशवर्षावधेर्ज्ञानपूजानुरागणम् वि.प्र.५८क/४.१००.
ye shes 'jug pa
ज्ञानप्रवृत्तिः — {shes bya'i sgrib pa ni shes bya thams cad la ye shes 'jug pa'i bar du gcod par gyur pa nyon mongs pa can ma yin pa'i mi shes pa ste} ज्ञेयावरणमपि सर्वस्मिन् ज्ञेये ज्ञानप्रवृत्तिप्रतिबन्धभूत– मक्लिष्टमज्ञानम् त्रि.भा.१४६ख/२७.
ye shes 'jug par byed pa
वि. ज्ञानप्रवर्तिनी — {de bzhin du gzugs 'jug par byed pa drug dang /} {tshor ba 'jug par byed pa drug dang} … {ye shes 'jug par byed pa drug ste rigs sum cu rtsa drug gi rtsa rnams} एवं षड् रूपप्रवर्तिन्यः षट् वेदनाप्रवर्तिन्यः…षड् ज्ञानप्रवर्तिन्यः इति षट्त्रिंशत् कुलनाड्यः वि.प्र.२४४ख/२.५७.
ye shes rjes su 'brang ba
वि. ज्ञानानुपरिवर्ती — {yid kyi las kha na ma tho ba shin tu med cing ye shes sngon du 'gro ba ye shes rjes su 'brang ba} … {yang dag par rgyu zhing 'byung ngo //} अत्यन्तानवद्यश्च मनःसमुदाचारः प्रवर्तते । ज्ञानपूर्वङ्गमो ज्ञानानुपरिवर्ती द.भू.२४५ख/४६.
ye shes nyi ma'i gzi brjid
ना. १. ज्ञानभास्करतेजः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ye shes nyi ma'i gzi brjid zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं ज्ञानभास्करतेजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२४९ख/३३१ २. ज्ञानसूर्यतेजः, बोधिसत्त्वः — {de bzhin gshegs pa de ye shes rnam par snang ba la stsogs pa nyan thos bye ba phrag brgya dang ye shes nyi ma'i gzi brjid la stsogs pa byang chub sems dpa' bye ba brgya phrag stong dang thabs gcig tu} स खलु पुनस्तथागतो ज्ञानवैरोचनप्रमुखेन श्रावककोटीशतेन ज्ञानसूर्यतेजःप्रमुखेन च बोधिसत्त्वकोटीशतसहस्रेण सार्धम् ग.व्यू.१८क/११५.
ye shes snying po
• ना. ज्ञानगर्भः १. बुद्धः — {lag bzang dang} … {ye shes snying po dang} … {shAkya thub pa dang /} {'di dag dang gzhan yang sangs rgyas bcom ldan 'das mang po dag gis} सुबाहुः… ज्ञानगर्भः… शाक्यमुनिश्चेति । एतैश्चान्यैश्च बहुभिर्बुद्धैर्भगवद्भिः म.मू.९३क/५ । २. बोधिसत्त्वः मि.को.१०५ख ३. आचार्यः म.व्यु.३४९१ (५९ख); • पा. ज्ञानगर्भः — {dgu yis bsnun pa'i lag 'gro tsa rtsi kA sogs lhag pa'i lha dang ldan pa ho yig ye shes snying po ste ye shes rdo rjes byin gyis brlabs pa de la} तस्मिन् नवहतभुजगे चर्चिकाद्याधिदैवे होकारज्ञानगर्भे ज्ञानवज्राधिष्ठिते वि.प्र.६३क/४.११०; ज्ञानहृदयम् — {oM yig ye shes snying po ste/} /{rdo rje sku ni 'thob byed pa'o//} ॐकारं ज्ञानहृदयं कायवज्रसमावहम् । गु.स.१०६क/३४.
ye shes brnyes pa
ज्ञानलाभः — {bde gshegs nyid ni 'khrungs pa na/} /{me tog 'di dag 'byung 'gyur te/} /{bla med ye shes brnyes pa na/} /{kun nas rab tu rnam par rgyas//} पुष्पाण्येतानि जायन्ते सुगतस्यैव जन्मनि । अनुत्तरज्ञानलाभे विकसन्ति समन्ततः ।। अ.क.१८३ख/८०.३३.
ye shes ta la la'i ting nge 'dzin
पा. ज्ञानोल्कासमाधिः, समाधिविशेषः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po sang sang po'i dbyangs kyis ting nge 'dzin mang po thob pa 'di lta ste} … {ye shes ta la la'i ting nge 'dzin thob} बहुसमाधिप्रतिलब्धश्च स गद्गदस्वरो बोधिसत्त्वो महासत्त्वः । तद्यथा…ज्ञानोल्कासमाधिप्रतिलब्धः स.पु.१५८ख/२४४.
ye shes tog
• पा. ज्ञानकेतुः, समाधिविशेषः — {ye shes tog ces bya ba'i ting nge 'dzin} ज्ञानकेतुर्नाम समाधिः म.व्यु.५५९ (१३क); • ना. ज्ञानकेतुः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' bzhi rnams kyang /} /{lho sgor rab tu bzhugs pa 'o//} … /{bzhi pa yang ni ye shes tog/} /{bsam pa thams cad yongs rdzogs mdzad//} चत्वारो बोधिसत्त्वाश्च दक्षिणद्वारे प्रतिष्ठिताः ।।…चतुर्थो ज्ञानकेतुश्च सर्वाशापरिपूरकः । स.दु.११०क/१६८.
ye shes tog gi rgyal mtshan
ना. ज्ञानकेतुध्वजः, देवपुत्रः — {lha'i bu ye shes tog gi rgyal mtshan zhes bya ba byang chub las phyir mi ldog pa theg pa chen po 'di la nges par gyur pa} ज्ञानकेतुध्वजो नाम देवपुत्रोऽवैवर्तिको बोधाय कृतनिश्चयोऽस्मिन्महायाने ल.वि.१५क/१६.
ye shes bstan pa
ज्ञाननिर्देशः — {chos mngon pa mdzod kyi rnam par bshad pa las ye shes bstan pa zhes bya ba mdzod kyi gnas bdun pa'o//} अभिधर्मकोशभाष्ये ज्ञाननिर्देशो नाम सप्तमं कोशस्थानम् अभि.भा.६५ख/११२४.
ye shes thig le
ज्ञानतिलकम् — {dpal ye shes thig le rnal 'byor ma'i rgyud kyi rgyal po chen po mchog tu rmad du byung ba zhes bya ba} श्रीज्ञानतिलकयोगिनीतन्त्रराजपरममहाद्भुतनाम क.त.४२२.
ye shes thugs su chud pa
ज्ञानाधिगमः — {ye shes thugs su chud pas bde ba'i don du mtshan ma med pa la spyod pa'i shes rab kyis rnam par sgom mo//} ज्ञानाधिगमतः सुखार्थं विभाव्यते प्रज्ञयाऽनिमित्तचारिणः ल.अ.६३क/८; {'phags pa bdag gis so so rang gi ye shes kyis thugs su chud pa ni mya ngan las 'das pa zhes bshad do//} प्रत्यात्मार्यज्ञानाधिगमं निर्वाणमिति वदामि ल.अ.१३५ख/८१.
ye shes thub par dka' ba'i snying po can
पा. ज्ञानदुर्योधनगर्भः, बोधिसत्त्वविमोक्षविशेषः — {rigs kyi bu byang chub sems dpa'i rnam par thar pa ye shes thub par dka' ba'i snying po can 'di yang bskal pa ri rab kyi rdul shin tu phra ba snyed kyi pha rol de'i yang pha rol cig tu 'jig rten gyi khams zla ba'i rgyal mtshan zhes bya bar bskal pa snang bas rnam par brgyan pa la de bzhin gshegs pa spyan bzang po las thob ste} एष च मे कुलपुत्र ज्ञानदुर्योधनगर्भो बोधिसत्त्वविमोक्षः सुमेरुपरमाणुरजःसमानां कल्पानां परेण परतरेण चन्द्रध्वजायां लोकधातौ सुनेत्रस्य तथागतस्यान्तिकात्प्रतिलब्धः अवभासव्यूहे कल्पे ग.व्यू.७८ख/१६९.
ye shes mtha' yas ldan
वि. अनन्तज्ञानी — ग्. {yo med tha ba med cing sgyu med pa/} /{ye shes mtha' yas ldan la de dag yod//} नो च शाठ्य न खिलं न मायता तेषु विद्यति अनन्तज्ञानिनाम् ।। रा.प.२३२क/१२५.
ye shes mtha' yas pa
वि. अनन्तज्ञानः मि.को.१०६क ।
ye shes mthong ba
• सं. ज्ञानदर्शनम् — {shA ri'i bu nga ni de bzhin gshegs pa'i ye shes mthong ba'i lam la 'dzud pa'o//} तथागतज्ञानदर्शनमार्गावतारक एवाहं शारिपुत्र स.पु.१७क/२७; {shes bya thams cad la yang ye shes mthong ba rnam par dag par bya ba ste} सर्वत्र च ज्ञेये ज्ञानदर्शनं विशोधयितव्यं च बो.भू.५९ख/७७; • ना. ज्ञानदर्शनः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po ye shes mthong ba dang} ज्ञानदर्शनेन च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन का.व्यू.२००क/२५८.
ye shes mthong ba dang ldan pa
वि. ज्ञानदर्शनसमन्वागतः — {de bzhin gshegs pa'o zhes bya'o//} … {dus gsum la ma chags ma thogs pa'i ye shes mthong ba dang ldan pa zhes bya'o//} तथागत इत्युच्यते…त्र्यध्वासङ्गाप्रतिहतज्ञानदर्शनसमन्वागत इत्युच्यते ल.वि.२११ख/३१३.
ye shes mthong ba'i lam la 'dzud pa
वि. ज्ञानदर्शनमार्गावतारकः — {shA ri'i bu nga ni de bzhin gshegs pa'i ye shes mthong ba'i lam la 'dzud pa'o//} तथागतज्ञान– दर्शनमार्गावतारक एवाहं शारिपुत्र स.पु.१७क/२७.
ye shes dang mngon par shes pa'i sgo
पा. ज्ञानाभिज्ञामुखः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — {de de ltar byang chub sems dpa'i sa bdun pa 'di la gnas pa'i tshe/} {byang chub sems dpa'i ting nge 'dzin rnam par dbye ba shin tu rnam par phye ba zhes bya ba la mnyam par gzhog ste} … {ye shes dang mngon par shes pa'i sgo zhes bya ba dang} सोऽस्यां सप्तम्यां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितः सन् सुविचितविचयं च नाम बोधिसत्त्वसमाधिं समापद्यते…ज्ञानाभिज्ञामुखं च द.भू.२३३ख/३९.
ye shes dang mngon par shes pa'i spyod pa yongs su gnon pa
वि. ज्ञानाभिज्ञानचर्याक्रमणी — {kye rgyal ba'i sras byang chub sems dpa'i sa 'di ni nan tan du bya ba'i spyod pa yongs su rdzogs par byed pa ye shes dang mngon par shes pa'i spyod pa yongs su gnon pa ste} इयं भो जिनपुत्रा बोधिसत्त्वभूमिः प्रायोगिकचर्यापरिपूरणी च ज्ञानाभिज्ञानचर्याक्रमणी च द.भू.२३१ख/३७.
ye shes dang ldan
= {ye shes ldan pa/}
ye shes dang ldan pa
= {ye shes ldan pa/}
ye shes dang rnam par shes pa'i mtshan nyid rtogs par khong du chud pa
वि. ज्ञानविज्ञानलक्षणगतिंगतः — {khyod dang byang chub sems dpa' sems dpa' chen po gzhan rnams ye shes dang rnam par shes pa'i mtshan nyid rtogs par khong du chud cing} त्वं च अन्ये च बोधिसत्त्वा महासत्त्वा ज्ञानविज्ञानलक्षणगतिंगताः ल.अ.११७क/६४.
ye shes dang bral
= {ye shes dang bral ba/}
ye shes dang bral ba
वि. ज्ञानविरहितः — {yul 'khor skyong} … {kun 'dzin pa'i sems dang ldan pa dang ye shes dang bral ba dang bag med pa la sten par byed pa byang chub sems dpa' rnams kyi 'ching ba dang} आनिगृहीतचित्तस्य ज्ञानविरहितस्य प्रमादसेवनता राष्ट्रपाल बोधिसत्त्वस्य बन्धनम् रा.प.२३६ख/१३२.
ye shes dang shes bya thams cad la mnga' brnyes zin pa
वि. सर्वज्ञानज्ञेयवशिप्राप्तः, बुद्धस्य — {dge slong dag da ltar de bzhin gshegs pa} … {thams cad mkhyen pa/} {rnam pa thams cad mkhyen pa/} {ye shes dang shes bya thams cad la mnga' brnyes zin pa 'di lta la ngo mtshar che ba ci yod} किमत्र भिक्षव आश्चर्यं यदिदानीं तथागतः…सर्वज्ञः सर्वाकारज्ञः सर्वज्ञानज्ञेयवशिप्राप्तः अ.श.९१ख/८२.
ye shes dam pa
• सं. परमज्ञानम् — {'phags pa'i ye shes kyi spyod yul yin pas don dam pa ste/} {ye shes dam pa'i yul yin pa'i phyir ro//} आर्यज्ञानगोचरत्वात् परमार्थः, परमज्ञानविषयत्वात् म.भा.४ख/३९; • पा. ज्ञानपर– मता, परमताभेदः — {dam pa bdun gang zhe na/} {sku dam pa dang} … {ye shes dam pa dang} सप्त परमताः कतमाः? आश्रयपरमता…ज्ञानपरमता बो.भू.४८ख/६३.
ye shes dri ma med
= {ye shes dri ma med pa/}
ye shes dri ma med pa
१. विमलज्ञानम् — {byang chub sems dpa'i rnam par thar pa ye shes dri ma med pa'i 'od} विमलज्ञानप्रभो नाम बोधिसत्त्वविमोक्षः ग.व्यू.२७७ख/३५७ २. ज्ञानवैमल्यम् — {mngon shes dang /} /{ye shes dri med de nyid dang /} /{rnam dbye med phyir mar me yi/} /{snang la dro mdog chos mtshungs can//} अभिज्ञाज्ञानवैमल्यतथताव्यतिरेकतः । दीपालोकोष्णवर्णस्य साधर्म्यम् र.वि.९५क/३८.
ye shes dri ma med pa phun sum tshogs pa'i sprin
ना. विमलज्ञानश्रीमेघः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ye shes dri ma med pa phun sum tshogs pa'i sprin zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं विमल– (ज्ञान)श्रीमेघो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२४९ख/३३१.
ye shes dri ma med pa'i 'od
पा. विमलज्ञानप्रभः, बोधिसत्त्वविमोक्षविशेषः — {rigs kyi bu kho bos byang chub sems dpa'i rnam par thar pa ye shes dri ma med pa'i 'od 'di shes par zad} एतमहं कुलपुत्र विमलज्ञानप्रभं बोधिसत्त्वविमोक्षं जानामि ग.व्यू.२७७ख/३५७.
ye shes rdo rje
ज्ञानवज्रः, ओ ज्रम् — {mnyan pa des de thos nas 'jig tshogs la lta ba'i ri'i rtse mo mthon po nyi shu ye shes rdo rjes bcom nas/} {rgyun du zhugs pa'i 'bras bu mngon sum du byas so//} यां श्रुत्वा तेन नाविकेन विंशतिशिखरसमुद्गतं सत्कायदृष्टिशैलं ज्ञानवज्रेण भित्त्वा स्रोतापत्तिफलं प्राप्तम् अ.श.७८क/६८; {byang chub thams cad 'thob pa ni/} /{ye shes rdo rje dag gis bya//} कर्तव्यं ज्ञानवज्रेण सर्वबोधिसमावहम् ।। गु.स.१०६क/३४; {de nyid lhan cig skyes pa'i sku stong pa nyid kyi rnam par thar pas rnam par dag pa/} {ye shes rdo rje thams cad mkhyen pa shes rab dang thabs kyi bdag nyid rnam par dag pa'i rnal 'byor zhes brjod do//} स एव सहजकायः शून्यताविमोक्षविशुद्धो ज्ञानवज्रः सर्वज्ञः प्रज्ञोपायात्मको विशुद्धयोग इति वि.प्र.१४६क/१, पृ.४५; {yang yig gis shes rab kyang ste shes rab dang bcas pa'i thugs dang ye shes rdo rje a ba d+hU tI dang dung can ma la rten pa'o//} चकारात् प्रज्ञामपि, सप्रज्ञमवधूतीशङ्खिन्याश्रितं चित्तं ज्ञानवज्रं चेति वि.प्र.४८क/४.५०.
ye shes rdo rje'i mtshon cha mnga' ba
वि. ज्ञानवज्रप्रहरणः — {sems can thams cad kyi nyon mongs pa'i ri rnam par 'joms pa'i ye shes rdo rje'i mtshon cha mnga' ba} सर्वसत्त्वक्लेशपर्वतविनिर्भेदनमहाज्ञानवज्रप्रहरणः ग.व्यू.१६१ख/२४४.
ye shes rdo rje'i gzi brjid
ना. ज्ञानवज्रतेजाः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang} … {ye shes rdo rje'i gzi brjid dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…ज्ञानवज्रतेजसा च ग.व्यू.२७५क/२.
ye shes rdo rje'i ri bo
ना. वज्रज्ञानपर्वतः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du} … {ye shes rdo rje'i ri bo dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा…वज्रज्ञानपर्वतस्य ग.व्यू.२६८क/३४७.
ye shes ldan
= {ye shes ldan pa/}
ye shes ldan pa
• वि. ज्ञानवान् — {'di ltar gang dag gsal zhing mang thos pa/} /{dran dang ldan zhing gang mkhas ye shes ldan//} ये तु इह व्यक्त बहुश्रुताश्च स्मृतिमन्त ये पण्डित ज्ञानवन्तः । स.पु.३८ख/६९; {zla ba me long ye shes ldan/} /{bdun gyi bdun pa mnyam nyid ldan//} आदर्शज्ञानवांश्चन्द्रः समतावान् सप्तसप्तिकः ।। हे.त.९क/२६; ज्ञानी — {de} … {bsam gyis mi khyab pa'i ye shes dang ldan pa yin} सः…अचिन्त्यज्ञानी च भवति द.भू.२४५ख/४६; {de} … {mi 'phrogs pa'i ye shes dang ldan pa yin} सः …असंहार्यज्ञानी च भवति द.भू.२४५ख/४६; ज्ञानसमन्वागतः — {de de lta bu'i ye shes dang ldan zhing shes rab kyi pha rol tu phyin pa la gnas pas snang bar gyur nas kyang byang chub kyi yan lag yongs su sdud pa'i rkyen nye bar stsogs shing yang dag par sdud do//} स एवं ज्ञानसमन्वागतः प्रज्ञापारमिताविहारावभासितो बोध्यङ्गाहारकांश्च प्रत्ययानुपसंहरति द.भू.२२३ख/३४; ज्ञानसहगतः — {de bzhin gshegs pa ni} … {sems can kun la thams cad mkhyen pa'i ye shes dang ldan pa'i chos bstan pa'i mthu mnga' ba'i phyir ro//} तथागतो हि…प्रतिबलः सर्वसत्त्वानां सर्वज्ञज्ञानसहगतं धर्ममुपदर्शयितुम् स.पु.३३ख/५५; ज्ञानानुगतः, ओ ता — {gzhan gyi dring mi 'jog pas ye shes dang ldan pa yin} ज्ञानानुगतश्च भवति अपरप्रणेयतया द.भू.२१४क/२८; {de de lta bu'i ye shes dang ldan pa'i blos gong du sems can rnams kyi sprul pa'i lus yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes so//} स एवंज्ञानानुगतया बुद्ध्या उत्तरि सत्त्वकायनिर्माणं च यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२६५ख/५८; • पा. ज्ञानवती । १. रश्मिविशेषः — {ye shes ldan pa'i 'od zer rab gtong zhing /} /{sems can gang dag 'od des bskul byas pa//} ज्ञानवती यद रश्मि प्रमुञ्ची ताय प्रभासय चोदित सत्त्वाः । शि.स.१७९ख/१७८ । २. बोधिसत्त्वधारणीविशेषः म.व्यु.७४८; • ना. । १. ज्ञानवती, नृपपुत्री — {rgyal po'i bu mo ye shes ldan gyur tshe/} … /{rang gi sha dang khrag kyang ngas byin no//} दत्तं स्वमांसरुधिरं मे ज्ञानवती यदासि नृपपुत्री ।। रा.प.२३८ख/१३५ ०. ज्ञावतीः मि.को.१०५ख ।
ye shes rnam par nges pa
ज्ञानविनिश्चयः — {de bzhin gshegs pa tshe dpag tu med pa ye shes rnam par nges pa'i rgyal po zhes bya ba} अमितायुर्ज्ञानविनिश्चयराजो नाम तथागतः म.मू.९२ख/५.
ye shes rnam par snang ba
ना. ज्ञानवैरोचनः, श्रावकः — {de bzhin gshegs pa de ye shes rnam par snang ba la stsogs pa nyan thos bye ba phrag brgya dang ye shes nyi ma'i gzi brjid la stsogs pa byang chub sems dpa' bye ba brgya phrag stong dang thabs gcig tu} स खलु पुनस्तथागतो ज्ञानवैरोचनप्रमुखेन श्रावककोटीशतेन ज्ञानसूर्यतेजःप्रमुखेन च बोधिसत्त्वकोटीशतसहस्रेण सार्धम् ग.व्यू.१८क/११५.
ye shes rnam par snang ba'i snying po
ना. ज्ञानवैरोचन– गर्भः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rdo rje'i snying po dang} … {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po ye shes rnam par snang ba'i snying po dang} वज्रगर्भेण च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…ज्ञानवै– रोचनगर्भेण च द.भू.१६७क/१.
ye shes rnam par sbyong bar byed pa
वि. ज्ञानविशोधकः — {de nas stong pa nyid la dmigs pa byas nas lha rdzogs par bya ba'i don du sku dang gsung dang thugs dang ye shes rnam par sbyong bar byed pa'i sngags kyi tshig rnams su 'gyur te} ततः शून्यतालम्बनं कृत्वा देवतानिष्पादनं प्रति कायवाक्चित्तज्ञानविशोधकानि मन्त्रपदानि भवन्ति वि.प्र.१०९क/३.३५.
ye shes rnal 'byor
पा. ज्ञानयोगः — {ye shes rnal 'byor ni} … {yangs pa zhes pa ni nyi tshe ba ma yin pa ste/} {rnam pa thams cad pa'o zhes dgongs pa'o//} ज्ञानयोगं विशालमिति न प्रादेशिकम्, सर्वाकारमिति भावः वि.प्र.२७२ख/२.९७.
ye shes snang ba
ज्ञानालोकः — {ye shes kyi snang bas nang gi mun pa'i phung po 'jig pa ste gang gis sel ba} ज्ञानालोकेन व्यपास्तः ध्वस्तोऽन्तस्तमोराशिर्येन त.प.२१६क/९०२; {byang chub sems dpa'i spyod pa'i ye shes snang ba'i+i sgo byams pa chen po'i rgyal mtshan} महामैत्रीध्वजं बोधिसत्त्वचर्याज्ञानालोकमुखम् ग.व्यू.३५क/१२९; {thogs pa med pa'i mtha' zhes bya ba'i ye shes snang ba thob bo//} असङ्गकोटिर्नाम ज्ञानालोकः प्रतिलब्धः ग.व्यू.३३४ख/५६; {ye shes kyi/} /{snang bas mi shes rab rib dag/} /{'joms pa'i} अज्ञानतिमिरघ्नस्य ज्ञानालोकस्य श.बु.१११ख/३७; ज्ञानावभासः — {'jig rten thams cad du 'byung ba'i ye shes kyi snang ba la zhugs pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin gyi sgo} सर्वलोकसमुदयज्ञानावभासप्रतिपन्नं च नाम समाधिमुखम् ग.व्यू.२४४क/३२७; {de lta bu'i ye shes snang bas 'dzin par yongs su rtsom ste} एवं ज्ञानावभासप्रग्रहणमारभते द.भू.२५७क/५३; ज्ञानज्योतिः — {nam mkha' las byung rang byung ba/} /{shes rab ye shes me po che/} /{'od chen rnam par snang bar byed/} /{ye shes snang ba lam me ba//} गगनोद्भवः स्वयम्भूः प्रज्ञाज्ञानानलो महान् । वैरोचनो महादीप्तिर्ज्ञानज्योतिर्विरोचनः ।। वि.प्र.४९ख/४.५१.
ye shes snang ba chen po
महाज्ञानालोकः — {ye shes kyi snang ba chen pos rnam par gzigs pa'i blo dang ldan pa zhes bya'o//} {rnam par mi rtog pa zhes bya'o//} महाज्ञानालोकविलोकितबुद्धि( इत्युच्यते भो.पा.)निर्विकल्प इत्युच्यते ल.वि.२०६क/३०९; {ye shes kyi snang ba chen po rab tu 'gyed do//} महाज्ञानालोकमवमुञ्चति ग.व्यू.३१४ख/४००.
ye shes snang ba chen pos rnam par gzigs pa'i blo dang ldan pa
वि. महाज्ञानालोकविलोकितबुद्धिः, बुद्धस्य — {byams pa de bzhin gshegs pas chos kyi 'khor lo rnam pa 'di lta bu bskor te/} {de bskor bas de bzhin gshegs pa la de bzhin gshegs pa'o zhes bya'o//} … {ye shes kyi snang ba chen pos rnam par gzigs pa'i blo dang ldan pa zhes bya'o//} {rnam par mi rtog pa zhes bya'o//} एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते…महाज्ञानालोकविलोकितबुद्धि( इत्युच्यते भो.पा.)निर्विकल्प इत्युच्यते ल.वि.२०६क/३०९.
ye shes snang ba po
वि. ज्ञानावभासकः — {dngos grub rnyed pa'i slob ma gang /} /{yang dag ye shes snang ba po//} सिद्धिलब्धोऽपि यः शिष्यः सम्यग्ज्ञानावभासकः । हे.त.७ख/२०.
ye shes snang ba lam me ba
वि. ज्ञानज्योतिर्विरोचनः — {nam mkha' las byung rang byung ba/} /{shes rab ye shes me po che/} /{'od chen rnam par snang bar byed/} /{ye shes snang ba lam me ba//} गगनोद्भवः स्वयम्भूः प्रज्ञाज्ञानानलो महान् । वैरोचनो महादीप्तिर्ज्ञानज्योतिर्विरोचनः ।। वि.प्र.४९क/४.५१.
ye shes snang ba'i gzi brjid
ना. ज्ञानावभासतेजाः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang} … {ye shes snang ba'i gzi brjid dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…ज्ञानावभासतेजसा च ग.व्यू.२७५क/२.
ye shes snang bar gyur pa
वि. ज्ञानालोकभूतः — {'jig rten rnams la ye shes kyi snang bar gyur pa} लोकस्य ज्ञानालोकभूताः ख.टी.१६०ख/२४१.
ye shes snang bas rnam par gnon pa'i seng ge
ना. ज्ञानालोकविक्रमसिंहः, तथागतः— {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa} ( {kun nas} ) {ye shes snang bas rnam par gnon pa'i seng ge zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं समन्तज्ञानालोकविक्रमसिंहो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२४९ख/३३१.
ye shes dpal
ना. ज्ञानकेतुः १. तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ye shes dpal zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं ज्ञानकेतुर्नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२५०ख/३३१ २. बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang} … {ye shes dpal dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…ज्ञानकेतुना च ग.व्यू.२७५ख/२.
ye shes dpal bzang po
ना. ज्ञानश्रीभद्रः, आचार्यः ।
ye shes spangs
= {ye shes spangs pa/}
ye shes spangs pa
वि. ज्ञानवर्जितः — {dge ba bcu yi las kyi lam/} /{byed pa ye shes spangs pa rnams/} /{dman par mos pa thams cad kyi/} /{dam tshig de ni rmad byung che//} दशकुशलान् कर्मपथान् कुर्वन्ति ज्ञानवर्जिताः । हीनाधिमुक्तिकाः सर्वे समयोऽयं महाद्भुतः ।। गु.स.१३९क/१०४; ज्ञानविवर्जितः — {ye shes spangs shing blo gros rmongs gyur pa/} /{mi rigs spyod pa 'di dag rnams kyis bcings//} ज्ञानविवर्जित मूढमतिश्च बध्यति एभि अयुक्तचरीभिः ।। रा.प.२३७क/१३२.
ye shes spo'i 'od 'phro sprin
ना. ज्ञानशिखरार्चिमेघः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ye shes spo'i 'od 'phro sprin zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं ज्ञानशिखरार्चिमेघो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५४क/२३७.
ye shes spyan
= {ye shes kyi spyan/}
ye shes spyan ldan
वि. ज्ञानलोचनः, बुद्धस्य — {shA ri'i bu ni rgyal ba'i mthu/} /{de nas dge slong rnams kyis dris/} /{ye shes spyan ldan bcom ldan gyis/} /{sngon byung dag ni rab gsungs pa//} जयिनः शारिपुत्रस्य प्रभावमथ भिक्षुभिः । पृष्टो बभाषे भगवान् प्राग्वृत्तं ज्ञानलोचनः ।। अ.क.३क/५०.१७.
ज्ञाननिःसृतिः — {ston dang gsung dang khyab pa dang /} /{sprul dang ye shes spro ba dang /} /{thugs gsung sku yi gsang ba dang /} /{thugs rje'i bdag nyid thob pa nyid//} दर्शना देशना व्याप्तिर्विकृतिर्ज्ञाननिःसृतिः । मनोवाक्कायगुह्यानि प्राप्तिश्च करुणात्मनाम् ।। र.वि.१२६ख/१११.
ye shes phun sum tshogs pa
पा. ज्ञानसम्पत्, फलसम्पद्भेदः — {'bras bu phun sum tshogs pa yang rnam pa bzhi ste/} {ye shes phun sum tshogs pa dang spang ba phun sum tshogs pa dang mthu phun sum tshogs pa dang gzugs kyi sku phun sum tshogs pa'o//} चतुर्विधा फलसम्पत्—ज्ञानसम्पत्, प्रहाणसम्पत्, प्रभावसम्पत्, रूपकायसम्पच्च अभि.भा.५८क/१०९७; द्र.—
ye shes phun sum tshogs pa rnam pa bzhi
चतुर्विधा ज्ञानसम्पत् — १. {ma bstan par mkhyen pa} अनुपदिष्टज्ञानम्, २. {thams cad mkhyen pa} सर्वत्रज्ञानम्, । ३. {rnam pa thams cad mkhyen pa} सर्वथाज्ञानम्, ४. {ma 'bad par mkhyen pa} अयत्नज्ञानम् अभि.भा.५८क/१०९७.
ye shes phun sum tshogs pa'i bsod nams 'od
ना. ज्ञानश्रीपुण्यप्रभा, रात्रिदेवता — {kho mo ni de nas shi 'phos te snying po byang chub de nyid du ye shes phun sum tshogs pa'i bsod nams 'od ces bya ba'i mtshan mo'i lha mo zhig tu gyur cing 'dug 'dug ste} अहं च ततश्च्युत्वा तत्रैव बोधिमण्डे ज्ञानश्रीपुण्यप्रभा नाम रात्रिदेवता अभूवम् ग.व्यू.१४२क/२२६.
• वि. ज्ञानाकरः, ओ रा — {ye shes 'byung gnas} … /{sangs rgyas gser sku 'bar la phyag 'tshal lo//} वन्दामि बुद्धान्…ज्ञानाकरान् कनकोज्वलाङ्गान् सु.प्र.९ख/१७; {ye shes 'byung gnas dran pa dam pa dang /} … {'byung po'i tshogs kyi gnas rtag mchod pa'i phyir swA hA} ज्ञानाकरायै स्मृतिसमग्रतायै…भूतगणैः सदा सम्पूजितायै ।। नमः स्वाहा सु.प्र.३०ख/५८; • ना. ज्ञानाकरः, राजकुमारः — {bcom ldan 'das de gzhon nur gyur pa'i tshe/} {de la snying gi bu sha stag bcu drug yod de/} {de dag gi bu thu bo ni ye shes 'byung gnas zhes bya bar 'gyur te} ये तस्य भगवतः कुमारभूतस्य षोडश पुत्रा अभूवन्नौरसाः, ज्ञानाकरो नाम तेषां ज्येष्ठोऽभूत् स.पु.६०ख/१०६.
ye shes 'byung gnas gtsug phud
ना. ज्ञानाकरचूडः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ye shes 'byung gnas gtsug phud ces bya ba bsnyen bkur to//} त– स्यानन्तरं ज्ञानाकरचूडो नाम तथागत आरागितः ग. व्यू.१५३ख/२३७.
वि. अनावृतज्ञानः, ओ ना — {dus la'ang ye shes ma bsgribs pa/} /{de phyir btang snyoms mi rung ngo //} अध्वन्यनावृतज्ञाना उपेक्षाऽतो न युज्यते ।। सू.अ.१३१क/३.
ye shes ma sbyangs pa
द्र.— {thams cad mkhyen pa'i ye shes ma sbyangs pa} अपरिशोधितसर्वज्ञताज्ञानैः ग.व्यू.२९२क/१४.
ye shes mar me
ज्ञानदीपः, ज्ञानमेव दीपः — {gang phyir 'ga' yi mi g}.{yo ba'i/} /{dri med ye shes mar me yis/} /{dngos po ma lus gsal byed pa//} यस्मान्निर्मलनिष्कम्पज्ञानदीपेन कश्चन । द्योतिताखिलवस्तुः स्यात् त.स.११९क/१०२६.
ye shes mig
= {ye shes kyi mig/}
ye shes me
पा. ज्ञानतेजः, कामाग्निः — {dgu yis bsnun pa'i lag 'gro tsa rtsi kA sogs lhag pa'i lha dang ldan pa ho yig ye shes snying po ste ye shes rdo rjes byin gyis brlabs pa de la dri med glog dang mtshungs pa gtum mo'i ye shes me ni rab rgyas pa zhes pa} तस्मिन् नवहतभुजगे चर्चिकाद्याधिदैवे होकारज्ञानगर्भे ज्ञानवज्राधिष्ठिते तडिदनल (मल)निभा चण्डाली ज्ञानतेजःप्रबुद्धेति वि.प्र.६३क/४.११०.
ye shes me lce
पा. ज्ञानार्चिः, अच्युतसुखरश्मिः — {phyi nas ye shes me lce dag gis zhes pa mi 'pho ba'i bde ba'i 'od zer rnams kyis} पश्चाज्ज्ञानार्चिषा वै इति अच्युतसुखरश्मिभिः वि.प्र.६३ख/४.१११.
ye shes dmar po'i 'od zer
रक्तज्ञानरश्मिः — ग्. {yas su dmar po'i mdog ces pa ni gzhom du med pa de'i g}.{yas su rnam par bcad pa'i mtshan ma'i ming can dmar po 'bar ba ye shes dmar po'i 'od zer ro//} दक्षिणे रक्तवर्णा इति तस्यानाहतस्य दक्षिणे विसर्गचिह्नसंज्ञिता रक्तदीप्तिः रक्तज्ञानरश्मिः वि.प्र.१५७ख/१.६.
ye shes tshad med pa
१. अप्रमाणज्ञानम्— {gang ye shes tshad med pa mngon par bsgrub pa 'di ni de'i thabs mkhas pa'i pha rol tu phyin pa'o//} योऽप्रमाणज्ञानाभिनिर्हारः, इयमस्योपायकौशलपारमिता द.भू.२३०ख/३७ । २. ज्ञानाप्रमाणता — {rigs kyi bu khyod nged kyi lus tshad med pa dang ye shes tshad med pa dang} … {la ltos} अपि तु खलु पुनः कुलपुत्र प्रेक्षस्व तावत् त्वमस्माकं कायाप्रमाणतां च ज्ञानाप्रमाणतां च द.भू.२४१क/४३; ज्ञानस्य अप्रमाणता — {de de bzhin gshegs pa'i ye shes de ltar tshad med pa mthong ste} स एवमप्रमाणतां च तथागतज्ञानस्य समनुपश्यन् द.भू.१९६क/१९.
ye shes tshad med pa mngon par bsgrub pa
अप्रमाणज्ञानाभिनिर्हारः — {gang ye shes tshad med pa mngon par bsgrub pa 'di ni de'i thabs mkhas pa'i pha rol tu phyin pa'o//} योऽप्रमाणज्ञानाभिनिर्हारः, इयमस्योपायकौशलपारमिता द.भू.२३०ख/३७.
ye shes tshol ba
• क्रि. ज्ञानं प्रार्थयति— {bcom ldan 'das sems can gang dag thams cad mkhyen pa'i ye shes tshol ba} ये पुनर्भगवन् सत्त्वाः सर्वज्ञज्ञानं प्रार्थयन्ति सु.प.२२क/२; ज्ञानं प्रार्थयते — {bcom ldan 'das sems can gang dag} … {bla na med pa'i ye shes tshol ba} ये पुनर्भगवन् सत्त्वाः…अनुत्तरज्ञानं प्रार्थयन्ते सु.प.२२क/२; ज्ञानमभिलषते — {rgyun rgya chen por gyur nas sangs rgyas kyi ye shes tshol ba'o//} उदारसन्ततिकाश्च बुद्धज्ञानमभिलषन्ते शि.स.१६६ख/१६४; • सं. ज्ञानपर्येष्टिः — {ye shes tshol ba la mgo dang gos la me 'bar ba lta bu} आदीप्तशिरश्चैलोपमता ज्ञानपर्येष्ट्या शि.स.१०७ख/१०६.
ye shes mtsho
वि. ज्ञानसागरः — {dus gsum rnams su rtag par stobs bcu yi/} /{ye shes mkhyen pa sgrib pa mi mnga' 'jug/} /{chos rnams kun la thugs ni chags mi mnga'/} /{phyag 'tshal rgyal ba ye shes mtsho khyod la//} ज्ञान दशब– लस्य विदितं ह्यनावृतं वर्तते सततमध्वसु त्रिषु । स– र्वधर्मनययुक्तमानसा ज्ञानसागर जिना नमोऽस्तु ते ।। । रा.प.२३०क/१२३.
ye shes mdzod
= {ye shes kyi mdzod/}
ye shes 'dzud pa
= {ye shes la 'dzud pa/}
ye shes gzhan gyis mi thub pa'i mthu
ना. अपराजितज्ञानस्थामः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ye shes gzhan gyis mi thub pa'i mthu zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरमपराजितज्ञानस्थामो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२४९ख/३३१.
ye shes zer
ज्ञानांशुः — {ye shes zer gyis mi yi pad ma kha 'byed pa/} /{smra ba'i nyi ma de ring ci slad btang snyoms bzhugs//} तदञ्ज (द्य भो.पा.) ज्ञानांशु नृपद्मबोधका उपेक्षकस्तिष्ठसि वादिभास्करः ।। ल.वि.१८८ख/२८८.
ye shes zla ba
ना. ज्ञानचन्द्रः, आचार्यः ।
ye shes gzigs pa
ज्ञानदर्शनम् — {rnam par grol ba'i ye shes gzigs pa'i phung po dang} विमुक्तिज्ञानदर्शनस्कन्धः अ.सा.१२०ख/६९; {ji bzhin ji snyed nang gi ni/} /{ye shes gzigs pa dag pa'i phyir//} यथावद्यावदध्यात्मज्ञानदर्शनशुद्धितः । र.वि.८२क/१४; {da ltar gyi dus la ma chags ma thogs pa'i ye shes gzigs par 'jug go//} प्रत्युत्पन्नेऽध्वन्यसङ्गमप्रतिहतं ज्ञानदर्शनं प्रवर्तते म.व्यु.१५३ (४क).
ye shes gzigs pa rab rib mi mnga' ba
वि. वितिमिरज्ञानदर्शनः, बुद्धस्य — {byams pa de bzhin gshegs pas chos kyi 'khor lo rnam pa 'di lta bu bskor te/} {de bskor bas de bzhin gshegs pa la de bzhin gshegs pa'o zhes bya'o//} … {ye shes gzigs pa rab rib mi mnga' ba zhes bya'o//} एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते… वितिमिरज्ञानदर्शन इत्युच्यते ल.वि.२०३ख/३०७.
ye shes gzugs
• पा. ज्ञानबिम्बः, ओ बम् — {shes rab thabs kyi bdag nyid kyis ni zhes pa shes bya dang shes pa gcig tu 'dres par gyur pas te 'gyur med bde ba'i dbang gis ye shes gzugs la ting 'dzin no//} प्रज्ञोपायात्मकेनेति ज्ञेयज्ञानैकलोलीभूतेन । अक्षरणसुखवशाज्ज्ञानबिम्बे समाधिश्चेति वि.प्र.६६ख/४.११७; {ye shes gzugs las so zhes pa stong pa'i gzugs las so//} ज्ञानबिम्बात् शून्यबिम्बादिति वि.प्र.६७क/४.११९; ज्ञानमूर्तिः — {de dag gong na me gzhan dri med 'od zer 'phro ba ye shes gzugs ni mun pa dag gi mthar gsang ba'i pad+ma dang dpral ba'i pad+ma la mi chod pa ste} तेषामूर्ध्वे परोऽग्निः स्फुरदमलकरो ज्ञानमूर्तिस्तमोऽन्ते गुह्यकमले ललाटकमलेऽच्छिन्नः वि.प्र.२३५ख/२.३६; • उ.प. ज्ञानरूपः, ओ पा — {de ni me long ye shes gzugs/} /{mnyam nyid ye shes dngos po can/} /{yang dag gyur pa so sor rtog/} /{de nyid bya ba nan tan te//} आदर्शज्ञानरूपा सा समताज्ञानभाविनी । सद्भूतप्रत्यवेक्षा च कृत्यानुष्ठाना सैव तु ।। हे.त.२१क/६८.
ye shes gzugs can
वि. ज्ञानरूपी — {phyi nas de nyid yang dag bshad/} /{rnam dag ye shes gzugs can dang /} /{'khor ba dang ni mya ngan 'das/} /{khyad par cung zad yod ma yin//} पश्चात् तत्त्वं समाख्यातं विशुद्धं ज्ञानरूपिणम् । संसारव्यवदानेन नास्ति भेदो मनागपि ।। हे.त.१२ख/३८.
ye shes 'od
• सं. ज्ञानप्रभा — {gti mug mun pa ma lus bcom nas ni/} /{drang srong chen po'i ye shes 'od kyang gsal//} मोहतमो निखिलं विनिहत्य भासति ज्ञानप्रभासु महर्षिः ।। रा.प.२२८ख/१२१; द.भू.२४७ख/४७; द्र.— {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ye shes kyi 'od kun tu snang ba zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं समन्तज्ञानप्रभासो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५६क/२३९; • ना. ज्ञानप्रभः, बोधिसत्त्वः म.व्यु.६९१ (१६).
ye shes 'od 'phro ba dpal gyi rgya mtsho
ना. ज्ञानार्चिःश्रीसागरः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ye shes 'od 'phro ba dpal gyi rgyal mtshan} ( {rgya mtsho} ) {zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं ज्ञानार्चिःश्रीसागरो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५३ख/२३७.
ye shes 'od 'phro ba dpal gyi rgyal mtshan
द्र.— {ye shes 'od 'phro ba dpal gyi rgya mtsho/}
ye shes 'od 'phro 'bar ba'i sku
ना. ज्ञानार्चिज्वलितशरीरः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du} … {ye shes 'od 'phro 'bar ba'i sku dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा…ज्ञानार्चिज्वलितशरीरस्य ग.व्यू.२६८क/३४७.
ye shes 'od zer
ज्ञानरश्मिः — {chos dang gzugs kyi sku dag gis/} /{byang chub snying po'i mkhar shar ba/} /{kun mkhyen nyi ma 'gro bar ni/} /{ye shes 'od zer spro bar mdzad//} धर्मरूपशरीराभ्यां बोधिमण्डाम्बरोदितः । जगत् स्फरति सर्वज्ञदिनकृज्ज्ञानरश्मिभिः ।। र.वि.१२५ख/१०८.
ye shes 'od zer gyi sprin gyi 'od
ना. ज्ञानरश्मिमेघप्रभः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ye shes 'od zer gyi sprin gyi 'od zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं ज्ञानरश्मिमेघप्रभो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२४९ख/३३१.
ye shes 'od zer 'bar ba'i gtsug phud
ना. ज्ञानरश्मिज्वलनचूडः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa} ( {ye shes} ) {'od zer 'bar ba'i gtsug phud zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं ज्ञानरश्मिज्वलनचूडो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२४९ख/३३१.
ye shes yongs su dag pa
पा. ज्ञानपरिशुद्धिः, सर्वाकारायाः परिशुद्ध्याः भेदः — {rnam pa thams cad yongs su dag pa bzhi gang zhe na/} {gnas yongs su dag pa dang dmigs pa yongs su dag pa dang sems yongs su dag pa dang ye shes yongs su dag pa'o//} चतस्रः सर्वाकाराः परिशुद्धयः कतमाः ? आश्रय(परि)शुद्धिः, आलम्बन(परि)शुद्धिः, चित्त(परि)शुद्धिः, ज्ञान(परि)शुद्धिश्च बो.भू.१९७क/२६५.
ye shes yongs su smin par byed pa
वि. ज्ञानपरिपाचकः — {ye shes yongs su smin par byed pa'i chos bcu} … {'di lta ste/} {phyir mi ldog pa'i bsam pa dang} दशभिर्ज्ञानपरिपाचकैर्धर्मैः…यदुत अप्रत्युदावर्त्याशयतया च द.भू.२०४क/२४; द्र.— {ye shes yongs su smin par byed pa'i chos bcu} दशज्ञानपरिपाचकाः धर्माः — १. {phyir mi ldog pa'i bsam pa} अप्रत्युदावर्त्याशयता, २. {dkon mchog gsum la dad pa mi phyed pa rab tu thob pa'i mthar thug pa} त्रिरत्नाभे– द्यप्रसादनिष्ठागमनता, । ३. {'du byed skye ba dang 'jig pa rnam par bsgom pa} संस्कारोदयव्ययविभावनता, ४. {rang bzhin gyis ma skyes pa rnam par bsgom pa} स्वभावा– नुत्पत्त्याशयता, ५. {'jig rten rgyu zhing ldog pa rnam par bsgom pa} लोकप्रवृत्तिनिवृत्त्याशयता, ६. {las kyis srid par skye ba rnam par bsgom pa} कर्मभवोपपत्त्याशयता, ७. {'khor ba dang mya ngan las 'das pa rnam par bsgom pa} संसारनिर्वाणाशयता, ८. {sems can gyi zhing dang las rnam par bsgom pa} सत्त्वक्षेत्रकर्माशयता, ९. {sngon gyi mtha' dang phyi ma'i mtha' rnam par bsgom pa} पूर्वान्तापरान्ताशयता, । १०. {med pa'i mtha' dang zad pa'i mtha' rnam par bsgom pa} अभावक्षयाशयता द.भू.२०४क/२४.
ye shes yon tan phyug
वि. ज्ञानगुणाढ्यः — {mtshan gyis spras pa ye shes yon tan phyug/} /{thub pa'i rgyal po 'gro ba kun la gsal//} भासति सर्वजगे मुनिराजा लक्षणचित्रित ज्ञानगुणाढ्यः ।। रा.प.२२८ख/१२१.
ye shes rab tu brtan pa'i 'od gzer gyi dra ba'i gzugs kyi phung po
ना. सुदृढज्ञानरश्मिजालबिम्बस्कन्धः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ye shes rab tu brtan pa'i 'od gzer gyi dra ba'i gzugs kyi phung po zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं सुदृढज्ञानरश्मिजालबिम्बस्कन्धो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२५०क/३३१.
पा. ज्ञानाभिलाषाशयता, आशयभेदः — {byang chub sems dpa'i sa mngon sum 'di la gnas pa'i byang chub sems dpa' de phyir zhing mi phyed pa'i bsam pa yongs su rdzogs pa 'thob bo//} … {ye shes la mngon par mos pa'i bsam pa dang} अस्यामभिमुख्यां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितस्य बोधिसत्त्वस्याभेद्याशयता च परिपूर्यते…ज्ञानाभिलाषाशयता द.भू.२२४क/३४.
ye shes la 'jug pa
१. ज्ञानप्रस्थानम्, शास्त्रविशेषः — {bstan bcos zhes bya ba ni ye shes la 'jug pa yin no//} {lus su gyur pa de la yan lag drug yod de/} {rab tu 'byed pa'i gzhi dang rnam par shes pa'i tshogs dang} … {yang dag par 'gro ba'i rnam grangs so//} शास्त्रमिति ज्ञानप्रस्थानम् । तस्य शरीरभूतस्य षट् पादाः—प्रकरणपादः, विज्ञानकायः…सङ्गीतिपर्यायः अभि.स्फु.७ख/१२; {ye shes la 'jug pa ni 'phags pa kA t+ya'i bus byas} … {rnam par shes pa'i tshogs ni btsun pa lha skyid kyis byas} ज्ञानप्रस्थानस्य आर्यकात्यायनीपुत्रः कर्ता…विज्ञानकायस्य स्थविरदेवशर्मा अभि.स्फु.९क/१५; अभि.स्फु.३११क/११८६ २. ज्ञानप्रवेशः — {phyin ci log smad pa byas nas de'i gnyen po don dam pa'i ye shes la 'jug par tshigs su bcad pa bzhi ste} विपर्यासपरिभाषां कृत्वा तत्प्रतिपक्षपारमार्थिकज्ञानप्रवेशे चत्वारः श्लोकाः सू.भा.१४६क/२५.
ye shes la dbang ba
• पा. ज्ञानवशिता, वशिताभेदः — {dbang rnam pa bzhi ni/} {rnam par mi rtog pa la dbang ba dang zhing yongs su dag pa la dbang ba dang ye shes la dbang ba dang las la dbang ba'o//} चतुर्धा वशिता—निर्विकल्पवशिता, क्षेत्रपरिशुद्धिवशिता, ज्ञानवशिता, कर्मवशिता च म.भा.९ख/७५; {ye shes la dbang bas ni chos dang don dang nges pa'i tshig dang spobs pa rnams kyi rab kyi mthar phyin par 'gro'o//} ज्ञानवशितया धर्मार्थनिरुक्तिप्रतिभानानां प्रकर्षपर्यन्तं गच्छन्ति अभि.स.भा.५३क/७३; • सं. ज्ञानवशित्वम् — {snod yongs su sbyong bas ni ye shes la dbang ba'i phyir} भाजनपरिशोधनया ज्ञानवशित्वात् सू.व्या.१४८क/२८.
ye shes la mi rtog pa mang ba
वि. ज्ञानानवकल्पनबहुलः — {sbyor ba nyams pa dang mi shes pa dang} … {ye shes la mi rtog pa mang ba dang} नष्टप्रयोगा अज्ञाः…ज्ञानानव– कल्पनबहुलाः रा.प.२४२ख/१४०.
ye shes la btsud pa
भू.का.कृ. ज्ञानमवतारितः — {de dag kyang ngas da ltar sangs rgyas kyi ye shes la btsud de/} {don dam pa thos par byas so//} तेऽपि मयैव एतर्हि बुद्धधर्मज्ञानमवतारिताः संश्राविताश्च परमार्थम् स.पु.११३क/१८१.
ye shes la 'dzud pa
• वि. ज्ञानावतारकः — {thams cad mkhyen pa'i ye shes la 'dzud pa} सर्वज्ञज्ञानावतारकः स.पु.४७क/८४; • सं. ज्ञानावतारणम् — {byang chub sems dpa' brgyad khri thams cad kyang} … {de bzhin gshegs pa'i ye shes 'dzud pa la mkhas pa} अशीत्या च बोधिसत्त्वसहस्रैः…तथागतज्ञानावतारणकुशलैः स.पु.२ख/१.
ye shes lus can
वि. ज्ञानमूर्तिः, बुद्धस्य — {ye shes mig gcig dri ma med/} /{ye shes lus can de bzhin gshegs//} ज्ञानैकचक्षुरमलो ज्ञानमूर्तिस्तथागतः ।। ना.स.६क/१००.
ye shes shin tu rnam par dag pa'i me tog snang ba
ना. सुविशुद्धज्ञानकुसुमावभासः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ye shes shin tu rnam par dag pa'i me tog snang ba zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं सुविशुद्धज्ञानकुसुमावभासो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२५०क/३३१.
ye shes shin tu yangs pa
ज्ञानवैपुल्यम् — {kye rgyal ba'i sras dag de ltar na sangs rgyas bcom ldan 'das rnams kyi ye shes shin tu yangs pa tshad med pas sa 'di la gnas pa'i byang chub sems dpas khong du chud pa'i ye shes kyang tshad med do//} इति हि भो जिनपुत्रा अप्रमेयं बुद्धानां भगवतां ज्ञानवैपुल्यमप्रमाणमेवास्यां भूमौ स्थितस्य बोधिसत्त्वस्यावतारज्ञानम् द.भू.२६७क/५९.
ye shes sa bon
= {ye shes kyi sa bon/}
ye shes sangs rgyas
ज्ञानबुद्धः — {la la sprul pa'i sangs rgyas dang /} /{sangs rgyas la la smin 'byung /} /{yang dag ye shes sangs rgyas rnams/} /{ji ltar ci slad bdag la gsungs//} केन निर्माणिका बुद्धा केन बुद्धा विपाकजाः । तथता ज्ञानबुद्धा वै कथं केन वदाहि मे ।। ल.अ.६५ख/१३.
ye shes seng ge'i dpal gyi rgyal mtshan rgyal po
ना. ज्ञानसिंहकेतुध्वजराजः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ye shes seng ge'i dpal gyi rgyal mtshan rgyal po zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं ज्ञान– सिंहकेतुध्वजराजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५४क/२३७.
ye shes sems dpa'
पा. ज्ञानसत्त्वः — {de nas dbang po rab tu sad pa ni ye shes sems dpa' gzhug pa ste byis pa la ji lta ba de bzhin du lha la rnam pa nyi shus rdzogs par byang chub pa'i mtshan nyid rnal 'byor pa rnam kyis bsgom par bya'o//} तत इन्द्रियप्रबोधो ज्ञानसत्त्वप्रवेशो बालस्य यथा तथा देवताया भावनीयः योगिभिर्विंशत्याकारसंबोधिलक्षणा वि.प्र.४९क/४.५१; {'jam dpal ye shes sems dpa' yi/} /{ye shes sku ste rang byung ba//} मञ्जुश्रीज्ञानसत्त्वस्य ज्ञानमूर्तेः स्वयम्भुवः ना.स.२क/१०; {ye shes sems dpa'i sgrub thabs} ज्ञानसत्त्वसाधनम् क.त.२६१३.
ye shes slob dpon
ज्ञानाचार्यः — {gang yang ye shes slob dpon dge ba'i rgyu/} /{'khor ba'i chu gter zam pas gang bsgrubs pa/} /{'di ni gnyen dang mdza' bshes spun zla dang /} /{ma dang pha dag gis kyang byed pa min//} नेदं बन्धुर्नो सुहृत् सोदरो वा नेदं माता न पिता वा करोति । यत्संसाराम्भोधिसेतुं विधत्ते ज्ञानाचार्यः कोऽपि कल्याणहेतुः ।। अ.क.१६१ख/१८.१.
ye shes gsal ba
ज्ञानप्रकाशः — {rang bzhin dri med ye shes gsal ba'i bsam pa can//} स्वभावविमलज्ञानप्रकाशाशयाः अ.क.१क/५०.१.
ye shes bsam gyis mi khyab pa'i che ba nyid
अचिन्त्यज्ञानमाहात्म्यम् — {ye shes bsam gyis mi khyab pa'i che ba nyid rnam par dbye ba dang} अचिन्त्यज्ञानमाहात्म्यं च प्रविचिन्वन् द.भू.२५१क/४९.
yeng ces byas
कृ. प्रचलितवान् — {de nas mya ngan med kyis lha'i tshig thos nas gnad du phog pa bzhin du yeng ces byas te} अथाशोको देवतावचनमुपसृत्य मर्मविद्ध इव प्रचलितवान् अ.श.११५ख/१०५.
yeng yeng po
वि. चपलः — {yeng yeng po ma yin pa dang} अचपलश्च बो.भू.७७ख/९९.
yeng yeng po ma yin pa
वि. अचपलः — {byang chub sems dpa' sdom pa'i tshul khrims la gnas pa ni dge ba mi spyoms shing sdig pa rnam par 'byed pa dang} … {yeng yeng po ma yin pa dang} संवरशीलव्यवस्थितो बोधिसत्त्वः प्रतिच्छन्नकल्याणो भवति विवृतपापः…अचपलश्च बो.भू.७७ख/९९.
yengs
= {yengs pa/}
yengs pa
• वि. व्यासक्तः — {dper na mig dang yid gzugs gcig la yengs pa'i gzugs gzhan pa rnams dang sgra dang dri dang ro dang reg bya gang yin pa dag ni 'das par 'gyur la} यथैकरूपव्यासक्तचक्षुर्मनसो यानि रूपान्तराणि शब्दगन्धरसस्प्रष्टव्यानि चात्ययन्ते अभि.भा.२८ख/२३; आसक्तः — {de ni ste mngon du gyur pa'i don rig pa bar med pa ste/} {yul gzhan la yengs pa'i sems dang dus mtshungs par gsal bar nyams su myong la} तदित्यभिमुखीभूतार्थसंवेदनं निरन्तरविषयान्तरासक्तचित्तसमकालं स्पष्टमनुभूयते त.प.७क/४५९; निबद्धः — {de yi mig ni ri dwangs de la yengs/} /{grog po de yang mthong bar ma gyur zhing //} निबद्धचक्षुः शरभे स तस्मिन् संलक्षयामास न तं प्रपातम् । जा.मा.१४६ख/१६९; • सं. १. व्यासङ्गः — {don gzhan la yengs pas yid la byed pa mi mthun pas don gzhan mi 'dzin par mthong ba'i phyir} अर्थान्तरव्यासङ्गेन मनस्कारवैगुण्यादर्थान्तराग्रहणं दृष्टमिति त.प.१०२क/६५४ २. व्याकुलत्वम् — {rnam par shes pa snga ma yengs na dbang po dang yul phrad pa yod kyang mi skyed pa'i phyir ro//} पूर्वविज्ञानव्याकुलत्वे सत्यपि विषयेन्द्रियसन्निधानेऽनुत्पत्तेः प्र.अ.७७ख/८५.
yo
= {yo ba/}
yo gi
= {rnal 'byor pa} योगी — {de yi phyir na glu dang gar/} /{yo gis rtag tu rtag tu byed//} तस्माद् गीतं च नाट्यं च कुर्याद् योगी सदा सदा ।। हे.त.७क/२०.
yo ta kaM
यौतकम् — {yo ta kaM/} {khud pa'am rdzongs} म.व्यु.५३२३ (७९ख).
yo ldan
वि. शठः — {rang bzhin nyid kyis ma rabs rnams/} / ग्. {yo ldan ltos pa med pa'i gnas//} आस्पदं नैरपेक्ष्यस्य जात्या दासजनः शठः ।। अ.क.१८५ख/२१.१६.
वि. १. केकरः — {zhar ba dang nongs pa med pa'i phyir zhes bya ba la/} {zhar ba ni gtan ma tshang ba'o//} {nongs pa ni yo ba'o//} काणविभ्रान्ताभावादिति । काणं आभ्यन्तरविकलम् । विभ्रान्तं केकरम् अभि.स्फु.२८३क/११२२; {kha nas mche ba gtsigs pa/} {mig 'bar zhing ser la yo zhing mi sdug pa dang} दंष्ट्राकरालवदनानि दीप्तपिङ्गलकेकररौद्रनयनानि जा.मा.३९ख/४६ २. = {'khyog po} वक्रः — {mya ngan med shing} … {rul ba dang ni yo ba'ang min//} अशोककाष्ठं… अपूतिमवक्रं चैव म.मू.१६९ख/९०; वङ्कः — {de'i phyir zhugs pa na yo ba dang gtibs chad pa dang dba' klong las gzur ba dang ru skya dang gdos pa srog shing chag pa dang ru skya 'dzin pa'i dbang gis 'jug pa gzhan du song ba la nyes pa med do//} वङ्कवटवर्त्तपरिहृतिकर्णयष्टिदण्डवंशावभङ्गकर्णधा– रवशाच्च तदर्थारूढौ प्रस्थानान्तरात् वि.सू.३४क/४३; कुटिलः — {drang zhing ma yo la/} {gya gyu med pa'i yid thogs pa med pa dang ldan pa} ऋज्वकुटिलावङ्काप्रतिहतमानसस्य ल.वि.६क/७; जिह्मः — {khyu mchog 'gro ba drang ngam yo ba bzhin//} जिह्मं शुभं वा वृषभप्रचारम् जा.मा.७८ख/९०. । (द्र.— {mig yo ba/} ).
yo ba dang ldan pa
= {yo ldan/}
yo byad
१. = {'tshog chas} उपकरणम् — {ma chags pa ste/} {srid pa dang srid pa'i yo byad rnams la ma chags pa dang mi phyogs pa'o//} अलोभो भवे भवोपकरणेषु चानासक्तिः वैमुख्यं च त्रि.भा.१५६क/५६; {grang ba'i tshe grang ba'i yo byad rnams dang tsha ba'i tshe tsha ba'i yo byad rnams dang sman pas bstan pa'i zas rnams dang} शीते शीतोपकरणैरुष्णे उष्णोपकरणैर्वैद्यप्रज्ञप्तैराहारैः अ.श.९क/८; {'chi ba'i yo byad} मरणोपकरणम् वि.सू.१७क /१९; परिष्कारः — {chos bzhin du gos dang zas dang mal cha dang stan dang na ba'i gsos sman dang yo byad rnams tshol bar byed do//} धर्मेण चीवरपिण्डपातशयनासनग्लानप्रत्ययभैषज्यपरिष्कारान्…पर्येषते बो.भू.८०क/१०२; {ser sna ni yo byad rnams la lhag par chags pa ste/} {'dod chags kyi char gtogs pas 'tshog chas rnams la sems kun du 'dzin pa'o//} मात्सर्यं परिष्कारेष्वध्यवसितो रागांशिकश्चेतस उपकरणेष्वाग्रहः म.टी.२२४ख/५७; {'tsho ba'i yo byad} जीवितपरिष्कारम् रा.प.२४५ख/१४४; {shi ba'i yo byad la} मृतपरिष्कारे वि.सू.६८क/८५; परिच्छदः — {bdag gi khyim gyi nor dang 'bru dang yo byad dang mi rnams ni med/} {sgra ca co ci'ang med la/} {sdug sdug ltar 'dug cing} धनधान्यपरिच्छदपरिजनविभवशून्यं निष्कूजदीनं स्वभवनम् जा.मा.२२ख/२५; उपस्करः — {ngo tsha yo byad ngan grogs mdzes pas bcings/} /{bzod pa'i gnya' shing des 'gro brtan pas brtan//} ह्र्युपस्करः सन्नतिचारुकूबरः क्षमायुगो दाक्षगतिर्धृतिस्थिरः ।। जा.मा.१७८ख/२०८; भाण्डम् — {nan tur byas pas sam nyams pa bskrad par bya bas 'gyur ba brten na yo byad kyang chung ste dor ro//} विकृतेः क्रियमाणप्रणिधिना ध्वस्तेन च निष्कास्यमानेन भजने भाण्डस्य छोरणम् वि.सू.८५ख/१०३; भाण्डिका — {kun tu rgyu'i yo byad dbyig pa gsum dang ril ba spyi blugs la} त्रिदण्डकुण्डिकाद्यां परिव्राजकभाण्डिकाम् जा.मा.१३०ख/१५०; उपहारः — {lus 'bul ba la sogs pa mchod pa'i yo byad thams cad phul nas} सर्वमात्मनिर्यातनाप्रभृतिपूजोपहारं निर्यात्य बो.प.६१क/२४; परिकरः — {mchod pa'i yo byad 'os gyur pa'i/} /{kun spyod 'di ni bdag gis blangs//} गृहीतोऽस्माभिराचारः पूजापरिकरोचितः । अ.क.६७ख/६.१७१; उपभोग्यम्— {mtsho 'di lta bu bya mang po thams cad kyi bde ba'i yo byad dgag pa med pa de lta bu byed du bcug} तदेवंविधं सरः कारयित्वा सर्वपक्षिगणस्य चानावृतसुखोपभोग्यम् जा.मा.११७ख/१३७; साधनम् — {bdag gi chos spyod pa'i yo byad spre'u 'di'i lpags pa rnyed do//} उपपन्नं बत मे धर्मसाधनमिदमस्य वानरस्य चर्म जा.मा.१३३ख/१५४; उपधानम् — {byang chub sems pa'i bde ba'i yo byad thams cad kyang yongs su 'bul lo//} बोधिसत्त्वसुखोपधानं चोपसंहरति द.भू.१८२ख/१२; उपस्थानम्— {bde ba'i yo byad thams cad kyis rim gror byas te} सर्वसत्त्वसुखोपस्थानं चास्योपस्थापयेः अ.सा.४३२ख/२४४ २. यौतकम्, स्त्रीधनम् — {yo byad la sogs gang zhig rnams/} /{sbyin par brtsams pa dang rdzas so//} यौतकादि तु यद्देयं सुदायो हरणं च तत् ।। अ.को.१८७क/२.८.२८; युतयोः सङ्गतयोः स्त्रीपुंसयोर्विवाहे दत्तं यौतकम् अ.वि.२.८.२८.
yo byad kyi gos
परिष्कारचीवरम् — {bcang bar bya'o//} {yo byad kyi gos kyang ngo //} धारयेत्…परिष्कारचीवरं च वि.सू.७३क/९०.
yo byad kyi bde ba
उपकरणसुखम् — {tshe 'di la yang yo byad kyi bde bas phan btags pas bde bar gnas par 'gyur ro//} दृष्टे च धर्मे सुखमुपकरणसुखेनानुगृहीतो विहरति बो.भू.११८क/१५२.
yo byad kyi dbang
पा. परिष्कारवशिता, वशिताभेदः — {tshe'i dbang rab tu 'thob bo//} … {yo byad kyi dbang rab tu 'thob bo//} आयुर्वशितां च प्रतिलभते… परिष्कारवशितां च द.भू.२४५क/४६; द्र. {yo byad la dbang ba/}
yo byad kyis phongs pa
• वि. उपकरणविघाती — {sems can yo byad kyis phongs pa rnams la rigs pas yo byad thams cad nye bar sgrub pa dang} उपकरणविघातिषु सत्त्वेषु सर्वोपकरणोपसंहारः न्यायपतितः बो.भू.७५ख/९७; • पा. उपकरणविघातः, आदीनवभेदः — {byang chub sems dpa'i rigs kyi nyes dmigs ni} … {mdor na rnam pa bzhi ste} … {yo byad kyis phongs pa dang} बोधिसत्त्वगोत्रे समासेन चतुर्विध आदीनवः…उपकरणविघातः सू.व्या.१३८क/१२.
yo byad kyis mi phongs pa
उपकरणाविघातः — {byang chub sems dpa'i gzhan gyi don mtha' dag ni sbyin pa la sogs pas go rims bzhin du gzhan dag la yo byad kyis mi phongs pa dang rnam par mi 'tshe ba dang rnam par 'tshe ba bzod pa dang} … {dag gis 'gyur ro//} दानादिभिर्बोधिसत्त्वस्य सकलः परार्थो भवति । यथाक्रमं परेषामुपकरणाविघातैः, अविहेठैः, विहेठनामर्षणैः सू.व्या.१९६ख/९७.
yo byad nyung ba
अल्पपरिष्कारता — {chos kyi tshogs su sbyor ba gang zhe na/} {gang 'di ni don nyung ba dang} … {yo byad nyung ba dang} कतमो धर्मसम्भारयोगः? येयमल्पार्थता …अल्पपरिष्कारता शि.स.१०७ख/१०६.
yo byad bsnyung
संलेखः मि.को.१२२क, = {yo byad bsnyungs pa/}
yo byad bsnyungs
= {yo byad bsnyungs pa/}
yo byad bsnyungs pa
• सं. संलेखः — {ser sna'i kun tu sbyor ba ni yo byad bsnyungs pa yongs su shes pa la sgrib ste/} {yo byad la lhag par zhen pa'i phyir ro//} मात्सर्यसंयोजनं संलेखपरिज्ञाने( आवरणम्), परिष्काराध्यवसानात् म.भा.६ख/५४; • वि. सांलेखिकी — {khyod kyis byams pa'i sems bskyed la/} /{yo byad bsnyungs pa'i gtam gyis shig//} मैत्रं चित्तं जनित्वा त्वं कुर्याः सांलेखिकीं कथाम् ।। शि.स.१९०ख/१९०; • भू.का.कृ. संलिखितः — {yo byad bsnyungs pa'i tshul kun tu spyod pa'i rnam pa bsgom pa} संलिखितवृत्तिसमुदाचाराकारभावनः सू.व्या.१६७ख/५८.
yo byad bsnyungs pa dang mi ldan pa
वि. असंलेखसमन्वागतः — {bcom ldan 'das bdag ni sems can dman pa la mos pa rnams kyi slad du de bzhin gshegs pa la zhu ba ma lags} … {yo byad bsnyungs pa dang mi ldan pa rnams kyi slad du ma lags} न च वयं भगवन् हीनाधिमुक्तिकानां सत्त्वानां कृतशस्तथागतं परिपृच्छामः…नासंलेखसमन्वागतानाम् सु.प.२१ख/२.
yo byad bsnyungs pa'i tshul kun tu spyod pa'i rnam pa bsgom pa
पा. संलिखितवृत्तिसमुदाचाराकारभावनः, भावनाकारप्रविष्टभेदः — {sgom pa'i rnam pa la zhugs pa ni/} {rnam pa bzhi bsgom pa dang rnam pa sum cu rtsa bdun bsgom pa'o//} … {de la rnam pa sum cu rtsa bdun bsgom pa ni} … {yo byad bsnyungs pa'i tshul kun tu spyod pa'i rnam pa bsgom pa dang} भावनाकारप्रविष्टश्चतुराकारभावनः सप्तत्रिंशदाकारभावनश्च…तत्र सप्तत्रिंशदाकारभावनः…संलिखितवृत्तिसमुदाचाराकारभावनः सू.व्या.१६७ख/५८.
yo byad thams cad phun sum tshogs pa
वि. सर्वोपकरणसम्पन्नः — {ci nas chos smra ba'i dge slong de yo byad thams cad phun sum tshogs par 'gyur ba dang} यथा स धर्मभाणकः (भिक्षुः) सर्वोपकरणसम्पन्नो भविष्यति सु.प्र.३०ख/६०.
yo byad thams cad la phangs par sems shing chags pa med pa
अनभिनन्दितसर्वोपकरणस्नेहता — {de dad pa la dbang bsgyur ba dang} … {yo byad thams cad la phangs par sems shing chags pa med pa dang} स श्रद्धाधिपतेयतया… अनभिनन्दितो (तसर्वो भो.पा.)पकरणस्नेहतया द.भू.१७६ख/९.
yo byad rnams kun tu 'dzin pa
= {yo byad la kun tu 'dzin pa/}
yo byad ma bsnyungs pa
असंलेखः — {yo byad ma bsnyungs pa zhes bya ba ni ser snas yo byad mi mkho ba rnams kyang bsogs pa las gyur par rig par bya'o//} असंलेखो मात्सर्येणानुपयुज्यमानानामप्युपकरणानां सन्निचयाद्वेदितव्यः अभि.स.भा.७क/७; {de ni yo byad ma bsnyungs pa'i rten byed pa'i las can te} इदं चासंलेखसन्निश्रयदानकर्मकम् त्रि.भा.१६०क/६७.
yo byad med
= {yo byad med pa/}
yo byad med pa
• वि. उपकरणविकलः — {yo byad med pa rnams la yo byad stobs pa} उपकरणविकलानामुपकरणोपसंहारं करोति बो.भू.१११ख/१४३; • सं. उपकरणवैकल्यम् — {nga'i bstan pa ji srid yod kyi bar du yang nyan thos rnams kyi yo byad med par mi 'gyur} यावच्छासनं मे तावच्छ्रावकाणामुपकरणवैकल्यं न भविष्यति अ.श.४७क/४०.
yo byad 'dzin pa
परिकरादानम् — {de yi yo byad 'dzin pa ni/} /{kye ma 'ching ba'i lcags sgrog yin//} तस्याः परिकरादानमहो नु बन्धशृङ्खला ।। अ.क.२८७ख/३७.५.
yo byad la kun tu 'dzin pa
वि. आगृहीतपरिष्कारः — {de yang ser sna can/} {'jungs pa/} {yo byad la kun tu 'dzin pa/} {khwa la yang gtor ma mi ster ba zhig ste} स च मत्सरी कुटुकुञ्चकः आगृहीतपरिष्कारः काकाय बलिं न प्रदातुं व्यवस्यति अ.श.२६६क/२४३; अ.श.१३८क/१२८.
yo byad la dbang thob pa
वि. परिष्कारवशिताप्राप्तः, बोधिसत्त्वस्य — {yo byad la dbang thob pa'i byang chub sems dpa'} परिष्कारवशिताप्राप्तो बोधिसत्त्वः बो.भू.१२५ख/१६१; परिष्कारवशिताप्रतिलब्धः — {longs spyod kyi gzhi rang gi zho shas bsgrubs pa rnams sam} … {yo byad la dbang thob pa rnams kyis} स्वबाहुबलोपार्जितैर्भोगैः… परिष्कारवशिताप्रतिलब्धैर्वा बो.भू.१२५ख/१६१.
yo byad la dbang ba
पा. परिष्कारवशिता, बोधिसत्त्वानां वशिताभेदः— {tshe la dbang bas ni} … {yo byad la dbang bas ni sems can thams cad la yo byad rin che ba dang dpag tu med pa'i char 'bebs so//} आयुर्वशितया…परिष्कारवशितयाऽप्रमेयमनर्घेयमुपकरणवर्षं सत्त्वानां वर्षन्ति अभि.स.भा.५३क/७३.
yo lang chen
= {yo lang chen po/}
yo lang chen po
महारम्भः — {mchod sbyin ngan pa yo lang chen por gang du srog chags mang po bsags nas gsod par 'gyur ba} क्षुद्रयज्ञेषु च महारम्भेषु येषु बहवः प्राणिनः सङ्घातमापद्य जीविताद्व्यपरोप्यन्ते बो.भू.६३ख/८२; आडम्बरः — {rgyal po des blon po thugs ches pa rnams skye bo mang pos mthong bar 'gyur ba'i yo lang chen po dang bcas par ljongs dang grong khyer rnams su sdig byed pa'i mi rnams 'dzin du bkye'o//} स राजा जनप्रकाशेनाडम्बरेण प्रत्ययितानमात्यान् पापजनोपग्रहणार्थं जनपदं नगराणि च प्रेषयामास जा.मा.६३क/७३.
yog
= {yog pa/}
yog pa
• भू.का.कृ. ( ग्. {yogs pa} इत्यस्य स्थाने) सञ्छन्नः — {der bdag gis yi dwags lto ni ri tsam la kha ni khab kyi mig tsam ste/} {rang gi skras yog pa} … {zhig mthong lags so//} तत्राहं प्रेतमद्राक्षं सूचीच्छिद्रोपममुखं पर्वतोपमकुक्षिं स्वकेशसञ्छन्नम् अ.श.११८क/१०८; छन्नः — {kye ma sems can 'di dag ni} … {gti mug thibs pos kun nas yog pa} बतेमे सत्त्वाः… मोहगहनसंछन्नाः द.भू.१९१ख/१७; प्रच्छन्नः — {yi dwags sdong dum tshig pa 'dra ba rus go+ong bsgreng ba lta bu rang gi skra dang spus yog pa} … {brgya stong du mas yongs su bskor nas} पञ्चमात्रैः प्रेतसहस्रैर्दग्धस्थूणासदृशैरस्थियन्त्रवदुच्छ्रितैः स्वकेशरोमप्रच्छन्नैः…अनुपरिवारितः वि.व.२५६ख/२.१५८; अभिच्छादितः — {btson ra dam po na 'khod pa'i sems can} … {lus rang gi skras yog pa} … {de dag mthong nas} अद्राक्षीत्तांश्चारकगहनप्रक्षिप्तान् सत्त्वान्… केशाभिच्छादितकायान् ग.व्यू.१९१ख/२७३; पर्यवनद्धः — {ma la bdag gis sems can de ltar sdug bsngal gyis mnar ba} … {ma rig pa'i sgo nga'i sbubs dang pris yog pa} हन्त अहमेषां सत्त्वानां दुःखार्तानाम्…अविद्याण्डकोशप– टलपर्यवनद्धानाम् द.भू.२१३ख/२८; मग्नः — {chu rnams rang gi dbu bas yog pa bzhin/} /{rgya mtsho chen po gos dkar gyon pa bzhin/} … {'di ci lags//} स्वफेनमग्नैरिव कोऽयमम्बुभिर्महार्णवः शुक्लदुकूलवानिव । जा.मा.८२क/९५; अवचूर्णितः — {dge slong gi dge 'dun phal cher ston pa dang bral ba'i mya ngan gyis non par gyur la 'gro 'gro bas dub cing lus rdul gyis yog par mthong ngo //} महान् भिक्षुसङ्घो दृष्टः शास्तृवियोगाच्छोका– र्तोऽध्वपरिश्रान्तो रजसाऽवचूर्णितगात्रः अ.श.२८६क/२६३; दिग्धः — {byis pa de ni gzhan gyi khyim na rke/} / ग्. {yan pa dang ni rkom pos lus kyang yog//} स शुष्यते परशरणेषु बालो दद्रूय कण्डूय च दिग्धगात्रः ।। स.पु.४४क/७७; परिक्लिन्नः — {rjes su chags pa'i dbang gis rjes su 'brang ba'i skye bo mya ngan gyis gdungs pa'i mchi mas gdong yog pa rnams nan gyis slar bzlog te bkye nas} अनुरागवशगमनुयायिनं च जनं शोकाश्रुपरिक्लिन्नवदनं प्रयत्नाद्विनिवर्त्य जा.मा.५२क/६१; मलिनीकृतः — {des mchod rten gyi 'khor sa rdul gyis yog pa mthong ngo //} स पश्यति स्तूपाङ्गणं रजसा मलि– नीकृतम् अ.श.१७५ख/१६२; • सं. प्रच्छादनम् — {gal te bdag gis 'doms yog 'ga' zhig rnyed na re stes snyam mo//} स चेदहं कौपीनप्रच्छादनं लभेयम्, शोभनं स्यात् ल.वि.१३१क/१९४; • द्र.— {shing gi yog pas kyang las de 'grub bo//} ढिंसुकेनापि दारुमयेनैतत्कार्यसम्पत्तिः वि.सू.९५ख/११५; {mgo bo rdul gyis yog} उद्रजः शिरस्कानि वि.व.१२९ख/१.१९.
yog par gyur pa
भू.का.कृ. मलिनीकृतः — {skye bo phal po ches glu blangs gar byas pas mchod rten rdul gyis yog par gyur to//} महाजनकायेन नृत्यता गायता स्तूपं पांसुना मलिनीकृतम् अ.श.१७५ख/१६२.
yog par byas
= {yog par byas pa/}
yog par byas pa
भू.का.कृ. प्लावितः — {kun dga' ra ba de thams cad chus yog par byas so//} सर्वोऽसावाराम उदकेन प्लावितः वि.व.१३३ख/१.२२.
yog byed
= {dkrug thur} खजाका मि.को.३८क ।
yong
द्र.— {rus pa brgyar zhig phongs pa'i sgra 'byin pa/} /{phyi ma'i tshe la su zhig nor 'ded yong //} विदार्यमाणं भृशमार्तिनादिनं परत्र कस्त्वर्हति याचितुं धनम् ।। जा.मा.१७७ख/२०६; {dud 'gro'i gnas dang yi dwags dbul 'gyur ba/} /{mthong bar 'dod pa'ang de ni su zhig yong //} तिर्यग्गतिं प्रेतदरिद्रतां च को नाम तद्द्रष्टुमपि व्यवस्येत् ।। जा.मा.९३ख/१०८.
yong tan
=* >विक्षोभम्, संख्याविशेषः — {rtse 'phyo rtse 'phyo na yong tan no//} {yong tan yong tan na brug g}.{yos so//} हरितं हरितानां विक्षोभम्, विक्षोभं विक्षोभाणां हलितम् ग.व्यू.३क/१०३; पलिगुञ्जः, ओ जम् — {sems can brgya'i phyir ma yin} … {sems can yong tan gyi phyir ma yin} न सत्त्वशतस्यार्थाय… न सत्त्वपलिगुञ्जस्य ग.व्यू.३७०क/८२.
yong mi 'chi
क्रि. नो म्रियते — {sdig pa'i las rnams ma zad bar dag tu/} /{sdug bsngal rgyun chags che yang yong mi 'chi//} दुःखे महत्यविकलेऽपि नो म्रियन्ते यावत् प– रिक्षयमुपैति न कर्म पापम् जा.मा.१७६क/२०४.
yong mi ltung
क्रि. न गमिष्यति — {bdag dang gzhan don ma rmongs gsal spyod pas/} /{rgyal po nam yang dmyal bar yong mi ltung //} चरन् परात्मार्थममोहभास्वता न जातु राजन्निरयं गमिष्यसि ।। जा.मा.१७८ख/२०८.
yong mi 'dod
क्रि. नेच्छति — {de dang 'gal ba dag ni rten par yong mi 'dod} निषेवितुं नेच्छसि तद्विरोधिनः जा.मा.१३४ख/१५५.
yong mi nus
द्र.— {gshin rje 'di ni myur ba'i dug bas rab gdug pa/} /{sngags dang sman la sogs pas thub par yong mi nus//} आशीविषस्त्वतिविषोऽयमरिष्टदंष्ट्रो मन्त्रागदादिभिरसाध्यबलः कृतान्तः ।। जा.मा.२०४ख/२३७.
yong mi spro
क्रि. नैव स्फारयेत् — {rin chen brtan par gyur na spro/} {brtan par ma gyur yong mi spro//} स्थिरं तु स्फारयेद् रत्नमस्थिरं नैव स्फारयेत् । गु.स.९६क/१२.
yong mi byed
क्रि. न चकार — {tshar bcad pa dang phan 'dogs bya ba la/} /{chos dang 'gal ba de ni yong mi byed//} विनिग्रहप्रग्रहयोः प्रवृत्तिर्धर्मोपरोधं न चकार तस्य । जा.मा.३७क/४३.
yong mi byed pa
= {yong mi byed/}
yong mi 'byung
क्रि. न प्रभवति — {snying rje'i dbang gyur snying la 'thab mo'i 'khrug pa yong mi 'byung //} न संरम्भक्षोभः प्रभवति दयाधीरहृदये जा.मा.१५७क/१८१.
yong mi lang
द्र.— {sems can mi srun nam mkha' bzhin/} /{de dag gzhom gyis yong mi lang //} कियतो मारयिष्यामि दुर्जनान् गगनोपमान् । बो.अ.१०ख/५.१२.
yong mi shes
क्रि. न प्रजानथ* — {'on kyang rdzu 'phrul de 'dra brnyes pa de/} /{byon tam bzhud par khyed kyis yong mi shes//} न च पुन गति आगतिं च अस्या यूयं प्रजानथ तावदृद्धिप्राप्तो । ल.वि.७८क/१०५.
yong ye
अव्य. सर्वथा — {ma la rgyal po ma skyes dgra de ni yong ye gtum zhing brlang la/} {zhe rtsub cing gzu lums can zhig yin gyis} सर्वथाऽयं राजा अजातशत्रुश्चण्डो रभसः कर्कशः साहसिकश्च अ.श.२७६क/२५३; {gang zhig la ni nyes pa kun/} /{gtan nas yong ye mi mnga' zhing /} /{gang la'ang rnam pa thams cad du/} /{yon tan thams cad gnas gyur pa//} सर्वदा सर्वथा सर्वे यस्य दोषा न सन्ति ह । सर्वे सर्वाभिसारेण यत्र चावस्थिता गुणाः ।। श.बु.११०क/१; सर्वेण सर्वे सर्वथा — {de'i bstan pa yong ye thams cad nub par gyur pa na} सर्वेण सर्वे सर्वथा सर्वं तस्य शासनस्यान्तर्हितस्य सु.प्र.४५क/९०.
yongs
• अव्य. १. अशेषम्, ओ षेण — {skye bo mang pos smad pa dang yongs kyis spangs pa dang rigs dman par 'gyur zhing sdug bsngal nas sdug bsngal du brgyud pa rgyun mi 'chad par 'gyur te} बहुजननिन्दितोऽशेषपरित्यक्तो हीनकुलो भवति, दुःखदुःखपरम्परां न विच्छेदयति स.दु.९८क/१२४; • उ.स. = {yongs su} परि — {rang gi skye bo dang yongs kyi skye bo dang yul dang gnas dang bran dang} … {chung ma la sogs pa yang bsrung bar bgyi'o//} स्वजनपरिजनदेशविषयभृत्य… भार्यादिरक्षां च करोमि स.दु.११८क/२००.
yongs su
परि ( {yongs su rdzogs pa} परिपूर्णः) — {zhabs gnyis kyi mthil nas 'khor lo rtsibs stong dang ldan pa mu khyud can lte ba dang bcas pa rnam pa thams cad yongs su rdzogs pa byung ba dang} अधस्थात्पादतलयोश्चक्रे जाते सहस्रारे सनाभिके सनेमिके सर्वाकारपरिपूर्णे बो.भू.१९३क/२५९; ( {yongs su skyo ba} परिखेदः) — {de'i phyir 'di bya ba mang pos yongs su skyo bas kyang 'jigs par mi 'gyur ro//} अतोऽस्य बहुकर्तव्यतापरिखेदादपि भयं न भवति सू.व्या.१४२क/१९; ( {yongs su shes pa} परिज्ञानम्) — {de ltar srid pa yongs su shes pa ni mya ngan las 'das pa zhes brjod do//} एवं भवस्य परिज्ञानं निर्वाणमिति कथ्यते वि.प्र.६०ख/४.१०६; ( {yongs su grol} परिमुक्तः) — {gnod pa sna tshogs dag las yongs su grol//} परिमुक्तो विविधैरुपद्रवैः वि.व.१२७क/१.१६; ( {yongs su spang bar bya ba} परिवर्जितव्यः)— {'jig rten rgyang phan pa ni sdug bsngal skye ba'i rgyu 'thob par byed pas yongs su spang bar bya ba yin te} लोकायतिकः परिवर्जितव्यो दुःखजन्महेतुवाहकत्वात् ल.अ.१२४ख/७१; ( {yongs su thar bar 'gyur} परिमोक्ष्यते) — {ma snad cing ma smas la bde bar yongs su thar bar 'gyur ro//} अक्षतोऽनुपहतः स्वस्तिना परिमोक्ष्यते शि.स.६२ख/६१.
yongs kyi skye bo
परिजनः — {rang gi skye bo dang yongs kyi skye bo dang yul dang gnas dang bran dang} … {chung ma la sogs pa yang bsrung bar bgyi'o//} स्वजनपरिजनदेशविष– यभृत्य… भार्यादिरक्षां च करोमि स.दु.११८क/२००; जनः — {rang bzhin gyis dul ba la dga' bas nang gi skye bo dang yongs kyi skye bo rnams ni rab tu dga' ba'i gnas su gyur to//} निसर्गसिद्धेन च विनयानुरागेण परं प्रेमास्पदं स्वजनस्य जनस्य च बभूव जा.मा.२०१ख/२३४.
yongs kyis spangs
= {yongs kyis spangs pa/}
yongs kyis spangs pa
वि. अशेषपरित्यक्तः — {skye bo mang pos smad pa dang yongs kyis spangs pa dang rigs dman par 'gyur} बहुजननिन्दितोऽशेषपरित्यक्तो हीनकुलो भवति स.दु.९८क/१२४.
yongs dkris
= {yongs su dkris pa/}
yongs dkris pa
= {yongs su dkris pa/}
yongs bkang
= {yongs su bkang ba/}
yongs bkang ba
= {yongs su bkang ba/}
yongs bkod
भू.का.कृ. परिरचितः, ओ ता — {thung ngu dang ring po'i rab dbyes rim par yongs bkod sum cu'i dbyangs ni} त्रिंशत् स्वराः…क्रमपरिरचिता ह्रस्वदीर्घप्रभेदैः वि.प्र.५२ख/४.७२; वि.प्र.१८१क/१.३७.
yongs skong
= {yongs skong ba/}
yongs skong ba
वि. परिपूरणः — {yid bzhin nor bu dpag bsam shing /} /{ji ltar re ba yongs skong ba//} चिन्तामणिः कल्पतरुर्यथेच्छापरिपूरणः । बो.अ.३२क/९.३६; पूरी — {rnam par rtog med lhun grub par/} /{'dod pa ji bzhin yongs skong phyir/} /{yid bzhin nor bu'i rdzu 'phrul gyis/} /{rdzogs par longs spyod rnam par gnas//} निर्विकल्पं निराभोगं यथाभिप्रायपूरितः । चिन्तामणिप्रभावर्द्धेः साम्भोगस्य व्यवस्थितिः ।। र.वि.११८ख/८७.
yongs skyob
= {yongs su skyob pa/}
yongs skyob pa
= {yongs su skyob pa/}
yongs skyobs
परित्राणम् — {yongs skyobs dpa' bo gcig pu dang /} /{rtag tu gnyis med gsung nyid dang /} /{rig pa gsum gyi gsal ba dang /} /{dri med bzhi dang legs par ldan//} परित्राणैकवीराणां सदैवाद्वयवादिनाम् । विद्यात्रयप्रदीप्तानां चतुर्वैमल्यशालिनाम् ।। अ.क.५५ख/६.२२.
yongs bskam sa
स्थलम् — {lha yi rdzing bu dag tu 'dam las skyes pa'i chu skyes mdzes/} /{yongs bskam sa gtsang sar skyes pa'i pad+ma dag la reg mi byed//} विबुधसरसि पद्मैः शोभिते पङ्कजिन्या (जन्माः लि.पा.) शुचिपरिसरजातं स्पृश्यते न स्थलेऽब्जम् । अ.क.२८०क/३६.१.
भू.का.कृ. सम्पूर्णः — {de yi lhung bzed yongs khengs pa/} /{mthong nas sdang bas sun phyung ba/} /{'bras med g}.{yo ldan zhes pa yis/} /{lag pa yis ni sa la pho//} सम्पूर्णपात्रमालोक्य तस्य विद्वेषदूषितः । युवा (मुधा लि.पा.) चपकलो नाम पाणिनाऽपातयद्भुवि ।। अ.क.६ख/५०.५९; परिपूरितः — {slong ba rnams kyi yid bzhin nor/} /{de yi sbyin pas yongs khengs pas/} /{bsod nams bde snang 'jig rten na/} /{phongs par gyur med slong ba'ang med//} अर्थिचिन्तामणेस्तस्य दानेन परिपूरिते । लोके पुण्यसुखालोके नार्तोऽभून्न च याचकः ।। अ.क.२२ख/३.३३.
yongs khyab
वि. परिसर्पी — {gang zhig g}.{yo dang yongs khyab dregs pa mi bzad gang yang gdug pa rnam par bcas/} /{gang yang shin tu rab drag nag po brtsegs pa rtsom pa cher gnas brtan pa dang //} यत्सार्पं परिसर्पि दर्पविषमं क्रूरं च यन्मारकं यच्चात्युत्कटकालकूटविकटाटोपस्थिरस्थावरम् । अ.क.२०९ख/८७.१.
yongs mkhyen
= {yongs su mkhyen pa/}
yongs mkhyen pa
= {yongs su mkhyen pa/}
yongs 'khyam
= {yongs su 'khyam pa/}
yongs 'khyam pa
= {yongs su 'khyam pa/}
yongs 'khyud
= {yongs su 'khyud pa/}
yongs 'khyud pa
= {yongs su 'khyud pa/}
yongs gang
= {yongs su gang ba/}
yongs gang ba
= {yongs su gang ba/}
yongs gyur
= {yongs su gyur pa/}
yongs gyur pa
= {yongs su gyur pa/}
yongs grags
= {yongs su grags pa/}
yongs grags pa
= {yongs su grags pa/}
yongs bgrang bya min pa
वि. अपरिसंख्येयः — {skyon gyis yongs bgrang bya min par/} /{rig nas slar yang bdag cag gis//} दोषानपरिसंख्येयान् मन्यमाना वयं पुनः । का.आ.३३८ख/३.१०७.
yongs 'gengs
= {yongs su 'gengs pa/}
yongs 'gengs pa
= {yongs su 'gengs pa/}
yongs 'gyur
= {yongs su 'gyur ba/}
yongs 'gyur ba
= {yongs su 'gyur ba/}
yongs bsgoms bdag nyid
वि. परिभावितात्मा— {kha cig gis ni 'dod pa ma lus spangs/} /{yongs bsgoms bdag nyid spyod yul rnam par dag//} उत्सृज्य कामांश्च अशेषतोऽन्ये परिभावितात्मान विशुद्धगोचराः । स.पु.६क/७.
yongs bsgyur
= {yongs su bsgyur ba/}
yongs bsgyur ba
= {yongs su bsgyur ba/}
yongs ngal
= {yongs su ngal ba/}
yongs ngal ba
= {yongs su ngal ba/}
yongs ngal byed
= {yongs su ngal bar byed/}
yongs nges
= {yongs su nges pa/}
yongs nges pa
= {yongs su nges pa/}
yongs bsngo
= {yongs su bsngo ba/}
yongs bsngo ba
= {yongs su bsngo ba/}
yongs gcod
= {yongs su gcod pa/}
yongs gcod pa
= {yongs su gcod pa/}
yongs bcad
= {yongs su bcad pa/}
yongs bcad pa
= {yongs su bcad pa/}
yongs bcos
• सं. परिकर्म, अङ्गसंस्कारः — {yongs bcos lus kyi bcad legs so//} परिकर्माङ्गसंस्कारः अ.को.१७९क/२.६.१२१; मलमार्जनक्रिया परिकर्म । मालिन्यपरिमार्जनार्थं कर्म परिकर्म अ.वि.२.६.१२१; • भू.का.कृ. परिष्कृतः — {rig byed sa gzhi yongs su bcos//} वेदिः परिष्कृता भूमिः अ.को.१८२क/२.७.१८.
yongs chags
• वि. परिगृद्धः — {gang gi khyim du de dag chos gos dang /} /{lus dang longs spyod dag gis bsnyen bkur ba/} /{de yi chung ma la ni yongs chags shing /} /{nyon mongs dbang 'gro rtag tu 'phags pa min//} यत्रैव सत्कृत कुले ते चीवरपिण्डपातपरिभोगैः । तस्यैव दारपरिगृद्धा क्लेशवशानुगाः सद अनार्याः ।। रा.प.२४०ख/१३८; • सं. पलिगोधः — {'di gnyis ni rab tu byung ba'i nam mkha' la yongs su chags pa ste/} {'jig rten rgyang phan pa'i gsang tshig yongs su tshol ba/} {lhung bzed dang chos gos lhag par 'chang ba} द्वाविमौ… प्रव्रजितस्याकाशपलिगोधौ — लोकायततन्त्रपर्येष्टिता, उत्सदपात्रचीवरधारणता लो.को.१३४६.
yongs chad
= {yongs su chad pa/}
yongs chad pa
= {yongs su chad pa/}
yongs 'ching
सन्नाहः — सन्नाहः {yongs 'ching ste go cha zhes kyang bshad} मि.को.४६क ।
परीन्दना— {byang chub la gzhan ston pa dang /} /{de yi rgyu ni yongs gtod dang //} बोधौ सन्दर्शनाऽन्येषां तद्धेतोश्च परीन्दना । अभि.अ.१०क/५.१७; द्र. {yongs su gtad pa/}
yongs btang
= {yongs su btang ba/}
yongs btang ba
= {yongs su btang ba/}
yongs rtog
= {yongs su rtog pa/}
yongs rtog pa
= {yongs su rtog pa/}
yongs rtogs
= {yongs su rtogs pa/}
yongs rtogs pa
= {yongs su rtogs pa/}
yongs brtags
= {yongs su brtags pa/}
yongs brtags pa
= {yongs su brtags pa/}
yongs blta ba
परीक्षणम्, परीक्षा — {dbyen dang phra ma u pa d+hA/} /{chos sogs gang zhig yongs blta ba'o//} भेदोपजापावुपधा धर्माद्यैर्यत्परीक्षणम् ।। अ.को.१८६ख/२.८.२१.
yongs thos
= {yongs su thos/}
yongs 'thor
परिपेलवम् मि.को.५८ख ।
yongs dag
= {yongs su dag pa/}
yongs dag pa
= {yongs su dag pa/}
yongs dub
= {yongs su dub pa/}
yongs dub pa
= {yongs su dub pa/}
yongs dor
= {yongs su dor ba/}
yongs dor ba
= {yongs su dor ba/}
yongs gdung
= {yongs su gdung ba/}
yongs gdung ba
= {yongs su gdung ba/}
yongs gdung med
= {yongs su gdung ba med pa/}
yongs gdung med pa
= {yongs su gdung ba med pa/}
yongs gdungs
= {yongs su gdungs pa/}
yongs gdungs pa
= {yongs su gdungs pa/}
yongs 'dar
वि. परिकम्पितः — {zhes smra de la 'bral ba'i 'jigs pa yis/} /{yongs 'dar lus can btsun mos rab smras pa//} इति ब्रुवाणं तमुवाच जाया वियोगभीता प– रिकम्पिताङ्गी । अ.क.६१क/५९.९०.
yongs 'dar ba
= {yongs 'dar/}
yongs 'das
= {yongs 'das pa/}
yongs 'das pa
भू.का.कृ. परिनिर्वृतः — {ji ltar legs byas ldan pa 'di/} /{'od srungs sngon du yongs 'das pa/} /{de bzhin bdag kyang bla ma'i mthar/} /{sngon du 'gro ba por gyur cig//} यथाऽयं काश्यपस्याग्रे सुकृती परिनिर्वृतः । तथाऽहमपि भूयासं गुरोरग्रेऽग्रगामिनी ।। अ.क.१८६ख/८०.७१.
yongs 'du
= {yongs su 'du ba/}
yongs 'du ba
= {yongs su 'du ba/}
yongs 'du'i shing
पारिजातः, वृक्षविशेषः — {bdud rtsi'i spun zlar gyur pa yongs 'du'i shing /} /{khyod lta bu ni phyi nas 'khrungs ma yin//} भवद्विधस्यामृतसोदरस्य न पारिजातस्य पुनः प्रसूतिः ।। अ.क.३०७ख/१०८.१२७; द्र.— {yongs su 'du ba/} {yongs 'dus shing /}
yongs 'dus
= {yongs su 'dus pa/}
yongs 'dus brtol
=( {yongs 'du sa brtol} इत्यस्य स्था– ने).
yongs 'dus shing
पारिजातः, वृक्षविशेषः — {yongs 'dus shing gi me tog rgyas pa bzhin//} सुपुष्पितैर्वा यथ पारिजातैः स.पु.७क/१०; द्र.— {yongs su 'du ba/}
yongs 'dor
= {yongs su 'dor ba/}
yongs 'dor ba
= {yongs su 'dor ba/}
yongs 'dris
= {yongs su 'dris pa/}
yongs 'dris pa
= {yongs su 'dris pa/}
yongs 'dren
= {yongs su 'dren pa/}
yongs 'dren pa
= {yongs su 'dren pa/}
yongs ldan pa
वि. उपगूढः — {yang dag lta dag yongs ldan pas/} /{de dag shin tu stobs ldan 'gyur//} सम्यग्दृष्ट्युपगूढास्ते बलवन्तो भवन्त्यलम् ।। त.स.१२७ख/१०९६.
yongs ldog
= {yongs su ldog pa/}
yongs ldog pa
= {yongs su ldog pa/}
yongs sdang
= {yongs su sdang ba/}
yongs sdang ba
= {yongs su sdang ba/}
yongs nad
परिव्याधः, कर्णिकारः — {ut+pa la shing /} /{lte ba can dang yongs nad dang //} अथ द्रुमोत्पलः । कर्णिकारः परिव्याधे अ.को.१५८ख/२.४.६०; वायुना परिविध्यत इति परिव्याधः । व्यध ताडने अ.वि.२.४.६०.
yongs gnas
= {yongs su gnas pa/}
yongs gnas pa
= {yongs su gnas pa/}
yongs mnan
भू.का.कृ. परिभूतः — {ci slad lha mo grags 'dzin ma/} /{nyin dang mtshan mor mngal gyi khur/} /{shin tu che bas yongs mnan cing /} /{shin tu yun ring gdung bas bsten//} भूयसा गर्भभारेण परिभूता दिवानिशम् । पीडां चिरतरं सेहे कस्माद्देवी यशोधरा ।। अ.क.१९६ख/८३.७.
yongs snad
= {yongs su snad pa/}
yongs snad pa
= {yongs su snad pa/}
yongs spangs
= {yongs su spangs pa/}
yongs spangs pa
= {yongs su spangs pa/}
yongs spong
= {yongs su spong ba/}
yongs spong ba
= {yongs su spong ba/}
yongs spyod
= {yongs su spyod pa/}
yongs spyod pa
= {yongs su spyod pa/}
yongs 'phangs
= {yongs su 'phangs pa/}
yongs 'phangs pa
= {yongs su 'phangs pa/}
yongs 'phos
= {yongs su 'phos pa/}
yongs 'phos pa
= {yongs su 'phos pa/}
yongs sbyangs
= {yongs su sbyangs pa/}
yongs sbyangs pa
= {yongs su sbyangs pa/}
yongs sbyong
= {yongs su sbyong ba/}
yongs sbyong ba
= {yongs su sbyong ba/}
yongs ma khengs
भू.का.कृ. न परिपूरितः — {kye ma ma la chom rkun ni/} /{gdug pa 'di dag yongs ma khengs//} अहो नु दस्यवो नैते वराकाः परिपूरिताः ।। अ.क.५८क/६.५४.
yongs ma gyur
क्रि. नैव बभूव— {lha yi dgra rnams 'jigs nas byer gyur pa/} /{de dag slar log phod par yong ma gyur//} बभूव नैव प्रणयः सुरद्विषां भयद्रुतानां विनि– वर्तितुं यतः ।। जा.मा.६८ख/७९.
yongs ma grol
= {yongs su ma grol ba/}
yongs ma btang
= {yongs su ma btang ba/}
yongs ma 'das
द्र.— {khyed ni da dung mya ngan yongs ma 'das//} अनिर्वृता यूयं तथैव चाद्य स.पु. ३६ख/६४.
yongs ma nus
क्रि. नैव शशाक — {de yis 'di brjod tshe na des/} /{de mthong gtang bar yongs ma nus/} /{de gdong la bris ri mo yis/} /{las kyi slad nyid bcings pa bzhin//} इत्युक्तस्तेन तां दृष्ट्वा त्यक्तुं नैव शशाक सः । निरुद्धः कर्मणा ह्येव तन्मुखालेख्यलेखया ।। अ.क.१७९क/२०.४४.
yongs ma byed
क्रि मा कृथाः — {lha rnams mngon phyogs rab smras pa/} /{don med mya ngan yongs ma byed//} उवाच देवताऽभ्येत्य विषादं मा कृथा वृथा ।। अ.क.१८३ख/८०.३१; {sdig la blo gros yongs ma byed} पापे मतिं मा कृथाः । अ.क.५४क/५९.४१.
yongs ma blangs
क्रि. नाग्रहीत् — {blo gros bzang gis tshangs spyod ni/} /{brjod cing bu mo yongs ma blangs//} सुमतिर्नाग्रहीत्कन्यां ब्रह्मचर्यमुदाहरन् ।। अ.क.२२८क/८९.८४.
yongs ma mdzad
क्रि. मा कृथाः — {drang srong chen po khro ba thong /} /{dka' thub zad par yongs ma mdzad//} महर्षे संहर रुषं मा कृथास्तपसः क्षयम् ।। अ.क.४२क/४.६३.
yongs ma mdzod
क्रि. मैवं भव — {rgyal ba rnyed sla rab tu ston/} /{rtsub po 'di lta yongs ma mdzod//} सुलभं दर्शय जिनं मा मैवं भव निष्ठुरः ।। अ.क.१८५क/८०.४८.
yongs ma yin
न — {khyed rnams rab tu sred pa yis/} /{brgyud mar zhon pa 'di ni ci/} /{chu gter rba rlabs rtse mo 'di/} /{khyim gyi khyams ni yongs ma yin//} केयं युष्माकमौत्सुक्यादारोहणपरम्परा । तुङ्गत्तरङ्गशृङ्गोऽयं न गृहाङ्गणमम्बुधिः ।। अ.क.२२१ख/८९.५.
yongs mi 'jug
क्रि. न प्रवर्तते — {de slad smin legs bdag gi yid/} /{spun zla gsod la yongs mi 'jug//} तस्मान्न मे मनः सुभ्रु भ्रातृद्रोहे प्रवर्तते । अ.क.५ख/५०.४६.
yongs mi 'da'
द्र.— {mya ngan yongs mi 'da'} न परिनिर्वाति लो.को.१८५४.
yongs mi 'dod
भू.का.कृ. न मतः — {yab lags} … /{'di dag bdag ni yongs mi 'dod//} एतास्तात न मे मताः अ.क.२४७ख/२९.१०.
yongs mi nus
क्रि. न शशाक — {'dod chags ma bral ba yis de yi lus/} /{ji srid mthong bar gyur pa de srid du/} /{de yi gzugs dang yon tan rnams la chags/} /{de la lta ba zlog pa yongs mi nus//} अवीतरागस्य जनस्य यावत् सा लोचनप्राप्यवपुर्बभूव । तावत्स तद्रूपगुणावबद्धां न दृष्टिमुत्कम्पयितुं शशाक ।। जा.मा.७२ख/८४.
yongs mi 'dzad
क्रि. न परिक्षीयते — {bdag ni bag mar nye ba yi/} /{bar na gnas pa'i mi mthun phyogs/} /{mtshan mo 'di ni thun brgya dang /} /{ldan pa bzhin du yongs mi 'dzad//} इयं मम समासन्नविवाहान्तरवर्तिनी । न परिक्षीयते वामा शतयामेव यामिनी ।। अ.क.३०१ख/१०८.९१.
yongs mi bzod
क्रि. न सहते — {skabs gsum pa yi dpal 'byor ni/} /{bdag gi dpung pa'i stobs kyis bskyangs/} /{de las re zhig stan phyed kyis/} /{bag 'khums 'di ni yongs mi bzod//} त्रिदशानामियं लक्ष्मीर्मद्बाहुबलपालिता । तदिमां न सहे तावदर्धासनविडम्बनाम् ।। अ.क.४५क/४.१०३.
yongs mya ngan 'da'
= {yongs su mya ngan las 'da' ba/}
yongs smin
= {yongs su smin pa/}
yongs smin bgyis
भू.का.कृ. परिपाचितः — {bdag la the tshom nam yang phyis mi 'byung /} /{theg pa mchog 'dir bdag ni yongs smin bgyis//} कथंकथा मह्य न भूय काचित् परिपाचितोऽहं इह अग्रयाने ।। स.पु.२५ख/४४.
परिमार्जनम् — {de nyid kyis ni bsod nams yongs gtsang dag pa bsten rnams kyi/} /{yid ni rab tu zhi zhing chags bral ldan pa dag tu gyur//} तैरेव पुण्यपरिमार्जनशुद्धिभाजां वैराग्ययोगमुपयाति मनः प्रशान्तिम् ।। अ.क.१५६ख/७२.१.
वि. अपर्याप्तः — {snyan sgrogs ma dag ci yi phyir/} /{rna ba la ni ut+pal 'dzud/} /{las 'di la ni mig zur dag/} /{yongs rdzogs min par sems sam ci//} कुतः कुवलयं कर्णे करोषि कलभाषिणि । किमपाङ्गमपर्याप्तमस्मिन्कर्मणि मन्यसे ।। का.आ.३२६क/२.१२२.
yongs rdzogs mdzad
वि. परिपूरकः — {bzhi pa yang ni ye shes tog/} /{bsam pa thams cad yongs rdzogs mdzad//} चतुर्थो ज्ञानकेतुश्च सर्वाशापरिपूरकः । स.दु.११०क/१६८.
yongs zhen
= {yongs su zhen pa/}
yongs zhen pa
= {yongs su zhen pa/}
yongs zags
= {yongs su zags pa/}
yongs zags pa
= {yongs su zags pa/}
yongs zad
= {yongs su zad pa/}
yongs zad pa
= {yongs su zad pa/}
yongs gzung
= {yongs su gzung ba/}
yongs gzung ba
= {yongs su gzung ba/}
yongs bzung
= {yongs su bzung ba/}
yongs bzung ba
= {yongs su bzung ba/}
yongs rnying par gyur pa
वि. पर्युषितः — {'dod ldan nor ni skyugs pa dag/} /{phyi nas lhag par ster mi 'gyur/} /{'bras bu med par yongs rnyings par/} /{gyur pa de yis ci zhig bya//} वान्तचि (वि भो.पा.)त्तः पुनः कामी न भवत्यधिकप्रदः । तेन पर्युषितेनैव क्रियते निष्फलेन किम् ।। अ.क.१५७ख/७२.१३.
yongs brlag
• वि. परिक्षतः — {lha mo pad ldan ma rI tsi nyid kyis/} /{rjes bzhin song bas yongs brlag de mthong nas//} मरीचिमेवानुगता च देवी पद्मावती वीक्ष्य परिक्षतं तम् । अ.क.३४क/३.१६९; • सं. परिक्षयः — {srog chags mang po yongs brlag pas/} /{kye ma bdag kyang sdig pa can//} अहो नु पापमस्माकं बहुप्राणिपरिक्षयात् । अ.क.८७क/६३.५२.
yongs brlag pa
= {yongs brlag/}
yongs shes
= {yongs su shes pa/}
yongs shes pa
= {yongs su shes pa/}
yongs bshad
= {yongs su bshad pa/}
yongs bshad pa
= {yongs su bshad pa/}
yongs sim
= {yongs su sim pa/}
yongs su dkar po
वि. परिपाण्डुरः — {ba gam 'od tshogs ga bur gyis/} /{yongs su dkar po'i grong khyer ni/} /{shA ke ta zhes bya ba ste/} /{skal bzang sa yi thig le yod//} अस्ति सौभि (सौध भो.पा.)प्रभापूरकर्पूरपरिपाण्डुरम् । साकेतं नाम नगरं सौभाग्यतिलकं भुवः ।। अ.क.१९ख/३.२.
yongs su dkris
= {yongs su dkris pa/}
yongs su dkris pa
• भू.का.कृ. परिवेष्टितः — {gang gi tshe kham gyi zas de de'i khar bcug ma thag kho nar} … {bad kan gyis yongs su dkris shing} तस्य कवडङ्कार आहारः समनन्तरक्षिप्त एव आस्ये…लालापरिवेष्टितश्च भवति श्रा.भू.३०क/७५; {gang zhig dge ba rnams kyis bkug dang yongs su dkris dang rnam par gsal ba dang /} /{rab bcad gcus dang nges par brdar dang phye mar byas kyang zad pa nyid mi 'gyur//} याऽऽकृष्टा परिवेष्टिता विघटिता प्रोत्पाटिता मोटिता निर्घृष्टा कणशः कृताऽपि कुशलैर्नैव प्रयाति क्षयम् ।। अ.क.४ख/५०.३३; संवीतः — {de nas de yis dal bu yis/} /{grong mtha' dka' thub nags su phyin/} /{mi bdag shing los yongs dkris pa/} /{lam gyis yongs su dub pas mthong //} ततः स शनकैः प्राप्य पुरोपान्ततपोवनम् । ददर्शाध्वपरिश्रान्तः संवीतं वल्कलैर्नृपम् ।। अ.क.२२ख/५२.३६; • सं. = {nyi khyim} परिधिः, उपसूर्यकम् — {yongs bskor yongs su dkris pa dang /} /{nye ba'i nyi ma'i dkyil 'khor ro//} परिवेषस्तु परिधिरुपसूर्यकमण्डले ।। अ.को.१३५ख/१.३.३२; परितो धीयतेऽनेन परिधिः । धि धारणे अ.वि.१.३.३२; मि.को.१४४ख ।
yongs su bkang
= {yongs su bkang ba/}
yongs su bkang ba
• क्रि. समपूरयत् — {dam pa'i snod/} /{bdud rtsi dag gis yongs su bkang //} सत्पात्रं सुधया समपूरयत् अ.क.१५८क/१७.९; • भू.का.कृ. परिपूर्णः — {kau shi ka gal te khyod la 'dzam bu yi gling 'di de bzhin gshegs pa'i skus byur bur yongs su bkang ste byin la} सचेत्कौशिक अयं ते जम्बूद्वीपः परिपूर्णश्चूलिकाबद्धस्तथागतशरीराणां दीयेत अ.सा.८४क/४८; परिपूरितः — {de nas rnam rgyal bum pa nyid/} /{yal ga'i rtse mo gos bzang can/} /{lto ba rin chen lngas gang ba/} /{sA lu skyes pas yongs bkang bzhag//} विजयकलशं दद्यात् पल्लवाग्रं सुवस्त्रिणम् । पञ्चरत्नोदरं दिव्यं शालिजैः परिपूरितम् ।। हे.त.२५ख/८४.
yongs su bkod
= {yongs bkod/}
yongs su bkod pa
= {yongs bkod/}
yongs su skam par gyur
क्रि. परिशोष्यते — {sbrul ngan 'grogs pa dang bral zhing /} /{rang bzhin gyis ni mngar ba'i gzhi/} /{kye ma chu yi gter 'di ni/} /{dus kyis yongs su skam par gyur//} निवृत्तव्यालसंसर्गो निसर्गमधुरा– शयः । अयमम्भोनिधिः कष्टं कालेन परिशोष्यते ।। का.आ.३२९क/२.२०९.
yongs su skams pa
वि. परिशुष्कः, ओ का — {pad ma'i rdzing bu yongs su skams pa dang /} /{rin chen mchod sdong chag par gnas pa ltar//} स्थास्यति पद्मिनीव परिशुष्का । यूपं वररत्नमयं भग्नम् रा.प.२४१ख/१३९.
yongs su skems
क्रि. शोषयति — {ji ltar} … {srid pa'i rgya mtsho yongs su skems shing snying rje chen po'i mtsho rnam par 'phel bar byed pa dang} … {ma 'tshal lo//} न च जाने कथं …शोषयन्ति तृष्णा (भव भो.पा.)सागरम्, विवर्धयन्ति महाकरुणातोयम् ग.व्यू.३२८ख/५१.
yongs su skems par 'gyur
क्रि. उच्छोषयिष्यति — {sred pa'i rgya mtsho yongs su skems par 'gyur ro//} तृष्णासमुद्रमुच्छोषयिष्यति ग.व्यू.३७७ख/८८.
yongs su skong ba
वि. पूरी — {rnam par rtog med lhun grub par/} /{'dod pa ji bzhin yongs skong phyir/} /{yid bzhin nor bu'i rdzu 'phrul gyis/} /{rdzogs par longs spyod rnam par gnas//} निर्विकल्पं निराभोगं यथाभिप्रायपूरितः । चिन्तामणिप्रभावर्द्धेः साम्भोगस्य व्यवस्थितिः ।। र.वि.११८ख/८७.
yongs su skyo ba
परिखेदः — {de'i phyir 'di bya ba mang pos yongs su skyo bas kyang 'jigs par mi 'gyur ro//} अतोऽस्य बहुकर्तव्यतापरिखेदादपि भयं न भवति सू.व्या.१४२क/१९.
yongs su skyo ba med pa
वि. अपरिखिन्नः — {yongs su skyo ba med pas gtsug lag thams cad la 'jigs pa med pa yin/} {de'i phyir de gtsug lag thams cad la rab tu shes pa yin te} अपरिखिन्नश्च सर्वशास्त्रविशारदो भवति । अतोऽस्य (सर्व भो.पा.)शास्त्रज्ञता सम्भवति द.भू.१८२क/१२.
yongs su skyong ba
• वि. प्रतिपालकः — {lha'i bu bcu drug po de dag ni byang chub kyi snying po yongs su skyong ba dag ste} इतीमे षोडश बोधिमण्डप्रतिपालकाः देवपुत्राः ल.वि.१३७क/२०२; • सं. परिपालनता — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {thams cad las yongs su skyong bas ma ma lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र… धात्रीभूतं सर्वतः परिपालनतया ग.व्यू.३०९ख/३९६.
yongs su skyong bar byed pa
पा. परिपालकः, गुरुजनप्रभेदः — {skye bo bla ma de'ang rnam pa gnyis te/} {so sor nges pa dang 'jig rten dang thun mong ba'o//} {'jig rten dang thun mong ba la yang rnam pa gnyis te/} {yongs su skyong bar byed pa dang sbyin gnas so//} स पुनर्गुरुजनो द्विविधः—प्रतिनियतो लोक(साधारणश्च । ) लोकसाधारणोऽपि पुनर्द्विविधः — परिपालको दक्षिणीयश्च अभि.स.भा.११५ख/१५५.
yongs su skyong ma
वि.स्त्री. परिपालिता — {mi'am ci'i bu mo de bzhin gshegs pa'i mdzod yongs su skyong ma} तथागतकोशपरिपालिता नाम किन्नरकन्या का.व्यू.२०३क/२६०.
yongs su skyongs
क्रि. परिपालनं कुर्यात् — {gyos sgyug gnyis po bde bar mdzod/} /{byis pa gnyis kyang yongs su skyongs//} प्रियं श्वशुरयोः कुर्याः पुत्रयोः परिपालनम् । जा.मा.५०ख/६०.
yongs su skyob
= {yongs su skyob pa/}
yongs su skyob pa
• क्रि. त्रायते — {bsod nams ldan pa yongs su skyob//} त्रायते पुण्यसम्पन्नम् अ.क.५९ख/६.७२; • सं. १. परित्राणम् — {dge ba'i bya ba 'bras med des/} /{yongs su skyob pa rig ma gyur//} न विवेद परित्राणं विफलस्वस्तिकक्रियः ।। अ.क.२९ख/३.११९; {de slad bdag gis skye rgu rnams/} /{mtha' dag mdzod kyis bsrung bar bya/} /{rgyal pos skye rgu yongs skyob pa/} /{bsod nams rin chen rang bzhin gter//} तस्मात्समस्तकोषेण रक्षणीया मया प्रजाः । राज्ञां प्रजापरित्राणपुण्यं रत्नमयो निधिः ।। अ.क.३३३ख/४२.१४ २. परित्राणता — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {'gro ba thams cad yongs su skyob pas gnas lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र…लयनभूतं सर्वजगत्परित्राणतया ग.व्यू.३०९ख/३९६; परित्राणत्वम्— {'gro ba thams cad yongs su skyob pa'i phyir byams pa chen po'i stobs shin tu brtan pa yin} महामैत्रीबलसुप्रतिष्ठितश्च भवति सर्वजगत्परित्राणत्वात् द.भू.२४६क/४६; • वि. परित्राता — {sems can phongs pa rnams la yongs su skyob pa} व्यसनगतानां सत्त्वानां परित्राता अ.श.२४ख/२०.
yongs su skyob pa nyid
परित्राणता — {lha ma yin la sogs pa pha rol gyi tshogs nye bar 'tshe ba'i 'jigs pa las yongs su skyob pa nyid dang} असुरादिपरचक्रोपद्रवभयपरित्राणतया र.व्या.१२४क/१०३.
yongs su skyob par 'gyur
क्रि. त्राता भविष्यति — {'di ni sems can thams cad yongs su skyob par 'gyur ro//} एष त्राता भविष्यति सर्वसत्त्वानाम् ग.व्यू.३७७ख/८८.
yongs su skyob par zhugs pa
वि. परित्राणसन्नद्धः — {sems can thams cad yongs skyob par/} /{zhugs pa} सर्वसत्त्वपरित्राणसन्नद्धम् अ.क.४९क/५८.२३.
yongs su skyob par byed pa
= {yongs su skyob byed/}
yongs su skyob byed
उ.प. परित्राणः — {de yi shing rta glang po che/} /{bcom zhing rnam bshig bcag pas de/} /{'bros pas yongs su skyob byed cing /} /{ha sti na yi grong du song //} स तेन हतविध्वस्तभग्नस्यन्दनकुञ्जरः । पलायनपरित्राणः प्रययौ हस्तिनापुरम् ।। अ.क.२९क/३.११६.
yongs su skrag pa
वि. परिस्रस्तः — {bdag gi bu'i bzhin dang ldan pa'i dgra/} /{khrel med cing ngan pa'i spyod pa la byams la yongs su skrag pa'i spyod pa can/} {mi gtsang zhing bstan bcos la sdang ba} एष मे निरपत्रपः कुचरितमैत्रीपरिस्रस्तचारित्रः पुत्रमुखशत्रुरपवित्रः शास्त्रविद्वेषी अ.क.६०क/५९.९०–९१.
कृ. परिपाल्यः — {byis pa chung ngu ltar rtag tu yongs su bskyang dgos pa} बालदारकवत् सततपरिपाल्यः शि.स.१२९ख/१२५.
yongs su bskyang ba
परिपालनम् — {bcos thabs med pa'i char med ni/} /{nye bar lhung 'di skye rgu rnams/} /{bdag gis 'bad pas yongs bskyang ba/} /{byas pa 'bras bu med par byed//} अवर्षोपनिपातोऽयं प्रजानां निष्प्रतिक्रियः । करोति मे यत्नकृतं निष्फलं परिपालनम् ।। अ.क.३३३क/४२.९.
yongs su bskyang bar bgyi
क्रि. परिपालयिष्यति — {bdag cag 'khor dang bcas pa thams cad kyis kyang} … {yongs su bskyab par bgyi} वयमपि सर्वे सपरिवाराः…परिपालयिष्यामः शि.स.५५क/५३.
yongs su bskyangs pa
वि. परिपाल्यमानः — {sems dpa' chen po des nags tshal de na 'khod pa'i sems can mang po rnams yongs su bskyangs pas} परिपाल्यमानस्तेन महासत्त्वेन तस्मिन् वनप्रदेशे सत्त्वकायः जा.मा.२१०क/२४५.
yongs su bskyangs par gyur pa
क्रि. परिपाल्यते — {bde legs chen pos 'gro ba 'di/} /{yongs su bskyangs par gyur pas na//} जनः स्वस्त्ययनेनायं महता परिपाल्यते । जा.मा. ३८क/४४.
yongs su bskyab
• द्र.— {rgyal po chen po bdag cag nad 'di las yongs su bskyab cing srog stsal du gsol} परित्रायस्व महाराज अस्मानस्मद्व्याधेः । प्रयच्छ जीवितम् अ.श.८८क/७९; • = {yongs su bskyab pa/}
yongs su bskyab pa
परित्राणम् — {bdag gam mdza' bo yongs su bskyab pa'i phyir srog gcod par byed pa'o//} प्राणिनं जीविताद् व्यपरोपयति आत्मसुहृत्परित्राणाय अभि.भा.२०१क/६८०; {'di dang pha rol du yongs su bskyab pa dang} … {phyogs bcing ba dang rdo rje'i ra ba dang rdo rje'i phur bus gdab pa dang rdo rje'i gur yang bgyi'o//} इहामुत्र परित्राणं…दिग्बन्धं वज्रप्राकारं वज्रकीलनं वज्रपञ्जरं च करोमि स.दु.११८ख/२००.
yongs su bskyab par bya
कृ. परित्रातव्यम् — {'di dag bdag gis sdug bsngal de las yongs su bskyab par bya'o//} {'on tang de dag bdag gis 'dul bar 'gyur ro snyam mo//} मया तस्माद् भयात् (दुःखात् भो.पा.) परित्रातव्यानीति । तेन मम विनेया भविष्यन्तीति अ.श.२५७क/२३६.
yongs su bskyab par bya ba la brtson pa
वि. परित्राणायाभियुक्तः — {de bzhin gshegs pa'i ye shes la rab tu rten pas sems can thams cad yongs su bskyab par bya ba la brtson pa} तथागतज्ञानप्रतिशरणः सर्वसत्त्वपरित्राणायाभियुक्तः द.भू.१९६ख/१९.
yongs su bskyabs pa
भू.का.कृ. परित्रातः — {rgya mtsho la sogs pa tshong pa lnga brgya po 'di dag srog phangs pa stsal ste phongs pa las yongs su bskyabs pa dang} इमानि समुद्रप्रमुखानि पञ्च वणिक्शतानि इष्टेन जीवितेनाच्छादितानि, व्यसनात्परित्रातानि अ.श.२१९क/२०२.
yongs su bskyed par gyur pa
क्रि. उत्पादयति — {ji ltar} … {yo byad thams cad kyi sred pa rnam par spong zhing 'gro ba thams cad bsdu ba'i smon lam yongs su bskyed par gyur pa ma 'tshal lo//} न च जाने कथं…विजहन्ति सर्वोपकरणतृष्णाम्, उत्पादयन्ति सर्वजगत्संग्रहप्रणिधिम् ग.व्यू.३२८ख/५१.
yongs su mkhyen pa
परिज्ञानम्— {mtho ris dang ni thar pa'i lam/} /{gsal bar nye bar bstan pa'i phyir/} /{gtso bo'i don ni yongs mkhyen phyir/} /{kun mkhyen zhes byar rtogs par 'gyur//} स्वर्गापवर्गमात्र (र्ग भो.पा.)स्य विस्पष्टमुपदेशतः । प्रधानार्थपरिज्ञानात् सर्वज्ञ इति गम्यते ।। त.स.१२८ख/११०३; {'di ni phung po yongs mkhyen pa'i/} /{de nyid gsungs pa rnams kyis bshad//} एतत्स्कन्धपरिज्ञानं कथितं तत्त्ववादिना ।। स.उ.२६७क/२.३१.
yongs su 'khor
= {yongs su 'khor ba/}
yongs su 'khor ba
परिवर्तः — {de ltar na dus so so'i dbye bas lo la yongs su 'khor ba drug tu 'gyur te} एवं प्रत्येकृतुभेदेन वर्षे षट् परिवर्ता भवन्ति वि.प्र.२३४ख/२.३४; परिवर्तनम् — {gnyi zla dang gza' skar gyi tshogs yongs su 'khor ba dang nyin zhag dang skad cig dang yud tsam dang thang cig kyang rab tu shes so//} चन्द्रादित्यज्योतिर्ग्रहगणपरिवर्तनं रात्रिंदिवक्षणलवमुहूर्तं प्रजानामि ग.व्यू.५०क/१४४; {de ltar 'khor lo gnyis ka yongs su 'khor bas skyes bu gnyis ka'i tshe zla ba gnyis dang dus gcig go//} एवमुभयचक्रपरिवर्तनेनोभयपुरुषयोरायुर्मासद्वयमेक ऋतुरिति वि.प्र.१७३ख/१.२५.
yongs su 'khyam
= {yongs su 'khyam pa/}
yongs su 'khyam pa
• क्रि. परिभ्रमति — {'gro ba'i dkyil 'khor na yongs su 'khyam yang} योऽप्ययं परिभ्रमति जगन्मण्डले का.व्यू.२३०क/२९२; • सं. परिभ्रमः — {bde ba dri med chu gang zhi ba ni/} /{kha ba'i rlabs ldan rgyal ba bsten pa dag/} /{thob nas 'khor ba mya ngam thang la ni/} /{yongs 'khyam sred pa'i gdung ba gtong bar byed//} सं– सारमरुपरिभ्रमतृष्णातापं त्यजति जिनसेवाम् । सुखविमलसलिलकलितां शमहिमकल्लोलिनीं प्राप्य ।। अ.क.२६०ख/९४.१७.
yongs su 'khyil ba
१. परिवर्तः — {de bzhin du 'jig rten gyi khams tshul du bya ba rnams dang} … {'jig rten gyi khams yongs su 'khyil ba dang} … {bskal pa rgya mtsho dag kyang rab tu shes so//} एवं लोकधातुनयेषु…लोकधातुपरिवर्तेषु …(कल्पसमुद्रान्) अपि प्रजानामि ग.व्यू.२२८ख/३०७ २. परिमण्डलम् — {las kyi sa 'dir sangs rgyas bcom ldan 'das ma gtogs pa} … {mdzod spu sum cu rtsa gnyis yongs su 'khyil ba dang mngon par shes pa drug dang ldan pa ma yin no//} इह कर्मभूम्यां भगवतो विना नान्य– स्य …द्वात्रिंशदूर्णापरिमण्डलं षडभिज्ञो भवति वि.प्र.१२५क/१, पृ.२३.
yongs su 'khyud
= {yongs su 'khyud pa/}
yongs su 'khyud pa
परिष्वङ्गः — {gang zhig gzhan gyi bud med la/} /{lus kyis yongs 'khyud bdag gir byed//} पराङ्गनापरिष्वङ्गमङ्गैरङ्गीकरोति यः । अ.क.२६२ख/३१.३७; परिरम्भः — {de ni sprin dang mtshungs pa nags tshal gyi/} /{glang po 'di yis zla ba'i cha bzhin du/} /{gser gyi chu shing yongs 'khyud la chags nas/} /{blangs nas khyer ram bsgribs pa ma yin nam//} अनेन नूनं वनकुञ्जरेण सा राजरम्भा परिरम्भलौल्यात् । आकृष्य नीता घनसन्निभेन सञ्छादिता वा शशिनः कलेव ।। अ.क.१०९क/६४.२४७.
yongs su 'khyud pas na
परिष्वज्य — {gang la yongs su 'khyud pas na/} /{mchog tu dga' 'gyur de dag nyid/} /{keng rus nyid yin gzhan min na//} यान्येव च परिष्वज्य बभूवोत्तमनिर्वृतिः ।। तान्येवास्थीनि नान्यानि बो.अ.२५क/८.४२.
yongs su 'khri
क्रि. परिवेष्टयति — {dar gyi srin bu bzhin du} … {rang gi rnam par rtog pa'i lta ba mtshams sbyor ba'i skud pas bdag dang gzhan la yongs su 'khri'o//} कौशे– यक्रिमय इव स्वविकल्पदृष्टिसन्धिसूत्रेण आत्मानं परांश्च…परिवेष्टयन्ति ल.अ.११९ख/६६.
yongs su 'khrug pa
पर्याकुलता — {bdag med pa mthong bas 'dod chags la sogs pa yongs su 'khrug pa'i rgyu mtha' dag dang bral zhing rtogs pa rgyas te/} {thabs rnam pa mang po gzhan dang gzhan goms pa na skyon dang yon tan rnams gsal bar 'gyur te} नैरात्म्यदर्शनेन सकलपर्याकुलताहेतुरागादिव्यपगमे प्रबोधविकासे चानेकप्रकारापरापरोपायाभ्यासगुणदोषाणां प्रकाशनम् प्र.अ.१०२ख/११०.
yongs su gang
= {yongs su gang ba/}
yongs su gang ba
• भू.का.कृ. परिपूर्णः — {me tog ud pa la dang} … {man dA ra ba dang man dA ra ba chen po dang u dum wa ra dag gis yongs su gang ngo //} उत्पल…मान्दारवमहामान्दारवौदुम्बरपुष्पपरिपूर्णानि का.व्यू.२०३ख/२६१; {'jig rten gnas pa} … {sems can byas pa drin du mi gzo bas yongs su gang ba} लोकसन्निवेशे अकृतज्ञसत्त्वपरिपूर्णे ग.व्यू.१६३क/२४५; {khyim bdag 'byor pa phun sum tshogs shing bang mdzod yongs su gang ba} गृहपते, पर्याप्तविभवस्य परिपूर्णकोशकोष्ठागारस्य जा.मा.२४क/२७; आपूर्णः — {de nas bcom ldan 'das kyis byang chub mngon par rdzogs par sangs rgyas nas ring por ma lon par 'jig rten thams cad du grags pas yongs su gang ngo //} तत्र भगवतोऽचिराभिसंबुद्धबोधेर्यशसा च सर्वलोक आपूर्णः अ.श.२क/१; पूर्णः — {rgya mtsho chen po ba dang ma he dang ra'i 'o mas yongs su gang ba'i nang du} गोमहिष्यजाक्षीरपूर्णमहासमुद्रे ग.व्यू.३१८ख/४०२; परिपूरितः — {gtsug phud 'phreng bar 'os pa'i pad mos yongs gang lag pa yis/} /{de yi spyod tshul dag la mchod pa'i gus pa ci yang byung //} धम्मिल्लमाल्यपरिपूरितपाणिपद्मः पूजादरः किमपि तच्चरिते बभूव ।। अ.क.४१क/५५.४८; समाकीर्णः — {de ltar bsams nas thub pa rnams/} /{gser gyi sa 'dzin dag gi ngos/} /{lha dang grub pas yongs gang ba/} /{dza m+bu'i phyogs dang nye bar song //} इति संचिन्त्य मुनयः पार्श्वं कनकभूभृतः । सुरसिद्धसमाकीर्णं जम्बूखण्डान्तिकं ययुः ।। अ.क.४०ख/४.४५; • वि. सङ्कुलः — {grong khyer mtha' yi dur khrod ni/} /{ro yis yongs su gang ba mthong //} अपश्यत् पुरपर्यन्ते श्मशानं शवसङ्कुलम् ।। अ.क.२१७क/२४.१०५; • ना. सुपूर्णः, श्रावकाचार्यः — {nyan thos kyi dge 'dun chen po} … {'di lta ste/} {'od srung chen po'i bu dang} … {yongs su gang ba dang} महाश्रावकसङ्घेन…तद्यथा—महाकाश्यपः…सुपूर्णः म.मू.९९ख/९.
yongs su gang bar bgyid pa
परिपूरणम् — {chos kyi mdzod yongs su gang bar bgyid pa} धर्मराज (गञ्ज भो.पा.)स्य च परिपूरणम् का.व्यू.२३०ख/२९३.
yongs su go
भू.का.कृ. परिगतः — {de dag thams cad ni yongs su go} परिगतमेतत् सर्वम् अभि.भा.२४०ख/८०८.
yongs su goms pa
परिभावनम् — {tshe rabs gzhan na yongs su goms pa dang} जन्मान्तरपरिभावनतः सू.व्या.२१६क /१२१.
yongs su gyur
= {yongs su gyur pa/}
yongs su gyur pa
• भू.का.कृ. परिणतः, ओ ता — {kye ma thub pa sol ba rnams/} /{zhi bar gyur kyang nags su ni/} /{yongs su gyur pa'i me dag gis/} /{mi zlog sreg par byed pa nyid//} अहो तेजः परिणतं शान्तानामपि कानने । अङ्गाराणां मुनीनां च दहत्येवानिवारितम् ।। अ.क.४०क/४.३७; {srid gsum yongs gyur thams cad ni/} /{gzung dang 'dzin pa rnam par spangs//} त्रिभवपरिणताः सर्वा ग्राह्यग्राहकवर्जिताः । हे.त.२ख/४; {me'i sa bon yongs su gyur pa'i 'bar ba} अग्निबीजपरिणता ज्वाला वि.प्र.७७ख/४.१५७; {rang gi mtshan ma hUM yig yongs su gyur pa'i rdo rje rtse lnga pa spros byas nas} स्फारयित्वा स्वचिह्नं पञ्चशूकवज्रं हूँकारपरिणतम् वि.प्र.४८ख/४.५१; {sngags kyi sa bon yongs su gyur pa} मन्त्रबीजपरिणतः वि.प्र.१२८ख/३.५७; विपरिणतः — {zad pa dang 'gags pa dang yongs su gyur pa'i las gang yin pa de ni yod de} अस्ति तत्कर्म यत्क्षीणं निरुद्धं विपरिणतम् त.प.८९क/६३१; परिगतः — {legs bshad rnams don du mi gnyer kho nar ma zad phrag dog gis sdang bar yang /} /{yongs gyur} नानर्थ्येव सुभाषितैः परिगतो विद्वेष्ट्यपीर्ष्यामलैः । प्र.वृ.२६१ख/१; परावृत्तः — {'dod par tshe yongs gyur pa'i 'phags/} /{khams gzhan du ni 'gro ba med//} न परावृत्तजन्मार्यः कामे धात्वन्तरोपगः । अभि.भा.२४क/९५८; परिवृत्तः — {ci'i phyir 'phags pa tshe gzhan du yongs su gyur pa gzugs dang gzugs med par 'jug pa dang dbang po 'pho ba dang yongs su nyams pa dag tu mi 'dod ce na} किं पुनः कारणं परिवृत्तजन्मान्तरस्यार्यस्य रूपारूप्यप्रवेशेन्द्रियसञ्चारपरिहाणयो नेष्यन्ते अभि.भा.२४ख/९५९; {rim gyis shing rnams thams cad kyi/} /{grib ma yongs su gyur pa'i tshe/} /{de yi sku las 'dzam bu yi/} /{grib ma chung ngu g}.{yos ma gyur//} छायासु परिवृत्तासु शनकैः सर्वशाखिनाम् । तस्य जम्बूतरुच्छाया न चचाल तनुस्तनोः ।। अ.क.२१६ख/२४.१०१; विवृत्तः — {rang bzhin gcig po de nyid las/} /{gzhan gzhan ngo bor 'byung yin na/} /{don gyi ngo bor yongs gyur par/} /{de la ji ltar brjod par bya/} अन्यान्यरूपसम्भूतौ तस्मादेकस्वरूपतः । विवृत्तमर्थरूपेण कथं नाम तदुच्यते ।। त.स.७क/९१; • सं. १. परिणामः — {rgya mtsho yongs su gyur pa ni/} /{dba' rlabs sna tshogs de dag ste//} उदधेः परिणामोऽसौ तरङ्गाणां विचित्रता । ल.अ.७३क/२१; {'di ni las kyi yongs gyur ces/} /{bya ba de ni ga las grub//} कर्मणां परिणामोऽयमिति सिद्धमिदं कुतः । प्र.अ.३४ख/४०; {de bzhin sems la rnam shes dag/} /{yongs su gyur pa mi rnyed do//} विज्ञानानां तथा चित्ते परिणामो न लभ्यते ।। ल.अ.१७३क/१३३; {zla ba mnan pa hUM yig gi gzugs kyis yongs su gyur pa'i phyir ro//} चन्द्रारूढहूँकाररूपेण परिणामात् ख.टी.१६१ख/२४३; विपरिणामः — {'o na bum pa la sogs pa bskal ba ma yin pa nye bar dmigs pa'i rgyu gzhan yin par yod pa yin te/} {rgyun yongs su gyur pa la ltos pa'i phyir mi dmigs so zhe na} नन्वविप्रकृष्टोऽपि घटादिरुपलम्भकारणान्तरसमवधानेऽपि च सन्तानविपरिणामापेक्षत्वान्नोपलभ्यते वा.टी.६६क/२०; परिणतिः — {bag chags bsam gyis mi khyab pa yongs su gyur pa shi 'pho dang bral ba/} {'phags pa so so rang gis rig pa'i bde ba la gnas pa lhag par rtogs par 'gyur ro//} वासनाचिन्त्यपरिणतिच्युतिविगतं प्रत्यात्मार्यगतिलक्षणसुखविहारं…अधिगच्छन्ति ल.अ.७८क/२६; {yongs su gyur pa'i bye brag de nyid ci ste med ces brgal brtag mtshungs so//} स एव परिणतिविशेषः कस्मान्नेति समानः पर्यनुयोगः प्र.अ.४८ख/५५ २. परिवृत्तिः — {'dis ni mi mthun pa'i phyogs kyi sa bon dang bral ba dang gnyen po phun sum tshogs pa dang ldan pas gnas yongs su gyur pa dang} … {bstan te} अनेन विपक्षबीजवियोगतः प्रतिपक्षसम्पत्तियोगतश्चाश्रयपरिवृत्तिः परिदीपिता सू.व्या.१५४क/३९; {de bzhin gshegs pa rnams kyi yongs su gyur pa de ni} … {kun nas nyon mongs pa las ldog pas zlog pa'o//} सा हि तथागतानां परिवृत्तिः…संक्लेशान्निवृत्तितो निवृत्तिः सू.व्या.१५४ख/३९; {dge slong dang dge slong ma dag pho mo'i mtshan gyur pas na ltung ba thun mong ma yin pa ni rten yongs su gyur pa} आश्रयपरिवृत्तिर्भिक्षुभिक्षुण्योः स्त्रीपुरुषव्यञ्जनपरिवर्तनादसाधारणा चेदापत्तिः सू.व्या.१६५क/५६; परावृत्तिः — {gnas yongs su gyur pa la tshigs su bcad pa drug pa ste} आश्रयपरावृत्तौ षट् श्लोकाः सू.व्या.१५४क/३९; {de ni sangs rgyas rnams kyi gnas ngan len gyi rten yongs su gyur pa'o//} सा बुद्धानां दौष्ठुल्याश्रयपरावृत्तिः ख.टी.१५३ख/२३१ ३. विनिवर्तनम् — {de bzhin srid la gzhan goms pa'i/} /{rgyu nyid yongs su gyur pa'i phyir/} /{spyi tsam nyid kyis bsgrub bya ni/} /{gtan tshigs kyang ni 'gal ba min//} तथैवान्यभवाभ्यासहेतुत्वविनिवर्तनात् ।। सामान्येनैषु साध्यत्वं न च हेतोर्विरुद्धता । त.स.७१ख/६६९.
yongs su gyur pa med pa
न परिणामः — {ngo bo gcig ni mi gsal zhing /} /{ngo bo gzhan ni 'byung 'gyur na/} /{'ji sogs bzhin du 'grub 'gyur ba/} /{rim med la ni yongs gyur med//} एकरूपतिरोभावे ह्यन्यरूपसमुद्भवे । मृदादाविव संसिध्येत् परिणामस्तु नाक्रमे ।। त.स.६ख/९०.
yongs su grag par bya ba
परिकीर्तनम् — {de de ltar mngon par brtson pas sbyin pas kyang sems can yongs su smin par byed do//} … {sangs rgyas kyi ye shes kyi yon tan yongs su grag bar bya ba dang} स एवमभियुक्तो दानेनापि सत्त्वान् परिपाचयति…बुद्धज्ञानानुशंसापरिकीर्तनेनापि द.भू.२१४ख/२९.
yongs su grags pa
भू.का.कृ. परिकीर्तितः, ओ ता — {de bzhin shar du rtse mo bstan/} /{dngos grub 'bring du yongs su grags/} /{byang du bltas na thad ka nyid/} /{rig pa'i dngos grub 'jig rten pa//} प्रागग्रेण तथा सिद्धिर्मध्यमा परिकीर्तिता । उदङ्मुखेन तिर्यक्षु विद्यासिद्धिस्तु लौकिकी ।। स.दु.१२८क/२३६.
• भू.का.कृ. परिनिष्पन्नः — {chos de ni don rnam pa lnga'i dbang du byas nas ston te/} {bsgrub par bya ba dang bye brag tu shes par bya ba dang bsam par bya ba dang bsam gyis mi khyab pa dang yongs su grub pa rtogs pa'i don} स हि धर्मः पञ्चविधमर्थमधिकृत्य देशितः साध्यं व्युत्पाद्यं चिन्त्यमचिन्त्यं परिनिष्पन्नं चाधिगमार्थम् सू.व्या.१३०क/२; {yongs su grub pa'i mtshan nyid} परिनिष्पन्नलक्षणम् सू.व्या.१७१ख/६४; {mi 'gyur bas yongs su grub pa'o//} अविकारपरिनिष्पत्त्या स परिनिष्पन्नः त्रि.भा.१६८क/९०; संवृतः — {khyim bdag cig tu gyur te de bzhin gshegs pa phung po yongs su grub pa zhes bya ba bsnyen bkur to//} गृहपतिभूतेन संवृतस्कन्धो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१९८क/२७८; परिणतः — {rdzu 'phrul gyi rkang pa dben pa la gnas pa} … {rnam par spangs pas yongs su grub pa yongs su sgom mo//} ऋद्धिपादं भावयति विवेकनिश्रितं…व्यवसर्गपरिणतम् द.भू.२०५ख/२४; परिघटितः — {bcom ldan 'das dus kyi 'khor lo'i dkyil 'khor gyi 'khor lo ste rin po che lnga'i rang bzhin lha dang lha mo'i bdag nyid yongs su grub pa gru bzhi pa/} {rgyar khru bzhi brgya yod pa} कालचक्रभगवतो मण्डलचक्रं पञ्चरत्नमयं परिघटितदेवतादेवत्यात्मकं चतुरस्रं चतुःशतहस्तायामम् वि.प्र.१२८क/१, पृ.२६; • सं. परिनिष्पत्तिः — {dgos pa yongs su grub pa} कार्यपरिनिष्पत्तिः श्रा.भू.७५क/१९३; {sa yongs su grub pa} भूमिपरिनिष्पत्तिः सू.व्या.२५३ख/१७२; परिनिष्पादनम् — {gang gi tshe de nyid yongs su rdzogs par gyur pa de'i tshe/} {chos kyi sku yongs su grub pa'i tshul gyis thams cad mkhyen pa nyid yongs su 'dzin to//} तदेव यदा परिपूर्णं भवति तदा धर्मकायपरिनिष्पादनयोगेन सर्वज्ञतां परिगृह्णाति अभि.स.भा.७४ख/१०३; प्रतिलम्भः — {lus yongs su grub pa de nyid kyis sems bskyed pa de dag la rnam par smod par 'gyur} तेनैव चात्मभावप्रतिलम्भेन तावत् पूर्वकांश्चित्तोत्पादान् विगर्हिष्यति अ.सा.३४३क/१९३.
yongs su grub pa med pa
वि. अपरिनिष्पन्नः — {ming kun tu tshol ba ni ming gi tshogs la sogs pa btags pa'i yod pa yin pa'i phyir 'di dag gi rang gi mtshan nyid yongs su grub pa med par dpyod pa'o//} नामपर्येषणा नामकायादीनां प्रज्ञप्तिसत्त्वादपरिनिष्पन्नमेषां स्वलक्षणमिति या विचारणा अभि.स.भा.७१ख/९९.
yongs su grub pa'i ngo bo nyid
पा. परिनिष्पन्नः स्वभावः, स्वभावभेदः — {yongs su grub pa'i ngo bo nyid ma mthong ba ni ma rtogs pa dang mngon sum du ma byas pa'o//} परिनिष्पन्ने स्वभावेऽदृष्टेऽप्रतिविद्धेऽसाक्षात्कृते त्रि.भा.१६८ख/९२; {brjod du med cing spros pa med pa'i bdag nyid ni yongs su grub pa'i ngo bo nyid do//} अनभि– लाप्यमप्रपञ्चात्मकं च परिनिष्पन्नः स्वभावः सू.व्या.१६८क/५९.
yongs su grub pa'i mtshan nyid
पा. परिनिष्पन्नलक्षणम् — {yongs su grub pa'i mtshan nyid ni yod pa dang med pa'i de kho na ste/} {de bas na 'di ni yongs su grub pa'i ngo bo nyid la de kho na'o//} परिनिष्पन्नलक्षणं सदसत्तत्त्वतश्च, इत्येतत् परिनिष्पन्नस्वभावे तत्त्वम् म.भा.१०ख/८४; {med dang yod nyid gang yin dang /} /{yod dang med pa mnyam nyid dang /} /{ma zhi zhi dang rnam mi rtog/} /{yongs su grub pa'i mtshan nyid do//} अभावभावता या च भावाभावसमानता । अशान्तशान्ताऽकल्पा च परिनिष्पन्नलक्षणम् ।। सू.अ.१७२क /६५.
yongs su grub pa'i rang bzhin
पा. परिनिष्पन्नस्वभावः — {blo gros chen po de la yongs su grub pa'i rang bzhin gang zhe na/} {'di lta ste/} {mtshan ma dang ming dang dngos po'i mtshan nyid rnam par rtog pa dang bral ba'i de bzhin nyid 'phags pa'i ye shes rtogs pa thob pas 'phags pa so so rang gis rig pa'i ye shes kyi spyod yul te} तत्र महामते परिनिष्पन्नस्वभावः कतमः? यदुत निमित्तनामवस्तुलक्षणविकल्पविरहितं तथतार्यज्ञानगतिगमनप्रत्यात्मार्यज्ञानगतिगोचरः ल.अ.८१ख/२९.
yongs su grub par byed
= {yongs su grub par byed pa/}
yongs su grub par byed pa
क्रि. परिनिष्पद्यते — {rigs kyi bu de dag ni byang chub sems dpa' rnams kyi byang chub sems dpa'i skye ba bcu rnams te/} {de dag gis byang chub sems dpa' rnams skye bar 'gyur ba'o//} … {yongs su grub par byed pa'o//} इमानि कुलपुत्र बोधिसत्त्वानां दश बोधिसत्त्वजन्मानि येषु बोधिसत्त्वा जायन्ते…परिनिष्पद्यन्ते ग.व्यू.२०७क/२८८.
yongs su grol
= {yongs su grol ba/}
yongs su grol ba
• भू.का.कृ. परिमुक्तः, ओ क्ता — {gnod pa sna tshogs dag las yongs su grol//} परिमुक्तो विविधैरुपद्रवैः वि.व.१२७क/१.१६; {dri za'i bu mo 'dod chags las yongs su grol ba zhes bya ba} रागपरिमुक्ता नाम गन्धर्वकन्या का.व्यू.२०२क/२६०; • सं. परिमोचना — {sangs rgyas byang chub sems rnams kyis/} /{ston pas yongs su grol ba yin//} बुद्धानां बोधिसत्त्वानां देशना परिमोचना ।। गु.स.१५०क/१२३.
yongs su grol bar 'gyur
क्रि. परिमुच्यते — {dge ba'i bshes gnyen la brten nas sems can skye ba'i chos can rnams skye ba'i chos can las yongs su grol bar 'gyur ba dang} कल्याणमित्रमागम्य जातिधर्माणः सत्त्वा जातिधर्मतया परिमुच्यन्ते अ.श.१०६क/९५; मुक्तिर्भवति — {bzlas pa dang sbyin sreg dang dbang bskur ba rnams kyis ngan song thams cad las yongs su grol bar 'gyur ro//} जपहोमाभिषेकैः सर्वदुर्गतिभ्यो मुक्तिर्भवति स.दु.११३क/१८२.
yongs su glon
क्रि. व्यावर्तयति — {tshig kyal ba las ni yongs su glon no//} सम्भिन्नप्रलापाद् व्यावर्तयति ग.व्यू.२३क/१२०.
yongs su dga'
= {yongs su dga' ba/}
yongs su dga' ldan
ना. सन्तुषितः, देवपुत्रः — {rgyal po chen po bzhi dang lha'i dbang po brgya byin dang lha'i bu rab 'thab bral dang yongs su dga' ldan dang rab 'phrul dga' dang gzhan 'phrul dbang byed dang} चत्वारो महाराजानः शक्रश्च देवानामिन्द्रः सुयामश्च देवपुत्रः सन्तुषितश्च सुनिर्मितश्च परनिर्मितवशवर्ती च ल.वि.२६ख/३१; ल.वि.३३ख/४६.
yongs su dga' ba
• सं. परितोषः — {de las de la yongs su dga' ba dang yid mi bde ba la sogs pa 'byung la} ततस्तत्परितोषदौर्मनस्यादिसम्भवः त.प.९६ख/६४४; {zhes bya ba ni yongs su dga' ba mi skye'o//} इति नोत्पद्यते परितोषः अभि.भा.१७१क/५८७; • वि. परिगृद्धः — {sangs rgyas kyi chos la nyin mtshan du chos kyis yongs su dga' ba'i yid kyis brtson par bya'o//} बुद्धधर्माभियुक्तेन भवितव्यं रात्रिंदिवं धर्मपरिगृद्धमानसेन शि.स.६०ख/५९.
yongs su dgrol ba
परिमोचनम् — {sems can thams cad yongs su dgrol ba'i phyir} सर्वसत्त्वपरिमोचनाय द.भू.२१३ख/२८.
yongs su dgrol bar bya ba
कृ. परिमोचयितव्यः — {sems can 'di dag ni bdag gis yongs su bskyab par bya ba dag go/} /{yongs su dgrol bar bya ba dag go//} एतेऽस्माभिः सत्त्वाः परित्रातव्याः परिमोचयितव्याः द.भू.१८१क/११.
yongs su bgad pa
परिहासः — {yongs su bgad pa 'di ni chog/} /{bdag ni rigs pas khyod phan bsgrub//} आस्तां वः परिहासोऽयं तं युक्त्याऽहं करोमि ते । अ.क.१५१क/१४.१४१.
yongs su bgos
= {yongs su bgos pa/}
yongs su bgos pa
भू.का.कृ. परिवासितः म.व्यु.६५९५ (९४ख).
yongs su bgrang
= {yongs su bgrang ba/}
yongs su bgrang ba
• क्रि. परिगण्यते — {de lta nyid du zad pa gang /} /{de ni zad par yongs su bgrang //} एवमेव व्ययो यस्तु व्ययः स परिगण्यते । अ.क.६२ख/६.११२; परिसंख्यायते — {thams cad du rdzas su yod pa'i chos yongs su bgrang ba yang ma yin te} न हि सर्वत्र द्रव्यमन्तो धर्माः परिसंख्यायन्ते अभि.भा.१७१ख/५८८; • सं. परिगणनम् — {'di yongs su bgrang ba yang ma yin te/} {sogs pa'i sgra don med par thal bar 'gyur ba'i phyir ro//} न चेदं परिगणनम्, आदिशब्दवैफल्यप्रसङ्गात् त.प.३ख/४५१.
yongs su bgro ba
= {yongs su 'gro ba/}
yongs su mgu ba
परितोषः म.व्यु.२९३८ (५२ख); मि.को.१३०ख ।
yongs su 'gag pa
पर्यवरोधः म.व्यु.७३८१ ( {yongs su bkag pa} म.व्यु.१०५क).
yongs su 'gul
= {yongs su 'gul ba/}
yongs su 'gul ba
१. परिस्पन्दः — {thog mar ji ltar gnas pa'i dngos po nyams su myong ngo //} {de las brjod par 'dod do//} {de nas rkan la sogs pa yongs su 'gul lo//} {de las sgra'o//} प्रथमं यथास्थितवस्त्वनुभवः, ततो विवक्षा, ततस्ताल्वादिपरिस्पन्दः, ततः शब्दः त.प.३३९क/३९३ २. पारिप्लवम् मि.को.१४६ख ।
yongs su 'gengs
= {yongs su 'gengs pa/}
yongs su 'gengs pa
भू.का.कृ. परिपूरितः — {skye rgu rnams kyi dbul ba'i rab rib mi bzad 'phrog byed cing /} /{grags pa rab tu gsal ba'i 'byor pas phyogs rnams yongs su 'gengs//} दारिद्र्यतीव्रतिमिरापहरः प्रजानां कीर्तिप्रकाशविभवैः परिपूरिताशः । अ.क.२३क/५२.४२; सम्पूरितः — {'jigs rung stug po'i rlung gyis rab bslangs rba rlabs rnam sprul pas/} /{ma lus phyogs kun yongs 'gengs drag po'i sgra dang rab tu ldan//} उद्भूत– भैरवघनानिलनिर्मितोर्मिसम्पूरिताखिलदिगन्तरघोरघोषः । अ.क.२२१क/८९.१.
yongs su 'gebs
परिच्छदः — {pa rI bA pa yongs 'gebs dang //} परिच्छदे परीवापः अ.को.२२७क/३.३.१२९; परिच्छदः पटमण्डपसज्जनादिः अ.वि.३.३.१२९.
yongs su 'gebs pa
= {yongs su 'gebs/}
yongs su 'gog
= {yongs su 'gog pa/}
yongs su 'gog pa
संरोधः म.व्यु.७२४५ (१०३क).
yongs su 'gyur
= {yongs su 'gyur ba/}
yongs su 'gyur ba
• क्रि. परिवर्तति — {dbang po dang ni khams rnams de dag kyang /} /{lo gcig nang gi tshigs tshigs yongs su 'gyur//} ते चापि संवत्सरपर्वमन्तरे परिवर्तन्तीन्द्रियधातवोऽपि । सु.प्र.४८क/९५; परिवर्तते — {de yongs su rdzogs pas gnas ngan len thams cad shin tu ma byang zhing /} {gnas yongs su 'gyur la} तत्परिपूर्याश्चाश्रयः परिवर्तते, सर्वदौष्ठुल्यानि च प्रतिप्रश्रभ्यन्ते श्रा.भू.७६ख/१९६; • सं. १. परिणामः — {chos can rnam par gnas pa la chos gzhan log pas chos gzhan skye ba ni yongs su 'gyur bar brjod kyi} व्यवस्थितस्य धर्मिणो धर्मान्तरनिवृत्त्या धर्मान्तरप्रादुर्भावः परिणामो वर्ण्यते त.प.१५३क/३०; {rnam par shes pa} … {rnam pa gnyis} … {blo gros chen po de la snang ba'i rnam par shes pa ni bsam gyis mi khyab pa'i bag chags yongs su 'gyur ba'i rgyu las byung ba'o//} द्विविधं…विज्ञानम्…तत्र ख्यातिविज्ञानं महामते अचिन्त्यवासनापरिणामहेतुकम् ल.अ.६९ख/१८; {rgyud yongs su 'gyur ba'i khyad par las te/} {myu gu dang sdong bu dang 'dab ma la sogs pa me tog la thug pa rim pa rdzogs pa las 'byung ba bzhin no//} तत्सन्ततिपरिणामविशेषादङ्कुरकाण्डपत्रादिक्रमनिष्पन्नात् पुष्पावसानात् अभि.भा.९४ख/१२३०; प्र.वा.१०९क/१.४०; विपरिणामः — {yongs su 'gyur ba'i mtshan nyid can gyi gzhan du 'gyur ba gang yin pa} योऽयं विपरिणामलक्षणः अन्यथाभावः प्र.प.८२क/१०५; परिणतिः — {'on kyang ji skad bshad pa ltar rgyud yongs su 'gyur ba'i tshul gyis mthong ba'i sems la dran pa'i sems gzhan skye'o zhes bya ba de lta bu la nyes pa ci zhig yod} अपि तु दर्शनचित्तात् स्मृतिचित्तमन्यदेवोत्पद्यते सन्ततिपरिणत्या यथोक्तमिति क एवं सति दोषः अभि.भा.९१क/१२१७; {'o na der yang mthong ba'i goms pas brtag par bya ba yin te/} {yongs su 'gyur ba'i khyad par brtags pa ni mi 'thad do//} अत्रापि तर्हि दृष्टोऽभ्यासः परिकल्प्यताम् । न परिणतिविशेषपरिकल्पना युक्ता प्र.अ.११४क/१२१; {da ni khyim dag yongs su btang nas ljon pa'i 'og gi 'khri shing bsil ba yi/} /{gzhi la rab tu zhi ba bde ba'i snying por bdag ni yongs su 'gyur bar 'os//} इदानीं युक्ता मे तरुतललताशीतलतरे परित्यक्तागारप्रशमसुखसारे परिणतिः ।। अ.क.२१९ख/२४.१३१; परिवृत्तिः — {'di ni bsgom pa'i lam la gnas yongs su 'gyur ba'i rgyu yin pa'i phyir ro//} भावनामार्गे तस्याश्रयपरिवृत्तिहेतुत्वात् सू.व्या.२०८ख/१११ । २. परिवर्तः — {'byung ba dkon par chos mthun pas na bskal pa yongs su 'gyur ba mang por yang dge ba'i rtsa ba ma bskrun pa rnams de dang phrad pa mi 'thob pa'i phyir ro//} दुर्लभोत्पादभावसाधर्म्येण बहुभिरपि कल्पपरिवर्तैरनवाप्तकुशलमूलानां तत्समवधानाप्रतिलम्भात् र.वि.८५क/२०; विवर्तः — {'dis ni rjod par byed pa'i ngo bos yongs su 'gyur ba bstan to//} {don gyi dngos por zhes bya ba la sogs pas yang brjod par bya ba'i 'gyur ba bstan to//} एतेनाभिधानरूपेण विवर्तो दर्शितः । अर्थभावेनेत्यादिना पुनरभिधेयविवर्तः त.प.१८४ख/८५; • वि. परिणामी — {de lta na skyes bu yang yongs su 'gyur bar 'gyur ro//} एवं हि पुरुषोऽपि परिणामी स्यात् त.प.१५३क/३०; {skad cig 'jig pa'i lus 'di na/} /{yongs su 'gyur ba mi mtshon tshe//} क्षणक्षयिणि कायेऽस्मिन्नलक्ष्यपरिणामिनि । अ.क.३१२क/१०८.१८९; परिणतः — {de'i tshe/} {chos can gyi gnas skabs de nyid yin pa'i phyir ji ltar 'di yongs su 'gyur ba zhes bya} तदा धर्मी तदवस्थ एवेति कथमसौ परिणतो नाम त.प.१५३क/३०.
yongs su 'gyur ba'i lta ba
परिणतिदर्शनम् — {yongs su 'gyur ba'i lta ba la yang gang zhig gnas skabs kyi khyad par dang 'brel ba'i dngos po de ni sgra'i brjod bya nyid du dam bca' ste} परिणतिदर्शनेऽपि यदवस्थाभेदसम्बद्धं वस्तु तच्छब्दवाच्यतया प्रतिज्ञातम् त.प.४ख/४५३.
yongs su 'gyur bar smra
= {yongs su 'gyur bar smra ba/}
yongs su 'gyur bar smra ba
परिणामवादी — {de dag las dang po ni yongs su 'gyur bar smra ba'i phyir grangs can gyi phyogs la bslan par bya'o//} एषां तु प्रथमः परिणामवादित्वात् सांख्यपक्षे निक्षेप्तव्यः अभि.भा.२४०क/८०७; {de la dang po ni yongs su 'gyur bar smra ba'i phyir/} {grangs can gyi lugs las tha dad pa ma yin te} तत्र प्रथमः परिणामवादित्वात् साङ्ख्यमतान्न भिद्यते त.प.८१क/६१५.
yongs su 'gyes par mi 'gyur
क्रि. न विकीर्यते — {shing gi gzugs mgo gzer gyis btab pa ni yongs su 'gyes par mi 'gyur te} मूर्धशल्यसंगृहीतो दारुविग्रहो न विकीर्यते ग.व्यू.३२२क/४०५.
yongs su 'grib
= {yongs su 'grib pa/}
yongs su 'grib pa
परिहाणिः — {pha rol tu phyin pa'i mi mthun pa'i phyogs 'phel ba dang de'i gnyen po yongs su 'grib pas shin tu ngo tsha ba skye ba'i phyir ro//} पारमिताविपक्षवृद्ध्या तत्प्रतिपक्षपरिहाण्या चात्यर्थं लज्जोत्पादनात् सू.व्या.२२०ख/१२८.
yongs su 'grub
= {yongs su 'grub pa/}
yongs su 'grub pa
परिनिष्पत्तिः — {byang chub sems dpa'i skye ba brgyad pa ye shes kyi sgo kun nas rnam par dpyad pas yongs su 'grub pa 'byung ba'i snying po zhes bya ba} समन्तज्ञानमुखव्यवचारपरिनिष्पत्तिसम्भवगर्भं नामाष्टमं बोधिसत्त्वजन्म ग.व्यू.२०५ख/२८७; {chos kyi sku yongs su 'grub pa dang} धर्मकायपरिनिष्पत्तितः अभि.भा.५७ख/१०९६.
yongs su 'grub par 'gyur
= {yongs su 'grub par 'gyur ba/}
yongs su 'grub par 'gyur ba
• क्रि. संवर्तते — {rigs kyi bu'am rigs kyi bu mo dad pa dang ldan pa ni dge ba'i rtsa ba thams cad la yongs su 'grub par 'gyur ro//} श्राद्धः कुलपुत्रः कुलदुहिता वा संवर्तते सर्वकुशलमूलेषु ग.व्यू.३१६ख/३८; • सं. परिनिष्पत्तिः — {byang chub kyi sems kyi yan lag yongs su 'grub par 'gyur ba 'byung ba'i snying po zhes bya ba ni byang chub sems dpa'i skye ba gnyis pa'o//} बोधिचित्ताङ्गपरिनिष्पत्तिसम्भवगर्भं नाम द्वितीयं बोधिसत्त्वजन्म ग.व्यू.२०२ख/२८५.
yongs su 'gro ba
सङ्गीतिः — {byang chub sems dpa' yongs su bgro ba'i khang pa'i lha mo mya ngan med pa'i dpal zhes bya ba} अशोकश्रीर्नाम बोधिसत्त्वसङ्गीतिप्रासाददेवता ग.व्यू.२१९ख/३००; द्र. {yang dag par 'gro ba/} {yang dag par sdud pa/}
yongs su 'gro ba'i khang pa
सङ्गीतिप्रासादः — {byang chub sems dpa' yongs su bgro ba'i khang pa'i lha mo mya ngan med pa'i dpal zhes bya ba de la khyim gyi lha mo stong phrag bcu dang bcas pas bsu nas tshong dpon gyi bu nor bzangs la 'di skad ces smras so//} अशोकश्रीर्नाम बोधिसत्त्वसङ्गीतिप्रासाददेवता दशभिर्गृहदेवतासहस्रैः सार्धं प्रत्युद्गम्य सुधनं श्रेष्ठिदारकमेवमाह ग.व्यू.२१९ख/३००.
yongs su 'grol
= {yongs su 'grol ba/}
yongs su 'grol ba
• सं. परिमोक्षणता — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {'khor ba'i bcings pa las yongs su 'grol bas mdza' bo lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र… मित्रभूतं संसारबन्धनपरिमोक्षणतया ग.व्यू.३१०ख/३९७; • कृ. परिमोचयन् — {bde gshegs sems can brgya dag yongs 'grol cing /} /{zla med dman} (? {sman} ) {pa lta bu rnam par rgyu//} वैद्योपमो विचरसेऽप्रतिमो परिमोचयन् सुगत सत्त्वशतान् ।। शि.स.१७२क/१७०.
yongs su 'grol bar 'gyur ba
क्रि. परिमोचयिष्यति — {sems can skye ba'i chos can grangs med pa dag skye ba las yongs su 'grol bar 'gyur ba} असंख्येयाञ्जातिधर्माणः सत्त्वान् जात्या परिमोचयिष्यति ल.वि.११२ख/१६४.
yongs su rgod byed
समुद्धाननम् म.व्यु.६१९४.
yongs su rgyas
= {yongs su rgyas pa/}
yongs su rgyas pa
• कृ. १. परिपुष्टः — {so sor rtogs pa dang ldan pa 'ga' zhig lus yongs su rgyas na yang de med pa'i phyir ro//} कस्यचित् परिपुष्टशरीरस्यापि प्रतिसङ्ख्यानवतोऽसम्भवात् त.प.९६क/६४४; परिचितः — {slong ba dam pa'i skye bos spangs/} /{ngo tsha'i rdul gyis yongs su rgyas/} /{smad pa brgya yi lhag ma ni/} /{'bras bur bcas kyang 'bras med nyid//} लज्जारजःपरिचिता याच्ञा सज्जनवर्जिता । अवमानशतोच्छिष्टा सफलाऽप्यफलायते ।। अ.क.२२क/५२.२९; परिपूर्णः — {dbu yongs su rgyas pa} परिपूर्णोत्तमाङ्गः ल.वि.५८ख/७५; {rma bya'i mdongs yongs su rgyas pa ni mdzes par gyur} परिपूर्णबर्हकलापशोभेषु जा.मा.११८ख/१३७; सम्पूर्णः — {de'i btsun mo dam pa bud med rin po che dpal gyi bzhin yongs su rgyas pa} … {byung bar gyur te} तस्य…सम्पूर्णश्रीवक्त्रा नाम भार्याऽभूत् स्त्रीरत्नम् ग.व्यू.११९ख/२०८ २. परिवर्धमानः — {de nas snga dro dga' ston chen po ni/} /{yongs su rgyas tshe grogs dang phrad pa yis//} ततः प्रभाते परिवर्धमाने महोत्सवे मित्रसमागमेन । अ.क.३०४ख/१०८.११६; • वि. परिस्फुटः — {'jig rten gyi khams} … {thams cad kyang yongs su dag par kun nas gnas shing rab tu brgyan pa dang shin tu spud pa dang de bzhin gshegs pa'i skus yongs su rgyas pa dang} सर्वलोकधातवः परिशुद्धाः संस्थिता अलंकृताः प्रतिमण्डिताः तथागतकायपरिस्फुटाः ग.व्यू.२८०ख/६; {dus thams cad pa'i me tog dang 'bras bu'i shing ljon pa rnams kyis kyang yongs su rgyas so//} सर्वकालिकैश्च पुष्पफलवृक्षैः परिस्फुटा रा.प.२४६क/१४४; • सं. परिपुष्टिः — {phung po la sogs pa kun tu 'byung ba la de'i sa bon yongs su rgyas pa ni bag chags zhes bya'o//} स्कन्धादीनां समुदाचारे तद्बीजपरिपुष्टिर्वासनेत्युच्यते अभि.स.भा.९ख/११; परिपोषः — {'dod chags la sogs pa'i mtshan nyid kyi rnam par 'gyur ba nges par lus yongs su rgyas pa la sogs pa las 'gyur ba ma yin te} न च रागादिलक्षणो विकारो नियमेन शरीरपरिपोषादितो भवति त.प.९६क/६४४; परिपोषणम् — {des gsal ba ni de'i yul can gyi shes pa skyed par byed pa nyid yin gyi/} {rtag pa gzhan du byed pa mi srid pa'i phyir/} {rang bzhin yongs su rgyas pa'i mtshan nyid ni ma yin no//} तद्विषयज्ञानोत्पादनमेव तस्याभिव्यक्तिः, न तु स्वभावपरिपोषणलक्षणा; नित्यस्य स्वभावान्यथाकरणासम्भवात् त.प.३०३ख/३२०.
yongs su rgyas par 'gengs pa
परिस्फुटम् म.व्यु.६८६७ (९८क).
yongs su rgyas par byed
= {yongs su rgyas par byed pa/}
yongs su rgyas par byed pa
• क्रि. परिस्फरयति म.व्यु.१६४९ ( {kun tu rgyas par byed pa} म.व्यु.३७क); • सं. परिपूरणता — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {chos dkar po'i dkyil 'khor yongs su rgyas par byed pas zla ba lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र…चन्द्रभूतं शुक्लधर्ममण्डलपरिपूरणतया ग.व्यू.३०९ख/३९६.
yongs su rgyas bya
आप्यायनम् म.व्यु.४३६४ (६८ख).
yongs su rgyu
= {yongs su rgyu ba/}
yongs su rgyu ba
• क्रि. १. समुदाचरति— {tshangs pa'i 'jig rten du skyes shing gnas pa ni 'dod pa la spyod pa'i nyon mongs pa rnams yongs su mi rgyu ba yin} ब्रह्मलोकोपपत्तिस्थितः कामावचरान् क्लेशान् न समुदाचरति द.भू.२४०क/४२; पर्यटति — {'di dag ni gnod sbyin mo bdun dag ste/} {sems can rnams rjes su 'dzin par byed pa'o//} {sa rnams ma lus dag tu ni/} /{'jig rten 'dir ni yongs su rgyu//} इत्येताः सप्त यक्षिण्यः सत्त्वानुग्रहकारिकाः ।। पर्यटन्ति इमं लोकं कृत्स्नां चैव मेदिनीम् । म.मू.२८४क/४४२ । २. समुदाचरिष्यति— {rgyun tu zhugs pa la yongs su rgyu ba yang yongs su mi rgyu na 'jig rten pa'i yongs su rgyu ba yongs su mi rgyu ba lta ci smos} स्रोतापन्नसमुदाचारमपि न समुदाचरति । कः पुनर्वादो लौकिकान् समुदाचारान् समुदाचरिष्यति द.भू.२४०ख/४२; • सं. समुदाचारः — {byang chub sems dpa'i sa mi g}.{yo ba la gnas pa'i byang chub sems dpa' yang sems dang yid dang rnam par shes pa yongs su rgyu ba rnams thams cad kyi thams cad du yongs su mi rgyu ba yin te} … {mya ngan las 'das pa la yongs su rgyu ba'am} बोधिसत्त्वोऽचलायां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितः सर्वचि– त्तमनोविज्ञानसमुदाचारान्न समुदाचरति…निर्वाणसमुदाचारमपि द.भू. २४०ख/४२.
yongs su rgyu bar gyur
वि. समुदाचारप्राप्तः — {byis pa so so'i skye bo 'di dag zhi ba ma yin rab tu zhi ba ma yin te/} {nyon mongs pa sna tshogs yongs su rgyu bar gyur} इमान् पुनरशान्तानप्रशान्तान् बालपृथग्जनान् नानाक्लेशसमुदाचारप्राप्तान् द.भू.२४०ख/४३.
yongs su rgyu bar byed pa
कृ. परिवर्तमानः — {tshong 'dus dag gi lam du rngon pa 'di/} /{do shal btsong ba'i blo yis yongs su rgyu bar byed pa na//} विपणिवर्त्मनि लुब्धकोऽसौ हारस्य विक्रयधिया परिवर्तमानः । अ.क.३३ख/५३.५५.
yongs su rgyug
= {yongs su rgyug pa/}
yongs su rgyug pa
परिधावनम् — {lag pa bskyod pa dang rkang pa bskyod pa dang kun du rgyug pa dang yongs su rgyug pa dang mchong ba dang rkyal ba 'di ni lus kyi gnas ngan len zhes bya'o//} हस्तविक्षेपः पादविक्षेपोऽधा (आधा भो.पा.)वनं परिधावनं लङ्घनं प्लवनम्, इदमुच्यते कायदौष्ठुल्यम् शि.स.६७क/६६.
yongs su rgyug par byed
क्रि. परिसर्पति — {'di ni mngon phyogs chu 'di dag/} /{ci slad yongs su rgyug par byed/} /{gang gi shugs kyis gzings 'di ni/} /{'dren par byed cing rnam par g}.{yo//} अस्याभिमुखमेतत्किं सलिलं परिसर्पति । कृष्यमाणं प्रवहणं यस्य वेगेन घूर्णते ।। अ.क.२२२ख/८९.१४.
yongs su rgyug par byed pa
= {yongs su rgyug par byed/}
yongs su rgyun 'chad pa
प्रतिप्रसब्धिः — {yongs su rgyun 'chad pa med pa dang} अप्रतिप्रस्रब्धितश्च द.भू.२१२क/२७.
yongs su rgyun 'chad pa med pa
अप्रतिप्रस्रब्धिः — {yongs su rgyun 'chad pa med pa dang} … {'di ni sdug bsngal 'phags pa'i bden pa zhes bya bar yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes so//} अप्रतिप्रस्रब्धितश्च… इदं दुःखमार्यसत्यमिति यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२१२क/२७.
yongs su sgom
क्रि. भावयति — {de mos pa'i ting nge 'dzin spong ba'i 'du byed dang ldan pa'i rdzu 'phrul gyi rkang pa dben pa la gnas pa} … {yongs su sgom mo//} छन्दसमाधिप्रहाणसंस्कारसमन्वागतम् ऋद्धिपादं भावयति विवेकनिश्रितम् द.भू.२०५ख/२४.
yongs su sgyur ba
• सं. परिणामः — {yi ge yongs su sgyur ba'i sgo ni gang du don gzhan la rab tu grub pa'i yi ge rnams gzhan du yongs su bsgyur ba ste} अक्षरपरिणाममुखं यत्रान्यस्मिन्नर्थे प्रसिद्धान्यक्षराण्यन्यस्मिन् परिणाम्यन्ते अभि.स.भा.१०५ख/१४३; • वि. पारिणामिकः — {gzhan du yongs su sgyur ba} अन्यपारिणामिकम् अभि.स.भा.८६ख/११८.
yongs su sgyur bar byed pa
वि. परिवर्तकः — {de yongs su sgyur bar byed pa ni lam gyi yan lag rnams la ste/} {'di ni bsgom pa'i lam la gnas yongs su 'gyur ba'i rgyu yin pa'i phyir ro//} परिवर्तकं मार्गाङ्गेषु, भावनामार्गे तस्याश्रयपरिवृत्तिहेतुत्वात् सू.व्या.२०८क/१११.
yongs su sgrub
= {yongs su sgrub pa/}
yongs su sgrub pa
• क्रि. संवर्तयति — {gzhan las thos pa'i sgra'i rjes su 'brang ba'i shes rab kyi rnam pa yongs su bsgoms na nyan thos kyi theg pa yongs su sgrub bo//} प्रज्ञाकारेण परिभाव्यमानाः…परतः श्रवणानुगमेन घोषानुगमेन च श्रावकयानं संवर्तयन्ति द.भू.१८९ख/१६; समार्जयति — {mthun par len pa 'di lta bus byang chub kyi yan lag yongs su sgrub pa dang} ईदृश्या प्रदक्षिण– ग्राहितया सर्वबोध्यङ्गानि समार्जयन्ति ग.व्यू.३०८ख/३९५; • सं. १. परिनिष्पत्तिः — {bcom ldan 'das shes rab kyi pha rol tu phyin pa ni thams cad mkhyen pa'i ye shes yongs su sgrub pa lags so//} सर्वज्ञज्ञानपरिनिष्पत्तिर्भगवन् प्रज्ञापारमिता अ.सा.१५१ख/८६ २. संसाधनता — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {don thams cad yongs su sgrub pas yid bzhin gyi rin po che'i rgyal po lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र…चिन्तामणिराजभूतं सर्वार्थसंसाधनतया ग.व्यू.३१०ख/३९७.
yongs su sgrogs par mdzad
क्रि. परिकीर्तयति — {'on kyang bcom ldan 'das ni shes rab kyi pha rol tu phyin pa gcig pu nyid kyi bsngags pa yongs su gsung ba dang ming yongs su sgrogs par mdzad do//} अपि तु प्रज्ञापारमिताया एवैकस्या भगवान् वर्णं भाषते, नामधेयं च परिकीर्तयति अ.सा.७२ख/४०.
yongs su brgyan
= {yongs su brgyan pa/}
yongs su brgyan pa
वि. परिखचितः, ओ ता — {sa de ni dga' bar byed pa/} {lha'i nor bu rin po ches yongs su brgyan pa} सा भूमी रमणीया दिव्यमणिरत्नपरिखचिता का.व्यू.२१९क/२८०; समलंकृतः — {phyogs bzhi nas shing pa ta la rnam par mdzes par skyes pas yongs su brgyan pa} चतुर्दिक्षु विभक्तपाटलीवृक्षसमलंकृते ग.व्यू.३७६क/८७.
yongs su bsgom
= {yongs su bsgom pa/}
yongs su bsgom pa
वि. परिभावितः — {zhi gnas yongs su bsgom pa'i yid la byed pa de nyid kyis} तेनैव पुनः शमथपरिभावितेन मनस्कारेण बो.भू.५९क/७७.
yongs su bsgoms
= {yongs su bsgoms pa/}
yongs su bsgoms pa
• सं. परिभावना — {chos 'di pa ni la la sngon thos pas yongs su bsgoms pa'i dbang gis sa gong ma la yang dmigs te bskyed pa'i phyir ro//} इहधार्मिकस्तु कश्चित् पूर्वश्रुतपरिभावनावशादूर्ध्वभूमिकानप्यालम्बते तदुत्पादनार्थम् अभि.स.भा.१४ख/१८; परिवासः— {dus gzhan gyi bar du yongs su bsgoms pas dbang po rnams ches yongs su smin pa'i phyir} कालान्तरपरिवासेनेन्द्रियाणां परिपक्वतरत्वात् अभि.स्फु.२२४क/१००६; • भू.का.कृ. परिभावितः — {bskal pa stong gi bar du yongs su bsgoms pa'i byams pa'i 'od zer dag kyang bkye ste} कल्पसहस्रपरिभाविताश्च मैत्र्यंशव उत्सृष्टाः अ.श.१३९क/१२९; {zhi gnas yongs su bsgoms pa'i yid la byed pa de nyid kyis} तेनैव पुनः शमथपरिभावितेन मनस्कारेण बो.भू.५९क/७७; {gzung ba dang 'dzin par rtog pas yongs su bsgoms pa ni rtog pa'i yid la byed pa ste} ग्राह्यग्राहकजल्पपरिभावितो जल्पमनस्कारः म.भा.२२क/१६२; सुपरिभावितः— {stong pa nyid dang mtshan ma med pa dang smon pa med pa'i chos yang dag par spyad pa yongs su bsgoms pa yin} सुपरिभावितश्च भवति शून्यतानिमित्ताप्रणिहितधर्मसमुदाचारैः द.भू.२२४ख/३४.
yongs su bsgos
= {yongs su bsgos pa/}
yongs su bsgos gyur
भू.का.कृ. परिपूरितः — {ga pur tshogs kyis yongs su bsgos gyur kyang /} /{mi bzad sgog pa rang gi dri mi gtong //} कर्पूरपूरैः परिपूरितोऽपि नोद्वात्यसह्यं लशुनः स्वगन्धम् ।। अ.क.३२क/५३.४६.
yongs su bsgos pa
भू.का.कृ. परिभावितः — {byang chub sems dpa' de ltar snying rjes yid yongs su bsgos pa ni nang dang phyi rol gyi dngos po gang ci yang yongs su mi gtong ba med do//} न च बोधिसत्त्व एवं करुणापरिभावितमानसः किञ्चिदाध्यात्मिकबाह्यं वस्तु यन्न परित्यजेत् बो.भू.१३२ख/१७०; {gzung ba dang 'dzin par rtog pas yongs su bsgos pa ni rtog pa'i yid la byed pa ste} ग्राह्यग्राहकजल्पपरिभावितो जल्पमनस्कारः म.भा.२२क/१६२; अवरोपितः — {'du byed de dag gis yongs su bsgos pa'i sems kyi sa bon zag pa dang bcas pa/} {nye bar len pa dang bcas pa ni} तैः संस्कारैरवरोपितं चित्तबीजं सास्रवं सोपादानम् द.भू.२१९ख/३१; परिचितः — {bdag cag rnams ni} … {tshig gi lcags mda' dug gis yongs su bsgos pas zug rngu rab tu zug par byas//} कृताऽस्माभिः…वचोभिर्नाराचैर्विषपरिचितैः…शल्यकलना अ.क.१६६क/१९.२८.
yongs su bsgos pa nyid
परिभावितत्वम् — {de ni bzod pas yongs su bsgos pa nyid kyis bzlog tu mi rung ba'i phyir} तस्य क्षान्तिपरिभावितत्वेनाविवर्त्यत्वात् अभि.स्फु.१७३ख/९२०.
yongs su bsgyur
= {yongs su bsgyur ba/}
yongs su bsgyur ba
• क्रि. परिणमति — {gang yang rang sangs rgyas rnams tshe rabs gzhan la slob dpon med par mngon par rdzogs par byang chub par yongs su bsgyur ba de ni gzhan du yongs su bsgyur ba'o//} यच्च प्रत्येकबुद्धानामनाचार्यकाभिसंबोधाय जन्मान्तरे परिणमति तदन्यपारिणामिकम् अभि.स.भा.८७क/११९; परिणाम्यते— {de yang gang ma nges pa'i rigs can rnams byang chub khyad par du gyur par yongs su bsgyur ba dang} तत्पुनर्यदनियतगोत्राणां बोधिविशेषाय परिणाम्यते अभि.स.भा.८७क/११९; • सं. १. परिणामः — {yongs su bsgyur ba ni rdo la sogs pa gser la sogs pa'i dngos por mdzad pa'o//} अश्मादीनां सुवर्णादिभावापादनं परिणामः अभि.स्फु.२७४क/१०९७; {phyi'i yul sprul pa dang yongs su bsgyur ba dang byin gyis rlob pa'i mnga' phun sum tshogs pa dang} बाह्यविषयनिर्माणपरिणामाधिष्ठानवशित्वसम्पत् अभि.भा.५८क/१०९७; {'dir yang brjod pa zhes rtags dang rnam par dbye ba yongs su bsgyur la sbrel bar bya'o//} ‘उदिता’ इत्यत्रापि लिङ्गविभक्तिपरिणामेन सम्बध्यते त.प.१७९क/८१९; परिणामनम् — {dmigs pa yongs su dag pa ni sprul pa dang yongs su bsgyur ba la mnga' bas so//} आलम्बनपरि– शुद्धिर्निर्माणपरिणामनवशितया सू.व्या.२५७ख/१७७; परिणमनम् — {dge slong ma'i skye bo mang po'i phyir sbyor du bcug nas rang las yongs su bsgyur ba la'o//} भिक्षुणी महाजनार्थं समादाप्य स्वतः परिणमनम् वि.सू.५१ख/६६ २. परिवृत्तिः — {lus 'di yongs bsgyur brgya yi mtha' mar mi phyin cing /} /{mgyogs par bros pa dag la rnam par 'chad mi 'gyur//} नायाति कायपरिवृत्तिशतैर्विरामं विच्छेदमेति न जवेन पलायितस्य । अ.क.१२५ख/६६.१; परिवर्तः — {da ni khyi rta zhes la sogs pas rnal 'byor ma rnams kyi gzugs yongs su bsgyur bas dam tshig sum cu rtsa drug gsungs te} इदानीं षट्त्रिंशत्समया उच्यन्ते योगिनीनां रूपपरिवर्तेनेति—श्वाऽश्वेत्यादिना वि.प्र.१६६ख/३.१४९; परिवर्तनम् — {rtsangs pa mo ni 'ug gdong ma ste brgyad ni lha min las skyes pa rnams kyi dam tshig dang gzugs yongs su bsgyur ba'o//} कृकलासः उलूकास्येत्यष्टौ असुरजातीनां समयाः, रूपपरिवर्तनं च वि.प्र.१६७क/३.१५० ३. परिणामनता — {ji ltar bzhed pa bzhin dmigs pa dang sprul pa dang yongs su bsgyur bas byin gyis rlobs pa nyid kyis} यथेष्टालम्बननिर्माणपरिणामनताधिष्ठानतः सू.व्या.२५६ख/१७६ ४. = {brje ba} परीवर्तः, विनिमयः — {so sor byin dang yongs su bsgyur/} /{brje ba dang ni sgyur ba 'o//} परिदानं परीवर्तो नैमेयनिमयावपि ।। अ.को.२००क/२.९.८०; परिवर्त्यते दीयत इति परिवर्तः । वृतु वर्तने अ.वि.२.९.८०; मि.को.४२क ५. = {rtsa ba'i nor} परिपणम्, मूलधनम् मि.को.४२क; • पा. पारिणामिकी, ऋद्धिभेदः — {de la rdzu 'phrul gang zhe na/} {mdor bsdu na rnam pa gnyis te/} {yongs su bsgyur ba dang sprul pa'o//} तत्र ऋद्धिः कतमा । समासतो द्विविधा—पारिणामिकी नैर्माणिकी च बो.भू.३२क/४०; • भू.का.कृ. परिवर्तितः — {mi yi rang bzhin mang po yang /} /{khyod kyis ngan song rnam bzlog nas/} /{skad cig nyid la yongs su bsgyur//} बहवः प्रकृतयो नृणाम् । त्वया विभावितापायाः क्षणेन परिवर्तिताः ।। श.बु.११५क/१२३; परिवृत्तः — {zhi bar zhugs shing chas ni yongs su bsgyur/} /{'khor ba'i rnam 'gyur spyod las zlog pa khyod/} /{mi yi bdag po'i pho brang 'khor 'jug pa/} /{grags 'dzin mas mthong rnam par rmongs pa bzhin//} प्रवृत्तशान्तिं परिवृत्तवेषं निवृत्तसंसारविकारवृत्तम् । अन्तःपुरं त्वां नृपतेर्विशन्तं यशोधरा वीक्ष्य विमुह्यतीव ।। अ.क.११७ख/६५.३; परिणतः — {tshogs rnyed pa/} {rkyen yongs su bsgyur ba} लब्धसम्भा– राणि परिणतप्रत्ययानि वि.व.२८१क/१.९७; {rnam par spong bas yongs su bsgyur ba} व्यवसर्गपरिणतम् म.व्यु.९७५ (२२क); • वि. पारिणामिकः, ओ की — {de la yongs su bsgyur ba'i rdzu 'phrul gyi rnam pa'i rab tu dbye ba gang zhe na} तत्र पारिणामिक्या ऋद्धेः प्रकारभेदः कतमः बो.भू.३२क/४०.
yongs su bsgyur ba na
परिणाम्यमानः — {gser ni gdu bu dang sor gdub dang spen tog la sogs par 'gyur bas yongs su bsgyur na} सुवर्णं कटकरुचकस्वस्त्यादिपरिणामेन परिणाम्यमानम् ल.अ.११८क/६५.
yongs su bsgyur ba dang ldan pa
वि. पारिणामिकी — {de srid du bsam gyis mi khyab pa'i yongs su bsgyur ba dang ldan pa'i 'chi 'pho ba dang mi 'bral ba'i phyir} तावदचिन्त्यपारिणामिक्याश्च्युतेरविगमाद् र.व्या.९२ख/३३.
yongs su bsgyur ba'i rdzu 'phrul
पा. पारिणामिकी ऋद्धिः, ऋद्धिभेदः — {'di lta ste/} ग्. {yo bar byed pa dang} … {'od zer 'byin pa dang /} {de lta bu dang mthun pa'i rdzu 'phrul ni yongs su bsgyur ba zhes bya'o//} तद्यथा कम्पनं…रश्मिप्रमोक्षश्च । इत्येवंभागीया ऋद्धिः पारिणामिकीत्युच्यते बो.भू.३२ख/४०.
yongs su bsgrags
= {yongs su bsgrags pa/}
yongs su bsgrags pa
• कृ. १. परिकीर्तितः, ओ ता — {dbye ba brjod 'dod min pa yang /} /{de nyid ces ni yongs su bsgrags//} अविवक्षितभेदं च तदेव परिकीर्तितम् । त.स.३९ख/४०५; {de bzhin gshegs pa} … {mtshan dpal shin tu yongs bsgrags la phyag 'tshal lo//} नमः सुपरिकीर्तितनामधेयश्रिये तथागताय शि.स.९५क/९४; {de bzhin sor mo phreng bar byas/} /{phreng ba zhes ni yongs su bsgrags//} तथैव मालमङ्गुल्यै सा माला परिकीर्तिता ।। म.मू.२५१क/२८६ २. परिकीर्त्यमानः — {bla mar gyur pa rnams kyis bcom ldan 'das kyi sku tshe snga ma'i rtogs pa brjod pa 'di dag yongs su bsgrags pa rjes su thos te} अनुश्रूयते…गुरुभिः परिकीर्त्यमानमिदं भगवतः पूर्वजन्मावदानम् जा.मा.३क/१; • सं. परिकीर्तनम् — {gang zhig yongs su bsgrags pa tsam nyid na/} /{srid pa'i rmongs 'phrog de nyid bsngags par 'os//} परिकीर्तनमात्रमेव येषां भवमोहापहते (हर्तार लि.पा.)स्त एव धन्याः ।। अ.क.७०ख/७.१.
yongs su bsgrub
= {yongs su bsgrub pa/}
yongs su bsgrub pa
• सं. परिनिष्पत्तिः — {mtshan dang dpe byad bzang po yongs su bsgrub par 'gyur ba'i bsod nams kyi tshogs bsags pa las mi phyed pa} न भिद्यते लक्षणानुव्यञ्जनपरिनिष्पत्तिगतात् पुण्यसम्भारोपचयात् शि.स.१०४क/१०३; परिनिष्पादनम् — {byang chub sems dpa'i ting nge 'dzin thams cad yongs su bsgrub pa la yongs su mi skyo ba'i sems bskyed pa dang} सर्वबोधिसत्त्वसमाधिपरिनिष्पादनेष्वपरिखेदचित्तोत्पादेन ग.व्यू.३१६क/३८; सम्भवः — {mi dge ba'i las las rnam par bzlog pa'i dbang dang dge ba'i las yongs su bsgrub pa la so sor 'god pa'i dbang dang} अकुशलकर्मविवर्तनवशेन कुशलकर्मसम्भवप्रतिष्ठापनवशेन ग.व्यू.१८७ख/२७०; • उ.प. परः — {gang 'di de yi bsti gnas na/} /{rtag tu rim gro yongs bsgrub pa/} /{rngon pa pad ma can zhes pa/} /{de yis bdag ni bsrung bar bzod//} तस्याश्रमपदे योऽसौ परिचर्यापरः सदा । लुब्धकः पद्मको नाम स मे संरक्षणक्षमः ।। अ.क.९२क/६४.४८
yongs su bsgrub par bya
कृ. निष्पादयितव्यः — {byang chub sems dpa' thams cad kyi sa ni yongs su bsgrub par bya} सर्वबोधिसत्त्वभूमयो निष्पादयितव्याः ग.व्यू.२४०ख/३२१.
yongs su bsgrubs
= {yongs su bsgrubs pa/}
yongs su bsgrubs pa
भू.का.कृ. परिनिष्पादितः — {des ni ting nge 'dzin thams cad yongs su bsgrubs pa lags} तेन परिनिष्पादिताः सर्वसमाधयः ग.व्यू.३०५क/३९३; निष्पादितः — {de ltar rab tu byung nas ring po ma lon par gzungs kyi sgo chos thams cad la rab rib med pa'i don gyi sgron ma zhes bya ba de 'khor dang bcas par yongs su bsgrubs so//} तेन अचिरेण प्रव्रजितेन सर्वधर्मवितिमिरार्थप्रदीपं धारणीमुखं सपरिवारं निष्पादितम् ग.व्यू.२४६क/३२८; परिनिष्ठितः — {thog med bag chags las byung ba'i/} /{rnam par rtog pas yongs bsgrubs pa/} /{yod med gnyi ga la brten pa/} /{sgra don chos ni rnam pa gsum//} अनादिवासनोद्भूतविकल्पपरिनिष्ठितः । शब्दार्थस्त्रिविधो धर्मो भावाभावोभयाश्रितः ।। प्र.वृ.३२०ख/७०.
yongs su ngal
= {yongs su ngal ba/}
yongs su ngal gyur
भू.का.कृ. परिश्रान्तः — {nam zhig yongs su ngal gyur cing /} /{skom pa drag pos gdungs pa de/} /{thub pa yi ni bum pa'i chu/} /{rmongs pas ma brjod nyid du 'thungs//} स कदाचित्परिश्रान्तः सन्तप्तस्तीव्रतृष्णया । कमण्डलुजलं मोहादनुक्त्वैव पपौ मुनेः ।। अ.क.१९७क/८३.१३.
yongs su ngal ba
• सं. परिश्रमः — {'khor bas che bar yongs su ngal zhing} संसारोरुपरिश्रमस्य अ.क.२९२क/१०८.८; {ngal dub chen po med pa yis/} /{gang pos nor ni nyer bsgrubs pa/} /{rgya mtsho'i rnyed pa dag la ni/} /{yongs ngal byas pa khyod kyis mthong //} दृष्टं भवद्भिः सामुद्रलाभे कृतपरिश्रमैः । पूर्णेनोपार्जितं वित्तमक्लेशेन महीयसा ।। अ.क.२८१क/३६.१३; परिश्रान्तिः — {'khor ba'i lam du bzhugs 'gyur te/} /{yongs su ngal bas bde ba nyams pa yi/} /{phung nyid sdug bsngal chen po ste//} संसार– वर्त्मसंसर्गपरिश्रान्त्या सुखक्षताः । स्कन्धा एव महादुःखम् प्र.अ.१११क/११९; • वि. परिश्रान्तः — {de nas lam ring gis dub cing /} /{yongs ngal dal bu dal bu yis/} /{skom pas yongs gdungs long ba bzhin/} /{'od byed ri las lhung bar gyur//} अथ दूराध्वसन्तप्तः परिश्रान्तः शनैः शनैः । निपपाताचलादन्धस्तृष्णार्त इव भास्करः ।। अ.क.१६६ख/१९.३३.
yongs su ngal ba bya
क्रि. परिश्रमः क्रियते — {de lta'i ngo mtshar gzugs can rnams/} /{mdzes ma mthong ba rnyed par dka'/} /{de lta na yang 'bad pa na/} /{de la yongs su ngal ba bya//} दर्शनं दुर्लभं मुग्धे तद्विधाद्भुतरूपिणः । तथापि यदि निर्बन्धः क्रियते तत्परिश्रमः ।। अ.क.८३ख/८.४९.
yongs su ngal ba'i gnas ngan len
परिश्रमदौष्ठुल्यम्— {yongs su ngal ba'i gnas ngan len ni ha cang 'gro ba las gyur pa'i lus dub pa'o//} परिश्रमदौष्ठुल्यमतिगमनादिकृतोऽङ्गमर्दः अभि.स.भा.६७क/९२.
yongs su ngal bar byed
क्रि. परिस्रवति — {chags ba ltos 'gro'i bug pa'i mtsho nyid de/} /{gang gis myur du dbang po yongs ngal byed//} रागोरगच्छिद्रसमुद्रमेव येनेन्द्रियाण्याशु परिस्रवन्ति ।। अ.क.५१ख/५९.१५.
yongs su nges
= {yongs su nges pa/}
yongs su nges pa
भू.का.कृ. परिनिश्चितः — {rjes su 'gro ba dang ldog pa las/} /{gsal por byung ba yongs su nges//} अन्वयव्यतिरेकाभ्यां भवन्तः परिनिश्चिताः त.प.१०७ख/६६६; परिनिष्ठितः — {tshad mas yongs nges de dag las/} /{rgyal bar yang ni mi nus te/} /{gang zhig bdag med bstan pa rnams/} /{mi mthun phyogs kyis yongs mi bskyod//} विजेतुं न च ते शक्याः प्रमाणपरिनिष्ठिताः । प्रतिपक्षैरविक्षिप्तं येषां नैरात्म्यशासनम् ।। अ.क.३०३क/३९.६९.
yongs su bsngo
= {yongs su bsngo ba/}
yongs su bsngo ba
• क्रि. परिणामयति — {gang yang bdog pa thams cad yongs su btang ste sangs rgyas kyi zhing thams cad yongs su dag par bya ba'i phyir yongs su bsngo ba} यत्पुनः सर्वस्वं परित्यज्य सर्वबुद्धक्षेत्रपरिशुद्धये परिणामयति शि.स.१३२क/१२७; परिणाम्यते — {sems gang gis yongs su bsngo ba'i sems de'i chos nyid kyang de yin} येनापि चित्तेन परिणाम्यते, तस्यापि चित्तस्य सैव धर्मता अ.सा.१३०क/७४; • सं. परिणामः — {'di ni byang chub sems dpa' sems dpa' chen po'i yongs su bsngo ba bla na med pa'o//} अयं बोधिसत्त्वस्य महासत्त्वस्यानुत्तरः परिणामः अ.सा.१३२ख/७६; परिणामना — {de la byang chub sems dpa'i yongs su bsngo ba gang zhe na} तत्र कतमा बोधिसत्त्वस्य परिणामना बो.भू.१६१क/२१३; {phyag 'tshal ba dang} … {bsod nams yongs su bsngo ba ste/} {de ltar mchod pa rnam pa bdun bya'o//} वन्दना…पुण्यपरिणामनेति । एवं सप्तविधां पूजां कृत्वा वि.प्र.३१ख/४.५; {de de ltar lha'i bu mo 'dod pa'i phyir tshangs par spyod pa yongs su bsngo bas na/} {pad ma chen po zhes bya ba'i sems can dmyal bar gsungs te} एवमप्सरसः प्रार्थनया ब्रह्मचर्यपरिणामनान्महापदुमो नाम नरक उक्तः शि.स.४८क/४५; परिणतिः — {bsod nams thob pa'i yongs su bsngo ba 'di ni 'bras bu rgyas par gnas pa yin//} परिणतिरियं पुण्यप्राप्तेः स्फुरत्फलशालिनी अ.क.१७५ख/१९.१४०; {gtong ba'i yon tan drag po dang ldan 'byor ba rab tu rgyas gyur pa/} /{chung ngu gang zhig yongs bsngo'i gnas la bsod nams chung ngu nyid min gyur//} भवति विभवस्त्यागोदारः समग्रगुणः…परिणतिपदे पुण्यं धत्ते यदल्पमनल्पताम् अ.क.३३६क/४३.२०; • उ.प. परिणमितम् — {byang chub sems dpa'i rnam par dag pa'i brtson 'grus} … {de ni mdor bsdu na rnam pa bcur rig par bya ste/} {byang chub chen por yongs su bsngo ba ste} बोधिसत्त्वस्य विशुद्धं वीर्यम् । तत्समासतो दशविधं वेदितव्यम्…महाबोधिपरिणमितं चेति बो.भू.११०ख/१४२.
yongs su bsngo bar
परिणामयितुम् — {rigs kyi bu'am rigs kyi bu mo theg pa chen po la yang dag par zhugs pa des sems kyi rang bzhin yongs su bsngo bar ni mi nus so//} न च चित्तप्रकृतिः शक्या परिणामयितुं तेन कुलपुत्रेण वा कुलदुहित्रा वा महायानसम्प्रस्थितेन अ.सा.१६९ख/९५.
yongs su bsngo ba dang ldan pa
वि. परिणामनासहगतम् — {de dag las byang chub sems dpa' sems dpa' chen po'i rjes su yi rang ba yongs su bsngo ba dang ldan pa'i bsod nams bya ba'i dngos po 'di nyid mchog ces bya'o//} इदमेव ततो बोधिसत्त्वस्य महासत्त्वस्य अनुमोदनापरिणामनासहगतं पुण्यक्रियावस्तु अग्रमाख्यायते अ.सा.११९ख/६९.
कृ. परिणामयितव्यम् — {de ltar byang chub sems dpa' sems dpa' chen pos yongs su bsngo bar bya'o//} एवं च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन परिणामयितव्यम् अ.सा.१३०ख/७५.
yongs su bsngo bar byed
= {yongs su bsngo bar byed pa/}
yongs su bsngo bar byed pa
• क्रि. परिणामयति — {bcom ldan 'das dge ba'i rtsa ba rnams thams cad mkhyen pa nyid du yongs su bsngo bas yongs su bsngo bar byed pa'i shes rab gang lags pa de ni bsam gyis mi khyab pa'o//} अचिन्त्या सा भगवन् प्रज्ञा…या कुशलमूलानि सर्वज्ञतापरिणामेन परिणामयति अ.सा.७३क/४०; • वि. परिणामकः — {byang chub sems dpa' de ltar las kyi mtha' legs par byas pa dang mkhas pa dang gzhan la phan 'dogs pa la zhugs pa dang yongs su bsngo bar byed pa la ni} एवं सुकृतकर्मान्तस्य बोधिसत्त्वस्य कुशलस्य परानुग्रहप्रवृत्तस्य परिणामकस्य बो.भू.१६१ख/२१३.
yongs su bsngo bar byed pa yin
क्रि. परिणामयेत् — {'on kyang gang zag de ni} … {dmigs pa la mi dmigs par yongs su bsngo bar byed pa yin te} अपि तु खलु पुनः स पुद्गलः…उपलम्भमनुपलम्भे परिणामयेत् अ.सा.१३३ख/७६.
yongs su bsngos
= {yongs su bsngos pa/}
yongs su bsngos nas
परिणाम्य — {dge ba'i rtsa ba rnams yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas kyis gnang ba'i yongs su bsngo bas yongs su bsngos nas} कुशलमूलानि सम्यक्संबु– द्धानुज्ञातया परिणामनया परिणाम्य अ.सा.३२७क/१८४.
yongs su bsngos pa
• क्रि. परिणम्यते — {dge ba'i rtsa ba gang ci yang rung ste/} {thams cad mkhyen pa nyid du sems bskyed pas yongs su bsngos pa} यानि च कुशलमूलानि सर्वज्ञताचित्तोत्पादेन परिणम्यन्ते ग.व्यू.३१४ख/४००; • सं. १. परिणामनम्, ओ ना — {dge ba'i rtsa ba yongs su bsngos pa'i ye shes kyis yongs su bzung ba} कुशलमूलपरिणामनाज्ञानसंगृहीतः बो.प.४८क/८ । २. परिणामनता — {sems can thams cad la sbyin pa chung ngu zhig byin la/} {thabs mkhas pas rnam pa thams cad mkhyen par yongs su bsngos pas grangs med dpag tu med par bya bar 'dod pas} अल्पमपि दानं ददता सर्वसत्त्वेषु सर्वाकारज्ञतायामुपायकौशल्यपरिणामन– तायामप्रमेयमसंख्येयं कर्तुकामेन शि.स.१५१ख/१४६; • भू.का.कृ. परिणामितः — {de la byang chub sems dpa'i kha na ma tho ba med pa'i sbyor ba ni/} {dge ba'i chos rnams la phyin ci ma log pa dang} … {byang chub tu yongs su bsngos pa'o//} तत्र बोधिसत्त्वस्यानवद्यप्रयोगो यः कुशलेषु धर्मेष्वविपरीतश्च…बोधिपरिणामितश्च बो.भू.१५१ख/१९५.
yongs su gcad pa
व्यवच्छेदः — {sems can thams cad kyi phongs pa yongs su gcad pa'i phyir bdag gi nor thams cad ni btang bar bya} सर्वसत्त्वदारिद्र्यव्यवच्छेदाय सर्वस्वपरित्यागिना भवितव्यम् ग.व्यू.२४०ख/३२१.
yongs su gcad par bya
= {yongs su gcad par bya ba/}
yongs su gcad par bya ba
कृ. परिच्छेद्यम् — {de nyid shes bya ste yul yongs su gcad par bya ba shes pa gang la yod pa de ni de lta bu yin la} तदेव ज्ञेयं परिच्छेद्यं यस्य विज्ञानस्य तत् तथा त.प.२६९ख/१००७.
yongs su gcod
= {yongs su gcod pa/}
yongs su gcod pa
• क्रि. परिच्छिनत्ति — {'di ni mos pa yid la byed pa yin no zhes bya bar yongs su gcod do//} आधिमोक्षिकोऽयं मनस्कार इति परिच्छिनत्ति अभि.स्फु.३०५क/११७२; {de snang ba'i phyir de yongs su gcod la} तत्प्रतिभासित्वात् तत् परिच्छिनत्ति त.प.१६क/४७७; छिनत्ति — {rtsod pa rnams kyi zhal ce ni yongs su gcod do//} विवदतां विवादं छिनत्ति ग.व्यू.२३क/१२०; परिच्छिद्यते — {gang gis 'jal bar byed cing 'dod pa'i don yongs su gcod pa de tshad ma yin no//} प्रमीयते येन परिच्छिद्यते समीहितोऽर्थस्तत् प्रमाणम् प्र.अ.२३ख/२७; लुम्पति— {lam du dge ba min pa ster/} /{lce yis sun ni 'byin par byed/} /{mjug tu lus ni yongs su gcod/} /{mi bsrun pa rnams khyi bzhin no//} प्रदिशन्त्यशिवं मार्गे जिह्वया दूषयन्ति च । लुम्पन्त्यङ्गानि पर्यन्ते खलाः कौलेयका इव ।। अ.क.२५२ख/२९.६५; • सं. १. परिच्छेदः — {bud med sems ni bkra ba dag/} /{su yis yongs su gcod pa shes//} को जानाति परिच्छेदं स्त्रीणां चित्रस्य चेतसः ।। अ.क.८४ख/८.६४; {yongs gcod khung bu a ba d+hi//} परिच्छेदे बिलेऽवधिः ।। अ.को.२२५क/३.३.९९; परिच्छेदो मर्यादा अ.विव.३.३.९९ २. उपादानम् — {yod pa'i tha snyad dang med pa'i tha snyad dag phan tshun rnam par bcad nas gnas pa'i ngo bo nyid kyis gcig spangs na gzhan yongs su gcod pa ni med na mi 'byung ba yin pa'i phyir ro//} सद्व्यवहारासद्व्यवहारयोरन्योन्यव्यवच्छेदस्थितरूपत्वेन एकत्यागस्यापरोपादाननान्तरीयकत्वात् वा.टी.६८ख/२३; • वि. परिच्छेदकः — {'o na de'i rdzas de dang de'i ngo bo ma yin pa gzhan gyi rnam pa rjes su 'brangs pa'i shes pa gzhan yongs su gcod pa ma yin no zhes bshad zin to//} ननु न तद् द्रव्यं तद्रूपम्, न वाऽन्याकारानुस्यूतः प्रत्– ययोऽन्यस्य परिच्छेदक इत्युक्तम् वा.टी.७९क/३५; परिच्छेदी — {de la yang zhes bya ba ni yon tan yongs su gcod pa'i tshad ma la'o//} तस्यापीति गुणपरिच्छेदिनः प्रमाणस्य त.प.२२५क/९१८; परिच्छिन्नः — {de lta bu ma yin na de las yongs su gcod pa'i chos ji ltar rnam par gcad par bya bar nus} अन्यथा तत्र परिच्छिन्नधर्मस्य कथं व्यवच्छेदः शक्यते कर्तुम् त.प.२८६ख/१०३६; त.प.२७१ख/२५८; • पा. १. परिच्छेदः, ज्ञानविशेषः — {de la blo ni yongs gcod pa/} /{'dzin pa'i rnam par 'dod pa de/} /{de yi bdag nyid phyir bdag rig//} तत्र बुद्धेः परिच्छेदो ग्राहकाकारसम्मतः । तादात्म्यादात्मवित् प्र.वा.१३२क/२.३६४; {don yongs su gcod pa skyed par byed pa'i nus pa tshad ma nyid yin} अर्थपरिच्छेदोत्पादिका शक्तिः प्रामाण्यम् त.प.२२२ख/९१४; {gzhan du na ni yongs gcod pa'i/} /{ngo bor shes pa zhes bya bar/} /{gsal bar brjod bya nyid yin no//} अन्यथा तु परिच्छेदरूपं ज्ञानमिति स्फुटम् । वक्तव्यम् त.स.७३ख/६८४; परिच्छित्तिः— {mngon par gsal ba dang dmigs pa dang yongs su gcod pa dang yang dag par rig pa zhes bya ba la sogs pa rnams ni rnam grangs kyis brjod kyi/} {don gzhan ni ma yin no//} अभिव्यक्तिः, उपलब्धिः, परिच्छित्तिः, संवेदनमित्येवमादयः पर्याया उच्यन्ते, नार्थान्तरम् त.प.२५१क/९७५; परिच्छेदनम् — {nyams pa med cing gzugs blta bar 'dod pa na rtog pa sngon du gtong bar byed pa nyid kyis bya ba byed pa'i phyir dang /} {gzugs yongs su gcod pa} ( {mthong ba} ) {'i phyir te} अनुपहतत्वे सति रूपदिदृक्षायां प्रेक्षापूर्वकारिणा करणत्वेन व्यापार्यमाणत्वात्, रूपपरिच्छेदनदर्शनाद्वा त.प.२५ख/४९७; {gzung ba dang 'dzin pa der snang ba med par yongs su gcod pa'i phyir ro//} ग्राह्यग्राहकतत्प्रति– भासानामसत्तया परिच्छेदनात् ख.टी.१५३ख/२३२ २. परिच्छेदकरः, समाधिविशेषः — {yongs su gcod pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} परिच्छेदकरो नाम समाधिः म.व्यु.५८९ (१४क).
yongs su gcod pa na
परिच्छिद्यमानः — {sngon po yongs su gcod pa na yang de'i ngo bo nyams par bcad pa yin te/} {de rnam par ma bcad na sngon po yongs su mi gcod par thal bar 'gyur ba'i phyir ro//} नीले च परिच्छिद्यमाने ताद्रूप्यप्रच्युतिरवच्छिद्यते, तदव्यवच्छेदे नीलापरिच्छेदप्रसङ्गात् न्या.टी.७७क/२०३.
yongs su gcod pa nyid
१. परिच्छेदित्वम् — {de lta bas na log pa nyid de/} {log pa'i don yongs su gcod pa nyid dang 'di'i tshad ma gzhan med par 'dzin par mi nus pa'i phyir} तस्मान्मिथ्यात्वम्, मिथ्यार्थपरिच्छेदित्वमस्य प्रमाणान्तरं विना ग्रहीतुं न शक्यते त.प.२३०क/९३० २. परिच्छेद एव — {blo ma rtogs par rang gi don yongs su gcod pa nyid rigs pa ma yin te} अविदितायां बुद्धौ स्वार्थपरिच्छेद एव न युक्तः त.प.२३०क/९३०.
yongs su gcod pa yin
क्रि. परिच्छिद्यते — {de nyid kyis de'i rjes la thob pa'i dpyod pa'i sems kyis yongs su gcod pa yin gyi} तेनैव तत्पृष्ठभाविपरामर्शचेतसा परिच्छिद्यन्ते त.प.३२९क/११२५.
yongs su gcod par 'gyur
क्रि. परिच्छेत्स्यति — {de bzhin du shes pa yul gyi rnam par ma thob kyang yul yongs su gcod par 'gyur ro snyam na} तथा ज्ञानमप्रतिपन्नविषयाकारमपि विषयं परिच्छेत्स्यतीति त.प.११६ख/६८३.
yongs su gcod par nus pa
वि. शक्यपरिच्छेदः, ओ दा — {yongs su gcod par nus pa'i yul ma lus pa rnam par dag pa de ni mi slu ba yin no//} सेयं शक्यपरिच्छेदाऽशेषविषयशुद्धिरविसंवादः प्र.वृ.३२२ख/७२.
yongs su gcod par byed
= {yongs su gcod par byed pa/}
yongs su gcod par byed pa
• क्रि. परिच्छिद्यते — {phyis thams cad mkhyen pa'i ye shes kyi stobs kyis byung ba'i dag pa 'jig rten pa'i rtog pa dang bcas pa'i shes pas yongs su gcod par byed pa'i phyir} पश्चाच्च सर्वज्ञज्ञानबलोत्पन्नशुद्धलौकिकप्रत्यवमर्शप्रत्ययेन परिच्छिद्यत एवेति त.प.३२८ख/११२५; • वि. परिच्छेदकः — {sems ni rang gi rgyu la rag las pa de dag gi yongs su gcod par byed pa tsam 'ba' zhig tu 'gyur ro//} तयोः स्वकारणाधीनयोश्चित्तं परिच्छेदकमेव केवलं भवेत् प्र.अ.६१ख/७०.
yongs su bcad
= {yongs su bcad pa/}
yongs su bcad nas
परिच्छिद्य — {gal te nyon mongs pa can yongs su bcad nas 'og mar 'pho na ni dge ba las 'phos pa yin gyi} यदि क्लिष्टं परिच्छिद्याधः सञ्चरति । कुशलात् सञ्चरितो भवति अभि.भा.७३ख/११५५; {yod pa dang med pa dag logs shig tu yongs su bcad nas phyis de dag rnam par gcad par bya ba dang rnam par gcod par byed pa'i dngos po yin pa'i phyir gsal} (? {'gal} ) {bar rnam par gzhag par bya ba ni ma yin no//} न हि भावाभावौ पृथक्परिच्छिद्य पश्चात्तयोर्व्यवच्छेद्यव्यवच्छेदकभावाद् विरोधो व्यवस्थाप्यते त.प.२८६ख/१०३६.
yongs su bcad pa
• क्रि. परिच्छिद्यते — {gang gi dus na yongs su bcad pa'i dus de nyid kyi tshe ni phrad par bya ba yin par mi smra ste} नोच्यते—यस्मिन्नेव काले परिच्छिद्यते तस्मिन्नेव काले प्रापयितव्यमिति न्या.टी.३८ख/२६; • भू.का.कृ. परिच्छिन्नः — {de bzhin du rjes su dpag pa yang don med na mi 'byung ba'i phyir yongs su bcad pa'i don dang phrad par byed pas tshad ma yin no//} तद्वदर्थाविनाभावित्वादनुमानमपि परिच्छिन्नमर्थं प्रापयत् प्रमाणम् न्या.टी.४०क/४०; {dus gang du yongs su bcad pa'i dngos po de nyid dang phrad par bya ba yin te} यत्कालं परिच्छिन्नं तदेव तेन प्रापणीयम् न्या.टी.३८ख/२६; {gzhal bya zhes bya ba ni tshad ma drug gis yongs su bcad pa'o//} प्रमितमिति प्रमाणषट्कपरिच्छिन्नम् त.प.१३३क/७१६; {myur ba dang bar ma dang dal ba'i stabs rnam pa gsum rab tu gsal bar yongs su bcad de} विस्पष्टो द्रुतमध्यलम्बितपरिच्छिन्नस्त्रिधाऽयं लयः ना.ना.२२७ख/२५; • सं. परिच्छेदः — {khyad par nges par ma zin pa tsam nyid spyi+i yongs su bcad pa yin no//} भेदानवधारणमात्रमेव सामान्यपरिच्छेदः प्र.अ.१६क/१८; {rang rgyud yongs su bcad pa na/} {de dang 'brel ba can rtogs 'gyur//} स्वसन्तानपरिच्छेदे तत्संसर्गि प्रतीयते । प्र.अ.१०७क/११५; {dge 'dun yongs su ma bcad na las kyi mtshams kyis yongs su bcad do//} कर्मसीम्ना सङ्घस्यापरिच्छेदे परिच्छेदः वि.सू.६८क/८५; परिच्छित्तिः — {mi 'khrul ba'i rang bzhin ci ltar yongs su bcad} अव्यभिचारिणो रूपस्य कथं परिच्छित्तिः प्र.अ.१९ख/२२.
yongs su bcom
= {yongs su bcom pa/}
yongs su bcom pa
भू.का.कृ. समुद्घातितः — {rigs kyi bu kho mo ni byang chub sems dpa'i rnam par thar pa rlom sems thams cad yongs su bcom pa zhes bya ba thob pa'o//} अहं कुलपुत्र सर्वमन्यनासमुद्घातितस्य बोधिसत्त्वविमोक्षस्य लाभिनी ग.व्यू.६०ख/१५२.
yongs su bcos
= {yongs bcos/}
yongs su bcos pa
= {yongs bcos/}
yongs su chags
= {yongs chags/}
yongs su chags pa
= {yongs chags/}
yongs su chags par gyur
= {yongs su chags par gyur pa/}
yongs su chags par gyur pa
भू.का.कृ. संरक्तः — {yongs su chags par gyur nas 'dod chags las byung ba'i} ( {las} ) … {mngon par 'du byed de} संरक्तो रागजं कर्माभिसंस्करोति शि.स.१४०क/१३५.
yongs su chags par 'gyur
क्रि. संरज्यते — {de mngon par zhen nas rjes su chags par 'gyur ro//} {rjes su chags par gyur nas yongs su chags par 'gyur ro//} सोऽभिनिविष्टः सन्ननुनीयते । अनुनीतः संरज्यते शि.स.१४०क/१३५.
yongs su chad
= {yongs su chad pa/}
yongs su chad pa
• भू.का.कृ. परिच्छिन्नः — {dus kyis de ni yongs chad nas/} /{yongs su 'jig par 'gyur ba yin/} /{yongs su gyur pas mi 'jig gang /} /{'gro na nges par de yod min//} भविष्यत्यस्य कालेन परिच्छिन्नः परिक्षयः । न तज्जगति नामास्ते परिणामे यदक्षयम् ।। अ.क.१५५ख/१६.१२; • सं. १. परिच्छेदः — {mtshan nyid} … {zhes rnam par bshad pa'i phyir bdag yongs su chad par thal bar 'gyur ro//} इति लक्षणव्याख्यानाच्चात्मनः परिच्छेदप्रसङ्गः अभि.भा.९२ख/१२२३; प्रच्छेदः — {gzhan dag na re/} {bya ba'i khur khyer ba'i don nam yongs su chad pa'i don ni phung po'i don te} कार्यभारोद्वहनार्थः स्कन्धार्थ इत्यपरे । प्रच्छेदार्थो वा अभि.भा.३६क/६० २. परिच्छिन्नत्वम् — {'brel ba can dag yongs su chad pa'i phyir dang} संयोगिनोश्च परिच्छिन्नत्वाद् अभि.भा.९२ख/१२२२.
yongs su chad pa med
= {yongs su chad pa med pa/}
yongs su chad pa med pa
वि. अपरिच्छिन्नः — {chos rnams snang ba thams cad du/} /{yongs su chad pa med rtogs 'gyur//} अपरिच्छिन्नमाभासं धर्माणां वेत्ति सर्वतः । सू.अ.१९१ख/९०.
yongs su 'char
क्रि. उदेति— {rigs kyi bu byang chub sems dpa' rnams kyi ye shes kyi dkyil 'khor ni} … {bsam pa la yongs su 'char te} कुलपुत्र बोधिसत्त्वानां ज्ञानमण्डलं…आशये उदेति ग.व्यू.१८८ख/२७१.
yongs su 'char ba
= {yongs su 'char/}
yongs su 'jal
= {yongs su 'jal ba/}
yongs su 'jal ba
१. परितुलनम् — {rigs pas rnam par nges pa ni bsam pa las byung ba'i shes rab kyis snga phyi'i dgongs pa yongs su 'jal ba'o//} युक्तिविनिश्चयः चिन्तामय्या प्रज्ञया पौर्वापर्येणाभिप्रायपरितुलनम् अभि.स.भा.११२क/१५० २. परितुलनता — {byang chub sems dpa'i chos bzhi dang ldan na byang chub sems dpa' rnams la rtag tu phan pa nye bar bsgrub pa yin te/} {bdag yongs su 'jal ba dang} चतुर्भिर्धर्मैः समन्वागता बोधिसत्त्वा बोधिसत्त्वानां नित्यं हितमुपसंहरन्ति—आत्मनः परितुलनतया अभि.स.भा.१०९ख/१४७.
yongs su 'jig
= {yongs su 'jig pa/}
yongs su 'jig pa
परिभेदः — {dbang po rnams yongs su smin pa dang yongs su 'jig pa dang} इन्द्रियाणां परिपाकः परिभेदः शि.स.४९क/४६.
yongs su 'ju ba
विपरिणामः — {de la zas yongs su 'ju ba'i rgyu las byung ba'i nyes dmigs gang zhe na} तत्र कतमो विपरिणामान्वय आदीनव आहारे श्रा.भू.३०क/७५.
yongs su 'ju ba'i rgyu las byung ba
पा. विपरिणामान्वयः, आहारे आदीनवभेदः — {nyes dmigs su mthong ba de yang gang zhe na/} {'di lta ste/} {kham gyi zas de nyid la yongs su longs spyod pa'i rgyu las byung ba dang /} {yongs su 'ju ba'i rgyu las byung ba dang /} {yongs su tshol ba'i rgyu las byung ba'o//} {de la zas yongs su 'ju ba'i rgyu las byung ba'i nyes dmigs gang zhe na} तत्पुनरादीनवदर्शनं कतमत् । यदुत यस्यैव कबडङ्कारस्य परिभोगान्वयो वा, विपरिणामान्वयो वा, पर्येषणान्वयो वा…तत्र कतमो विपरिणामान्वय आदीनव आहारे श्रा.भू.३०क/७५.
yongs su 'ju bar 'gyur ba
क्रि. विपरिणमति — {des zas de zos shing} … {gang gi tshe mtshan mo thun bar ma'am thun tha ma la yongs su 'ju bar 'gyur ba'i tshe} तस्य तमाहारमाहृतवतः…यदा विपरिणमति रात्र्या मध्यमे वा यामे, पश्चिमे वा यामे श्रा.भू.३०क/७६.
yongs su 'jug
क्रि. अवतरति — {dmigs pa chung ngus kyang mtha' yas par bstan pa'i sa la yongs su 'jug go//} परीत्तैश्चारम्बणैरनन्तनिर्देशभूमिमवतरति ग.व्यू.२०६क/२८७; संवर्तते — {sangs rgyas kyi ye shes la'ang yongs su 'jug la} संवर्तते च बुद्धज्ञानेन द.भू.२३५क/४०.
yongs su 'jug pa
= {yongs su 'jug/}
yongs su 'joms
= {yongs su 'joms pa/}
yongs su 'joms pa
• क्रि. परिभवति — {dregs ldan 'di yis rgyal sras la/} /{brten nas bdag ni yongs su 'joms//} दृप्तः परिभवत्येष राजपुत्राश्रयेण माम् ।। अ.क.९९ख/६४.१४१; • सं. परिघः — {'dir thig skud chad par gyur pa na bla ma nyams par 'gyur zhing yongs 'joms 'gongs par gyur na bu rnams dag kyang nyams par 'gyur ro//} इह छिन्ने सूत्रे सति गुरोः क्षतिर्भवति । अपि च, परिघालङ्घने पुत्रकाणां क्षतिः वि.प्र.१०८ख/३.३३; {'dir shes rab kyi yan lag ni lho dang nub bo//} {thabs kyi yan lag ni shar dang byang ngo //} {'di dag gi dbus su yongs 'joms te/} {dkyil 'khor la spang bar bya'o//} इह प्रज्ञाङ्गं दक्षिणपश्चिमम्, उपायाङ्गं पूर्वोत्तरम् । अनयोर्मध्ये परिघो मण्डले वर्जनीयः वि.प्र.१०८ख/३.३४; मि.को.४७ख; • पा. (ज्यो.) परिघः, योगभेदः — {sel ba dang} … {yongs 'joms dang} … {tshangs pa dang dbang po dang khon 'dzin zhes pa ste sbyor ba nyi shu rtsa bdun no//} विष्कम्भः…परिघः…ब्रह्मा ऐन्द्रः वैधृतिरिति सप्तविंशति योगाः वि.प्र.१७९ख/१.३६.
yongs su rje ba
परावृत्तिः — {zhes pa mtshan mo rab bsams te/} /{rab gsal lus des gos dag ni/} /{yongs su rje ba'i rigs pa yis/} /{nang par de la rab gsal gyur//} इति संचिन्त्य सा रात्रौ प्रभाते व्यक्तविग्रहा । ययौ वस्त्रपरावृत्तियुक्त्या तस्य प्रकाशताम् ।। अ.क.२३४क/८९.१५५.
yongs su brjes pa
पा. परिवृत्तिः, अलङ्कारभेदः — {yon tan las rnams lhan cig gi/} /{dngos po brjod pa lhan cig brjod/} /{don rnams bsnol ba gang yin pa/} /{yongs brjes yin te de dag dper//} सहोक्तिः सहभावस्य कथनं गुणकर्मणाम् । अर्थानां यो विनिमयः परिवृत्तिस्तु सा यथा ।। का.आ.३३४क/२.३४८.
yongs su brjod
= {yongs su brjod pa/}
yongs su brjod pa
• क्रि. परिगीयते — {rten pa'i chos kyi bye brag gis/} /{de yi dbye ba yongs su brjod//} आधेयधर्मभेदात्तु तद्भेदः परिगीयते ।। अभि.अ.३ख/१.४०; • सं. १. परिकीर्तनम् — {byang chub sems dpas nyin mtshan du sangs rgyas bcom ldan 'das de dag gi mtshan 'dzin pa dang yongs su brjod pa dang} बोधिसत्त्वस्तेषां बुद्धानां भगवतां नामधेयधारणपरिकीर्तनेन रात्रिंदिवम् बो.प.१०६ख/७६; परिवदनम् — {yon tan bdun yongs su brjod pa'i gtam} सप्तगुणपरिवदनकथा क.त.४१६३ २. परिभाषणम् — {gang de skyon ni nyer dmigs pa/} /{de la yongs su brjod pa 'o//} यः सनिन्द उपालम्भस्तत्र स्यात्परिभाषणम् ।। अ.को.१४१ख/१.६.१४; परितः सनिन्दं भाष्यते परिभाषणम् । भाष व्यक्तायां वाचि अ.वि.१.६.१४; • भू.का.कृ. परिकीर्तितः — {ji skad yongs su brjod pa'i gzhi las} … {nyes byas kyi nongs pa byung ste} यथा परिकीर्तिते वस्तुनि दुष्कृतामापत्तिमापन्नः बो.भू.९७ख/१२४.
yongs su nyams
= {yongs su nyams pa/}
yongs su nyams nas
परिहाय — {yongs su nyams nas slob pa nyid du 'gyur ba} परिहाय वा शैक्षत्वम् अभि.भा.३२ख/९९४.
yongs su nyams nas slob pa nyid du 'gyur ba
पा. परिहाय शैक्षत्वम् — {de ltar byas na yongs su nyams pa'i chos can ni rnam pa gsum yin te/} {de'i so na gnas pa bzhin du yongs su mya ngan las 'das pa dang /} {dbang po 'pho ba'am/} {yongs su nyams nas slob pa nyid du 'gyur ba'o//} एवं च कृत्वा परिहाणधर्मणस्त्रयः प्रकारा भवन्ति—तदवस्थस्य परिनिर्वाणम्, इन्द्रियसञ्चारः, परिहाय वा शैक्षत्वम् अभि.भा.३२ख/९९४.
yongs su nyams pa
• क्रि. परिहीयते — {'di na byis pa de dag ni yongs su nyams pa ste/} {zla ba mar gyi ngo'i zla ba dang mtshungs so//} इह ते बालाः परिहीयन्ते शशीव कृष्णपक्षे ल.वि.१०३ख/१५०; • कृ. १. परिहीणः — {rtse mo thob pa ni yongs su nyams kyang dge ba'i rtsa ba rnams kun tu mi 'chad kyi} परिहीणोऽपि मूर्धलाभी कुशलमूलानि न समुच्छिनत्ति अभि.भा.१५क/९१९; {de dag tshul dang spyod pa yongs nyams dngos//} ते वृत्तिचर्यापरिहीन (ण)भावाः रा.प.२४३क/१४१; परिम्लानः — {ring po'i nad kyis mnar ba yis/} /{yongs su nyams pa de mthong nas//} स तं दृष्ट्वा परिम्लानं दीर्घरोगेण दुर्गतम् । अ.क.४७ख/५८.६; परिभूतः — {skye bo 'dod pa'i rdul gyis mig ni yongs su nyams pa kun//} सर्वो जनः स्मररजःपरिभूतदृष्टिः । अ.क.१५६ख/७२.१; परिभ्रष्टः — {skye bo nor chen rnyed pa yis/} /{'phral la mthon po thob gyur pa/} /{skad cig kho nas de zad las/} /{yongs su nyams pa mi 'tsho 'o//} धनलाभेन महता सद्यः प्राप्तोन्नतिर्जनः । तत्संक्षयात् क्षणेनैव परिभ्रष्टो न जीवति ।। अ.क.३२६ख/४१.२९; क्षुण्णः — {skom pas bdag ni yongs nyen cing /} /{bkres pas sku ni yongs su nyams//} पिपासापरिभूतोऽहं क्षुण्णकुक्षिर्बुभुक्षया । अ. क.२४०क/९१.१३ । २. परिहीयमाणः — {tshe dang ldan pa gnag tshogs can slob par gyur pa} … {dus dang sbyor ba pa las yang dang yang du yongs su nyams pa dang} आयुष्मान् गौतिकः शैक्षीभूतः सामयिक्या…अभीक्ष्णं परिहीयमाणः अभि.भा.३४क/९९९; • सं. परिहाणिः — {dro bar gyur pa dang rtse mo'i mtshan nyid kyi dge ba'i rtsa ba gnyis ni g}.{yo ba yin te/} {yongs su nyams pa srid pa'i phyir ro//} द्वे हि कुशलमूले चले उष्मगतमूर्धलक्षणे; परिहाणिसम्भवात् अभि.स्फु.१६७क/९०८; {thob dang ma thob nyer spyad las/} /{yongs nyams rnam pa gsum shes bya//} परिहाणिस्त्रिधा ज्ञेया प्राप्ताप्राप्तोपभोगतः । अभि.भा.३५क/१००३; परिक्षयः — {mi rtag pas bzhin zla ba yis/} /{dpal 'byor yongs su nyams par byas//} अनित्यतेव शशिनश्चक्रे लक्ष्मीपरिक्षयम् ।। अ.क.१६७ख/१९.४५; परिभ्रंशः — {yongs su tshol ba'i rgyu las byung ba'i nyes dmigs ni rnam pa mang ste} … {mdza' ba yongs su nyams pa las byung ba dang} पर्येषणान्वय आदीनवो (अ)नेक– विधः…स्नेहपरिभ्रंशकृतः श्रा.भू.३०ख/७८.
yongs su nyams pa rnam pa gsum
त्रिधा परिहाणिः — १. {thob las yongs su nyams pa} प्राप्तपरिहाणिः, २. {ma thob pa las yongs su nyams pa} अप्राप्तपरिहाणिः, ३. {nye bar spyod pa las yongs su nyams pa} उपभोगपरिहाणिः अभि.भा.३५क/१००३.
yongs su nyams par
परिहातुम्— {mi g}.{yo ba'i chos can ni yongs su nyams par mi 'gyur ba'i skal ba can gang yin pa de kho na'o//} अकोप्यधर्मा यो नैव परिहातुं भव्यः अभि.भा.३२क/९९१.
yongs su nyams pa'i chos can
पा. परिहाणधर्मा १. अर्हद्भेदः — {mdo las dgra bcom pa drug gsungs te/} {yongs su nyams pa'i chos can dang} … {mi g}.{yo ba'i chos can no//} सूत्र उक्तम्, ‘षडर्हन्तः—परिहाणधर्मा…अकोप्यधर्मा च’ इति अभि.भा.३१ख/९८८ २. अशैक्षभेदः — {mi slob pa dgu gang yin zhe na/} {yongs su nyams pa'i chos can dang} … {gnas pa las mi g}.{yo ba dang} … {gnyi ga'i cha las rnam par grol ba ste} नवाशैक्षाः कतमे । परिहाणधर्मा… स्थिताकम्प्यः… उभयतोभागविमुक्तः अभि.स्फु.१८७ख/९६३; {de ltar byas na yongs su nyams pa'i chos can ni rnam pa gsum yin te/} {de'i so na gnas pa bzhin du yongs su mya ngan las 'das pa dang dbang po 'pho ba'am yongs su nyams nas slob pa nyid du 'gyur ba'o//} एवं च कृत्वा परिहाणधर्मणस्त्रयः प्रकारा भवन्ति—तदवस्थस्य परिनिर्वाणम्, इन्द्रियसञ्चारः, परिहाय वा शैक्षत्वम् अभि.भा.३२ख/९९४.
yongs su nyams pa'i chos can gyi rigs su slar 'ong ba
पा. परिहाणधर्मगोत्रप्रत्यागमनम् — {'chi bar sems pa'i chos can ni bzhi ste/} {gsum po de dag nyid dang /} {yongs su nyams pa'i chos can gyi rigs su slar 'ong ba'o//} चेतनाधर्मणश्चत्वारः—एत एव त्रयः, परिहाणधर्मगोत्रप्रत्यागमनं च अभि.भा.३२ख/९९४.
yongs su nyams par gyur pa
भू.का.कृ. परिभ्रष्टः — {yang dag par blangs pa yongs su nyams par gyur pa} समादानपरिभ्रष्टः श्रा.भू.१९क/४५; {gser 'od dam pa mdo sde'i dbang po'i rgyal po 'di las tshig gam yi ge gang yang rung ba dag cig yongs su nyams par gyur tam} यानि कानिचित्पदव्यञ्जनानि इतः सुवर्णप्रभासोत्तमसूत्रेन्द्रराजात् परिभ्रष्टानि सु.प्र.२८ख/५५.
yongs su nyams par 'gyur
= {yongs su nyams par 'gyur ba/}
yongs su nyams par 'gyur ba
• क्रि. १. परिहीयते — {'di dag las gang zhig 'bras bu'am rigs gang las yongs su nyams par 'gyur ro zhe na} कः पुनरेषां कुतः परिहीयते? फलात्? गोत्राद्वा अभि.भा.३२ख/९९२; {sems pa'i chos can sbyangs pa las gyur pa'i rigs gang yin pa de las yongs su nyams par 'gyur ba} यस्माद् योऽपि चेतनाधर्मा उत्तपनागतस्तस्मात् गोत्रात् परिहीयते अभि.स्फु.२०९ख/९९३; {de yang ni/} /{mngon sum las ni yongs nyams 'gyur//} तच्च प्रत्यक्षात् परिहीयते प्र.वा.१२९ख/२.२९२; परिहाणाय संवर्तते — {rkyen lnga dang rgyu lngas dus kyis rnam par grol ba'i dgra bcom pa yongs su nyams par 'gyur ro//} पञ्च हेतवः, पञ्च प्रत्ययाः समयविमुक्तस्यार्हतः परिहाणाय संवर्तन्ते अभि.स्फु.२१४ख/९९१ २. परिहीणो भविष्यति— {gzhan gyi don chen po'i rin po che'i phung po las yongs su nyams par 'gyur te} महतश्च परार्थरत्नराशेः परिहीणो भविष्यति अ.सा.२५५ख/१४४; • सं. परिहीणत्वम् — {thams cad mkhyen pa'i don chen po'i rin po che'i 'byung gnas las yongs su nyams par 'gyur bar rig par bya'o//} सर्वज्ञतामहार्थरत्नाकरात्परिहीणत्वादिति अ.सा.२५६क/१४४.
yongs su nyams par 'gyur ba ma yin
क्रि. न परिहीयते— {yongs su nyams pa'i chos can yang gdon mi za bar yongs su nyams par 'gyur ba ma yin la} न चावश्यं परिहाणधर्मा परिहीयते अभि.भा.३२क/९९१.
yongs su nyams par 'gyur ba'i rkyen
पा. परिहाणिप्रत्ययः — {yongs su nyams par 'gyur ba'i rkyen rnams} … {lnga} परिहाणिप्रत्ययाः… पञ्च अभि.स्फु.२१४ख/९९१; द्र.—
yongs su nyams par 'gyur ba'i rkyen lnga
पञ्च परिहाणिप्रत्ययाः — १. {las kyi mtha' la zhugs pa yin} कर्मान्तप्रसृतो भवति, २. {smra ba la zhugs pa yin} भाष्य– प्रसृतो भवति, ३. {rtsod pa la zhugs pa yin} अधिकरणप्रसृतो भवति, । ४. {ring du rgyu ba'i sbyor ba dang ldan pa yin} दीर्घचारिकायोगमनुयुक्तो भवति, ५. {nad kyi rnam pa yun ring pos thebs pa yin} दीर्घेण च रोगजातेन स्पृष्टो भवति अभि.स्फु.२१४ख/९९१.
yongs su nyams par 'gyur ba'i skal ba dang ldan pa
वि. परिहातुं भव्यः — {de la yongs su nyams pa'i chos can ni yongs su nyams par 'gyur ba'i skal ba dang ldan gyi} तत्र परिहाणधर्मा यः परिहातुं भव्यः अभि.भा.३२क/९९०.
yongs su nyams par byed
= {yongs su nyams par byed pa/}
yongs su nyams par byed pa
• क्रि. परिहापयति — {dge ba'i phyogs las g}.{yo bar byed do zhes bya ba ni dge ba'i phyogs las yongs su nyams par byed pa'o//} कुशलपक्षाद् व्युत्क्राम्यतीति कुशलपक्षात्परिहापयति अभि.स्फु.८८ख/७६०; • वि. परिमोषकः — {kye ma'o bdag la mi mdza' ba'i tshogs chen po dag bdag gi dge ba'i chos yongs su nyams par byed pa byung ste} महानमित्रसङ्घो बतायं मम प्रादुर्भूतः कुशलधर्मपरिमोषकः रा.प.२४७क/१४५.
yongs su nyams par mi 'gyur
= {yongs su nyams par mi 'gyur ba/}
yongs su nyams par mi 'gyur ba
• क्रि. न परिहीयते — {yongs su nyams pa'i chos can ni rang gi rigs las yongs su nyams par mi 'gyur ro//} न हि परिहाणधर्मा पुनः स्वगोत्रात् परिहीयते अभि.भा.३२ख/९९२; {dge ba'i chos ji ltar thob pa rnams dang} … {las yongs su nyams par mi 'gyur} यथाप्रतिलब्धेभ्यः…कुशलेभ्यो धर्मेभ्यो न परिहीयते बो.भू.१२२क/१५७; • कृ. अपरिहाणीयः — {yongs su nyams par mi 'gyur ba'i dge ba'i rtsa ba la 'jug pa'i phyir rtse mo dag ni rdzu 'phrul gyi rkang pa rnams so//} अपरिहाणीयकुशलमूलप्रवेशत्वात् मूर्धस्वृद्धिपादाः अभि.भा.३९ख/१०२१.
yongs su nyams par mi 'gyur ba'i skal ba can
वि. न परिहातुं भव्यः — {mi g}.{yo ba'i chos can ni yongs su nyams par mi 'gyur ba'i skal ba can gang yin pa de kho na'o//} अकोप्यधर्मा यो नैव परिहातुं भव्यः अभि.भा.३२क/९९१.
yongs su nyams par mi 'gyur ba'i chos can
पा. अपरिहाणधर्मा, अशैक्षभेदः — {mi slob pa dgu gang zhe na/} {yongs su nyams pa'i chos can dang yongs su nyams par mi 'gyur ba'i chos can dang} … {gnyi ga'i cha las rnam par grol ba ste} नवाशैक्षाः कतमे ? परिहाणधर्मा, अपरिहाणधर्मा… उभयतोभागविमुक्तः अभि.स्फु.२१९ख/९९८; {de la gang zhig yongs su nyams par 'gyur ba de ni yongs su nyams pa'i chos can yin la/} {gang zhig yongs su nyams par mi 'gyur ba de ni yongs su nyams par mi 'gyur ba'i chos can yin te} तत्र यः परिहीयते स परिहाणधर्मा, यो न परिहीयते सोऽपरिहाणधर्मा अभि.भा.३४क/९९८.
yongs su nyams pas ngo tsha ba
= {yongs nyams ngo tsha/}
yongs su nyug par byed
क्रि. परिमार्ष्टि — {nyi ma dang zla ba 'di ltar rdzu 'phrul che zhing 'di ltar mthu che ba 'di dag la yang lag pas nyug par byed yongs su nyug par byed} इमौ वा पुनः भूयो (सूर्य भो.पा.) चन्द्रमसावेवं महर्धि– कावेवंमहानुभावौ पाणिना आमार्ष्टि, परिमार्ष्टि अभि.स्फु.२३२क/१०१९.
yongs su nyed pa
परिमर्दः — {yan lag gi rnam pa cung zad nyed pa dang yongs su nyed pa dang 'tshir ba'o//} पीडमर्दपरिमर्दानां चाङ्गजातस्य वि.सू.१९क/२२.
yongs su nyen
= {yongs su nyen pa/}
yongs su nyen pa
वि. परिक्षामः, ओ मा — {bkres pas yongs su nyen pa 'dis/} /{bu ni nges par za bar 'gyur//} तदियं क्षुत्परिक्षामा भक्षयत्येव दारकम् ।। अ.क.१५क/५१.९; {tshong dpon khang par ji zhig ltar/} /{bkres pas yongs nyen de song nas/} /{'bad pas shing ni gcod pa yi/} /{las kyi rin gyi cha shas thob//} कथञ्चित्क्षुत्परिक्षामः स गत्वा श्रेष्ठिमन्दिरम् । यत्नेन प्राप मूल्यांशं दारुपाटनकर्मणा ।। अ.क.३३०ख/४१.७८; परिभूतः — {skom pas bdag ni yongs nyen cing /} /{bkres pas sku ni yongs su nyams//} पिपासापरिभूतोऽहं क्षुण्णकुक्षिर्बुभुक्षया । अ.क.२४०क/९१.१३.
yongs su mnyen par byed pa
क्रि. परिष्यन्दयति म.व्यु.१६४७ (३७क).
yongs su rnying ba
वि. परिम्लानः — {yongs su rnying ba bzhin du} … {gnas par 'gyur ro//} परिम्लानमिव तिष्ठते म.मू.२८१क/४३९.
yongs su brnyas pa
भू.का.कृ. परिभूतः — {de ltar stong pa'i dngos rnams la/} /{thob pa ci yod shor ci yod/} /{gang gis rim gro byas pa 'am/} /{yongs su brnyas pa'ang ci zhig yod//} एवं शून्येषु धर्मेषु किं लब्धं किं हृतं भवेत् । सत्कृतः परिभूतो वा केन कः सम्भविष्यति ।। बो.अ.३६ख/९.१५२.
yongs su brnyas par 'gyur ba
वि. परिभूतकः — {phyis dus tshul khrims yon tan ldan pa dag/} /{rtag par yongs su brnyas par 'gyur ba ste//} परिभूतकाश्च सततं ते पश्चिमकालि शीलगुणयुक्ताः । रा.प.१४१ख/१३९.
yongs su bsnyel
= {yongs su bsnyel ba/}
yongs su bsnyel ba
भू.का.कृ. परिश्रान्तः — {de bzhin gshegs pa zhi ba'i slad/} /{sku ni yongs su bsnyel zhing bzhugs//} विश्राम्यति परिश्रान्तः कायशान्त्यै तथागतः ।। अ.क.१८४ख/८०.४३.
yongs su gtang ba
परिहारः — {de mthong 'phral la chags bral zhing /} /{brtse ba sdug bsngal smod pas 'khrugs/} /{'khor ba snying po med pa ni/} /{yongs su gtang bar yun ring bsams//} तं दृष्ट्वा सहसोद्वेगदयादुःखघृणाकुलः । चिरं निःसारसंसारपरिहारमचिन्तयत् ।। अ.क.२१५क/२४.८३.
yongs su gtang bar
परित्यक्तुम् — {rang khyim rnyed sla'i longs spyod kyis/} /{ji srid mig ni rmus chung ba/} /{de srid yul ni 'di dag rnams/} /{skad cig yongs su gtang bar nus//} स्वगेहसुलभैर्भोगैर्यावद्दृष्टिविसूचिका । तावदेते परित्यक्तुं शक्यन्ते विषयाः क्षणम् ।। अ.क.२४९क/२९.२५.
yongs su gtang bar bya
= {yongs su gtang bar bya ba/}
yongs su gtang bar bya ba
• क्रि. परित्यक्ष्यति — {ngas chos thos pa'i 'og tu rang gi lus yongs su gtang bar bya'o//} पश्चाद्गृहीतधर्मा शरीरं परित्यक्ष्यामि अ.श.९६ख/८६; • सं. परित्यागः — {nor dang 'bru'i mdzod dang bang ba yongs su gtang bar bya ba} धनधान्यकोशकोष्ठागारपरित्यागः द.भू.१८१ख/१२.
yongs su gtang bar 'os
कृ. परित्यज्यः, ओ या — {bud med rnams kyi tshogs pa 'di ni 'dod pa'i me yi skar mda'i g}.{yog 'khor dang /} /{drag po'i sdug bsngal brgya phrag dag gis gdung ba'i grogs yin yongs su gtang bar 'os//} गणोऽयं नारीणां मदनदहनोल्कापरिकरः परित्याज्यस्तीव्रव्यसनशतसन्तापसचिवः । अ.क.२१९ख/२४.१३१; {de slad mi bdag ngan pa yis/} /{byin brlabs sa 'di yongs gtang 'os//} तस्मादियं परित्याज्या नृपत्यधिष्ठिता मही । अ.क.९१ख/९.६८.
yongs su gtang 'os
= {yongs su gtang bar 'os/}
yongs su gtad
= {yongs su gtad pa/}
yongs su gtad nas
परित्यज्य— {bdag gi mthar byed sbas pa'i mngal/} /{nya pa dag la yongs gtad nas//} गूढगर्भं परित्यज्य कैवर्तेषु मदन्तकम् । अ.क.१२७ख/६६.२४.
yongs su gtad pa
परीन्दना — {'phags pa shes rab kyi pha rol tu phyin pa brgyad stong pa las yongs su gtad pa'i le'u zhes bya ste sum cu rtsa gnyis pa'o//} आर्याष्ट– साहस्रिकायां प्रज्ञापारमितायां परीन्दनापरिवर्तो नाम द्वात्रिंशत्तमः अ.सा.४६१ख/२६१; द्र. {yongs gtod/}
yongs su gtugs
= {yongs su gtugs pa/}
yongs su gtugs te
पर्यादाय — {'di'i 'dod pa rnams la 'dod pa la 'dod chags pa dang} … {gang yin pa de 'di'i sems yongs su gtugs te gnas pa 'di ni 'dod pa'i sbyor ba zhes bya'o//} योऽस्य भवति कामेषु कामरागः…तदस्य चित्तं पर्यादाय तिष्ठति । अयमुच्यते कामयोगः अभि.भा.२४७ख/८३४.
yongs su gtugs pa
• सं. पर्यादानम् — {rgyags pa ni rang gi chos rnams kho na la chags pa'i sems yongs su gtugs pa gang yin pa'o//} मदस्तु स्वधर्मेष्वेव रक्तस्य यच्चेतसः पर्यादानम् अभि.भा.७०क/२०७; पर्युपयोगः — {rtogs pa yi ni chos drug dang /} /{gnyen po dang ni spong ba dang /} /{de dag yongs su gtugs pa dang /} /{shes rab snying brtser bcas pa dang //} षोढाधिगमधर्मस्य प्रतिपक्षप्रहाणयोः । तयोः पर्युपयोगस्य प्रज्ञायाः कृपया सह ।। अभि.अ.३ख/१.३८; • भू.का.कृ. पर्यादत्तः — {de la spobs pa sbyin pa ni spobs pa yongs su gtugs pa la spobs pa nye bar sgrub pa yin no//} तत्र प्रतिभानदानम् । प्रतिभादाने पर्यादत्ते प्रतिभानमुपसंहरति बो.भू.३४ख/४४.
yongs su gtugs par gyur
भू.का.कृ. पर्यादानं गतम् — {chu ni sa la thim zhing yongs su zad de yongs su gtugs par gyur to//} पानीयं पृथिव्यामस्तं परिक्षयं पर्यादानं गतम् अ.श.२७क/२३.
yongs su gtugs par 'gyur
क्रि. पर्यादानं गच्छति — {'on kyang myur ba kho nas mi snang ba dang yongs su zad pa dang yongs su gtugs par 'gyur ro//} अथ च पुनः क्षिप्रमेवास्तं परिक्षयं पर्यादानं गच्छन्ति अभि.स्फु.१०१क/७८१; सपदि सङ्गच्छति — {dge slong dag 'phags pa nyan thos thos pa dang ldan pa la dran pa nyams pa chung ngu 'byung mod kyi/} {'on kyang yang myur ba kho nar nub pa dang yongs su zad pa dang yongs su gtugs par 'gyur ro//} धन्धा भिक्षव आर्यश्रावकस्य स्मृतिसम्प्रमोषा, अथ च पुनः क्षिप्रमेवान्तं परिक्षयं सपदि सङ्गच्छति अभि.भा.३५ख/१००५.
yongs su gtubs pa
क्रि. परिक्रूड्यते — {'di na byis pa de dag ni yongs su gtubs pa ste/} {sha 'tshong gi gnas kyi lug dang mtshungs so//} इह ते बालाः परिक्रूड्यन्ते सूनाकाष्ठेष्विवोरभ्राः ल.वि.१०३क/१४९.
yongs su gtong
= {yongs su gtong ba/} {yongs su gtong bar} परित्यक्तुम् — {kwa'i mi khyod ci'i phyir srog phangs pa yongs su gtong bar 'dod} को हेतुर्यत्त्वमिष्टं जीवितं परित्यक्तुमिच्छसि अ.श.२७६ख/२५४.
yongs su gtong ba
• क्रि. उत्सृजति — {sangs rgyas mthong ba la mchod cing bsnyen bkur ba rgya chen po yang yongs su mi gtong ste} औदारिकं बुद्धदर्शनपूजोपस्थानं नोत्सृजति द.भू.२४७क/४७; परित्यजति — {gang byang chub sems dpa' bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub tu sems bskyed la/} {sems de phyis yongs su gtong zhing} यत्पुनर्बोधिसत्त्वोऽनुत्तरायां सम्यक्संबोधौ चित्तमुत्पाद्य पश्चात्तच्चित्तं परित्यजति शि.स.९ख/१०; • सं. १. परित्यागः — {gang de lta bur sbyin pa yongs su gtong ba} यस्येदृशो दानपरित्यागः शि.स.१४९ख/१४४; {sbyin par bya ba'i dngos po yongs su gtong ba'i sngon du 'gro bas rang gis kyang sbyin par byed la/} {gzhan dag kyang sbyin du 'jug} पूर्वङ्गमो देयवस्तुपरित्यागे स्वयं च ददाति परैश्च दापयति बो.भू.६६क/८५; {gang lus 'dor ba dang lus yongs su gtong ba dang lus la mi lta ba 'di ni/} {de'i sbyin pa'i pha rol tu phyin pa'o//} यः कायस्योत्सर्गः कायपरित्यागः कायानपेक्षा, इयमस्य दानपारमिता शि.स.१०५क/१०३; {bdog pa thams cad yongs su gtong ba} सर्वस्वपरित्यागः रा.प.२३२ख/१२६; उत्सर्गः — {de la gang sangs rgyas kyi ye shes yongs su tshol zhing sems can rnams la dge ba'i rtsa ba yongs su gtong ba 'di ni de'i sbyin pa'i pha rol tu phyin pa'o//} तत्र यः कुशलमूलस्य सत्त्वेभ्य उत्सर्गो बुद्धज्ञानं पर्येषमाणस्य, इयमस्य दानपारमिता द.भू.२३०ख/३७; परित्यजनम् — {de'i sgrib pa ni nyon mongs pas non bzhin du 'khor ba nye bar len pa dang /} {nyes pa yang dag pa ji lta ba bzhin du mthong nas snying rje med par 'khor ba yongs su gtong ba'o//} तदावरणं तु क्लेशाभिभूतेन यथा संसारमुपादाय यथाभूतदोषादर्शनाच्चाकृपया परित्यजनम् म.टी.२२१क/५३ २. परिच्युतिः — {yum gcig tshul khrims yongs gtong ba/} /{'di ni dam pa'i rigs pa min/} /{sdig pa'i dug gis reg gyur pa/} /{tshul khrims nyams pa'i skye ba smad//} नेयं मातः समुचिता सतः शीलपरिच्युतिः । धिक्किल्बिषविषस्पृष्टं नष्टशीलस्य जीवितम् ।। अ.क.२६२ख/३१.३६; • वि. परित्यागी — {bdog pa thams cad yongs su gtong zhing rnam par smin pa la re ba med pa dang} सर्वस्वपरित्यागिनो विपाकाप्रतिकाङ्क्षता रा.प.२३४ख/१२८; {lag pa'i bar du yongs su gtong ba yin/} {rkang pa yongs su gtong ba yin} यावत्स्वहस्तपरित्यागी भवति, पादपरित्यागी शि.स.१५ख/१६; त्यागी — {rgyal po de yang dad pa dang ldan la} … {thams cad yongs su gtong ba} स च राजा श्राद्धः…सर्वत्यागी अ.श.८७ख/७८; • भू.का.कृ. ( {yongs su btang ba} इत्यस्य स्थाने) परिवर्जितः — {rgol ba'i dregs pa gcod pa'i bu/} /{phyogs dang gling las rgyal ba khyed/} /{dge sbyong ngan pa dregs pa yis/} /{long rnams ci slad yongs su gtong //} वादिदर्पच्छिदा पुत्र दिग्द्वीपजयिना त्वया । दुर्जनाः श्रमणाः कस्माद्दर्पान्धाः परिवर्जिताः ।। अ.क.३०२ख/३९.६२.
yongs su gtong bar bya
कृ. परित्यक्तव्यम् — {gal te de la chos gos gsum las nyung bar gyur na/} {gang la brten nas tshangs par spyod pa la gnas pa de ni yongs su gtong bar mi bya'o//} स चेत्पुनस्तस्य ऊनं त्रिचीवरं भवेत् यन्निश्रित्य ब्रह्मचर्यावासः, तन्न परित्यक्तव्यम् बो.प.१०२ख/७१.
yongs su gtong bar byed
क्रि. परित्यागं करोति — {mu tig dang bai DUr+ya dang dung dang man shel dang byi ru rnams yongs su gtong bar byed do//} मुक्तावैडूर्यशङ्खशिलाप्रवालादीनां परित्यागं करोति अ.श.९४क/८४.
yongs su btang
= {yongs su btang ba/} {yongs su btang nas} परित्यज्य — {shA ri'i bu gal te byang chub sems dpa' chos gos gsum yongs su btang nas slong ba po la gtso bor byed na} स चेच्छारिपुत्र बोधिसत्त्वस्त्रिचीवरं परित्यज्य याचनकगुरुको भवेत् बो.प.१०२ख/७१; संत्यज्य — {'tshe las chags bral rgyal srid ni/} /{yongs su btang nas dben pa bsten//} हिंसाविरक्तः संत्यज्य राज्यं विजनमाश्रितः ।। अ.क.२४ख/५२.५३; विहाय— {ro dang ldan yang rnam par yangs pa'i me tog don mthun yongs btang nas/} … {rkang drug pa ni nags rnams su/} … {'khyam par byed//} सरसमपि विहाय व्यायतं पुष्पसार्थं …भ्रमति…षट्पदः काननेषु ।। अ.क.२८क/५३.१२.
yongs su btang gyur pa
भू.का.कृ. संत्यक्तः — {rul pa'i dri nga'i mthu las gnyen bshes tshogs kyis shi ba'i lus bzhin yongs su btang gyur pa} संत्यक्तो बन्धुवर्गैर्मृतकतनुरिव क्लिन्नगन्धप्रभावात् वि.प्र.११२ख/१, पृ.९.
yongs su btang ba
• क्रि. प्रेष्यते — {de bzhin du thams cad mkhyen pa nyid du sems bskyed pa'i nor bu rin po che chen po in dra nI la yang chos gang dang gang la rnam par spyad pa dang yongs su btang ba dang} एवमेव सर्वज्ञता– चित्तोत्पादेन्द्रनीलमहामणिरत्नं येषु (येषु धर्मेषु भो.पा.) विचार्यते प्रेष्यते ग.व्यू.३१४ख/४००; • भू.का.कृ. परित्यक्तः — {gcig kyang yongs su btang ba ma yin no zhes bya ba 'di ni/} {mtha' dag 'dzin pa'i don yin la} नैकोऽपि परित्यक्त इत्ययं सकलग्रहणस्यार्थः त.प.३२७ख/११२३; {gal te khyod kyis yongs su btang na lhung bzed 'di'i nang du byin cig} यदि ते परित्यक्तं दीयतामस्मिन्पात्रे अ.श.३क/२; {mi dge ba bcu'i las kyi lam yongs su btang zhing} दशाकुशलकर्मपथपरित्यक्तानाम् वि.प्र.१५३क/१, पृ.५१; परिमुक्तः — {chos kyis yongs su btang bar 'gyur} धर्मात् परिमुक्ता भविष्यन्ति अ.सा.१६०क/९०; • सं. परित्यागः — {bdag gi srid dang yul yongs su btang ba'i phyir rab tu nyon mongs par gyur to//} स्वराज्यविषयपरित्यागाच्च महद्व्यसनमासादितवान् ल.अ.१५५क/१०२; {dka' thub nor can dka' thub kyi/} /{nags ni yongs btang ji ltar rigs//} तपोवनपरित्यागः कथं युक्तस्तपोधन ।। अ.क.२७९ख/१०४.१०; परिहारः — {'khor ba snying po med pa ni/} /{yongs su btang bar yun ring bsams//} चिरं निः– सारसंसारपरिहारमचिन्तयत् ।। अ.क.२१५क/२४.८३; त्यागः — {yo byad nyer mkho yongs btang zhing /} /{'ching ba dag las nges grol ba//} परिच्छदोपकरणत्यागनि– र्मुक्तबन्धनाः । अ.क.२८८ख/३७.१४.
yongs su btang bar bya
कृ. परित्यागिना भवितव्यम् — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po dag gis 'byor pa thams cad yongs su btang bar bya'o//} बोधिसत्त्वैर्महासत्त्वैः सर्वस्वपरित्यागिभिर्भवितव्यम् अ.सा.४५३ख/२५६.
yongs su rtog
= {yongs su rtog pa/}
yongs su rtog pa
• क्रि. १. परिकल्प्यते — {'khor lo ma yin yang mgal me'i 'khor lo la byis pa rnams 'khor lo'i dngos por yongs su rtog ste} अचक्रमलातचक्रं बालैश्चक्रभावेन परिकल्प्यते ल.अ.९२क/३८; परीक्ष्यते — {gang las thar pa don du gnyer ba'i sdug bsngal gyi bden pa de nyid la dang por rnam par dpyod pa'i gnas skabs na yongs su rtog la} यतश्च मोक्षं प्रार्थयते, तदेवादौ व्यवचारणावस्थायां दुःखसत्यं परीक्ष्यते अभि.भा.२ख/८७३; व्युपपरीक्षते — {'di ltar yongs su rtog ste} एवं व्युपपरीक्षते द.भू.१९६ख/१९ २. परिकल्पयिष्यति — {de bzhin du blo gros chen po lta ba ngan pa'i mu stegs can gyi bsam par lhung ba rnams} … {yongs su rtog go//} एवमेव महामते कुदृष्टितीर्थ्याशयपतिताः… परिकल्पयिष्यन्ति ल.अ.९२क/३८; • सं. १. परिकल्पः — {yang dag ma yin yongs rtog ni/} /{mtshams sbyor mtshan nyid ces bya ste//} अभूतपरिकल्पो हि सन्धिलक्षणमुच्यते । ल.अ.१२०क/६६; ल.अ.८६क/३३; परिकल्पना — {de bzhin du khyad par yongs su rtogs} (? {rtog} ) {pa la yang gtan tshigs chos can dang 'brel ba ma grub pa'am/} {thun mong ma yin pa nyid kyis ma nges pa ma yin no//} तथा विशेषपरिकल्पनायामपि न हेतुरसिद्धधर्मिसम्बन्धो नैकान्तिको वाऽसाधारणतया प्र.अ.४१क/४७; परिवितर्कः — {sems ni kun tu yongs zhum pa/} /{khyod kyis yongs su rtog 'di ci//} कोऽयं परिवितर्कस्ते प्रतिसंलीनचेतसः ।। अ.क.२३९क/२७.४९; {btsun pa 'dir bdag gcig pu dben par mchis nas nang du yang dag 'jog la zhugs pa na/} {sems la 'di lta bu'i sems kyi yongs su rtog pa byung ste} इह मम भदन्त एकाकिनो रहोगतस्य प्रतिसंलीनस्यैवं चेतसि चेतःपरिवितर्क उदपादि अ.श.१०५ख/९५ २. परीक्षा — {dngos po la yongs su rtog pa'i lam ni dran pa nye bar gzhag pa rnams te} वस्तुपरीक्षामार्गः स्मृत्युप– स्थानानि अभि.स.भा.६१क/८३; {ji ltar rnam par dpyod pa'i gnas skabs na bden pa la yongs su rtog pa} यथा च व्यवचारणावस्थायां सत्यपरीक्षा अभि.भा.२ख/८७४; {'thad pa sgrub pa'i rigs pa ni/} {mngon sum la sogs pa'i tshad mas yongs su rtog pa'o//} उपपत्तिसाधनयुक्तिः । प्रत्यक्षादिभिः प्रमाणैः परीक्षा सू.व्या.२४५क/१६१; परीक्षणम्— {chos rnams mi 'dzin gang yin dang /} /{de dag mtshan mar mi mthong phyir/} /{shes rab kyis ni yongs rtogs} (? {rtog} ) {pa/} /{thams cad dmigs su med par ro//} अनुद्ग्रहो यो धर्माणां तन्निमित्तासमी– क्षणम् । परीक्षणं च प्रज्ञायाः (प्रज्ञया भो.पा.) सर्वस्यानुपलम्भतः ।। अभि.अ.३क/१.३१; परीक्षणा — {dngos po kun tu tshol ba ni ji ltar ming gi tshogs la sogs pa brjod pa de bzhin du phung po la sogs pa'i mtshan nyid yongs su grub pa med par gang rtog pa ste/} /{yongs su rtog ces bya ba'i tha tshig go//} वस्तुपर्येषणा स्कन्धादीनां तथाऽपरिनिष्पत्तिर्यथा नामकायादिभिरभिलप्यन्त इति या सन्तीरणा परीक्षणेत्यर्थः अभि.स.भा.७१ख/९९; उपपरीक्षणम् — {dngos po de dag la byang chub sems dpa' yongs su rtog pa'i rang bzhin can yin te} एषु च वस्तुषु बोधिसत्त्व उपपरीक्षणजातीयो भवति शि.स.११८ख/११६ । ३. परिच्छेदः — {nam mkha' dngos po yongs su rtog pa la mi mkhas pa rnams gzugs nam mkha'i dngos po dang bral ba la bye brag 'byed par lta bas rnam par rtog ste} आकाशभावापरिच्छेदकुशला रूपमाकाशभावविगतं परिच्छेदं दृष्ट्वा विकल्पयन्ति ल.अ.७५ख/२४; • वि. परीक्षकः — {yongs rtog rnams kyis bsod nams kyi/} /{gnas la yongs btags phyi nas dor//} पश्चात्परीक्ष्य त्यज्यन्ते पुण्यस्थाने परीक्षकैः ।। अ.क.२३३क/८९.१४२.
yongs su rtog pa po
वि. परीक्षकः — {de nyid 'jig rten pa'am yongs su rtogs} (? {rtog} ) {pa po rnams kyis gtan tshigs su 'dod kyi gzhan ni ma yin no//} स एव लौकिकैः परीक्षकैर्वा हेतुरिष्यते, नान्यः त.प.२४ख/४९५.
yongs su rtog pa las byung ba
वि. परिकल्पसमुच्छ्रितः ( {yongs su rtogs pa las byung ba} इति पाठः) म.व्यु.७४२३ (१०५ख).
yongs su rtog par byed
= {yongs su rtog par byed pa/}
yongs su rtog par byed pa
• क्रि. परिकल्पयति — {de'i 'bras bu 'dod pa dang mi 'dod pa'i za ba por yongs su rtog par byed do//} तत्फलस्य चेष्टानिष्टस्य भोक्तृ परिकल्पयन्ति त.प.१९२ख/१०१; विकल्पयति — {chos thams cad kyi mtshan nyid kyi ngo bo nyid mi shes pas 'di snyam du yongs su rtog par byed de} सर्वधर्मलक्षणस्वभावमजानन्त एवं विकल्पयन्ति गु.स.१४१क/१०८; परिवितर्कयति — {lhag mthong gi rnam pa dag gis rnam par lta bar byed cing rnam par 'byed par byed/} {rab tu rnam par 'byed par byed/} {yongs su rtog par byed} विपश्यनाकारैर्विपश्यति, विचिनोति, प्रविचिनोति, परिवितर्कयति श्रा.भू.७५क/१९३; • वि. परीक्षकः — {dngos po dang dngos po med pa dag gi yongs su rtog par byed pa khyod yod pa yang yin te} अस्ति च भवान् भावाभावयोः परीक्षकः प्र.प.४५क/५२.
yongs su rtog par byed pa po
वि. परीक्षकः — {de dag ni yongs su rtog par byed pa po yod pa'i phyir dngos po dang dngos po med pa gnyis ni yod pa nyid yin la} विद्येते एव भावाभावौ, तत्परीक्षकसद्भावात् प्र.प.४५क/५२.
yongs su rtog par byed pa'i shes pa
पा. परीक्षकज्ञानम् — {ci ste gang gi yongs su rtogs} (? {rtog} ) {par byed pa'i shes pa gsum du nges par 'gyur ba shes pa gsum pa la yang shes pa gnyis pa bzhin du gnod par byed pa la ltos par ci'i phyir mi 'gyur zhe na} अथ तृतीयेऽपि ज्ञाने द्वितीयज्ञानवद् बाधकापेक्षा कस्मान्न भवति, येन परीक्षकज्ञानत्रयं नित्यं यतः स्यात् त.प.२२६क/९२१.
yongs su rtog byed
= {yongs su rtog par byed pa/}
yongs su rtog byed pa
= {yongs su rtog par byed pa/}
yongs su rtogs
= {yongs su rtogs pa/}
yongs su rtogs pa
• क्रि. ( {yongs su rtog pa} इत्यस्य स्थाने) परिकल्पयेत् — {rtag nyid phyir ram thabs med phyir/} /{yang na thabs ni mi shes phyir/} /{skyon rnams mi zad pa nyid ces/} /{bya bar yongs su rtogs grang na//} अक्षयित्वं च दोषाणां नित्यत्वादनुपायतः ।। उपायस्यापरिज्ञानादिति वा परिकल्पयेत् । प्र.अ.११०क/११७; • सं. अवबोधः — {de la yon tan thams cad kyi gnas kyi dngos por yongs su rtogs pa ni yongs su shes pa'o//} तस्य सर्वगुणाश्रयवस्तुत्वेनावबोधः परिज्ञानम् म.टी.२२४ख/५७; • ( {yongs su rtog pa} इत्यस्य स्थाने).
yongs su ston
= {yongs su ston pa/}
yongs su ston pa
• क्रि. सन्दर्शयति — {tha mi dad pa'i chos rnams la tha dad pa'i ye shes kyi dbang yongs su ston to//} असम्भिन्नेषु च धर्मेषु अस (? स भो.पा.)– म्भिन्नज्ञानवशितां सन्दर्शयति ग.व्यू.२०६क/२८७; आदर्शयति — {rdul shin tu phra ba de'ang mi 'phel la bya ba de dag kyang yongs su ston to//} तच्च परमाणुरजो न वर्धयति तां च क्रियामादर्शयति द.भू.२७०क/६१; परिदीपयति — {da ni yang dag pa ma yin pa kun tu rtog pa de nyid kyi med pa'i mtshan nyid la 'jug pa'i thabs kyi mtshan nyid yongs su ston te} इदानीं तस्मिन्नेवाभूतपरिकल्पेऽसल्लक्षणानुप्रवेशोपायलक्षणं परिदीपयति म.भा.३क/१९; • वि. निदर्शकः — {yongs su smin pa'i tshul bzhin du 'gro ba rnams la mngon par 'tshang rgya ba yongs su ston pa yin te} यथापरिपक्वजगदभिसंबोधिनिदर्शकश्च भवति द.भू.२४६ख/४७; परिदीपकः — {de ni dngos po med par ston pa ma yin gyi/} {'o na ci zhe na/} {stong pa nyid yongs su ston pa yin ste} तन्न भावानामभावपरिदीपकम् । किं तर्हि, शून्यतापरिदीपकम् प्र.प.८१ख/१०४; • कृ. सम्प्रकाशयमानः — {byang chub sems dpa' thams cad kyi skye ba rgya mtsho shin tu bstan pa zhes bya ba'i mdo sde yongs su ston cing} सर्वबोधिसत्त्वजन्मसमुद्रनिर्देशं नाम सूत्रान्तं सम्प्रकाशयमानाम् ग.व्यू.२०१ख/२८५; • सं. सन्दर्शनम् — {byang chub sems dpa'i ting nge 'dzin chos kyi dbyings thams cad du zhing 'byams klas pa bsgrub pa yongs su ston pa'i byin gyi rlabs dang} सर्वधर्मधातुक्षेत्रप्रसरनिर्वृतिसन्दर्शनाधिष्ठानेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०५ख/२९; विज्ञापनम् — {rigs kyi bu de ltar kho mo chos snang ba'i sgo sems can thams cad yongs su ston pa rnam pa de lta bu yongs su sbyong zhing} सा खलु पुनरहं कुलपुत्र एवंरूपं सर्वसत्त्वविज्ञापनं धर्मालोकमुखं परिशोधयमाना ग.व्यू.१४९ख/२३४.
yongs su ston par 'gyur
क्रि. उपदर्शयिष्यति — {ye shes rin po che'i 'byung gnas su yongs su ston par 'gyur ro//} ज्ञानरत्नाकरमुपदर्शयिष्यति ग.व्यू.३७७ख/८८.
yongs su ston par byed
= {yongs su ston par byed pa/}
yongs su ston par byed pa
कृ. सन्दर्शयमानः — {chos kyi 'khor lo'i sprin yang dag par 'dzin pa'i ye shes yongs su ston par byed cing} धर्मचक्रमेघसम्प्रतीच्छनज्ञानं सन्दर्शयमानान् ग.व्यू.१०१क/१९१.
yongs su ston mdzad
क्रि. परिदीपयति — {theg pa gcig po'ang yongs su ston mdzad do//} एकं च यानं परिदीप– यन्ति स.पु.२२ख/३८.
yongs su ston mdzad pa
= {yongs su ston mdzad/}
yongs su brtag
= {yongs su brtag pa/}
yongs su brtag pa
१. परीक्षा — {bla ma bsten pa'i don du rdo rje slob dpon yongs su brtag pa tshigs su bcad pa gnyis pas gsungs pa} वज्राचार्यपरीक्षां गुर्वाराधनाय द्वितीयवृत्तेनाह वि.प्र.८९ख/३.१; {gdug pa'i slob dpon gyi skyon yongs su brtag pa'i don du} दुष्टाचार्यदोषपरीक्षार्थम् वि.प्र.९०क/३.३; {mdun sa 'dir ni cung zad gang /} /{legs bshad rin chen rnam dpyad de/} /{yongs su brtag pas thar pa de/} /{kun tu rin thang med par 'gyur//} अस्मिन् सदसि यत्किञ्चित्सूक्तरत्नं विचार्यते । तत्परीक्षासमुत्तीर्णं सर्वत्रायात्यनर्घ्यताम् ।। अ.क.२८क/५३.१३ २. परिकल्पः — {'jam dpal yongs su brtag pa nye bar bzung ste/} {gal te phyogs bcu'i 'jig rten gyi khams thams cad kyi sems can kun gyi mig phyung bar gyur la} सचेन्मञ्जुश्रीर्दशसु दिक्षु सर्वलोकधातुषु सर्वसत्त्वा उत्पाटिताक्षा भवेयुः परिकल्पमुपादाय शि.स.५३ख/५२ ३. परिच्छेदः — {de'i gnas skabs kyi yongs su brtag pa la 'bad pa dang ldan par bya'o//} यत्नवांस्तदवस्थापरिच्छेदे स्यात् वि.सू.१०क/११.
yongs su brtag pa byas
भू.का.कृ. सुपरीक्षितः — {bu bshes gnyen gyi dbyig gzhon nu sprin gyi bzhon pa bdag gis yongs su brtag pa byas} मित्रावसो कुमारः जीमूतवाहनः अस्माभिः सुपरीक्षितः ना.ना.२३३क/७१.
yongs su brtag pa yin
क्रि. परिकल्प्यते— {nye bar gnas pa'ang legs byas ni/} /{rgyu ru yongs su brtag pa yin//} सामीप्येऽपि हि संस्कारः कारणं परिकल्प्यते । त.स.९५क/८४१.
yongs su brtag par gyis
क्रि. परीक्षेथाः — {nyi ma gcig tu ma chad par/} /{bsgom pas yongs su brtag par gyis//} दिनमेकमविच्छिन्नं भावयित्वा परीक्षेथाः ।। हे.त.१४ख/४६.
yongs su brtag par bya
• क्रि. परिकल्पयेत् — {de nas dkyil 'khor dgod pa ni/} /{yid kyis yongs su brtag par bya//} ततो मण्डलविन्यासं मनसा परिकल्पयेत् । स.दु.१२७क/२३२; परिकल्पनां परिकल्पयेत्— {re zhig me lce gzhan dag las rgyu tha dad par yongs su brtag par ni bya la reg na} ज्वालान्तरेषु च तावद्धेतुभेदेऽपि परिकल्पनां परिकल्पयेयुः अभि.भा.१६७ख/५७२; • कृ. परीक्षणीयः — {'dir du ba la sogs pa'i mtshan ma bor nas gzhan sngags la sogs pa'i sgrub thabs nyi ma gcig gis rnal 'byor pas yongs su brtag par bya ba ma yin no//} इह न चान्यन्मन्त्रादिसाधनं धूमादिनिमित्तं विहाय दिनैकेन योगिना परीक्षणीयम् वि.प्र.१२१ख/१, पृ.१९; परीक्षा कर्तव्या — {byang du bgrod pa'i zla ba dang po la nyi ma bcu'i bar du thur ma'i grib mas yongs su brtag par bya} उत्तरायणमासादौ दशदिवसं यावत् परीक्षा कर्तव्या संकु (? शङ्कु)च्छायया वि.प्र.१८२क/१.३८.
yongs su brtag par bya ba
= {yongs su brtag par bya/}
yongs su brtags
= {yongs su brtags pa/} {yongs su brtags nas} परिकल्प्य — {rnam grangs des na yongs su brtags nas sems can de rnams thams cad las re re la'ang} एतेन पर्यायेण तान् सर्वसत्त्वानेकैकं परिकल्प्य अ.सा.१३९ख/८०; परीक्षयित्वा — {rnam pa kun du yongs su brtags nas skyon dang bral ba'i bla ma bsten par bya} सर्वप्रकारेण परीक्षयित्वा गुरुः सेवनीयो दोषरहितः वि.प्र.९२ख/३.३; परिगणय्य — । {de ltar nges pa'i bdag nyid can gyis yongs brtags nas/} /{mdza' bshes spobs pa rnams kyis rnam par spyod pa dag//} इति स परिगणय्य निश्चितात्मा प्रणयमयानि सुहृद्विचेष्टितानि । जा.मा.१०९क/१२७.
yongs su brtags pa
• क्रि. परीक्षते — {lus dang tshor ba dang sems dang chos rnams la rang dang spyi'i mtshan nyid dag tu yongs su brtags pa ste} कायं स्वसामान्यलक्षणाभ्यां परीक्षते, वेदनां चित्तं धर्मांश्च अभि.भा.११ख/९०२; परिकल्प्यते — {'brel pa ma grub ces bya bas/} /{de ltar de cis yongs su brtags//} न सिद्धो योग इत्येवं किमसौ परिकल्प्यते ।। त.स.९७क/८६५; • भू.का.कृ. परीक्षितः — {btsun pa bcom ldan 'das ji ltar bdag chos thams cad yang dag par 'tshal ba dang yang dag par yongs su brtags pa dang} यथा च मे भदन्त भगवन्सर्वधर्माः सम्यग्ज्ञाताः । सम्यक्परीक्षिताः सु.प्र.३६क/६८; {yongs brtags yongs su len pa'i phyir/} /{rjes su dpag pa'i yul la tshig/} /{tshad ma nyid du 'dod ma yin//} अनुमाविषये नेष्टं परीक्षितपरिग्रहात् । वाचः प्रामाण्यम् प्र.वा.१३९क/४.२; सुपरीक्षितः — {bla ma dam pas nye bar bstan pa gser bzhin yongs su brtags pa ni don la rton pa la brten pa nyid kyi phyir ro//} सद्गुरूपदिष्टस्य सुवर्णवत् सुपरीक्षितस्यार्थशरणताश्रितत्वात् वि.प्र.१४८ख/१.२; पर्यन्विष्टः, ओ टा — {sangs rgyas bcom ldan 'das rnams la yongs su dris so//} … {yongs su brtags so//} बुद्धानां भगवतामन्तिकात् परिपृष्टा…पर्यन्विष्टा ग.व्यू.३१क/१२७; विचारितः, ओ ता — {shes par bya ba tshad med pa yongs su brtags pa'i blos} अप्रमाणज्ञेयविचारितया बुद्ध्या द.भू.२६१ख/५५; परिकल्पितः — {'di tsam dus kyi tshod la ni/} /{dus kyi tha mar yongs su brtags//} एतत् कालप्रमाणं तु युगान्ते परिकल्पितम् ।। म.मू.१९८ख/२१३; {yongs su brtags pa'i rang bzhin 'byung ba'i mtshan nyid ni/} {gzhan gyi dbang gi rang bzhin la mngon par zhen pa las 'byung ngo //} परिकल्पितस्वभाववृत्तिलक्षणं परतन्त्रस्वभावाभिनिवेशतः प्रवर्तते ल.अ.७७क/२५; कल्पितः — {rjes su 'gro ba dang ldog pas snga ma dang phyi mar gyur pa'i rdzas yongs su rtogs} ( {brtags} पे.सं.) {pa'i tha dad pa'i rang gi ngo bo nyid las tha dad pa med kyang tha dad pa dang ldan par brtags nas} द्रव्यमेव पूर्वापरीभूतमन्वयव्यतिरेकेण कल्पितव्यतिरेकिस्वभावमभेदेऽपि भेदवदुपचर्य प्र.अ.१७ख/२०; • सं. १. परीक्षा — {de ni gal te yongs su brtags pa la slu ba bsten pa med pa de la 'jug pa na mdzes par 'gyur ro//} तद्यदि परीक्षायां न विसंवादभाक् प्रवर्तमानः शोभते प्र.वृ.३२२ख/७२; {'brel ba dang ni rjes mthun thabs/} /{skyes bu'i don ni rjod byed ngag/} /{yongs brtags dbang du byas yin gyi/} /{de las gzhan pa'i dbang byas min//} सम्बद्धानुगुणोपायं पुरुषार्थाभिधायकम् । परीक्षाऽधिकृतं वाक्यमतोऽनधिकृतं परम् ।। त.प.१३४क/२; परीक्षणम् — {chos rnams mi 'dzin gang yin dang /} /{de dag mtshan mar mi mthong phyir/} /{shes rab kyis ni yongs brtags pa/} /{thams cad dmigs su med par ro//} अनुद्ग्रहो यो धर्माणां तन्निमित्तासमीक्षणम् । परीक्षणं च प्रज्ञया सर्वस्यानुपलम्भतः ।। अभि.अ.३क/१.३१; {lus tshor sems dang chos rnams la/} /{mtshan nyid gnyis su yongs brtags pas//} कायविच्चित्तधर्माणां द्विलक्ष– णपरीक्षणात् ।। अभि.को.१९क/६.१४ २. परिकल्पना — {gnas skabs tha dad pa yongs su brtags pa yin du chug mod/} {de lta na yang 'gal ba'i chos dang ldan pa ma spangs pa kho na yin te} भवतु चावस्थाभेदपरिकल्पना, तथापि विरुद्धधर्माध्यासो न परिहृत एव त.प.८५ख/६२३.
yongs su brtags pa'i rang bzhin
पा. परिकल्पितस्वभावः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rnams la rang dang spyi'i mtshan nyid du gtogs pa yongs su brtags pa'i rang bzhin rtogs pa rab tu phye ba'i tshul ston pa dang} बोधिसत्त्वानां महासत्त्वानां स्वसामान्यलक्षणपतितानां परिकल्पितस्वभावगतिप्रभेदं देशयन्ति ल.अ.७४ख/२३.
yongs su brtags pa'i rang bzhin 'byung ba'i mtshan nyid
पा. परिकल्पितस्वभाववृत्तिलक्षणम् — {yongs su brtags pa'i rang bzhin 'byung ba'i mtshan nyid ni/} {gzhan gyi dbang gi rang bzhin la mngon par zhen pa las 'byung ngo //} परिकल्पितस्वभाववृत्तिलक्षणं परतन्त्रस्वभावाभिनिवेशतः प्रवर्तते ल.अ.७७क/२५.
yongs su brtags par 'gyur
क्रि. परिकल्प्यते— {gzhan du 'di las gcig nyid du/} /{ji ltar yongs su brtags par 'gyur//} अन्यथा कथमेकत्वमनयोः परिकल्प्यते ।। त.स.७४ख/६९७.
yongs su brtags pas sems can
परिकल्पितसत्त्वः — {sems can thams cad sems can ma yin pa dang} … {sems can thams cad ni yongs su brtags pas sems can dang} असत्त्वा सर्वसत्त्वाः…परिकल्पितसत्त्वाः सर्वसत्त्वाः सु.प.३०क/९.
yongs su brtas
= {yongs su brtas pa/}
yongs su brtas pa
परिपोषः — {de la bdag la sogs par rnam par rtog pa'i bag chags yongs su brtas shing gzugs la sogs par rnam par rtog pa'i bag chags yongs su brtas na/} {kun gzhi rnam par shes pa las bdag la sogs par snang ba dang gzugs la sogs par snang ba'i rnam par rtog pa 'byung ngo //} तत्रात्मादिविकल्पवासनापरिपोषाद् रूपादिविकल्पवासनापरिपोषाच्चालयविज्ञानादात्मादिनिर्भासो विकल्पो रूपादिनिर्भासश्चोत्पद्यते त्रि.भा.१४७क/२९; परिपुष्टिः — {nga'o snyam pa'i nga rgyal gyi bag chags yongs su brtas pa} अस्मिमानवासनापरिपुष्टिः म.टी.२९६क/१६१.
yongs su brtas par byed pa
परिपोषणम् — {rtog pa des yongs su bsgos pa na ma 'ongs pa na rigs 'dra ba'i rtog pa bskyed pa'i phyir sa bon yongs su brtas par byed pas na bsgos pa zhes bya'o//} अनेन जल्पेन परिभावितोऽनागततज्जातीयजल्पोत्पादाय बीजपरिपोषणमिति परिभावित इत्युच्यते म.टी.२९७ख/१६४.
yongs su bstan
= {yongs su bstan pa/}
yongs su bstan pa
• क्रि. आदर्शयति — {lus brgya yongs su bstan pa dang} कायशतं चादर्शयति द.भू.१८५ख/१४; • भू.का.कृ. समादिष्टः, ओ टा — {bzang pos yongs su bstan pa yis/} /{'khor rnams dag ni yongs su bskos//} तेन भद्रा समादिष्टा न्ययुङ्क्त परिचारिकाः ।। अ.क.८७क/६३.५०; परिदीपितः, ओ ता — {'dis ni yon tan rnam pa gsum yongs su bstan te} सोऽयं त्रिविधो गुणः परिदीपितः सू.भा.१३९क/१५; {mi rtag pa nyid rnam pa gsum yongs su bstan te} त्रिविधाऽनित्यता परिदीपिता म.भा.११ख/८९; • सं. सन्दर्शनम् — {byang chub sems dpa'i ting nge 'dzin de bzhin gshegs pa thams cad kyi sprul pa yongs su bstan pas kun tu rnam par dmigs pa mngon par sgrub pa dang} सर्वतथागतनिर्माणसन्दर्शनसमन्तविज्ञप्त्यभिनिर्हारेण बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.२०७क/२९; परिदीपनम् । {nye bar len pa'i phung po lnga sdug bsngal lo zhes bya ba 'dis ni 'du byed kyi sdug bsngal nyid yongs su bstan to zhes bya ba'i tshig} पञ्चोपादानस्कन्धा दुःखमित्यनेन संस्कारदुःखतापरिदीपनवचनम् अभि.स.भा.३५ख/५०; परिदीपना — {kau shi ka 'di ji snyam du sems 'di la sems can du yongs su bstan par byas pa gang yang yod dam} तत्किं मन्यसे कौशिक काचिदत्र सत्त्वपरिदीपना कृता अ.सा.४२क/२४.
yongs su bstan pa mdzad
क्रि. सन्दर्शयति — {sngon gyi dge ba'i rtsa ba yongs su bskul ba mdzad do//} … {yongs su bstan pa mdzad do//} पूर्वकुशलमूलानि सञ्चोदयति…सन्दर्शयति ग.व्यू.१२८ख/२१५.
yongs su bstan pa yin
क्रि. दीपितो भवति — {gal te yang phung po rnams ni sngon med pa las skyes pa yin la/} {gang zag ni ma yin par 'dod na ni/} {de de dag las gzhan pa dang rtag par gsal bar yongs su bstan pa yin no//} यदि च स्कन्धानामपूर्वोत्पादो न पुद्गलस्येष्यते, सोऽन्यश्च तेभ्यो नित्यश्च स्फुटं दीपितो भवति अभि.भा.८८ख/१२०९.
yongs su bsten
= {yongs su bsten pa/}
yongs su bsten pa
• क्रि. परिसेवति — {grib ma bsil ba la yongs su bsten to//} शीतलां छायां परिसेवन्ति का.व्यू.२०६क/२६३; • भू.का.कृ. परिसेवितः — {mi'am ci'i bu mo des pa yongs su bsten pa} सुजनपरिसेविता नाम किन्नरकन्या का.व्यू.२०२ख/२६०.
yongs su bstod pa
भू.का.कृ. परिसंस्तुतः — {byang chub sems dpa' 'byung ba de dag ni las dang po pa ma yin te} … {de bzhin gshegs pas yongs su bstod pa} अनादिकर्मिकाश्च ते बोधिसत्त्वा भविष्यन्ति…तथागतपरिसंस्तुताः स.पु.२७क/४८.
yongs su thar ba
परिमोचनम् — {bdag ni bdag 'ba' zhig yongs su thar bar bya ba la brtson pa ma yin gyi} नाहं केवलमात्मपरिमोचनाभियुक्तः शि.स.१५४क/१४८.
yongs su thar bar bgyi
क्रि. परिमोचयेयम् — {sems can thams cad 'khor ba'i sdug bsngal las yongs su thar bar bgyi'o//} सर्वसत्त्वानां सांसारिकं दुःखं परिमोचयेयम् का.व्यू.२३७क/२९९.
yongs su thar bar 'gyur
क्रि. परिमोक्ष्यते — {ma snad cing ma snas la bde bar yongs su thar bar 'gyur ro//} अक्षतोऽनुपहतः स्वस्तिना परिमोक्ष्यते शि.स.६२ख/६१.
yongs su thar bar bya
कृ. परिमोचयितव्यः — {bdag gis sems can 'di dag thams cad} … {gnod pa thams cad las yongs su thar bar bya'o//} सर्वसत्त्वा ह्येते मया …सर्वोपद्रवेभ्यः परिमोचयितव्याः शि.स.१५४क/१४८.
yongs su thar bar byed
= {yongs su thar bar byed pa/}
yongs su thar bar byed pa
वि. परिमोचनः — {dbang po yongs su thar byed ces bya ba'i ting nge 'dzin} इन्द्रियपरिमोचनो नाम समाधिः का.व्यू.२४४क/३०५; परिमोक्षणः — {'dod chags dang zhe sdang} ( {dang gti mug} ) {las yongs su thar bar byed ces bya ba'i ting nge 'dzin} रागद्वेषमोहपरिमोक्षणो नाम समाधिः का.व्यू.२३५क/२९७.
yongs su thar bar byed par 'gyur
क्रि. परिमोचयिष्यति — {skyes bu dam pa khyod sems can bye ba khrag khrig brgya stong phrag du ma dag 'khor ba'i 'khor lo las yongs su thar bar byed par 'gyur} परिमोचयिष्यसि त्वं सत्पुरुषानेकानि सत्त्वकोटीनियुतशतसहस्राणि संसारचक्रात् सु.प्र.२३ख/४६.
yongs su thar bar 'tshal ba
वि. परिमोचयितुकामः — {de ni bcom ldan 'das nam mkha' yongs su thar bar 'tshal ba lags so//} आकाशं स भगवन् परिमोचयितुकामः अ.सा.१७५क/९८.
yongs su thar bar mdzad
= {yongs su thar bar mdzad pa/}
yongs su thar bar mdzad pa
• क्रि. परिमोक्षयति — {sems can 'khor ba'i bcing bas bcings pa mang po dag yongs su thar bar mdzad do//} परिमोक्षयसि बहवः सत्त्वा ये संसारे बन्धनबद्धाः का.व्यू.२३६ख/२९८; • वि. परिमोक्षणकरः — {spyan ras gzigs kyi dbang po} … {sems can thams cad yongs su thar bar mdzad pa} … {phyag 'tshal lo//} नमोऽस्त्ववलोकितेश्वराय…सर्वसत्त्वपरिमोक्षणकराय का.व्यू.२०५ख/२६३; परिमोचनकरः — {spyan ras gzigs kyi dbang po dbang phyug chen po} … {nad las yongs su thar bar mdzad pa} … {la phyag 'tshal lo//} नमोऽस्त्ववलोकितेश्वराय महेश्वराय…व्याधिपरिमोचनकराय का.व्यू.२०५ख/२६३.
yongs su thar byed
= {yongs su thar bar byed pa/}
yongs su thong
क्रि. परित्यज — {rang nyid lag 'gro'i longs spyod dbang /} /{gal te 'chad par mi 'dod na/} /{rgyal po'i rgyal po mi phan pa/} /{rgyal po'i bu ni yongs su thong //} भुजङ्गीभोगविच्छेदं न चेदिच्छसि तत्स्वयम् । अहितं राजराजस्य राजपुत्रं परित्यज ।। अ.क.१२८ख/६६.३९.
yongs su thob par 'gyur ba
क्रि. परिप्रापयेत् — {gang gis de dag nyin mo'i grangs su shes par 'gyur ba dang rang gi bya ba yongs su thob par 'gyur ba dang} येन ते दिवससंख्यां जानीयुः स्वकार्यं वा परिप्रापयेयुः शि.स.१५५क/१४९.
yongs su thob par bya
= {yongs su thob par bya ba/}
yongs su thob par bya ba
• क्रि. परिप्रापयिष्यामि — {gang} … {byang chub sems dpa' rnams kyis thob par mi 'gyur ba de bdag gis yongs su thob par bya'o//} यत्…बोधिसत्त्वा न परिप्रापयिष्यन्ति, तदहं परिप्रापयिष्यामि शि.स.१५३क/१४७; • कृ. परिप्रापयितव्यम्— {de de ltar go cha srab bgos pas sems can thams cad kyis yongs su thob par bya ba gang ci yin pa de bdag gis thob par bya'o//} स एवं दृढसन्नाहसन्नद्धः यत्किञ्चित्सर्वसत्त्वानां परिप्रापयितव्यं भविष्यति, तदहं परिप्रापयिष्यामि शि.स.१५३क/१४७.
yongs su thob par byed pa
वि. आवाहिका — {rab 'byor yang shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di ni chos gang la 'ang 'jug par byed pa'am} … {yongs su thob par byed pa 'am nges par thob par byed pa med do//} सा खलु पुनरियं सुभूते प्रज्ञापारमिता न कस्यचिद्धर्मस्यावेशिका वा…आवाहिका वा निर्वाहिका वा अ.सा.१८०क/१०१.
yongs su thos
=* = {chang} परिस्रुता, मद्यम् — {chang} … {yongs su thos/} /{myos byed dga' byed ma ra chang //} सुरा…परिस्रुता ।। मदिरा कश्यमद्ये च अ.को.२०५क/२.१०.४०; परिस्रवतीति परिस्रुत् । परिस्रुता च । स्रु स्रवणे अ.वि.२.१०.४०.
yongs su mtha' yas pa
वि. अपर्यन्तः — {yongs su mtha' yas par song} अपर्यन्तगताः द.भू.२४१क/४३.
yongs su mtha' yas par song
वि. अपर्यन्तगतः — {rigs kyi bu de bzhin gshegs pa rnams kyi chos snang ba ni 'di 'dra ste/} {yongs su mtha' yas par song} ईदृशास्तु कुलपुत्र धर्मालोकास्तथागतानामपर्यन्तगताः द.भू.२४१क/४३.
yongs su mthar ma phyin pa
• वि. अपरिनिष्ठितः — {lan cig phyir 'ong ba yongs su mthar ma phyin pa'i phyir 'jig rten 'dir lan cig phyir 'ongs nas sdug bsngal mthar byed par 'gyur ro//} सकृदागाम्यपरिनिष्ठितत्वात् सकृदिमं लोकमागम्य दुःखस्यान्तं करिष्यति अ.सा.३२ख/१८; • सं. अपरिनिष्ठितत्वम् — {lan cig phyir 'ong ba yongs su mthar ma phyin pa'i phyir 'jig rten 'dir lan cig phyir 'ongs nas sdug bsngal mthar byed par 'gyur ro zhes gnas par mi bya'o//} सकृदागाम्यपरिनिष्ठितत्वात् सकृदिमं लोकमागम्य दुःखस्यान्तं करिष्यतीति न स्थातव्यम् अ.सा.३२ख/१८.
yongs su mthong ba
भू.का.कृ. दृष्टः — {mngon sum gyi stobs kyis} … {de ma yin pa las log pa'i yul can gyi dran pa skyes pa ni/} {ji ltar yongs su mthong ba'i rnam pa 'dzin pa'i phyir tshad ma ma yin te} अतद्व्यावृत्तिविषया स्मृतिरुत्पन्ना प्रत्यक्षबलेन न प्रमाणम्, यथादृष्टाकारग्रहणात् हे.बि.२३९क/५३.
yongs su mthong bar byed pa
सन्दर्शनता — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {mnyam pa dang mi mnyam pa yongs su mthong bar byed pas mig lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र…चक्षुर्भूतं समविषमसन्दर्शनतया ग.व्यू.३०९ख/३९६.
yongs su dag
= {yongs su dag pa/}
yongs su dag pa
• क्रि. परिशुद्ध्यति — {dge ba'i rtsa ba de dag kyang yongs su byang ba dang yongs su dag pa dang las su rung bar 'gyur bar gnas so//} तानि चास्य कुशलमूलान्युत्तप्यन्ते परिशुद्ध्यन्ति कर्मण्यानि च भवन्ति द.भू.२०१क/२२; परिशोधयति — {rigs kyi bu nga ni byang chub sems dpa'i spyod pa byams pa chen po'i rgyal mtshan yongs su dag pa dang} अहं कुलपुत्र महामैत्रीध्वजां बोधिसत्त्वचर्यां परिशोधयामि ग.व्यू.३१क/१२६; • भू.का.कृ. परिशुद्धः, ओ द्धा — {gzhon nu de ni mig dkar nag 'byes par gyur te/} {mig shin tu dang ba dang mig yongs su dag pa dang} अभिनीलनेत्रश्च स कुमारोऽभूदच्छनेत्रः परिशुद्धनेत्रः ग.व्यू.२३३ख/३११; {rang bzhin gyis yongs su dag pa'i sems} प्रकृतिपरिशुद्धस्य चित्तस्य र.व्या.८२ख/१५; {tshul khrims yongs su dag pa yang dag par spyod pa} परिशुद्धशीलसमाचारता रा.प.२३२ख/१२५; {'khor yongs su dag cing mos pa snying por byed pa} … {yang gzigs} परिशुद्धां च पर्षदं पश्यति अधिमुक्तिसाराम् स.पु.७१ख/१२०; सुविशुद्धः — {sems can} … {bsam pa yongs su dag pa} सुविशुद्धाशयानां…सत्त्वानाम् द.भू.१७४ख/८; संशुद्धः — {mtshan nyid thams cad yongs su dag/} /{bzhin yang mdzes la rab tu bzang //} सर्वलक्षणसंशुद्धां चारुवक्त्रां सुशोभनाम् । गु.स.१२५क/७६; शुद्धः — {rgyud ni yongs su dag pa dang /} /{phyogs rnams kun tu grags par shog//} भवन्तु शुद्धसन्तानाः सर्वदिक्ख्यातकीर्तयः ।। बो.अ.३९ख/१०.४६; • सं. १. परिशुद्धिः— {mtshan ma med pa la gnas pa gnyis pa la ni byang chub sems dpa'i mtshan ma med pa bsgom pa yongs su dag par rig par bya'o//} द्वितीयेऽनिमित्तविहारे बोधिसत्त्वनिर्निमित्तभावनायाः परिशुद्धिर्वेदितव्या बो.भू.१६६ख/२२०; {tshul khrims yongs su dag pa} शीलपरिशुद्ध्या शि.स.१०३क/१०२; {de ngag gi las yongs su dag pa brgyad 'thob par 'gyur te} सोऽष्टौ वाक्परिशुद्धीः प्रतिलप्स्यते ल.वि.२१४क/३१६; {zhing yongs su dag pa'i las} क्षेत्रपरिशुद्धिकर्म सू.व्या.१४७ख/२८; विशुद्धिः — {de la sangs rgyas kyi khams yongs su dag pa'i yon tan yongs su sbyong ba rnam pa drug cu po de dag gang zhe na} तत्र कतमे ते बुद्धधातोः षष्ट्याकारविशुद्धिपरिकर्मगुणाः र.व्या.७७क/६; शुद्धिः — {rnam pa thams cad yongs su dag pa bzhi gang zhe na/} {gnas yongs su dag pa dang dmigs pa yongs su dag pa dang sems yongs su dag pa dang ye shes yongs su dag pa'o//} चतस्रः सर्वाकाराः परिशुद्धयः कतमाः? आश्रयशुद्धिः, आलम्बनशुद्धिः, चित्तशुद्धिः, ज्ञानशुद्धिश्च बो.भू.१९७क/२६५ २. परिशुद्धता — {yon tan rnams la'ang ma chags la/} /{yon tan can la'ang bzhed mi mnga'/} /{kye ma'o khyod kyi thugs stobs ni/} /{rab dang yongs su dag pa lags//} गुणेष्वपि न सङ्गोऽभूत् तृष्णा न गुणवत्स्वपि । अहो ते सुप्रसन्नस्य सत्त्वस्य परिशुद्धता ।। श.बु.११२क/४९ ३. = {chang} परिस्रुत्, मद्यम् — {chang dang gshol ldan mnyes pa dang /} /{hA lA yongs dag chu bdag skyes/} /{dri mchog rab dwangs i rA dang /} /{ka dam+ba ra yang yongs su thos/} /{myos byed dga' byed ma rgya chang //} सुरा हलिप्रिया हाला परिस्रुद्वरुणात्मजा । गन्धोत्तमा प्रसन्नेराकादम्बर्यः परिस्रुता ।। मदिरा कश्यमद्ये चापि अ.को.२०५क/२.१०.४०; परिस्रवतीति परिस्रुत् । परिस्रुता च । स्रु स्रवणे अ.वि.२.१०.४०; • ना. परिशुद्धः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du} … {yongs su dag pa dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा… परिशुद्धस्य ग.व्यू.२६७ख/३४७; • पा. १. पारिशुद्धिः — {dge slong yongs su dag pa 'bul bar byed pa} पारिशुद्धिदायको भिक्षुः वि.व.१४९ख/२.१२३ । २. परिशुद्धिः — {yongs su dag pa bzhi} चतस्रः परिशुद्धयः सू.व्या.२५७ख/१७७; द्र.— {yongs su dag pa bzhi} चतस्रः परिशुद्धयः — १. {rten yongs su dag pa} आश्रयपरिशुद्धिः, । २. {dmigs pa yongs su dag pa} आलम्बनपरिशुद्धिः, ३. {thugs yongs su dag pa} चित्तपरिशुद्धिः, ४. {shes rab yongs su dag pa} प्रज्ञापरिशुद्धिः सू.व्या.२५७ख/१७७.
yongs su dag pa'i gtso bo
पा. परिशुद्धिप्रधानम् — {stag gi byang chub kyi bu dag bzhi po 'di dag ni yongs su dag pa'i gtso bo yin te} चत्वारीमानि व्याघ्रबोध्यायना परिशुद्धिप्रधानानि अभि.स्फु.२३६क/१०२८; द्र.—
yongs su dag pa'i gtso bo bzhi
चत्वारि परिशुद्धिप्रधानानि — १. {tshul khrims yongs su dag pa gtso bo} शीलपरिशुद्धिप्रधानम्, २. {ting nge 'dzin yongs su dag pa gtso bo} समाधिपरिशुद्धिप्रधानम्, ३. {lta ba yongs su dag pa gtso bo} दृष्टिपरिशुद्धिप्रधानम्, ४. {rnam par grol ba yongs su dag pa gtso bo} विमुक्तिपरिशुद्धिप्रधानम् अभि.स्फु.२३६क/१०२८.
yongs su dag pa'i yon tan yongs su sbyong ba rnam pa drug cu po
षष्ट्याकारविशुद्धिपरिकर्मगुणाः — {sangs rgyas kyi khams yongs su dag pa'i yon tan yongs su sbyong ba rnam pa drug cu po de dag gang zhe na/} {'di lta ste/} {byang chub sems dpa'i rgyan rnam pa bzhi dang /} {byang chub sems dpa'i snang ba rnam pa brgyad dang /} {byang chub sems dpa'i snying rje chen po rnam pa bcu drug dang /} {byang chub sems dpa'i las rnam pa sum cu rtsa gnyis so//} तत्र कतमे ते बुद्धधातोः षष्ट्याकारविशुद्धिपरिकर्मगुणाः । तद्यथा चतुराकारो बोधिसत्त्वालङ्कारः । अष्टाकारो बोधिसत्त्वावभासः । षोडशाकारा बोधिसत्त्वमहाकरुणा । द्वात्रिंशदाकारं बोधिसत्त्वकर्म र.व्या.७७क/६.
yongs su dag par 'gyur
क्रि. परिशुद्ध्यति — {de'i bzod pa dang des pa yang de bas kyang yongs su dag par 'gyur ro//} तस्य भूयस्या मात्रया क्षान्तिसौरत्याशयता च परिशुद्ध्यति द.भू.२०१ख/२३; परिशुध्यते — {byang chub sems dpa'i spyod pa thams cad la yongs su dag par 'gyur ro//} परिशुध्यते सर्वबोधिसत्त्वचर्यासु ग.व्यू.३१६ख/३८; विशुद्ध्यति — {phyir zhing de'i bsam pa'i khams yongs su dag par 'gyur ro//} तस्य भूयस्या मात्रया आशयधातुश्च विशुद्ध्यति द.भू.२०८क/२५.
yongs su dag par chos ston pa
वि. परिशुद्धधर्मदेशकः — {shin tu nges par chos ston pa dang the tshom med par chos ston pa dang yongs su dag par chos ston par gyur to//} सुविनिश्चितधर्मदेशको निर्विचिकित्सधर्मदेशकः परिशुद्धधर्मदेशकश्चाभूत् स.पु.७६क/१२८.
yongs su dag par bya
= {yongs su dag par bya ba/}
yongs su dag par bya ba
• कृ. परिशोधयितव्यम् — {sems can thams cad kyi ye shes kyi mig ni yongs su dag par bya} सर्वसत्त्वानां ज्ञानचक्षुः परिशोधयितव्यम् ग.व्यू.२४०ख/३२१; • सं. परिशोधनम्— {'jig rten las 'das pa'i dge ba'i rtsa ba yongs su dag par bya ba dang} लोकोत्तरकुशलमूलपरिशोधनाय द.भू.१६८ख/२; विशोधनम् — {snying brtse ba dang snying rje chen po yongs su dag par bya ba dang} महाकृपाकरुणाविशोधनाय द.भू.१७४ख/८.
yongs su dag par byas
= {yongs su dag par byas pa/}
yongs su dag par byas pa
• क्रि. परिशोधयति स्म — {thams cad du yang bdag gis sangs rgyas kyi zhing yongs su dag par byas so//} सर्वत्र चात्मनो बुद्धक्षेत्रं परिशोधयति स्म स.पु.७६क/१२८; • भू.का.कृ. परिशोधितः — {de lta bas na phyogs bcu dpag tu med grangs med pa ji ltar yongs su dag par byas pa/} {de bzhin gshegs pa'i stong pa de dag tu} तस्माद्दशसु दिक्ष्वप्रमेयासंख्येषु …यथापरिशोधितेषु तथागतशून्येषु बो.भू.५०ख/६५.
yongs su dag par byed
= {yongs su dag par byed pa/}
yongs su dag par byed pa
• क्रि. परिशोधयति — {don du gnyer ba 'di lta bus byang chub sems dpa'i spyod pa yongs su dag par byed pa dang} ईदृश्याऽर्थिकतया बोधिसत्त्वचर्यां परिशोधयन्ति ग.व्यू.३०८ख/३९५; • सं. परिशुद्धिः — {kun tu bzang po'i spyod pa'i dkyil 'khor yongs su dag par byed pa'i smon lam gyi sprin ces bya ba'i ting nge 'dzin gyi sgo rab tu thob ste} समन्तभद्रचर्यामण्डलपरिशुद्धिप्रणिधिमेघं च नाम समाधिमुखं प्रत्यलभत ग.व्यू.२४४क/३२७; • वि. परिशोधकः — {thams cad kyi sgo nas brtson 'grus} … {rnam pa bzhi} … {las yongs su dag par byed pa dang} सर्वतोमुखं वीर्यम् । तच्चतुर्विधं…कर्मपरिशोधकम् बो.भू.१०८ख/१३९.
yongs su dag byed 'gyur
क्रि. परिशोधयिष्यति— {bdag gi zhing yang yongs su dag byed 'gyur//} स्वकं च क्षेत्रं परिशोधयिष्यति स.पु.७७ख/१३१.
yongs su dang
= {yongs su dang ba/}
yongs su dang ba
सम्प्रसादः — {de rtog pa dang dpyod pa dang bral zhing nang yongs su dang ste/} {sems kyi rgyud gcig tu gyur pas} … {bsam gtan gnyis pa bsgrubs te gnas pa dang} स वितर्कसविचाराणां व्युपशमादध्यात्मसम्प्रसादाच्चेतस एकोतीभावाद्… द्वितीयं ध्यानमुपसम्पद्य विहरति श्रा.भू.६ख/१४.
yongs su dub
= {yongs su dub pa/}
yongs su dub pa
• वि. परिश्रान्तः — {de nas de yis dal bu yis/} /{grong mtha' dka' thub nags su phyin/} /{mi bdag shing los yongs dkris pa/} /{lam gyis yongs su dub pa mthong //} ततः स शनकैः प्राप्य पुरोपान्ततपोवनम् । ददर्शाध्वपरिश्रान्तः संवीतं वल्कलैर्नृपम् ।। अ.क.२२ख/५२.३६; {'dod ldan ngan pa kha cig ni/} /{nyin rangs las kyis yongs dub ste//} केचिद्दिनान्तव्यापारैः परिश्रान्ताः कुकामिनः । बो.अ.२६क /८.७३; परिक्लिष्टः — {brtul zhugs drag pos yongs su dub//} तीव्रव्रतपरिक्लिष्टः अ.क.३१४ख/४०.८५; • सं. परिश्रमः — {ma la ya'i rlung 'di ni nges par lam gyis yongs su dub pa dag sel zhing /} {dang por 'grogs par 'dod pa'i dga' ma la mgrin pa nas bzung ba bzhin du grogs po mdza' bo la spu long rgyas par byed pa 'dra'o//} प्रथमसङ्गमोत्कण्ठितप्रियाकण्ठग्रह इव मार्गपरिश्रममपनयन् रोमाञ्चयति प्रियवयस्यं मलयमारुतः ना.ना.२६५क/१५.
yongs su dul bar byed
क्रि. परिदमयति — {'di ltar shes rab kyi pha rol tu phyin pas yongs su dul bar byed} तथा हि तं प्रज्ञापारमिता परिदमयति अ.सा.४७क/२७.
yongs su dul bar byed pa
= {yongs su dul bar byed/}
yongs su dor
• क्रि. परिवर्जयेत् — {rnam par rtog pa yongs su dor//} वितर्कान् परिवर्जयेत् बो.अ.२३ख/८.२; • = {yongs su dor ba/}
yongs su dor ba
• भू.का.कृ. परित्यक्तः — {gza' mthon po'i longs spyod dag pa'i lhag ma las 'khor lo phyed yongs su dor te} अर्धचक्रे परित्यक्ते उच्चग्रहभोग– विशुद्धावशेष(–) वि.प्र.१८५क/२४३; {las kyi phyag rgya yongs dor zhing /} /{ye shes phyag rgya rnam par spangs//} कर्ममुद्रापरित्यक्तं ज्ञानमुद्राविवर्जितम् । वि.प्र.१०८क/२; परिहृतः — {gang gi khyim ni bud med bkres pas rid cing bu tsha ngu la slong rnams kyis/} /{sgo ni yongs dor khri stan sre mog phreng ldan g}.{yo med zur na sbrang bu sgrogs//} क्षुत्क्षामाङ्गन (मं गण लि.पा.)मर्थिभिः परिहृतद्वारं रुदद्दारकं गेहं निश्चलकज्जलान्यपि स्थलीकोणस्वनन्मक्षिकम् । अ.क.३३१ख/४१.८९; • सं. परित्यागः — {bdag 'dzin yongs su dor ba dang /} /{gzhan blang ba ni bsgom par bya//} आत्मभावपरित्यागं परादानं च भावयेत् ।। बो.अ.२८क/८.११३; {shi ba'i mthar phung po yongs su dor nas} मरणान्ते स्कन्धपरित्यागात् वि.प्र.६५क/४.११४; {'dir khyim gyi 'dab ma yongs su dor yang dbugs kyi 'khor lo ni dman pa med do//} अत्र श्वासचक्रस्योनता नास्ति राशिपत्रपरित्यागेऽपि वि.प्र.२४७क/२.६१; परिहारः — {khra mo'i bu las tha dad par/} /{ser skya'i bu dang rtar mtshungs na/} /{myur 'gro yongs su dor nas ni/} /{ba lang nyid la ci phyir 'jug//} शबलापत्यतो भेदे बाहुलेयाश्वयोः समे । तुरङ्गपरिहारेण गोत्वं किं तत्र वर्तते ।। त.स.३९ख/४०६; प्रतिक्षेपः — {gal te de yongs dor tsam gyis/} /{gdag nyid du ni 'di sems na//} तत्प्रतिक्षेपमात्रात्मा स चेदत्र विवक्षितः । त.स.६०ख/५७८.
yongs su drangs gyur
= {yongs su drangs gyur pa/}
yongs su drangs gyur pa
भू.का.कृ. आकृष्टः — {longs spyod rtse dga' dag gi dri yi tshogs kyis dbang po thams cad yongs su drangs gyur pa/} /{chags ldan sbrang rtsi 'thungs rnams shin tu dam par 'di nyid du ni gang gang 'ching byed pa//} सम्भोगलीलापरिमलपटलाकृष्टसर्वेन्द्रियाणामेकत्रैवातिमात्रं सरसमधुलिहां बन्धनं यः करोति ।। अ.क.११७क/६५.१.
yongs su dri
= {yongs su dri ba/}
yongs su dri ba
परिपृच्छा — {nyan thos dang rang sangs rgyas kyi mngon par rtogs pa yongs su dri bas kyang mi 'phrogs pa yin te} असंहार्यश्च सर्वश्रावकप्रत्येकबुद्धाभिसमयपरिपृच्छासु द.भू.२३५ख/४०; परिपृच्छनम् — {de bzhin gshegs pa thams cad kyi drung du 'gro zhing chos thams cad yongs su dri ba'i sgo dang} सर्वतथागतोपसंक्रमणसर्वधर्मपरिपृच्छनमुखैः ग.व्यू.३१२ख/३४.
yongs su dri bar bya
• क्रि. परिप्रश्न्यते — {las bstan pa'i skabs su 'di yang yongs su dri bar bya ste} कर्मनिर्देशप्रसङ्गेनेदमपि परिप्रश्न्यते अभि.भा.२१४क/७२०; • कृ. परिप्रष्टव्यः — {byang chub sems dpa'i sa dang po de nyid kyi rnam pa dang 'thob par bya ba dang rgyu mthun pa'i 'bras bu} … {yongs su dri bar bya'o//} अस्या एव प्रथमाया बोधिसत्त्वभूमेराकारप्रतिलम्भनिष्यन्दाः… परिप्रष्टव्याः द.भू.१८३क/१३; परिप्रश्नीकर्तव्यः, ओ या — {thabs mkhas pa 'di la slob par 'dod pa'i byang chub sems dpa' sems dpa' chen pos ni shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di nyid rgyun mi chad par mnyan par bya} … {yongs su dri bar bya'o//} अत्र चोपायकौशलं शिक्षितुकामेन बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन इयमेव प्रज्ञापारमिता अभीक्ष्णं श्रोतव्या…परिप्रश्नीकर्तव्या अ.सा.१३३ख/७६.
yongs su dris
= {yongs su dris pa/} {yongs su dris nas} परिपृच्छ्य — {shA ri'i bu byang chub sems dpa' sems dpa' chen po gang la la sangs rgyas bcom ldan 'das rnams la bsnyen bkur byas shing yongs su dris nas} स शारिपुत्र बोधिसत्त्वो महासत्त्वः… बुद्धान् भगवतः पर्युपास्य परिपृच्छ्य अ.सा.१५७ख/८८.
• सं. परिप्रश्नः — {bzod pa rnams yongs su ma dris pa ni bsgom pa'i lam la de dag med pa'i phyir ro//} क्षान्तीनामपरिप्रश्नः, भावनामार्गे तेषामभावात् अभि.स्फु.२५७ख/१०६९; परिपृच्छा — । {de sngon bas kyang de bzhin gshegs pa'i chos kyi mdzod rab tu thob pas/} {'jig rten gyi khams rnam par phye ba yongs su dris pa shin tu bstan pas mi 'phrogs pa yin} स भूयस्या मात्रया तथागतधर्मकोशप्राप्तोऽसंहार्यो भवति लोकधातु(विभाग भो.पा.)परिपृच्छानिर्देशेषु द.भू.२४७ख/४७; • भू.का.कृ. परिपृष्टः, ओ टा — {sangs rgyas bcom ldan 'das rnams la yongs su dris so//} {yongs su zhus so//} बुद्धानां भगवतामन्तिकात् परिपृष्टा परिप्रश्नीकृता ग.व्यू.३१क/१२७; परिपृच्छितः — {'jig rten skyong bas tshangs dbang la/} /{de skad yongs su dris pa dang //} एवं हि लोकपालेभिर्ब्रह्मेन्द्रः परिपृच्छितः ।। सु.प्र.३७ख/७१; अ.सा.२५२ख/१४२.
yongs su gdung
= {yongs su gdung ba/}
yongs su gdung 'gyur
क्रि. परितस्यति — {ji srid bdag cag ma bcom zhing /} /{de yi yongs su gdung 'gyur ba/} /{de srid sdug bsngal sgro btags nas/} /{rang bzhin du ni gnas pa med//} यावदात्मनि न प्रेम्णो हानिः स परितस्यति ।। तावद् दुःखितमारोप्य न च स्वस्थोऽवतिष्ठते । प्र.अ.१२८क/१३७.
yongs su gdung ba
• क्रि. परिदह्यते — {'du shes phyin ci log pa yis/} /{khyod kyi sems ni yongs su gdung //} विपर्यासेन संज्ञानां चित्तं ते परिदह्यते । अभि.भा.२३२क/७८१; परिशुष्यति — {de la sdig dogs mya ngan gyis/} /{bu khyod ci la yongs su gdung //} पुत्र…पापानां शङ्कया तस्मिन् किं शुचा परिशुष्यसि ।। अ.क.३१८क/४०.१२४; • सं. परिदाहः — {sems can rnams kyi nyon mongs pa'i yongs su gdung ba mthar gyis zhi bar byed do//} सत्त्वानां क्लेशपरिदाहाननुपूर्वेण प्रशमयति द.भू.२४८क/४८; {lus kyi yongs su gdung ba dang sems kyi yongs su gdung ba thams cad yongs su sel bar byed pa} सर्व…कायपरिदाहं चित्तपरिदाहमपनयति श्रा.भू.२२ख/५४; परितापः — {skyon sel ci yang yongs su gdung ba dag kyang 'phrog byed pa/} /{sangs rgyas 'od stong ldan pas dam pa'i lam ni ston par byed//} दोषापहश्च परितापहरश्च कोऽपि सन्मार्गमादिशति बुद्धसहस्ररश्मिः ।। अ.क.२६०ख/९५.१; {kye ma sred pa'i yongs gdung zhi ba'i slad/} /{zhi ba'i bdud rtsi'i chu bo rab 'phyur bzhin//} अहो नु तृष्णापरितापशान्त्यै समुच्छलन्तीव शमामृतौघाः ।। अ.क.७८क/७.७६; परीतापः — {chu 'dzin 'di dag lus can gyi/} /{yongs su gdung ba 'phrog par byed//} पयोमुचः परीतापं हरन्त्येते शरीरिणाम् । का.आ.३२८क/२.१७०; सन्तापः — {de mthong nyid na klu yi bu/} /{yongs su gdung ba btang bar gyur//} तं विलोक्यैव तत्याज सन्तापं नागनन्दनः । अ.क.७०ख/६०.२२; {yongs su gdung ba drag pos nyen//} सद्यःसन्तापशोषितम् अ.क.१५०क/१४.१२९; तापः — {so ga'i tsha ba mi bzad dpal/} /{ji lta ji ltar rnam 'phel ba/} /{de lta de ltar lus can rnams/} /{sred pa'i yongs su gdung ba 'phel//} यथा यथा विवर्धन्ते ग्रीष्मोष्मविषमाः श्रियः । तथा तथा ज्वलत्येव तृष्णातापः शरीरिणाम् ।। अ.क.९२ख/९.७४; दाहः — {'chi ba na rmongs pa mngon par chags pa dang bcas pa'i nang gi yongs su gdung ba ni mya ngan no//} म्रियमाणस्य मूढस्य साभिष्वङ्गस्यान्तर्दाहः शोकः शि.स.१२५क/१२१; आयासः — {snying stobs ldan pa 'phrog byed cing /} /{thams cad yongs su gdung byed pa/} /{char med de ni sa 'dzin gyis/} /{yid ni yongs gdung rgyu nyid gyur//} सा धैर्यहारिणी सर्वलोकसन्तापकारिणी । अवृष्टिः प्रययौ भूभृन्मानसायासहेतुताम् ।। अ.क.३३२ख/४२.७; परितापनम् — {blun po dag gdung bas yongs su gdung ba rnam pa sna tshogs kyis lus dag pa tshol zhing ston pa} नानाविधैश्चातापनपरितापनैः कायशुद्धिं पर्येषन्ते, प्रज्ञापयन्ति च सम्मूढाः ल.वि.१२२ख/१८२; • पा. परितमना — {de la yongs su gdung ba ni nges par 'byung ba dang rab tu dben pa la brtson pa'i nyon mongs pa can gyi 'dod pa dang mi dga' ba dang spro ba dang yid mi bde ba dang 'khrug pa gang yin pa'o//} तत्र परितमना या नैष्क्रम्यप्राविवेक्यप्रयुक्तस्य क्लिष्टा उत्कण्ठा, अरतिः, स्पृहणा, दौर्मनस्यम्, उपायासः श्रा.भू.१४६ख/३९९; • वि. परिदाहकः — {rims nad dang bcas pa/} {yongs su gdung ba dang bcas pa} सज्वरः, सपरिदाहकः अभि.स्फु.१०२ख/७८४.
yongs su gdung ba dang bcas pa
वि. सपरिदाहकः — {bdag ji srid gson zhing 'dug la sdod cing 'tsho ba de srid du na dang bcas pa/} {'bras dang bcas pa/} {zug rngu dang bcas pa/} {rims nad dang bcas pa/} {yongs su gdung ba dang bcas pa ste} यावदयमात्मा जीवति, तिष्ठति, ध्रियते, यापयति; तावत् सरोगः, सगन्धः (सगण्डः भो.पा.), सशल्यः, सज्वरः, सपरिदाहकः अभि.स्फु.१०२ख/७८४.
yongs su gdung ba dang bral
वि. अपगतपरिदाहः — {bcom ldan 'das} … {deng bdag yongs su gdung ba dang bral lo//} अपगतपरिदाहोऽस्म्यद्य भगवन् स.पु.२५ख/४४.
yongs su gdung ba med pa
• वि. निष्परिदाहः — {yongs su gdung ba med pa ni mya ngan la sogs pa'i yongs su gdung ba thams cad rgyun chad pas bsil ba'i phyir ro//} निष्परिदाहं शोकादिसर्वपरिदाहप्रतिप्रस्रब्ध्या शीतलत्वात् अभि.स.भा.५४क/७५; • सं. १. अपरितापः — {'jig rten na ngoms pa la sogs pa'i 'bras bu mngon par 'dod de/} {de yang tshim pa dang yongs su gdung ba med pa la sogs pa'i shes pa 'byung ba nyid las mngon par grub bo//} लोके वृद्धि (तृप्ति भो.पा.)च्छेदादिकं फलमभिवाञ्छितम् । तच्चाह्लाद(आ)परितापादिरूपज्ञाना– विर्भावादेवाभिनिर्वृत्तम् त.प.२३६क/९४३ । २. निष्परिदाहः, रश्मिविशेषः — {yongs su gdung med 'od zer rab gtong zhing /} /{khrims 'chal sems can gang dag des bskul ba//} निष्परिदाह य ओसरि रश्मि ताय दुशीलय चोदित सत्त्वा । शि.स.१८०क/१७८; • पा. निःपरिदाहा, वाग्भेदः — । {de bzhin gshegs pa'i gsung ni rnam pa drug cu dang ldan par 'byung ste/} {mnyen pa dang} … {yongs su gdung ba med pa ni sgrub pa la 'gyod pa med pa'i phyir ro//} तथागतस्य षष्ट्याकारोपेता वाग् निश्चरतिस्निग्धा… निःपरिदाहा प्रतिपत्तावविप्रतिसारत्वात् सू.व्या.१८३क/७८.
yongs su gdung bar 'gyur
क्रि. सन्तापयिष्यति — {khyim bdag bdag gis mthong ba ni/} /{gal te bdag gi tshig tshad na/} /{bzlog par byis pa 'di skyes pas/} /{rigs ni yongs su gdung bar 'gyur//} पश्याम्यहं गृहपते प्रमाणं यदि मद्वचः । प्रत्युतायं शिशुर्जातः कुलं सन्तापयिष्यति ।। अ.क.८७ख/९.१६.
yongs su gdung bar byed
= {yongs su gdung bar byed pa/}
yongs su gdung bar byed pa
• क्रि. परिशोषयति— {bzung dka'i ral pa pags pa yongs 'dzin skyes bu rnams dag gis/} /{chags pas yongs 'dris sems ni yongs su gdung bar byed pa yin//} पुंसां जटाजिनपरिग्रहदुर्ग्रहाणां चेतः स्पृहापरिचितं परिशोध (ष लि.पा.)यन्ति ।। अ.क.१३८क/६७.४८; परितप्यते — {lus 'di la me yod cing /} {des lus 'di gdung bar byed/} {kun du gdung bar byed/} {yongs su gdung bar byed pa dang} यदस्मिन्काये तेजो येनायं काय आतप्यते, सन्तप्यते, परितप्यते श्रा.भू.८२ख/२१४; सन्तापयति — {gzhan yang 'di na la la bdag nyid ngal ba la rjes su brtson par byed de/} {rnam grangs du mar bdag nyid kun tu gdung bar byed cing yongs su gdung bar byed la} पुनरपरमिहैकत्य आत्मक्लमथानुयुक्तो भवति; अनेकपर्यायेणात्मानमातापयति, सन्तापयति श्रा.भू.२१क/५०; • वि. सन्तापकरी — {zhe gcod pa'i tshig dang bral ba yin te} … {yid yongs su gdung par byed pa dang} परुषवचनात्प्रतिविरतः खलु पुनर्भवति…मनःसन्तापकरी द.भू.१८८ख/१५; सन्तापकारिणी — {snying stobs ldan pa 'phrog byed cing /} /{thams cad yongs su gdung byed pa/} /{char med de ni} सा धैर्यहारिणी सर्वलोकसन्तापकारिणी । अवृष्टिः अ.क.३३२ख/४२.७.
yongs su gdung med
= {yongs su gdung ba med pa/}
yongs su gdungs
= {yongs su gdungs pa/}
yongs su gdungs pa
• क्रि. परिदह्यते — {'du shes phyin ci log pa yis/} /{khyod kyi sems ni yongs su gdungs//} विपर्यासेन संज्ञानां चित्तं ते परिदह्यते अभि.स्फु.१०१क/७८१; • भू.का.कृ. परितप्तः — {bkres dang skom pa'i 'jigs pas yongs su gdungs//} क्षुत्तृष्ण (भ)येन परितप्ताः रा.प.२४२क/१४०; सन्तप्तः — {gzhan gyis yongs gdungs mthong gyur nas/} /{'phral la 'phos te dam pa yi/} /{me long rnams ni gdung 'gyur te/} /{nyi ma me shel rang bzhin bzhin//} सन्तप्तं परमालोक्य सद्यः संक्रान्तिदर्पणाः । सन्तः सन्तापमायान्ति सूर्यकान्तमया इव ।। अ.क.४७ख/५८.७; उत्तप्तः — {yongs gdungs sdig pa byas pa bdag/} /{dmyal ba'i me ni nye bar gnas/} /{thugs rje'i rgya mtsho bcom ldan 'das/} /{khyod nyid la ni skyabs su song //} भगवन् कृतपापोऽहमासन्ननरकानलः । उत्तप्तः करुणासिन्धुं त्वामेव शरणं गतः ।। अ.क.३३९क/४४.३३; तापितः — {de bzhin du blo gros chen po byis pa so so'i skye bo rnams} … {'dod chags dang zhe sdang dang gti mug gi mes yongs su gdungs pa'i yid can} एवमेव महामते बालपृथग्जनाः…रागद्वेषमोहाग्नितापितमनसः ल.अ.९१क/३८; आर्तः — {skom pas yongs gdungs} तृष्णार्तः अ.क.१६६ख/१९.३३; • सं. परिदाहः — {yongs su gdungs dang rnam par gdungs ldan dang /} /{'jigs dang rims nad mya ngan gyis nyen pa//} परिदाहविदाहसंयुतं भयरोगज्वरशोककर्षितम् ।। वि.व.१२६क/१.१५; सन्तापः — {de nas 'khor ba'i yongs gdungs dag/} /{rab tu zhi byed bdud rtsi'i zer//} अथ संसारसन्तापप्रशमामृतदीधितिः । अ.क.१५२ख/१५.७.
yongs su gdul bar bya
क्रि. परिदमयेत् — {de dag gtam mi 'dre ba dang mi gdams pa dang gso sbyong dang dgag dbye bzhag pa dag gis yongs su gdul bar bya'o//} (?) अनालापाने अववादपोषधप्रवारणास्थापनैरेनाः परिदमयेयुः वि.सू.९७ख/११७.
yongs su gdon pa
परिकर्षणम् — {ded dpon chen po mkhas pas lam grogs yongs su gdon pa'i bsam pa dang ldan pa/} {grong rdal chen po'i sar phyin par bya bar 'dod pa ni} कुशलः सार्थवाहो महासार्थपरिकर्षणाभिप्रायो महानगरमनुप्रापयितुकामः द.भू.१८३ख/१३.
yongs su 'da' bar 'gyur
क्रि. अतिक्रामति — {nyan thos dang rang sangs rgyas kyi sa thams cad las yongs su 'da' bar 'gyur ro//} अतिक्रामति सर्वश्रावकप्रत्येकबुद्धभूमिभ्यश्च ग.व्यू.३१६ख/३८.
yongs su 'du
= {yongs su 'du ba/}
yongs su 'du ba
• क्रि. आवर्तते — {gzungs kyi dkyil 'khor der ni chos kyi sgo brgya stong grangs med pa phrag bcu yongs su 'du'o//} यत्र धारणीमण्डले दश धर्ममुखासंख्येयशतसहस्राण्यावर्तन्ते ग.व्यू.३९०क/९७; • सं. १. समवसरणम्— {byang chub sems dpa'i ting nge 'dzin zhing thams cad yongs su 'du ba'i byin gyi rlabs dang} सर्वक्षेत्रसमन्तसमवसरणाधिष्ठानेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०५क/२८; {byang chub sems dpa'i ting nge 'dzin chos gcig la chos thams cad yongs su 'du bar ston pa dang} एकधर्मसर्वधर्मसमवसरणनिर्देशेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०६क/२९ २. पारिजातः, वृक्षवि– शेषः — {lha yi 'jig rten gyi/} /{yongs 'du ljon pa'i 'og tu bdag/} /{dbyar gyi dus su gnas gyur pa//} देवलोकेऽहं पारिजाततरोस्तले । उषितो वार्षिकं कालम् अ.क.१५३ख/६९.२९; अ.श.२३१क/२१३; पारिजातकः — {rlung gi dang po na ljon shing dbang po ste dpag bsam gyi shing dang gnyis pa na yongs 'du'i me tog go//} वायोः प्रथमे द्रुमेन्द्रः कल्पवृक्षः, द्वितीये पारिजातकपुष्पम् वि.प्र.४२क/४.३४; द्र. {yongs 'du'i shing /} {yongs 'dus shing /}
yongs su 'dud par byed
क्रि. परिणमयति — {'di ltar shes rab kyi pha rol tu phyin pas yongs su dul bar byed/} {shes rab kyi pha rol tu phyin pas yongs su 'dud par byed de} तथा हि तं प्रज्ञापारमिता परिदमयति, प्रज्ञापारमिता परिणमयति अ.सा.४७क/२७.
yongs su 'dus
= {yongs su 'dus pa/}
yongs su 'dus brtol
= {yongs 'dus brtol/}
yongs su 'dus pa
समुच्चयः — {nor bu rin po che chen po 'od thams cad yongs su 'dus pa zhes bya ba yod de} अस्ति सर्वप्रभाससमुच्चयं नाम महामणिरत्नम् ग.व्यू.३१३ख/३९९.
yongs su 'dor
= {yongs su 'dor ba/}
yongs su 'dor ba
• क्रि. परित्यजति — {yang dper na 'o ma zho nyid du 'gyur ba na ro dang mthu dang smin par byed pa dag yongs su 'dor gyi} यथा च क्षीरं दधित्वेन परिणमद् रसवीर्यविपाकान् परित्यजति अभि.भा.२३९ख/८०६; • सं. परित्यागः — {shes rab kyi ye shes kyis ni sems can thams cad kyi nyon mongs pa yongs su 'dor zhing} प्रज्ञाज्ञानेन च सर्वसत्त्वक्लेशपरित्यागः शि.स.१४९ख/१४४; {byang chub sems ni yongs 'dor dang} बोधिचित्तपरित्यागात् बो.प.१०९ख/७९; • वि. परिहारी — {yongs 'dris yongs su 'dor zhing ring nas ring du rjes su rgyu byed pa/} … {rkang drug pa} परिचितपरिहारी दूरदूरानुसारी…षट्पदः अ.क.२८क/५३.१२.
yongs su 'dor bar
परित्यक्तुम् — {gzhom 'dod pa ni yongs su 'dor bar 'dod pas} तर्तुकामैः परित्यक्तुमिच्छद्भिः बो.प.४७क/७.
yongs su 'dor ba'i bdag nyid
वि. परित्यागात्मकः — {sdug bsngal ba ni thams cad du mi bzod pa des de yongs su 'dor ba'i bdag nyid ni sdang ba nyid do//} दुःखितस्य सकलमेवासह्यमतस्तत्परित्यागात्मको द्वेष एव प्र.अ.७६ख/८४.
yongs su 'dri
= {yongs su 'dri ba/}
yongs su 'dri ba
• क्रि. परिपृच्छति — {de dag dang lhan cig tu dga' ba dang rtse ba dang yongs su 'dri ba dang yongs su 'drir 'jug pa dang} तैः सार्धं रमति क्रीडति परिपृच्छति परिप्रश्नयति शि.स.५४क/५२; परिगवेषते — {thog ma nas sa'i lam dang sa'i lam gyi yon tan dang} … {yongs su tshol shing yongs su 'dri ste} आदावेव (भूमिमार्गांश्च भो.पा.) भूमिमार्गगुणांश्च…परिमार्गते परिगवेषते द.भू.१८४ख/१४; • सं. परिपृच्छा— {bsngags pa dang bsngags pa ma yin pa dang gsol ba dang nye bar gsol ba dang 'dri ba dang yongs su 'dri ba dang brjod pa dang smon pa dang gshe ba dang phyir smra ba sgrub pa dag la ni bye brag med pa nyid do//} अविशिष्टत्वं वर्णावर्णयाच्ञोपयाच्ञापृच्छापरिपृच्छाख्यानाशंसाक्रोशप्रत्यनुभाषणप्रतिपदाम् वि.सू.२०क/२३; परिप्रश्नः — {de bas na de skad du yongs su 'dri bas brgal bas ni} … {'di gdon mi za bar brjod dgos pas} तदेवं परिप्रश्ने निगृहीतस्यावश्यमिदं वक्तव्यं जायते अभि.स्फु.२९१क/११३८; परिपृच्छनम् — {de ltar mkhas pa rnams kyis bdag dang gzhan gyi don dang /} {gnyis ka'i don du yongs su 'dri ba'i rang bzhin can du bya'o//} एवं पण्डितैः परिपृच्छनजातीयैर्भवितव्यं स्वपरोभयार्थम् ल.अ.६०ख/६; • वि. परिपृच्छकः — {chos yongs su 'dri ba dag nyin mtshan du de'i drung du 'dong bar 'gyur} उपसंक्रमिष्यन्ति रात्रिन्दिवं धर्मं परिपृच्छकाः स.पु.१०८क/१७३.
yongs su 'drir 'jug pa
क्रि. परिप्रश्नयति — {de dag dang lhan cig tu dga' ba dang rtse ba dang yongs su 'dri ba dang yongs su 'drir 'jug pa dang} तैः सार्धं रमति क्रीडति परिपृच्छति परिप्रश्नयति शि.स.५४क/५२.
yongs su 'dris
= {yongs su 'dris pa/}
yongs su 'dris gyur
भू.का.कृ. परिचितः — {rang nyid rab bsrubs gdung ba'i nyams myong shes shing ri byi'i lto ba'i phug tu blugs byas te/} /{smin byed me yis rab tu gdung ba'i byed pas khyab cing 'tshed pa'i bya ba yongs su 'dris gyur kyang //} ज्ञातास्वादोऽप्यगस्त्योदरकुहरलुठज्जाठराग्निप्रतापव्यापारव्याप्यमानक्वथनपरिचितः स्वप्रमाथव्यथानाम् ।। अ.क.२४क/५२.५१.
yongs su 'dris gyur pa
= {yongs su 'dris gyur/}
yongs su 'dris pa
• सं. परिचयः — {pho brang nang der rtag tu de/} /{sa bdag btsun mor bcas pa yis/} /{mchod cing yongs su 'dris pa las/} /{gus pa rnam par spro zhing gnas//} स तत्रान्तःपुरे नित्यं सभार्येण महीभुजा । पूज्यमानः परिचयादुवास विहितादरः ।। अ.क.८४क/८.५७; {mang du yongs 'dris lus kyi tshogs ni brtan gnas min//} चिरस्थायी नायं बहुपरिचयः कायनिचयः अ.क.१८६क/८०.५९; {rgyal po'i rtsed 'jo yongs 'dris la/} /{dpung chen de ni rnam par rtse//} राजकेलीपरिचयैर्विजहार महाभुजः ।। अ.क.१२७क/६६.१८; {ngal bas yongs 'dris} श्रमपरिचयः अ.क.२४०ख/९१.१६; परिवासः — {tshe rabs gzhan nas yongs su 'dris pas dbang po rnams ches yongs su smin pa'i phyir} जन्मान्तरपरिवासेनेन्द्रियाणां परिपक्वतरत्वाद् अभि.भा.२४ख/९५९; {de lta bas na tshe rabs gzhan nas yongs su 'dris pas dbang po rnams ches yongs su smin pa'i phyir dbang po 'pho ba med la} इत्यतो जन्मान्तरपरिवासेनेन्द्रियाणां परिपक्वतरत्वादिन्द्रियसञ्चारो नास्ति अभि.स्फु.१८६क/९५९; • वि. परिचितः — {gang gi mthu yis gdug rnams kyi yang yongs su 'dris pa'i mun pa zhi bar byed//} क्रूराणामपि शीर्यते परिचितं यस्यानुभावात्तमः अ.क.१९९क/८४.१; {des par 'dod pa las ni skye bo mtha' dag rmongs par rab 'jug pa/} /{sgyu ma bud med dag ni skad cig yongs su 'dris pa'ang ltung bar byed//} कामात्कामी सकलजनतामोहने सम्प्रवृत्ताः पातायैव क्षणपरिचितस्यापि मायाः स्त्रियश्च ।। अ.क.२६८क/३२.३३; {rgya che ro ldan kha zas yongs 'dris ro dang bral ba zar mi byed//} रसोदाराहारैर्न हि परिचितोऽश्नाति विरसम् अ.क.३९ख/५५.२९.
yongs su 'dris par bya ba
परिचयः — {de'i blo mtshan nyid yongs su 'dris par bya ba'i shes pa la 'jug la} लक्षणपरिचयज्ञाने चास्य बुद्धिः प्रस्कन्दति ल.अ.८०क/२७.
yongs su 'dris par byed
क्रि. परिचयं करोति — {rab 'byor de zag pa zad pa ma thob kyang pha rol tu phyin pa'i mchog stong pa nyid la yongs su 'dris par byed do//} अप्राप्तश्च स सुभूते आस्रवक्षयं परमपारमितायां शून्यतायां परिज (?च)यं करोति अ.सा.३२७ख/१८४.
yongs su 'dren
= {yongs su 'dren pa/}
yongs su 'dren pa
१. परिकर्षः — {nom pa dang nyug pa dang sprod pa dang 'dzin pa dang 'dren pa dang yongs su 'dren pa dang} ( {steng nas 'khyud pa dang} ) {'og nas 'khyud pa dang dam du sbyor ba rnams la ni bye brag med pa nyid do//} अविशिष्टत्वमामर्षयामंशा (परामर्शा)लम्भग्रहणाकर्षपरिकर्षोल्लिङ्गावलिङ्गाभिनिपीडानाम् वि.सू.१९ख/२३ २. परिणायकः [1] नेता— {ji nas bdag yongs su 'dren pa med pa'i 'jig rten du yongs su 'dren par gyur nas} यथाऽहमेकोऽपरिणायके लोके परिणायकः स्याम् बो.भू.५०ख/६५; {phan dang bde dang skyob pa dang /} /{mi rnams kyi ni skyabs dag dang /} /{gnas dang dpung gnyen gling dang ni/} /{yongs 'dren pa zhes bya ba dang //} हितं सुखं च त्राणं च शरणं लयनं नृणाम् । परायणं च द्वीपं च परिणायकसंज्ञकम् ।। अभि.अ.७ख/४.२७; । {de nas sde dpon yongs 'dren gyis/} /{rab tu bzhad cing de la smras//} प्रहसन्नथ तं प्राह सेनानां परिणायकः । अ.क.४२क/४.६३ [2] बुद्धस्य नामपर्यायः — {de la blo gros chen po kha cig ni nga la de bzhin gshegs par shes so//} {la las ni rang 'byung bar/} {de bzhin du la las ni 'dren pa dang rnam par 'dren pa dang yongs su 'dren pa dang} तत्र केचिन्महामते तथागतमिति मां सम्प्रजानन्ति । केचित्स्वयम्भुवमिति । नायकं विनायकं परिणायकम् ल.अ.१३२क/७८; {byams pa de bzhin gshegs pas chos kyi 'khor lo rnam pa 'di lta bu bskor te/} {de bskor bas de bzhin gshegs pa la de bzhin gshegs pa'o zhes bya'o//} … {yongs su 'dren pa zhes bya'o//} एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते… परिणायक इत्युच्यते ल.वि.२०३ख/३०७; म.व्यु.२१ (२क) ३. परिणायिका— {rigs kyi bu 'di ni shes rab kyi pha rol tu phyin pa byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rnams kyi yum dang yongs su 'dren pa yin te} एषा हि सा प्रज्ञापारमिता बोधिसत्त्वानां महासत्त्वानां माता परिणायिका अ.सा.४४३ख/२५०.
yongs su 'dren pa med pa
वि. अपरिणायकः — {'jig rten long ba 'dren pa med cing yongs su 'dren pa med par} अन्धे लोके अनायके अपरिणायके अ.श.३क/२; {ji nas bdag yongs su 'dren pa med pa'i 'jig rten du yongs su 'dren par gyur nas sems can rnams 'dul zhing} यथाऽहमेकोऽपरिणायके लोके परिणायकः स्यां सत्त्वानां विनेता बो.भू.५०ख/६५; परिणायकविकलः — {kye ma'o sems can 'di dag ni} … {ldongs par gyur pa yongs su 'dren pa med pa} बतेमे सत्त्वाः…अन्धीभूताः परिणायकविकलाः शि.स.१५८ख/१५२.
yongs su 'dres
पा. सङ्कीर्णा, प्रहेलिकाविशेषः — {gang la mtshan nyin sna tshogs 'dres/} /{de ni yongs su 'dres zhes bya//} सङ्कीर्णा नाम सा यस्यां नानालक्षणसङ्करः ।। का.आ.३३८ख/३.१०५.
yongs su ldog pa
परावृत्तिः — {de min ngo bo yongs ldog pas/} /{dbyer med nyid du brtags pa yin/} अतद्रूपपरावृत्तिरभिन्ना कल्पितैव हि ।। त.स.८९ख/८१४.
yongs su sdang
= {yongs su sdang ba/}
yongs su sdang ba
परिद्वेषः — {glang po che de lha sbyin gyis/} /{yongs su sdang ba dag gis bsad//} देवदत्तः परिद्वेषात् तं जघान महागजम् ।। अ.क.२१२ख/२४.५३; {mu stegs gzhan rnams yongs sdang dang /} /{khro ba'i pha rol bsgral 'dod pa/} /{dge slong dag la gnod brtson zhing /} /{de na las byed zol gyis gnas//} तीर्थ्यास्त्वन्ये परिद्वेषक्रो– धपारमितांश (तितार्श लि.पा.)वः । तत्र कर्मकरव्याजात्तस्थुर्भिक्षुवधोद्यताः ।। अ.क.१९०क/२१.६८.
yongs su sdang ba med
अपरिद्वेषः, कुशलमूलभेदः — {ma chags yongs su sdang ba med/} /{ma rmongs pa de dge ba'i rtsa/} /{gsum ni thugs la zhen pa yis/} /{bdag nyid chen po gang dag dang //} येषां कुशलमूलानि सक्तानि त्रीणि चेतसि । अलोभश्चापरिद्वेषोऽप्यमोहश्च महात्मनाम् ।। अ.क.५५क/६.२०.
yongs su sdud
= {yongs su sdud pa/}
yongs su sdud pa
• क्रि. समुदागच्छति — {lus rnam par phye ba tshad med pas byang chub sems dpa'i spyod pa'i mthu yongs su sdud de} अप्रमाणकायविभक्तितो बोधिसत्त्वचर्याबलं समुदागच्छति द.भू.२४१ख/४३; समुदानयति — {brtson 'grus brtsam pa'i tshul 'di lta bus sangs rgyas kyi chos yongs su sdud pa dang} ईदृशेन वीर्यारम्भप्रयोगेन बुद्धधर्मान् समुदानयन्ति ग.व्यू.३०८ख/३९५; • सं. परिग्रहः — {yang byang chub sems dpa' ni yongs su sdud pa'i tshul khrims kyis sems can rnams tshogs yongs su bsdu ba'i tshul gyis yongs su sdud par byed de} पुनः परिग्रहशीलेन बोधिसत्त्वः सत्त्वानां गणपरिकर्षणयोगेन परिग्रहं कुर्वन् बो.भू.७९ख/१०२; संग्रहः — {'dul ba'i sems can thams cad yongs su sdud cing 'dren pas kun nas 'khor ba'i snying} (? {snyi dra} ) {lta bu'o//} समन्तपाशजालभूतं सर्वविनेयसत्त्वसंग्रहाकर्षणतया ग.व्यू.३११क/३९७; परिकर्षणम् — {chos kyi tshul yun ring por yongs su sdud cing yang dag par 'dzin pa} धर्मनेत्र्याश्च दीर्घकालं परिकर्षणं सन्धारणम् बो.भू.३१ख/३८; परिकर्षणा — {yang dag pa'i rten sbyin pas chos kyi tshogs yongs su sdud pa dang} सम्यङ्निश्रयदानतो धर्मेण गणपरिकर्षणा बो.भू.७५ख/९७; समवसरणम्— {byang chub sems dpa'i ting nge 'dzin phyogs gcig tu phyogs bcu rgya mtsho yongs su sdud pa'i klong} एकदिग्दशदिक्सागरसमवसरणावर्तेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०७क/३०; • वि. आहारकः — {de de lta bu'i ye shes dang ldan zhing shes rab gyi pha rol tu phyin pa la gnas pas snang bar gyur nas kyang /} {byang chub kyi yan lag yongs su sdud pa'i rkyen nye bar stsogs shing yang dag par sdud do//} स एवं ज्ञानसमन्वागतः प्रज्ञापारमिताविहारावभासितो बोध्यङ्गाहारकांश्च प्रत्ययानुपसंहरति द.भू.२२३ख/३४.
yongs su sdud par byed
• क्रि. संगृह्णाति — {zang zing dang chos kyis yongs su sdud par byed do//} आमिषेण संगृह्णाति धर्मेण च सू.व्या.२४२ख/१५७; • कृ. परिग्रहं कुर्वन् — {byang chub sems dpa'} … {sems can rnams tshogs yongs su bsdu ba'i tshul gyis yongs su sdud par byed de} बोधिसत्त्वः सत्त्वानां गणपरिकर्षणयोगेन परिग्रहं कुर्वन् बो.भू.७९ख/१०२.
yongs su bsdu
= {yongs su bsdu ba/}
yongs su bsdu ba
समुदागमः — {da ltar byung ba'i dus su sangs rgyas kyi chos yongs su bsdu ba la sta gon du gnas pa'i brtson 'grus chen po rtsom pa'i rnam par gnon pas} प्रत्युत्पन्नबुद्धधर्मसमुदागमप्रत्युपस्थानेन महावीर्यारम्भविक्रमेण शि.स.१५२ख/१४७; {khyod kyis byang chub sems dpa'i spyod pa yongs su bsdu ba mthong mod} दृष्टास्ते बोधिसत्त्वचर्यासमुदागमाः ग.व्यू.३३९ख/४१५; परिग्रहः — {sems can yongs su smin par bya ba dang sangs rgyas kyi chos yongs su bsdu bar brtson pa dang} सत्त्वपरिपाचनबुद्धधर्मपरिग्रहप्रयुक्तस्य शि.स.१५२ख/१४७; परिकर्षणम्— {byang chub sems dpa' ni} … {sems can rnams tshogs yongs su bsdu ba'i tshul gyis yongs su sdud par byed de} बोधिसत्त्वः सत्त्वानां गणपरिकर्षणयोगेन परिग्रहं कुर्वन् बो.भू.७९ख/१०२.
yongs su bsdu ba la mkhas pa
वि. संग्रहीतुकुशलः — {sems can rnams sbyin pa chen pos yongs su bsdu ba la mkhas shing} सत्त्वान् महात्यागेन संग्रहीतुकुशलः द.भू.१८४ख/१४.
yongs su bsdus
= {yongs su bsdus pa/}
yongs su bsdus pa
भू.का.कृ. परिगृहीतः — {rig pa'i gnas kyis yongs su bsdus pa de dag thams cad ni rig pa'i gnas lnga po dag yin te} तान्येतानि सर्वविद्यास्थानपरिगृहीतानि पञ्चविद्यास्थानानि भवन्ति बो.भू.५२क/६८; बो.भू.७४ख/९६.
yongs su nub
= {yongs su nub pa/}
yongs su nub pa
भू.का.कृ. पर्यस्तः — {bud med rnams la bu mo ni/} /{yongs su nub pa'i na tshod skyes//} आविर्भवति नारीणां वयः पर्यस्तशैशवम् । का.आ.३३०ख/२.२५३.
yongs su non par gyur
क्रि. अवक्रान्तो भवति — {nam sbyor ba can gyi spyod pa thams cad spangs te sa bdun pa nas} ( {byang chub sems dpa'i} ) {sa brgyad pa yongs su non par gyur te} ( यदा) सप्तसु भूमिषु सर्वप्रायोगिकचर्यां विहाय सप्तम्या भूमेरष्टमीं बोधिसत्त्वभूमिमवक्रान्तो भवति द.भू.२३२ख/३८.
yongs su gnas
= {yongs su gnas pa/}
yongs su gnas pa
• वि. परिवर्ती— {sdig pa rab bsgribs nang du yongs gnas dang /} /{dman pa brnyas shing rtsod pa rjes 'brel dang /} /{nad kyi brtan par zil mnan smad pa dang /} /{rab 'bar me yi gdung ba zhi bar 'gyur//} प्रच्छन्नमन्तःपरिवर्तिपापं नीचावमानः कलहानुबन्धी । व्याधिः स्थिरारम्भजुगुप्सितश्च दीप्ताग्नितापेन शमं प्रयाति ।। अ.क.५७क/५९.७२; • कृ. १. परिगतः — {me 'bar ba'i tshogs yongs su gnas par nges pa'i bdag nyid kyi sa phyogs na} ज्वलज्ज्वलनज्वालाकलापपरिगते परिनिश्चितात्मनि भूतले त.प.३४क/५१५; परिनिष्ठितः — {rab gnas yongs su gnas pa rnams kyi mchog/} /{blo brling dge slong 'di ni ko Sh+Thi la//} प्रेष्ठः प्रतिष्ठापरिनिष्ठितानां गरिष्ठधीः कौष्ठिल एष भिक्षुः ।। अ.क.२५५क/९३.७० २. परिवर्तमानः — {brjod pa'i yul las 'das par yongs su gnas pa yi/} /{khyad par rnams ni goms pa rnams kyis dbye bar nus//} वाचामतीत्य विषयं परिवर्तमानानभ्यास एव विवरीतुमलं विशेषान् ।। का.आ.३३४ख/२.३६४.
yongs su gnas par gyur
क्रि. परिसंस्थितोऽभूत्— {'bab chu dang 'bab chu chen po yang med par yongs su gnas par gyur to//} अपगतनदीमहानदी परिसंस्थिताऽभूत् स.पु.९१ख/१५१.
yongs su gnas par byas pa
भू.का.कृ. परिसंस्थापितः — {rigs kyi bu 'di dag ni ngas byang chub sems dpa'i chos 'di la yongs su smin par byas pa} … {yongs su gnas par byas pa} मया चैते कुलपुत्रा अस्मिन् बोधिसत्त्वधर्मे परिपाचिताः…परिसंस्थापिताः स.पु.११५ख/१८५.
yongs su gnod
= {yongs su gnod pa/}
yongs su gnod pa
परिपीडा — {sems can thams cad lus la yongs su gnod pa'i 'jigs pa dang shin tu bral bar bya ba dang} सर्वसत्त्वकायपरिपीडाभयविसंयोगाय शि.स.१६२ख/१५५; परिपीडनम् — {sems can thams cad sems la yongs su gnod pa'i 'jigs pa las thar bar bya ba dang} सर्वसत्त्वचित्तपरिपीडनभयनिर्मोक्षणाय शि.स.१६२ख/१५५; • द्र.— {mi yi dbang pos sra ba'i mdas bsnun kyang /} /{yid ni yongs su gnod par sems ma gyur//} दृढबाणहतेन नृपेण नैव मनः परिदूषितमासीत् ।। रा.प.२३७ख/१३३.
yongs su gnon
= {yongs su gnon pa/}
yongs su gnon pa
• क्रि. आक्रमति — {de sems kyi bsam pa yid la bya ba bcus yongs su gnon te} स दशभिश्चित्ताशयमनस्कारैराक्रमति द.भू.१९५ख/१९; • सं. आक्रमणम्— {byang chub sems dpa'i sa thams cad yongs su gnon par sgrub pa'i rgyan ces bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वबोधिसत्त्वभूम्याक्रमणसम्भवव्यूहो नाम समाधिः ग.व्यू.१२७ख/२१४; {de bzhin gshegs pa'i sa yongs su gnon pa'i shugs drag po'i snying po zhes bya ba ni byang chub sems dpa'i skye ba bcu pa'o//} तथागतभूम्याक्रमणवेगगर्भं नाम दशमं बोधिसत्त्वजन्म ग.व्यू.२०३क/२८५.
भू.का.कृ. उपहतः — {byis pa so so'i skye bo 'di dag zhi ba ma yin rab tu zhi ba ma yin te} … {de ltar rnam par rtog pa rnam pa sna tshogs kyis yongasasu mnar ba la soms} इमान् पुनरशान्तानप्रशान्तान् बालपृथग्जनान्…विविधवितर्कोपहतमानसान् समन्वाहर द.भू.२४०ख/४३.
yongs su rnam par brgyan pa
वि. परितः विभूषितः — {sna ldan dbus na gsal byed bzhis/} /{yongs su rnam par brgyan pa yi/} /{grong khyer 'ga' yod gang zhig na/} /{mi bdag yig brgyad ming can yod//} नासिक्यमध्या परितश्चतुर्वर्णविभूषिता । अस्ति काचित्पुरी यस्यामष्टवर्णाख्या नृपाः ।। का.आ.३३८ख/३.११४.
yongs su rnam par rtog pa
क्रि. परिवितर्कयति — {rnam par rtog pa dang bcas pa'i yid la byed pa shes rab dang bcas pas mtshan mar byed pa na yongs su rnam par rtog pa'o//} सविकल्पेन मनस्कारेण प्रज्ञासहगतेन निमित्तीकुर्वन् परिवितर्कयति अभि.स.भा.६६क/९१.
yongs su snang bar byed
क्रि. अवभासयति — {kye rgyal ba'i sras dag 'di lta ste dper na/} {stong gnyis la dbang ba'i tshangs pa chen po ni stong gnyis kyi 'jig rten gyi khams thams cad kyi thibs po dma' bar gzhol ba yongs su snang bar byed do//} तद्यथापि नाम भो जिनपुत्रा द्विसाहस्रिको महाब्रह्मा सर्वस्मिन् द्विसाहस्रिके लोकधातौ गहननिम्नोपचारानवभासयति द.भू.२५८क/५४.
yongs su snad
= {yongs su snad pa/}
yongs su snad pa
भू.का.कृ. ( {yongs su bsnad pa} इत्यस्य स्थाने) परिक्षतः — {mi zlog khon ni dran pa las/} /{skyes pa'i las kyi rnam smin dag/} /{gang gis bdag gi rkang pa yi/} /{mthe bong yongs su snad pa nyon//} श्रूयतां येन दुर्वारवैरस्मरणजन्मना । मम कर्मविपाकेन पादाङ्गुष्ठः परिक्षतः ।। अ.क.१२५ख/६६.३.
yongs su dpog par mi byed
क्रि. न परितुलयति — {nga rgyal la brten nas/} {de dang bdag yongs su dpog par ni mi byed do//} न चानेन सह मानमाश्रित्यात्मानं परितुलयति बो.भू.१३५क/१७४.
yongs su dpyod
= {yongs su dpyod pa/}
yongs su dpyod pa
परिमीमांसा — {'di'i don rnam par 'grel ba dang yid kyis rjes su rtog pa dang ji lta bur grub pa'i shes rab kyis 'dir yongs su dpyod par byed pa dang} अर्थमस्या विवृणुयात् मनसाऽन्ववेक्षेत, यथाधिकया च प्रज्ञया अत्र परिमीमांसामापद्येत अ.सा.५५ख/३१; परिच्छेदः — {rtogs pa de nyid kyis rnam par gzhag pa yongs su dpyod pa ni yang dag pa'i rtog pa'o//} तस्यैवावबोधस्य व्यवस्थानं परिच्छेदः सम्यक्सङ्कल्पः सू.व्या.२२८ख/१३९; परीक्षा— {lus yongs su dpyod pa'i sgom pa'i rim pa} कायपरीक्षाभावनाक्रमः क.त.४५४१.
yongs su dpyod pa yin
क्रि. परिच्छिद्यते — {de nyid kyis de'i rjes la thob pa'i dpyod pa'i sems kyis yongs su dpyod pa yin gyi} तेनैव तत्पृष्ठभाविपरामर्शचेतसा परिच्छिद्यन्ते त.प.३२९क/११२५.
yongs su dpyod par byed
= {yongs su dpyod par byed pa/}
yongs su dpyod par byed pa
क्रि. परिमीमांसामापद्यते — {rnam par rtog pa dang bcas pa'i yid la byed pa shes rab dang bcas pas mtshan mar byed pa na yongs su rnam par rtog pa'o//} {kun tu rtog pa na yongs su dpyod par byed pa'o//} सविकल्पेन मनस्कारेण प्रज्ञासहगतेन निमित्तीकुर्वन् परिवितर्कयति, सन्तीरयन् परिमीमांसामापद्यते अभि.स.भा.६६क/९१.
yongs su spang
• क्रि. परिवर्जयेत् — {shin tu dga' ba de dag kyang} (? {dang} ) / /{rnam pa kun du yongs su spang //} प्रतिसम्मोदनं तेभिः सर्वशः परिवर्जयेत् ।। शि.स.३२ख/३१; • = {yongs su spang ba/}
yongs su spang ba
• सं. परित्यागः — {de nas mi dge ba bcu yongs su spang ba bsgom par bya ste} ततो दशाकुशलपरित्यागं विभावयेत् वि.प्र.३२क/४.५; परिहारः — {de ni slob pa yin no zhes zer ba 'di yongs su spang ba'i phyir yongs su nyams par smra ba de nyid kyis} … {smos so//} ‘शैक्षः सः’ इत्यस्य वचनस्य परिहारार्थं स एव परिहाणिवाद्याह अभि.स्फु.२२१ख/१००१; {gsang ba'i rgyud kyi rdul tshon gyi dkyil 'khor la 'jig rten gyi smod pa yongs su spang ba'i slad du lha'i gzugs ni bri bar mi bya'o//} गुह्यतन्त्रे रजोमण्डले देवतारूपं न लेख्यं लोकावध्यानपरिहाराय वि.प्र.१२९क/३.५७; परिवर्जनम् — {nyan thos dang rang sangs rgyas kyi yid la byed pa yongs su spang ba'i tshigs su bcad pa gnyis te} श्रावकप्रत्येकबुद्धमनसिकारपरिवर्जने श्लोकद्वयम् सू.व्या.१८८क/८५; परिवर्जना— {lhag ma rnams kyis ni rgyu gsum gyis theg pa dman pa yongs su spang bar bstan te} शेषैर्हीनयानपरिवर्जना परिदीपितास्त्रिभिः कारणैः अभि.स.भा.१०९क/१४६; {sbrul dang ngam grog dang sdong dum dang tsher ma dang} … {yongs su spang zhing} अहिश्वभ्रस्थाणुकण्टक…परिवर्जना श्रा.भू.१५७ख/४२४; विवर्जनम् — {skrag pa'i gnas yongs su spang ba'i phyir} उत्त्रासपदविवर्जनार्थम् ल.अ.१२१क/६७; • भू.का.कृ. ( {yongs su spangs pa} इत्यस्य स्थाने) परिवर्जितः — {smra ba la dga' ba yongs su spang ba dang smra ba la dga' ba'i nyes pa mthong bar bya'o//} भाष्यारामपरिवर्जितेन भाष्यारामदोषदर्शिना भवितव्यम् शि.स.६२ख/६१.
yongs su spang bar
परिहर्तुम् — {gzhan ni res 'ga' rang gi rgyud las kyang nyon mongs pa mtha' dag yongs su spang bar mi nus so//} अन्यो हि स्वसन्तानादपि कदाचित् क्लेशरणं (?गणं भो.पा.) परिहर्तुं न शक्नोति अभि.भा.५९क/११००; परिवर्जयितुम् — {sdig pa'i las kyang yongs su spang bar 'bad par gyis//} पापं च कर्म परिवर्जयितुं यतेथाः जा.मा.१४४क/१६७.
yongs su spang bar bya
• क्रि. परिहरेत् — {mang po nyid yongs su spang bar mi bya'o//} न बहुतां परिहरेत् वि.सू.८८क/१०५; वर्जयेत् — {til gyi tshigs ma dang} … {khar ba'i snod rnams kyang yongs su spang bar bya'o//} पिण्या– क…कांस्यभाजनानि च वर्जयेत् म.मू.२२२ख/२४२; • कृ. परिवर्जनीयः — {rigs min smra dang dam pa ma yin smra/} /{rnam pa kun tu yongs su spang bar bya//} सर्वेण सर्वं परिवर्जनीया अयुक्तमन्त्राश्च अशिष्टमन्त्राः । शि.स.६४क/६२; परिवर्जयितव्यः — {rigs kyi bu khyod kyis sdig pa'i grogs po dag yongs su spang bar bya'o//} पापमित्राणि च त्वया कुलपुत्र परिवर्जयितव्यानि अ.सा.४२३क/२३८; {don med pa rnams yongs su spang bar bya'o//} अपार्थकानि परिवर्जयितव्यानि शि.स.१०८क/१०६; परिवर्जितव्यः — {'jig rten rgyang phan pa ni sdug bsngal skye ba'i rgyu 'thob par byed pas yongs su spang bar bya ba yin te} लोकायतिकः परिवर्जितव्यो दुःखजन्महेतुवाहकत्वात् ल.अ.१२४ख/७१.
yongs su spang bar bya ba
= {yongs su spang bar bya/}
yongs su spang bar mi nus
क्रि. परिहर्तुं न शक्नोति — {gzhan ni res 'ga' rang gi rgyud las kyang nyon mongs pa mtha' dag yongs su spang bar mi nus so//} अन्यो हि स्वसन्तानादपि कदाचित् क्लेशरणं परिहर्तुं न शक्नोति अभि.भा.५९क/११००.
yongs su spang bar mi bya
क्रि. न परिहरेत् — {mang po nyid yongs su spang bar mi bya'o//} न बहुतां परिहरेत् वि.सू.८८क/१०५.
yongs su spang bar bzhed pa
परिजिहीर्षा — {zhes dogs par byed pa'i dogs pa de yongs su spang bar bzhed pas} इत्याशङ्कावतस्तदाशङ्कापरिजिहीर्षया वा.टी.५१क/३.
yongs su spangs
= {yongs su spangs pa/} {yongs su spangs nas} परित्यज्य — {dang po rig byed kyi don yongs su spangs nas/} {blo'i bya ba'i yul gyi don gang yin pa de la ni/} {skyes bu'i blo nyid tshad ma yin gyi} वेदार्थं प्राथमिकं परित्यज्य योऽर्थो बुद्धिव्यापारविषयस्तत्र प्रामाण्यं पुरुषबुद्धेरेव प्र.अ.१४क/१६; {bsam pa thams cad yongs spangs nas/} /{lha yi gzugs su sems pa yis/} /{nyi ma gcig tu ma chad par/} /{bsgom pas yongs su brtag par gyis//} सर्वचिन्तां परित्यज्य देवतामूर्तिचेतसा । दिनमेकमविच्छिन्नं भावयित्वा परिक्षेथाः ।। हे.त.१४ख/४६; परिवर्ज्य — {byang chub sems dpa'i sa dang po la gnas pa'i tshe dngos po thams cad la phangs par sems pa'i sems yongs su spangs nas} प्रथमायां बोधिसत्त्वभूमौ वर्तमानः सर्ववस्तुषु सापेक्षचित्तं परिवर्ज्य द.भू.१८१ख/१२; अवधूय — {khyim na gnas pa nad bzhin yongs spangs nas/} /{nags tshal gnas shig rab tu brgyan par gyur//} गार्हस्थ्यमस्वास्थ्यमिवावधूय कञ्चिद्वनप्रस्थमलंचकार ।। जा.मा.३ख/२; परिवर्जयित्वा — {byis pa'i grogs po rnams kyang yongs spangs nas/} /{'phags pa rnams dang 'grogs dga' mnyam par bzhag//} बालान् सहायान् परिवर्जयित्वा आर्येषु संसर्गरतान् समाहितान् ।। स.पु.६ख/८.
yongs su spangs pa
• भू.का.कृ. परित्यक्तः — {rang gi tshul dang las kyi mtha' yongs su spangs pa zhes bya ba ni rang gi tshul yongs su spangs pa dang} परित्यक्तस्ववृत्तिकर्मान्तेभ्य इति । परित्यक्तस्ववृत्तिभ्यः अभि.स्फु.१६१ख/८९४; परिवर्जितः — {gzhan du sems pa'i yid yongs su spangs pa yin te} अन्यचित्तपरिवर्जितश्च भवति द.भू.२१४ख/२९; {tshul 'chos pa dang kha gsag dang thob kyis 'jal ba yongs su spangs te dgon par gnas pa} कुहनलपननिष्पेषणपरिवर्जितस्यारण्यवासः रा.प.२३४ख/१२८; {bde ba yongs spangs} सुखपरिवर्जितम् जा.मा.६९ख/८०; परिहृतः — {smra ba yongs su spangs pa'i shing la sogs pa de dag kyang thams cad mkhyen pa nyid du thal bar 'gyur ba'i phyir ro//} काष्ठादयो हि वक्तृत्वपरिहृताः । तेषामपि सर्वज्ञत्वप्रसङ्गात् न्या.टी.७८क/२०८; विप्रहीणः — {sems can de dag ni byang chub kyi lam yongs su spangs par 'gyur ro//} ते सर्वसत्त्वा बोधिमार्गेण विप्रहीणा भविष्यन्ति का.व्यू.२०७क/२६५; • सं. परित्यागः — {de rnams la ltos pa med pa ni bsnyen pa ste/} {lus dang rdzas la sred pa yongs su spangs pa'o//} तेषां निरपेक्षता सेवा, शरीरद्रव्यतृष्णापरित्यागः वि.प्र.६४ख/४.११३; परिहारः — {'di la gang yongs su gcod pa na gang rnam par gcod pa ste/} {yongs su gcod pa zhes bya ba de ni rnam par gcad par bya ba yongs su spangs te gnas pa'i ngo bor blta bar bya'o//} इह यस्मिन् परिच्छिद्यमाने यद् व्यवच्छिद्यते तत् परिच्छिद्यमानमवच्छिद्यमानपरिहारेण स्थितरूपं द्रष्टव्यम् न्या.टी.७७क/२०३; परिवर्जनम् — {rab tu byung ba rnams kyang yul yid du 'ong ba yongs su spangs pas dag par yid ches pas bslus so//} प्रव्रजिता अपीष्टविषयपरिवर्जनेन शुद्धिप्रत्यागमनात् अभि.भा.२४७क/८३३; परिवर्जना — {tshul khrims nyams pa'i gang zag rnam par spangs pas sdig pa'i grogs po yongs su spangs par rig par bya'o//} शीलविपन्नपुद्गलविवर्जनतया पापमित्रपरिवर्जना वेदितव्या शि.स.३४ख/३३; वर्जनम् — {dbyar mi 'byung ba dang /} {chang dang phub ma dang chu yongs su spangs pa dang} अवार्षिकैः सुरातुषोदकवर्जनैः ल.वि.१२२ख/१८२; • वि. परिवर्जकः — {nga rgyal bcom pa yin/} {phrag dog dang ser sna yongs su spangs pa yin} निहतमानश्च भवति ईर्ष्यामात्सर्यपरिवर्जकश्च भवति शि.स.३५क/३४.
yongs su spangs pa yin
क्रि. परिहृतो भवति — {de ltar na rtogs pa po'i brgyud pas dub pa yongs su spangs pa yin te} एवं हि प्रतिपत्तिपरम्परापरिश्रमः परिहृतो भवति वा.न्या.३४७क/१०१; {de ltar na mig gis gzung bar bya ba yin pa'i phyir ro zhes bya ba la sogs pa yongs su spangs pa yin no//} एवं हि चाक्षुषत्वादि परिहृतं भवति हे.बि.२३८ख/५२.
yongs su spangs par 'gyur
क्रि. १. परिहृतो भवति — {de lta na 'dis brgyud pas 'jug pa'i dub pa yongs su spangs par 'gyur ro//} एवं ह्यनेन परम्परानुसारश्रमः परिहृतो भवति वा.टी.७१क/२६ २. विप्रहीणो भविष्यति — {sems can de dag ni byang chub kyi lam yongs su spangs par 'gyur ro//} ते सर्वसत्त्वा बोधिमार्गेण विप्रहीणा भविष्यन्ति का.व्यू.२०७क/२६५.
yongs su spangs par 'gyur ba
= {yongs su spangs par 'gyur/}
yongs su spangs par 'dod pa
वि. परिहर्तुकामः — {nyon mongs pa skye ba yongs su spangs par 'dod de} क्लेशोत्पादं परिहर्तुकामः अभि.भा.५८ख/११००. । क्रि. परिवर्धते — {nor ni lan tshwa'i zas rnams dag gis sred pa mchog tu yongs su spel//} द्रविणलवणाहारैस्तृष्णा परं परिवर्धते । अ.क.२८०क/१०४.१३.
yongs su spel ba
= {yongs su spel/}
yongs su spong
= {yongs su spong ba/}
yongs su spong ba
• क्रि. परिहरति — {byang chub sems dpas so sor brtags nas lus dang ngag gi} ( {dngos po} ) {kun tu spyod pa de bsgrims te yongs su spong zhing kun tu spyod par mi byed do//} प्रतिसंख्याय बोधिसत्त्वस्तं कायिकवाचिकं वस्तुसमुदाचारं यत्नतः परिहरति, न समुदाचरति बो.भू.८०क/१०२; परिवर्जयति — {phyin ci ma log pa 'dis byang chub sems dpa' phyin ci log gi gzhi gzung ba dang 'dzin pa la mngon par zhen pa'i mtshan nyid yongs su spong ste} अनेन चाविपर्यासेन बोधिसत्त्वो विपर्यासनिदानं ग्राह्यग्राहकाभिनिवेशलक्षणं परिवर्जयति म.टी.२९८क/१६४; प्रजहाति — {bdag gi zhe sdang gi bag la nyal yang yongs su spong ngo //} आत्मनश्च दोषानुशयं प्रजहाति शि.स.१३०क/१२५; प्रतिजहाति — {bdag gi 'dod chags kyi cha bag la nyal ba yang yongs su spong ngo //} आत्मनश्च रागानुशयं प्रतिजहाति शि.स.१३०क/१२५; • सं. १. परित्यागः — {de yongs su spong ba ni so sor sdud pa zhes brjod de} तत्परित्यागः प्रत्याहार इत्युच्यते वि.प्र.६४ख/४.११३; {de bas 'di dag yongs spong la/} /{mkhas pas 'di ltar dpyad par bya//} तस्मादेतत्परित्यागे विद्वानेवं विभावयेत् ।। बो.अ.२३ख/८.३; परिहारः — {rigs kyi bu ji ltar na byang chub sems dpa' bdud kyi las yongs su spong ba'i thabs la mkhas pa yin zhe na} कथं च कुलपुत्र अत्र बोधिसत्त्वो मारकर्मपरिहारोपायकुशलो भवति शि.स.३४क/३३; परिवर्जनम् — {lus dang ngag dang yid kyi las de de kho na bzhin du yongs su spong ba dang} तस्य कायवाङ्मनस्कर्मणस्तथैव परिवर्जनम् बो.भू.५८ख/७६ २. परिवर्जनता — {theg pa dman pa yongs su spong bas yongs su smin par 'gyur ba ni rgyu'o//} निहीनयानपरिवर्जनतया च परिपच्यत इति कारणम् सू.व्या.१४९ख/३१.
क्रि. परिहरति — {ji ltar sngon po ni dngos po med pa yongs su spong bar byed pa de bzhin du ser po la sogs pa med pa la mi 'khrul ba la yang yin no//} यथा च नीलं स्वा (नीलम पा.भे.)भावं परिहरति, तद्वदभावाव्यभिचारि पीतादिकमपि न्या.टी.७७ख/२०४; परिवर्जयति — {kha cig ni 'phong gi dpong sar khwa bzhin du thag ring po nas yongs su spong bar byed} केचिदिष्वस्त्रशालामिव वायसा आरात्परिवर्जयन्ति वि.व.११ख/२.८२; {gal te mig gi rnam par shes pa'i spyod yul de yongs su spong bar byed na} स चेत् पुनस्तं गोचरं परिवर्जयति चक्षुर्विज्ञानस्य श्रा.भू.२७क/६८.
yongs su spong bar byed pa
= {yongs su spong bar byed/}
yongs su spyad
= {yongs su spyad pa/}
yongs su spyad pa
• क्रि. १. परिभुङ्क्ते — {gang dag gis gos dang bsod snyoms dang mal cha dang stan dang bro 'tshal ba'i gsos sman dang yo byad rnams yongs su spyad pa} येषां परिभुङ्क्ते चीवरपिण्डपातशयनासनग्लानप्रत्ययभैषज्यपरिष्कारान् अ.सा.११८ख/६७; परिभुज्यते — {ji lta ji ltar sbyin pa po rnams kyi sbyin par bya ba dag yongs su spyad pa} यथा यथा दातॄणां दायाः परिभुज्यन्ते अभि.भा.१७०क/५८४ २. परिभोक्ष्यते — {gal te khyod kyis til dang 'bras dang rgya shug dang mon sran bzhin du rin po che yongs su spyad} यदि त्वं तिलतण्डुलकोलकुलत्थन्यायेन रत्नानि परिभोक्ष्यसे वि.व.२५३ख/२. १५६; • सं. १. परिभोगः {kha na ma tho ba med pa'i yongs su spyad pa rjes su gnang ba'i sgo nas bdag nyid dub pa la sbyor ba'i mtha'o//} अनवद्यपरिभोगानुज्ञानत आत्मक्लमथानुयोगान्तस्य सू.भा.१६४क/५५ २. परिचर्या — {yongs su spyad pa} * {bzhi yis ni/} /{zho yi bum pa 'grim byed cing //} चतुरः परिचर्यायां दधिकुम्भप्रचारकः । अ.क.२७८क/३५.४०; • कृ. १. परिभुक्तः — {ha cang spyad pa ni ha cang yongs su spyad pa'o//} अत्युपयुक्ता अतिपरिभुक्ताः अभि.स्फु.१५५क/८८० २. परिभुज्यमानः — {de dag kyang yongs su spyad pas zad par mi 'gyur} ते परिभुज्यमानाः क्षयं न गच्छन्ति स्म ल.वि.२५क/२९.
yongs su spyad par bya
• क्रि. परिभुञ्जीत — {thams cad yongs su spyad par bya'o//} सर्वे परिभुञ्जीत वि.सू.६२क/७८; • सं. परिभुक्तिः — {de rang gi gnas su bkur bar mi 'grub pa na gzhan du longs spyod pas yongs su spyad par bya'o//} परिभुक्तिरसम्भवे स्वस्थानोपनयनस्य स्थानान्तरे परिभोगेन वि.सू.९७क/११६.
yongs su spyod
= {yongs su spyod pa/}
yongs su spyod pa
• क्रि. १. परिभुङ्क्ते — {yongs su spyod pa'i tshe chags pa med pa dang zhen pa med par yongs su spyod do//} परिभुञ्जानश्चारक्तः परिभुङ्क्ते स्वनध्यवसितः शि.स.१४८ख/१४३; परिभुज्यते — {sngon gyi skyes bu las bcad nas/} /{dpal 'di khyod kyis yongs su spyod//} पुंसः पुराणादाच्छिद्य श्रीस्त्वया परिभुज्यते । का.आ.३३३ख/२.३४२ २. परिभोक्ष्यते — {spu ldang dga' ba skye gyur pa'i/} /{bde skyid la ni yongs su spyod//} सञ्जातपुलको हृष्टः परिभोक्ष्ये सुखोत्सवम् ।। बो.अ.२९ख/८.१५२ । ३. परिचरेत् — {rgyal po chen po 'di lta ste dper na/} {mi zhig nyal ba'i rmi lam na yul gyi bzang mo dang lhan cig tu yongs su spyod par rmis la} तद्यथापि नाम महाराज पुरुषः सुप्तः स्वप्नान्तरे जनपदकल्याण्या स्त्रिया सार्धं परिचरेत् शि.स.१४०क/१३५; • सं. । १. परिभोगः — {longs spyod dang yongs su spyod pa sna tshogs la spyod par 'gyur} नानोपभोगपरिभोगान्युपभोक्ष्यन्ति सु.प्र.३४क/६५; {bdag cag gis bcom ldan 'das kyi nyan thos rnams kyi longs spyod pa dang yongs su spyod pa rnams phrogs so//} वयं भगवतः श्रावकाणामुपभोगपरिभोगानाच्छिन्नवन्तः शि.स.४४ख/४२ २. परिच्छेदः — {yongs su spyod pa ni 'du shes so//} परिच्छेदः संज्ञा म.भा.३क/२६; {bde ba la sogs pa'i bye brag 'dzin pa'i bdag nyid kyi phyir tshor ba yongs su spyod pa ni 'du shes} वेदितपरिच्छेदः संज्ञा, सुखादिविशेषोद्ग्रहणात्मकत्वात् म.टी.२०६क/२७ ३. परिचरणा — {de dang lhan cig tu yongs su spyod pa lta ga la mchis te} कुतः पुनरनया सार्धं परिचरणा शि.स.१४०क/१३५ । ४. = ग्. {yog po} परिचारकः, भृत्यः — {khol dang g}.{yog dang bran dang ni/} … /{zhabs thog pa dang yongs su spyod//} भृत्ये दासेयदासेर…भुजिष्यपरिचारकाः ।। अ.को.२०३ख/२.१०.१७; परिचरति स्वामिनमिति परिचारकः । चर गतिभक्षणयोः अ.वि.२.१०.१७; परिचरः मि.को.४७ख; • कृ. परिभुञ्जानः — {yongs su spyod pa'i tshe chags pa med pa dang zhen pa med par yongs su spyod do//} परिभुञ्जानश्चारक्तः परिभुङ्क्ते स्वनध्यवसितः शि.स.१४८ख/१४३.
yongs su spyod par byed
= {yongs su spyod par byed pa/}
yongs su spyod par byed pa
• क्रि. परिभुङ्क्ते — {chos gos dang bsod snyoms dang mal cha dang stan dang nad kyi gsos sman dang yo byad de dag} … {yongs su spyod par byed} चीवरपिण्डपातशयनासनग्लानप्रत्ययभैषज्यपरिष्कारान् परिभुङ्क्ते श्रा.भू.२१क/५०; • वि. परिचारकः — {me la yongs su spyod par byed de} अग्निपरिचारको भवति श्रा.भू.२१क/५०.
yongs su spras
= {yongs su spras pa/}
yongs su spras pa
भू.का.कृ. प्रत्युप्तः — {pad mo} … {rin po che thams cad kyis nang yongs su spras pa} पद्मं…सर्वप्रवररत्नप्रत्युप्तगर्भम् द.भू.२६२क/५५.
yongs su phyis
= {yongs su phyis pa/}
yongs su phyis pa
परिमार्जना— {skye dang 'chi bar rab spros yi ge dag tu bkod gyur pa/} /{'di dag rnams ni lag pas yongs su phyis pas bskyod pa min//} न्यस्तानि जन्ममरणप्रसराक्षराणि नैतानि पाणिपरिमार्जनया चलन्ति ।। अ.क.७४ख/७.४४.
yongs su phrogs pa
कृ. परिहरन् — {sku yi gzi brjid snang ba yis/} /{phyogs kyi mun pa yongs phrogs shing //} देहप्रभाप्रकाशेन तमः परिहरन् दिशाम् ।। अ.क.८०ख/६२.७५.
yongs su 'phen byed
वि. परिक्षिप्तः — {de nas dag byed klung gi tshogs/} /{yongs su 'phen byed dri med chu//} ततः पुण्यनदीसङ्घपरिक्षिप्तामलाम्भसि । अ.क.१क/५०.३.
yongs su 'phel
क्रि. परिवर्धते — {sdug bsngal rang bzhin phung po 'di/} /{shin tu che bar yongs su 'phel//} एष दुःखमयः स्कन्धः सुमहान् परिवर्धते ।। अ.क.१३९क/६७.५४.
yongs su 'phel ba
= {yongs su 'phel/}
yongs su 'phel bar byed pa
वि. संवर्धकः — {rigs kyi bu dge ba'i bshes gnyen de ni khyod de bzhin gshegs pa'i rigs su bskyed pa'o//} {dge ba'i rtsa ba thams cad yongs su 'phel bar byed pa'o//} स ते कुलपुत्र कल्याणमित्रः जनकः तथागतकुले, संवर्धकः सर्वकुशलमूलान् ग.व्यू.३४४क/४१८.
yongs su 'phos
= {yongs su 'phos pa/}
yongs su 'phos pa
भू.का.कृ. परिच्युतः — {sngon tshe lha yi bu 'ga' zhig/} /{dus kyis mtho ris las yongs 'phos/} … /{mang pos bkur ba zhes par gyur//} देवपुत्रः पुरा कश्चित् काले स्वर्गपरिच्युतः । महाप्रणादनामाऽभूत् अ.क.१५५क/१६.७.
yongs su 'phrog
पा. परिहारिकी, प्रहेलिकाविशेषः — {gang la sbyor phreng bdag nyid can/} /{de ni yongs su 'phrog ces bya//} योगमालात्मकं नाम यस्याः सा पारिहारिकी । का.आ.३३८ख/३.१०४.
yongs su bas pa
भू.का.कृ. निरवशेषं परिक्षीणः — {lha bdag cag gi sug las kyi dog sa de yongs su bas par mkhyen par mdzod cig} यत्खलु देवो जानीयात् प्रथमम् — सा चास्माकं कर्मभूमिर्निरवशेषं परिक्षीणा का.व्यू.२०४ख/२६२.
yongs su byang
= {yongs su byang ba/}
yongs su byang ba
• क्रि. उत्तप्यते — {dge ba'i rtsa ba de dag kyang yongs su byang ba dang yongs su dag pa dang las su rung bar gyur par gnas so//} तानि चास्य कुशलमूलान्युत्तप्यन्ते परिशुद्ध्यन्ति कर्मण्यानि च भवन्ति द.भू.२०१क/२२; • भू.का.कृ. पर्यवदातः — {tshangs par spyod pa} … {yongs su byang ba} … पर्यवदातं ब्रह्मचर्यम् अ.श.१०५ख/९५; {yongs su byang ba ni dri ma rnam par dag pa'i sgo nas zag pa zad pa rnams kyi rgyud rnam par dag pa'i phyir ro//} पर्यवदातं मलविशुद्धितः सन्तानविशुद्ध्या क्षीणास्रवाणाम् सू.व्या.१८४ख/८०; {chos ston te/} {tshangs par spyod pa/} {thog mar dge ba/} {bar du dge ba/} {tha mar dge ba} … {yongs su byang ba yang dag par rab tu ston to//} धर्मं देशयति स्म आदौ कल्याणं मध्ये कल्याणं पर्यवसाने कल्याणम्…पर्यवदातं ब्रह्मचर्यं सम्प्रकाशयति स्म रा.प.२२८क/१२०; म.व्यु.१२८९ (२७ख); पर्यवदापितः — {yongs su byang ste dri ma dang bral ba ni bai DUr+ya'i rigs chen po zhes brjod do//} पर्यवदापितं चापगतकाचमभिजातवैडूर्यमित्युच्यते र.व्या.७६ख/५; • सं. पर्यादानम् — {bcom ldan 'das dge ba'i rtsa ba de dag gang du bsrabs pa dang yongs su byang ba dang yongs su zad par 'gyur} कुत्रेमानि भगवन् कुशलमूलानि तनुत्वं परिक्षयं पर्यादानं गच्छन्ति शि.स.८४क/८२; {'on tang las de yongs su byang zhing bsrabs te yongs su zad par 'gyur ro//} अप्येव नाम एतत्कर्म परिक्षयं तनुत्वं पर्यादानं गच्छेत् शि.स.३८क/३६.
yongs su byang bar byas pa
परिजयः म.व्यु.६५३२ ( {yongs su byang bar bya ba} म.व्यु.९३ख); द्र. {yongs su sbyang ba byas pa/}
yongs su byung ba
उ.प. सम्भवः, ओ वा — {'gro ba'i lus thams cad du yongs su byung ba'i mig rnam pa sna tshogs kyis blta ba dang} सर्वजगच्छरीरसम्भवाभिश्चक्षुर्विमात्रतावलोकनताभिः ग.व्यू.२९०क/३६८.
yongs su bran
= {yongs su bran pa/}
yongs su bran pa
परिषेकः — {gang gi yid/} /{khro bas gdung la bzod pa yi/} /{chu yis yongs su bran ma byas//} न यैः कृतः । मनसः कोपतप्तस्य परिषेकः क्षमाम्बुभिः ।। अ.क.४०क/४.३८.
yongs su 'bar
= {yongs su 'bar ba/}
yongs su 'bar ba
वि. सम्प्रज्वलितः— {sems can dmyal ba de dag kyang kun nas 'bar zhing yongs su 'bar dang rab tu 'bar ba dang} तांश्च महानरकानादीप्तान् सम्प्रज्वलितानेकज्वालीभूतान् ग.व्यू.३३७ख/४१५.
क्रि. परिहीयते — {de lta bu'i gnas su son kyang de'i chags pa thog ma med pa nas zhugs pa de yongs su 'bri bar mi 'gyur ro//} न चास्यानादिकालप्रवृत्तः स लोभस्तामप्यवस्थां गतस्य परिहीयते शि.स.४६क/४३.
yongs su sbyang
• क्रि. परिशोधयेत् — {sems can thams cad kyi chos thams cad kyi sgo yongs su sbyang ngo //} सर्वसत्त्वानां सर्वधर्ममुखानि परिशोधयेयम् शि.स.१८७ख/१८६; • = {yongs su sbyang ba/}
yongs su sbyang ba
• सं. १. परिकर्म — {byang chub sems dpa'i bslab pa ni sems yongs su sbyang ba nyid yin no//} चित्तपरिकर्मैव बोधिसत्त्वशिक्षा बो.प.९८क/६४; परिचयः — {rnal 'byor spyod pa ni} … {rnam pa gsum ste/} {las dang po pa dang yongs su sbyang ba byas pa dang yid la byed pa rdzogs pa'o+o//} योगाचारस्त्रिविधः — आदिकर्मिकः, कृतपरिजयः (?चयः), अतिक्रान्तमनसिकारश्च अभि.स्फु.१६२क/८९६; परिशोधनम् — {byang chub sems dpa'i spyod pa'i mthu yongs su sdud de} … {zhing yongs su sbyang ba tshad med pa dang} बोधिसत्त्वचर्याबलं समुदागच्छति…अप्रमाणक्षेत्रपरिशोधनतः द.भू.२४१ख/४३; {rnam pa thams cad yongs su sbyang ba ni chos kyi dbyings la nyon mongs pa can dang nyon mongs pa can ma yin pa'i rmongs pa sel ba'o//} सर्वाकारपरिशोधनं धर्मधातौ क्लिष्टाक्लिष्टमोहनिराकरणम् म.टी.२३८ख/७७; पर्यवदापनम् — {chos kyi sgo thams cad yongs su sbyang ba'i phyir mi gtong ba la brtson pa'o//} अनिक्षिप्तधुरः सर्वधर्ममुखपर्यवदापनाय ग.व्यू.३०८क/३९५ २. परिशोधनता — {byang chub sems dpa'i sa thams cad yongs su sbyang bas de bzhin gshegs pa'i} ( {ye shes kyi} ) {sa gnon pa la mkhas par gyur pa} सर्वबोधिसत्त्वभूमिपरिशोधनतया तथागतज्ञानभूम्याक्रमणकुशलेन च भवितव्यम् द.भू.१८४क/१३; • कृ. १. ( {yongs su sbyangs pa} इत्यस्य स्थाने) परिशोधितः — {bden dang drang ba mi zad thabs tshul gyis/} /{yongs sbyang yon tan mtha' yas ldan pa'i gsung //} सत्यार्जवाक्षयमुपायनयैः परिशोधितां गिरमनन्तगुणाम् । शि.स.१७२ख/१७० । २. परिशोधयन् — {de lta bu'i blo tshad med pa'i ye shes kyis rnam par dpyad pas} … {gzungs dang ting nge 'dzin rab tu dbye ba yongs su sbyang ba dang} एवमप्रमाणज्ञेय (ज्ञान भो.पा.)विचारितया बुद्ध्या…धारणीसमाधिप्रविचयं च परिशोधयन् द.भू.२५१क/४९; • पा. परिचयः, गणनादयः — {dbugs rngub pa dang dbugs 'byung ba 'di la yongs su sbyang ba rnam lnga yod par rig par bya ste} अस्या आनापानस्मृतेः पञ्चविधः परि– चयो वेदितव्यः श्रा.भू.८५क/२२३; द्र.—
yongs su sbyang ba rnam pa lnga
पञ्चविधः परिचयः — १. {bgrang bas yongs su sbyang ba} गणनापरिचयः, २. {phung po la 'jug pas yongs su sbyang ba} स्कन्धावतारपरिचयः, ३. {rten cing 'brel bar 'byung ba la 'jug pas yongs su sbyang ba} प्रतीत्यसमुत्पादावतारपरिचयः, ४. {bden pa la 'jug pas yongs su sbyang ba} सत्यावतारपरिचयः, ५. {rnam pa bcu drug gis yongs su sbyang ba} षोडशाकारपरिचयः श्रा.भू.८४ख/२२३.
yongs su sbyang ba byas pa
पा. कृतपरिचयः, योगाचारभेदः — {mi sdug pa bsgom pa'i rnal 'byor spyod pa ni rnam pa gsum du brjod de/} {las dang po pa dang /} {yongs su sbyang ba byas pa dang /} {yid la byed pa rdzogs pa'o//} स पुनरयमशुभां भावयन् योगाचारस्त्रिविध उच्यते—आदिकर्मिकः, कृतपरिजयः (?चयः), अतिक्रान्तमनस्कारश्च अभि.भा.९ख/८९६.
कृ. परिशोधयितव्यम् — {sangs rgyas kyi zhing thams cad ni yongs su sbyang bar bya} सर्वबुद्धक्षेत्राणि परिशोधयितव्यानि ग.व्यू.२४०ख/३२१; विशोधयितव्यम् — {'di ltar sangs rgyas kyi zhing yongs su sbyang bar bya'o//} एवं बुद्धक्षेत्रं विशोधयितव्यम् अ.सा.८१ख/४६.
yongs su sbyangs
= {yongs su sbyangs pa/}
yongs su sbyangs pa
• भू.का.कृ. परिशोधितः, ओ ता — {btso ma ni kha sbyar du bskol ba la sogs pas nang gi dri ma yongs su sbyangs pa'o//} सूत्तप्तं पुटपाकादिना परिशोधितान्तर्मलम् बो.प.६१ख/२६; {bden dang drang ba mi zad thabs tshul gyis/} /{yongs sbyangs yon tan mtha' yas ldan pa'i gsung //} सत्यार्जवाक्षयमुपायनयैः परिशोधितां गिरमनन्तगुणाम् । शि.स.१७२ख/१७०; सुपरिशोधितः — {byang chub sems dpa'} … {kun tu rtog pa yongs su sbyangs pa} बोधिसत्त्वानां सुपरिशोधितसङ्कल्पानाम् द.भू.१७१क/५; अवदातः — {shes rab yongs su sbyangs shing zhi ba yis//} प्रज्ञावदातेन शमेन जा.मा.३ख/२; • सं. परिकर्म— {sangs rgyas kyi ye shes la brtson pa/} {mngon par shes pa chen po yongs su sbyangs pa las skyes pa} बुद्धज्ञानाभियुक्ता महाभिज्ञापरिकर्मनिर्जाताः स.पु.२७क/४८; परिचयः — {yongs su sbyangs pa byas pa} कृतपरिचयः श्रा.भू.१०५क/२८४; परिशोधनम्— {bdag cag ngan song yongs su sbyangs} अस्माकं दुर्गतिपरिशोधनम् स.दु.९७क /१२२; {byang chub sems dpa'i sdom pa yongs su sbyangs pa'i phyir} बोधिसत्त्वसंवरपरिशोधनात् सू.भा.१९०क/८८.
yongs su sbyangs pa byas pa
पा. कृतपरिचयः, योगाचारभेदः — {de la rnal 'byor spyod pa rnam pa du zhe na/} {smras pa/} {gsum ste/} {gsum gang zhe na/} {'di lta ste/} {las dang po pa dang yongs su sbyangs pa byas pa dang yid la byed pa las 'das pa'o//} तत्र कति योगाचाराः । आह त्रयस्तद्यथा—आदिकर्मिकः, कृतपरिचयः, अतिक्रान्तमनस्कारश्च श्रा.भू.१०५क/२८४; कृतपरिकर्म म.व्यु.२५४२ ( {yongs su sbyang ba byas pa} म.व्यु.४८क).
yongs su sbyong
= {yongs su sbyong ba/}
yongs su sbyong ba
• क्रि. परिशोधयते — {de ni rtag tu bsam pa yongs su sbyong //} स तु परिशोधयते सदाऽऽशयं च रा.प.२३५क/१२९; • सं. १. परिकर्म — {de la sangs rgyas kyi khams yongs su dag pa'i yon tan yongs su sbyong ba rnam pa drug cu po de dag gang zhe na} तत्र कतमे ते बुद्धधातोः षष्ट्याकारविशुद्धिपरिकर्मगुणाः र.व्या.७७क/६; परिशोधनम् — {zhing yongs su sbyong ba dang mi gnas pa'i mya ngan las 'das pa ni phyir mi ldog pa'i sa rnam pa gsum la'o//} क्षेत्रपरिशोधनमप्रतिष्ठितनिर्वाणं चाविनिवर्तनीयायां भूमौ त्रिविधायाम् सू.व्या.२६७ख/१६४; {byang chub sems dpa'i lam yongs su sbyong ba'i chos snang ba'i sgo} बोधिसत्त्वमार्गपरिशोधनधर्ममुखालोकः द.भू.१७०क/३; {lus la sogs pa'i las yongs su sbyong ba'i phyir} कायादिकर्मपरिशोधनात् सू.व्या.१८९ख/८७; {de nas rdo rje 'khor lo'i phyag rgyas ngan song thams cad yongs su sbyong ba'i dkyil 'khor mdun du rdzogs par bya} ततो वज्रचक्रमुद्रया सर्वदुर्गतिपरिशोधनमण्डलं पुरतो निष्पादयेत् स.दु.१०१क/१३८; परिशोधना — {snod yongs su sbyong bas ni ye shes la dbang ba'i phyir} भाजनपरिशोधनया ज्ञानवशित्वात् सू.व्या.१४८क/२८; {dga' ba dang mchog tu dga' ba de nyid kyis nyin mtshan du rjes su slob cing /} {lan mang du gnas par byed pa gang yin pa de ni yongs su sbyong ba zhes bya'o//} तेनैव प्रीतिप्रामोद्येनाहोरात्रानुशिक्षी बहुलं विहरतीयमुच्यते परिशोधना श्रा.भू.२३ख/५८; पर्यवदापनम् — {de'i 'og tu zangs kyi khu ba rnon pos sbangs nas bal gyi la ba'i yongs su sbyong bas sbyong bar byed do//} ततः पश्चात् तीक्ष्णेनामिषरसेनोत्क्षाल्य खण्डिकापर्यवदापनेन पर्यवदापयति र.व्या.७६ख/५ २. संशोधनता — {las dang nyon mongs pa'i sgrib pa dang dri ma thams cad yongs su sbyong bas chu'i khams lta bu'o//} रसधातुभूतं सर्वकर्मक्लेशावरण(मल)संशोधनतया ग.व्यू.३११क/३९७; • वि. परिशोधकः — {yul 'khor skyong bzhi po 'di dag ni byang chub sems dpa' rnams kyi byang chub sems dpa'i spyod pa yongs su sbyong ba'i chos te} चत्वार इमे राष्ट्रपाल बोधिसत्त्वानां बोधि(सत्त्व)चर्यापरिशोधका धर्माः रा.प.२३४क/१२८; । {sa yongs su sbyong ba'i chos} भूमिपरिशोधका धर्माः द.भू.१८२क/१२; परिशोधनी — {yon yongs su sbyong ba zhes bya ba} दक्षिणापरिशोधनीनाम क.त.७७७; • कृ. परिशोधयमानः, ओ ना {rigs kyi bu de ltar kho mo chos snang ba'i sgo sems can thams cad yongs su ston pa rnam pa de lta bu yongs su sbyong zhing} सा खलु पुनरहं कुलपुत्र एवंरूपं सर्वसत्त्वविज्ञापनं धर्मालोकमुखं परिशोधयमाना ग.व्यू.१४९ख/२३४; • पा. परिकर्म — {yongs su sbyong ba rnam bcu yis/} /{sa ni dang po 'thob 'gyur te//} लभ्यते प्रथमा भूमिर्दशधा परिकर्मणा । अभि.अ.३ख/१.४९; द्र.— {yongs su sbyong ba rnam pa bcu} दशधा परिकर्म — १. {bsam pa} आशयः, २. {phan pa nyid} हितत्वम्, ३. {sems mnyam nyid} समचित्तता, ४. {gtong ba} त्यागः, ५. {bsten pa} सेवा, ६. {tshol ba} एषणा, ७. {nges 'byung} नैष्क्रम्यम्, ८. {dga' ba} स्पृहा, ९. {ston pa} देशना, १०. {bden pa} सत्यम् अभि.अ.३ख/१.४९.
yongs su sbyong ba'i sa
पा. परिकर्मभूमिः — {blo gros chen po 'di ltar rigs rnam par dgod pa 'di ni yongs sbyong ba'i sa ste} परिकर्मभूमिरियं महामते गोत्रव्यवस्था ल.अ.८०ख /२८; द्र.— {yongs su spyong bar bya ba'i sa/}
yongs su sbyong ba'i sa shes pa'i rnam pa bsgom pa
पा.(?)परिकर्मभूमिसंरक्षणाकारभावनः, भावनाकारप्रविष्टभेदः — {sgom pa'i rnam pa la zhugs pa ni/} {rnam pa bzhi bsgom pa dang rnam pa sum cu rtsa bdun bsgom pa'o//} … {de la rnam pa sum cu rtsa bdun bsgom pa ni} … {yongs su sbyong ba'i sa shes pa'i rnam pa bsgom pa dang} भावनाकारप्रविष्टश्चतुराकारभावनः सप्तत्रिंशदाकारभावनश्च…तत्र सप्तत्रिंशदाकारभावनः…परिकर्मभूमिसंरक्षणाकारभावनः सू.व्या.१६७क/५८.
yongs su sbyong bar 'gyur
क्रि.(?)व्युत्थापयति — {yang de bzhin gshegs pa rnams kyi byin gyi rlabs kyis brgya la gal te na dge ba'i rtsa ba yongs su sbyong bar 'gyur ro//} पुनरपि तथागताधिष्ठानात्कदाचित्कर्हिचित्कुशलमूलान् व्युत्थापयति ल.अ.८१ख/२९.
yongs su sbyong bar bya ba'i sa
पा. परिकर्मभूमिः — {de chos de dag gis yongs su sbyong bar bya ba'i sa sbyangs nas gnas mal dben pa dgon pa dag gam/} {shing drung dag gam} … {dag tu gnas par byed pa yin te} स एभिर्धर्मैः परिकर्मभूमिं शोधयित्वा विविक्तानि शयनासनान्यध्यावसत्यरण्यानि, वृक्षमूलानि श्रा.भू.६क/१२.
yongs su sbyong bar byed
= {yongs su sbyong bar byed pa/}
yongs su sbyong bar byed pa
• क्रि. परिशोधयति — {de la 'dug pas sgrib par 'gyur ba'i chos gang dag la sems yongs su sbyong bar byed} तत्र निषद्यया कतमेभ्य आवरणीयेभ्यो धर्मेभ्यः (चित्तं) परिशोधयति श्रा.भू.३९ख/१०१; • वि. परिशोधकः — {bzhi po 'di dag ni byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rnams kyi byang chub yongs su sbyong bar byed pa'i chos rnams te} चत्वार इमे बोधिसत्त्वानां (महासत्त्वानां) बोधिपरिशोधका धर्माः अभि.स.भा.१०९क/१४६; • सं. परिशोधना — {bdag gi dbang du byas pa dang 'jig rten gyi dbang du byas nas/} {sgrib par 'gyur ba'i chos rnams las sems yongs su sbyong bar byed pa yang yod do//} अस्ति पुनरात्माधिपतेया लोकाधिपतेया चावरणीयेभ्यो धर्मेभ्यश्चित्तपरिशोधना श्रा.भू.४१क/१०४; परिकर्म — {ting nge 'dzin yongs su sbyong bar byed pa'i lam ni rdzu 'phrul gyi rkang pa rnams te} समाधिपरिकर्ममार्ग ऋद्धिपादाः अभि.स.भा.६१क/८४.
yongs su sbyong bar byed pa yin
क्रि. १. परिशोधयति — {ji ltar na 'chags pas de dag la sems yongs su sbyong par byed} एभ्यः कथं चंक्रमणचित्तं परिशोधयति श्रा.भू.३९क/१०० २. परिशोधितं भवति — {des sgrib par 'gyur ba'i chos de las} ( {sems} ) {yongs su sbyong bar byed pa yin no//} अनेन तस्मादावरणीया(द्) धर्माच्चित्तं परिशोधितं भवति श्रा.भू.३९ख/१०१.
yongs su ma bskangs pa
अपरिपूर्णः, ओ र्णत्वम्— {de bzhin gshegs pa'i sa yongs su ma bskangs pa'i phyir/} {sems can gyi bya ba'ang rgyun chad par 'gyur} अपरिपूर्णत्वात्तथागतभूमेः । सर्व (सत्त्व भो.पा.)कार्यप्रतिप्रस्रम्भणं च स्यात् ल.अ.१३९ख/८६.
yongs su ma gyur pa
अपरिणामः — {gzhon nu ma len gyis dngos po med pa rnam pa gsum brjod de/} {bdag yongs su ma gyur pa ni gcig go//} कुमारिलेन त्रिविधोऽभावो वर्णितः । आत्मनोऽपरिणाम एकः त.प.६२ख/५७७; त.स.६०क/५७४.
yongs su ma grags pa'i mtshan nyid
अपरिनिष्पन्नलक्षणम् म.व्यु.४४१५; {yongs su ma grub pa'i mtshan nyid/}
yongs su ma grub
= {yongs su ma grub pa/}
yongs su ma grub pa
• भू.का.कृ. अनिष्पन्नः — {de lta bas na 'dod pa nyid yongs su ma grub pa yin no zhes zer na} तस्मादनिष्पन्नमभिप्रेतत्वं चेत् अभि.भा.४ख/८८१; अपरिनिष्पन्नः, ओ ना— {rnam pa bzhis yongs su ma grub pa'i dmigs par rig par bya ste} चतुर्भिश्च कारणैरपरिनिष्पन्नमालम्बनं वेदितव्यम् अभि.स.भा.३०ख/४१; {gzugs yongs su ma grub pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa yongs su ma grub bo//} अपरिनिष्पन्ना प्रज्ञापारमिता रूपापरिनिष्पत्तितः सु.प.४९ख/२७; • सं. अपरिनिष्पत्तिः — {de'i phyir 'dzin pa yang yongs su ma grub pa'o//} ततश्च ग्राहकस्याप्यपरिनिष्पत्तिः अभि.स.भा.३०ख/४२; सु.प.४९क/२६.
yongs su ma grub pa'i mtshan nyid
पा. अपरिनिष्पन्नलक्षणम् म.व्यु.४४१५ (६९ख).
yongs su ma grol
= {yongs su ma grol ba/}
yongs su ma grol ba
भू.का.कृ. अपरिमुक्तः — {skye ba dang rga ba dang na ba dang 'chi ba dang mya ngan dang smre sngags 'don pa dang sdug bsngal ba dang yid mi bde ba dang 'khrug pa rnams las yongs su ma grol ba'i tshe} अपरिमुक्तो जातिजराव्याधिमरणशोकपरिदेवदुःखदौर्मनस्योपायासेभ्यः अ.श.९३ख/८४; {mi rtag pa las yongs ma grol/} /{dus kyis pha rol song bar gyur//} अनित्यतापरिमुक्तः काले निधनमाययौ ।। अ.क.२८२क/३६.२४.
yongs su ma bsgoms
= {yongs su ma bsgoms pa/}
yongs su ma bsgoms pa
वि. अपरिभावितम् — {thams cad mkhyen pa'i ye shes yongs su ma bsgoms pa dang} … {de dag gis ni de bzhin gshegs pa'i ting nge 'dzin gyi rnam par 'phrul ba de la 'jug cing} … {khong du chud par bya bar mi nus so//} अपरिभावितसर्वज्ञताज्ञानैः…तत्तथागतसमाधिविकुर्वितमवतर्तुं वा…अधिगन्तुं वा ग.व्यू.२९२क/१४.
yongs su ma bsngos
= {yongs su ma bsngos pa/}
yongs su ma bsngos pa
वि. अपरिणामितम् — {kun dga' bo de ji snyam du sems thams cad mkhyen pa nyid du yongs su ma bsngos pa'i sbyin pas sbyin pa'i pha rol tu phyin pa zhes bya ba'i ming 'thob par 'gyur ram} तत्किं मन्यसे आनन्द अपरिणामितं दानं सर्वज्ञतायां दानपारमितानामधेयं लभते अ.सा.७२ख/४०.
yongs su ma bcad
= {yongs su ma bcad pa/}
yongs su ma bcad pa
अपरिच्छेदः — {dbye bas yongs su ma bcad phyir/} /{de bzhin bye brag rnams kyang med//} भेदेन चापरिच्छेदान्न चास्त्येवं विशेषणम् ।। त.स.४६ख/४६२; {dge 'dun yongs su ma bcad na las kyi mtshams kyis yongs su bcad do//} कर्मसीम्ना सङ्घस्यापरिच्छेदे परिच्छेदः वि.सू.६८क/८५.
yongs su ma chad pa
वि. अपरिच्छिन्नम्— {de yang dmigs pa dang rnam pa yongs su ma chad par 'byung bas mi rig pa zhes bya'o//} साऽप्यपरिच्छिन्नालम्बनाकारप्रवृत्तत्वाद् असंविदितेत्युच्यते त्रि.भा.१५०ख/३८.
yongs su ma nyams
= {yongs su ma nyams pa/}
yongs su ma nyams pa
• क्रि. न परिहीयते — {'bral bar byed pa'i tshig rnams gzhan las thos nas yongs su mi nyams} परतश्च श्रुत्वा विवेकपदानि न परिहीयते अ.सा.२९२क/१६५; • वि. अपरिहीणः — {dran pa las yongs su ma nyams pa'i phyir} … {dran pa las yongs su ma nyams pa zhes bya'o//} स्मृत्यपरिहीनत्वादपरिहीनस्मृतिरित्युच्यते ल.वि.२११ख/३१३; अपरिहाणः — {yongs su ma nyams pa'i chos can ni sbyangs pa las gyur pa ni ma yin la} अपरिहाणधर्माऽनुत्तापनागतः अभि.भा.३४क/९९९; अपरिक्षतः — {lus ni yongs su ma nyams shing /} /{rang bzhin rdzogs pa nyid gyur cig//} अस्तु प्रकृतिमापन्नं शरीरमपरिक्षतम् ।। अ.क.४१ख/५५.५३; अपर्युषितः — {longs spyod bde ba'i zong dag gis/} /{bud med rnams ni khyo la dga'/} /{mnyes gshin yongs su ma nyams pa/} /{bu la dga' ba g}.{yo ba min//} सम्भोगसुखपण्यैव प्रीतिः पतिषु योषिताम् । अपर्युषितवात्सल्या पुत्रप्रीतिस्तु निश्चला ।। अ.क.१४७क/१४.९६; • सं. १. अपरिहाणिः — {yongs su ma nyams pa ni mthong bas spang bar bya ba'i} ( {nyon mongs pa} ) {spangs pa yang dag par 'dzin pa'i phyir ro//} अपरिहाणिस्तु दर्शनहेयक्लेश– प्रहाणसन्धारणात् अभि.भा.१८क/९३२ २. अपरिहाणित्वम् — {skad cig ma bcu drug pa ni mthong ba'i lam yin te/} {gdon mi za bar yongs su mi nyams pa'i phyir} दर्शनमार्गः षोडशः क्षणः, आवश्यकापरिहाणित्वात् अभि.स्फु.१८०क/९३१.
yongs su ma nyams pa'i chos can
वि. अपरिहाणधर्मा — {yongs su ma nyams pa'i chos can ni sbyangs pa las gyur pa ni ma yin la/} {mi g}.{yo ba'i chos can ni sbyangs pa las gyur pa yin te} अपरिहाणधर्माऽनुत्तापनागतः, अकोप्यधर्मा तूत्तापनागतः अभि.भा.३४क/९९९.
yongs su ma nyams par smra ba
वि. अपरिहाणिवादी — {yongs su mi nyams par smra ba na re} … {de'i phyir 'di ni klan kar mi rung ngo zhes zer ro//} अत एतदचोद्यमित्यपरिहाणिवादी अभि.भा.३५ख/१००४.
yongs su ma nyams smra
= {yongs su mi nyams par smra ba/}
yongs su ma btang
= {yongs su ma btang ba/}
yongs su ma btang ba
• भू.का.कृ. अपरित्यक्तः — {blo gros chen po 'di ltar de bzhin gshegs pa rnams kyi ni sems can thams cad yongs su ma btang ngo //} यदुत अपरित्यक्ता हि महामते तथागतानां सर्वसत्त्वाः ल.अ.८१ख/२९; अनुत्सृष्टः — {kye rgyal ba'i sras dag/} {de ltar byang chub sems dpa' de lta bu'i ye shes mngon par bsgrub pa dang ldan zhing} … {ting nge 'dzin gyi stobs yongs su ma btang ba yin} एवं ज्ञानस्वभिनिर्हृतः खलु पुनर्भो जिनपुत्र बोधिसत्त्वः… समाधिबलानुत्सृष्टश्च द.भू.२४६ख/४७; न मुक्तः — {gang zhig bdag la gnod pa bgyid pa de/} / ग्. {yo bzhin du yang bdag gis yongs ma btang //} योऽभून्ममात्र प्रतिकूलवर्ती विस्पन्दमानोऽपि स मे न मुक्तः । जा.मा.११३ख/१३२; • सं. अपरित्यागः — {dam pa'i lam ni yongs ma btang /} /{rigs dang mi rigs rnam bcad cing //} सन्मार्गस्यापरित्यागाद् युक्तायुक्तविवेचनात् । अ.क.२८१ख/३६.१५.
yongs su ma rtogs pa
अपरिबोधनम् — {de dag ni spyod pa gang khong du chud pas byang chub sems dpa' zhes bya ba'i rang gi spyod pa de mi shes te/} {yongs su ma rtogs pas sems can ni yang dag pa ma yin pa zhes bya'o//} (?) तां ते स्वचर्यामप्रजानन्तः अभूतसत्त्वा इत्युच्यन्ते । अपरिबोधना(त्) पुनर्यस्याश्चर्यावबोधाद् बोधिसत्त्वा इत्युच्यन्ते सु.प.३०ख/९.
yongs su ma brtags pa
वि. अपरीक्षितः — {de'i phyir yongs su ma brtags pa'i rig byed kyis nges par sbyor ba tsam gyis ni 'jug par mi rigs te} तस्मान्नापरीक्षिताद् वेदान्नियोगमात्रादेव प्रवर्तनं युक्तम् प्र.अ.१०ख/१२.
yongs su ma dag
= {yongs su ma dag pa/}
yongs su ma dag pa
वि. अपरिशुद्धः — {rigs kyi bu de bzhin du de bzhin gshegs pa yang yongs su ma dag pa'i sems can gyi khams mkhyen nas} एवमेव कुलपुत्र तथागतोऽप्यपरिशुद्धं सत्त्वधातुं विदित्वा र.व्या.७६ख/६; {bcom ldan 'das bdag ni sems can dman pa la mos pa rnams kyi slad du de bzhin gshegs pa la zhu ba ma lags} … {tshul khrims yongs su ma dag pa rnams kyi slad du ma lags} न च वयं भगवन् हीनाधिमुक्तिकानां सत्त्वानां कृतशस्तथागतं परिपृच्छामः… नापरिशुद्धशीलानाम् सु.प.२१ख/२; अपर्यवदापितः — {yongs su ma dag pa'i nor bu rin po che blangs te lan tshwa'i chu rnon pos sbangs nas} स अपर्यवदापितानि मणिरत्नानि गृहीत्वा तीक्ष्णेन खारोदकेनोत्क्षाल्य र.व्या.७६ख/५; अविशुद्धः — {gang gi phyir rgyu yongs su dag pa kho na las 'bras bu yongs su dag pa 'byung gi yongs su ma dag pa las ni ma yin no//} परिशुद्धादेव हि कारणात् परिशुद्धं फलं जायते, नाविशुद्धात् त.प.३१५क/१०९६.
yongs su ma dag pa'i shes pa
अपरिशुद्धज्ञानम् — {yul 'khor skyong yongs su ma dag pa'i shes pa dang bzod pa'i longs spyod yongs su tshol ba byang chub sems dpa' rnams kyi sdug bsngal rnam par smin pa'i chos te} अपरिशुद्धज्ञानक्षान्तिसम्भोगपर्येष्टी राष्ट्रपाल बोधिसत्त्वानां दुःखविपाको धर्मः रा.प.२३६ख/१३२.
yongs su ma dor
= {yongs su ma dor ba/}
yongs su ma dor ba
• सं. अपरित्यागः — {'di ltar snga ma'i rang bzhin yongs su ma dor bas sam yongs su dor nas yongs su 'gyur ba yin grang} तथा हि—पूर्वस्वभावापरित्यागेन वा परिणामो भवेत्, परित्यागेन वा त.प.८१क/६१५; • वि. अपरित्यक्तः — {gang zhig zil gyis ma mnan pa'i rang bzhin yongs su ma dor ba de ni/} {gzhan gyi zil gyis gnon pa ni ma yin te} यदपरित्यक्तानभिभूतस्वभावम्, न तस्य परेणाभिभवोऽस्ति त.प.२६१क/२३८.
yongs su ma dris pa
अपरिप्रश्नः— {bzod pa rnams yongs su ma dris pa ni bsgom pa'i lam la de dag med pa'i phyir ro//} क्षान्तीनामपरिप्रश्नः, भावनामार्गे तेषामभावात् अभि.स्फु.२५७ख/१०६९.
yongs su ma spangs pa
• सं. अपरित्यागः — {gcig la bya ba dang ldan pa de yongs su ma spangs par de nyid kyi tshe gzhan du bya ba dang ldan pa rigs pa ma yin no//} न ह्येकत्र व्यापृतस्य तदपरित्यागेनान्यत्र तदैव व्यापारणं युक्तम् त.प.११७ख/६८६; • वि. अपरित्यागी — {ma yin te/} {thog ma'i bdag nyid kyi khyad par snga ma'i rang bzhin yongs su ma spangs pas lhan cig byed pa la ltos pa ni mi rigs pa'i phyir ro//} न; अनाधेयात्मातिशयस्य पूर्वस्वभावापरित्यागिनः सहकारिष्वपेक्षायोगात् वा.टी.५६क/९.
yongs su ma spyad
= {yongs su ma spyad pa/}
yongs su ma spyad pa
अपरिभुक्तम् — {chos gos gsum mo//} … {kha bsgyur ba'o//} {yongs su ma spyad pa'o//} {sra ba'o//} {'thud ma can dang} … {ma yin pa'o//} त्रिचीवरम्…न न वर्णितकम्, अपरिभुक्तम्, दृढम्, असम्बन्धम् वि.सू.६५ख/८२.
yongs su ma sbags pa
वि. अपरिमितम् — {stobs pa'i 'o//} {yongs su ma sbags par ro//} {ci bder ma byas pa'o//} प्रवारयतः । अपरिमितम् । अकृतयथासुखस्य वि.सू.३५क/४४.
yongs su ma smin
= {yongs su ma smin pa/}
yongs su ma smin pa
• वि. अपरिपक्वः — {blo gros chen po gzhag pa zhes bya ba de ni ngas dus gzhan du bstan par byas pa yin te/} {dbang po yongs su ma smin pa rnams la} स्थापनीयमिति महामते कालान्तरदेशनैषा मया कृताऽपरिपक्वेन्द्रियाणाम् ल.अ.१०१क/४७; {'bras yongs su ma smin pa brtol na'o//} गण्डस्यापरिपक्वस्य पाटने वि.सू.१७ख/२०; • पा. अपरिपक्वः, विनेयसत्त्वभेदः — {gdul ba} … {rnam pa drug ni khyim pa dang rab tu byung ba dang yongs su ma smin pa dang yongs su smin pa dang rnam par grol ba dang rnam par ma grol ba'o//} विनेयः…षड्विधः—गृही प्रव्रजितः अपरिपक्वः परिपक्वो (ऽविमुक्तश्च) विमुक्तश्च बो.भू.१५५क/२००.
yongs su ma tshang
= {yongs su ma tshang ba/}
yongs su ma tshang ba
वि. अपरिपूर्णः — {rgyu yongs su ma tshang bar go gang zhig skye zhes bya ba smos te} इत्याह—कस्य वाऽपरिपूर्णकारणस्योत्पत्तिरिति अभि.स्फु.२२१क/१००१.
yongs su ma rdzogs
= {yongs su ma rdzogs pa/}
yongs su ma rdzogs pa
• वि. अपरिपूर्णः — {'bras bu yongs su ma rdzogs pa la ni mi slob pa nyid kyang med pa kho na yin pas} फलेन त्वपरिपूर्णस्याशैक्षत्वमेव नास्ति अभि.भा.३७ख/१०१२; {ngo tsha ba yid la byed pa ni sbyin pa la sogs pa ma byas pa'am yongs su ma rdzogs pa'am log par byas pa dag la ngo tsha ba'o//} लज्जामनस्कारोऽकृतेषु वा दानादिष्वपरिपूर्णमिथ्याकृतेषु वा लज्जा सू.व्या.१७७ख/७२; अपरिनिष्पन्नः — {byang chub kyi yan lag yongs su ma rdzogs pa rnams yongs su rdzogs par bya ba'i phyir snying rje chen po sngon du btang ste/} {de bas kyang shin tu brtson par byed do//} भूयस्या मात्रया महाकरुणापुरस्कृतः प्रयुज्यतेऽपरिनिष्पन्नानां बोध्यङ्गानां परिनिष्पत्तये द.भू.२२३ख/३४; • सं. अपरिसमाप्तिः — {gzhan gyi dbang gis nges 'byung dang /} /{bdag dang sems can mtshungs gzigs dang /} /{mdzad pa yongs su ma rdzogs phyir/} /{'khor ba srid du mdzad mi 'chad//} पराधिकारनिर्याणात् सत्त्वात्मसमदर्शनात् । कृत्यापरिसमाप्तेश्च क्रियाप्रश्रब्धिराभवात् ।। र.वि.१२२ख/९९; अपरिपूरणम्— {ma mthong ba dang yongs su ma rdzogs pas mi dga' ba dang} अतुष्टिश्चादर्शनादपरिपूरणाच्च सू.व्या.२०४ख/१०७.
yongs su ma zin
= {yongs su ma zin pa/}
yongs su ma zin pa
• भू.का.कृ. अपर्यापन्नः — {bcom ldan 'das de byang chub kyi sems thams cad mkhyen pa'i sems zag pa med pa'i sems mnyam pa med pa'i sems mi mnyam pa dang mnyam pa'i sems nyan thos dang rang sangs rgyas thams cad dang thun mong ma lags pa'i sems gang lags pa'i sems de la'ang ma chags yongs su ma zin to//} यदपि तद्भगवन् बोधिचित्तं सर्वज्ञताचित्तमनास्रवं चित्तमसमं चित्तमसमसमं चित्तमसाधारणं सर्वश्रावकप्रत्येकबुद्धैः, तत्रापि चित्ते असक्तोऽपर्यापन्नः अ.सा.१७क/१०; • सं. अपरिग्रहः — {mi lcogs pa med pa dang bsam gtan khyad par can dang gzugs med pa rnams kyi lam ni/} … {lam dka' ba yin te} अनागम्यध्यानान्तरारूप्यभूमिषु मार्गो दुःखा प्रतिपद् अभि.भा.३८क/१०१४.
yongs su ma shes
= {yongs su mi shes pa/}
yongs su ma shes pa
= {yongs su mi shes pa/}
yongs su mi skyo
= {yongs su mi skyo ba/}
yongs su mi skyo ba
• क्रि. न परिखिद्यते— {lus sdug bsngal bas kyang yongs su mi skyo'o//} कायदुःखतया च न परिखिद्यते शि.स.१६ख/१६; • सं. १. अपरिखेदः — {chos thams cad btsal ba la yongs su mi skyo ba'i sems bskyed pa dang} सर्वधर्मपर्येष्टिष्वपरिखेदचित्तोत्पादेन ग.व्यू.३१६क/३८ २. अपरिखेदिता — {sangs rgyas zhing kun sbyong ba dang /} /{'khor bas yongs su mi skyo dang //} बुद्धक्षेत्रस्य संशुद्धिः संसारापरिखेदिता ।। अभि.अ.४क/१.५३; • वि. अप्रतिखिन्नः — {ji ltar na yid yongs su mi skyo ba yin zhe na} कथमप्रतिखिन्नमानसो भवति श्रा.भू.५३क/१२९.
yongs su mi skyod
वि. अविक्षिप्तः — {gang zhig bdag med bstan pa rnams/} /{mi mthun phyogs kyis yongs mi skyod//} प्रतिपक्षैरविक्षिप्तं येषां नैरात्म्यशासनम् ।। अ.क.३०३ख/३९.६९.
yongs su mi skyob
= {yongs su mi skyob pa/}
yongs su mi skyob pa
अपरित्राणम् — {yongs su mi skyob pa dang yongs su skyob ces bya ba ni} अपरित्राणपरित्राणत इति अभि.स्फु.२७२ख/१०९५.
yongs su mi 'gyur ba
अपरिणामः — {'di ni zhes bya ba ni ldog pa'i bdag nyid yongs su mi 'gyur ba'o//} अस्येति प्रतिक्षेपात्मनोऽपरिणामस्य त.प.६३ख/५७९.
yongs su mi rgyu ba yin
क्रि. न समुदाचरति — {byang chub sems dpa'i sa mi g}.{yo ba la gnas pa'i byang chub sems dpa' yang sems dang yid dang rnam par shes pa yongs su rgyu ba rnams thams cad kyi thams cad du yongs su mi rgyu ba yin te} बोधिसत्त्वोऽचलायां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितः सर्वचित्तमनोविज्ञानसमुदाचारान्न समुदाचरति द.भू.२४०ख/४२.
yongs su mi ngal
= {yongs su mi ngal ba/}
yongs su mi ngal ba
वि. अपरिश्रान्तः — {ma zhen yongs su mi ngal dang /} /{lam ni yongs su 'dzin pa dang //} असक्तावपरिश्रान्तौ प्रतिपत्सम्परिग्रहे ।। अभि.अ.२ख/१.२२.
yongs su mi gcod
= {yongs su mi gcod pa/}
yongs su mi gcod pa
• क्रि. न परिच्छिद्यते — {gang zhig gang bdag nyid rnam par bcad pa med par rang bzhin yongs su mi gcod pa de ni yongs su bcad nas gnas pa'i phyir te} यस्य हि यदात्मव्यवच्छेदमन्तरेण न स्वभावः परिच्छिद्यते, स तत्परिहारेण स्थितः त.प.१८३ख/८२८; • सं. अपरिच्छेदः — {sngon po yongs su gcod pa na yang de'i ngo bo nyams par bcad pa yin te/} {de rnam par ma bcad na sngon po yongs su mi gcod par thal bar 'gyur ba'i phyir ro//} नीले च परिच्छिद्यमाने ताद्रूप्यप्रच्युतिरवच्छिद्यते, तदव्यवच्छेदे नीलापरिच्छेदप्रसङ्गात् न्या.टी.७७क/२०३.
yongs su mi nyams
= {yongs su ma nyams pa/}
yongs su mi nyams pa
= {yongs su ma nyams pa/}
yongs su mi gtong
= {yongs su mi gtong ba/}
yongs su mi gtong ba
• क्रि. नावसृजति — {khyad par gong du btsal ba'i brtson 'grus kyang yongs su mi gtong ngo //} न चोत्तरं विशेषपरिमार्गणाभियोगमवसृजति द.भू.२३४क/३९; • सं. १. अपरित्यागः — {sems can yongs su mi gtong ba'i che ba nyid} सत्त्वापरित्यागमाहात्म्यम् सू.व्या.१४५क/२३ २. अनुत्सर्गत्वम्— {byang chub sems dpa'i bya ba thams cad yongs su mi gtong bas smon lam gyi stobs shin tu brtan pa yin} प्रणिधानबलसुप्रतिष्ठितश्च भवति सर्वबोधिसत्त्वक्रियानुत्सर्गत्वात् द.भू.२४६क/४६; अपरित्यागिता — {skyabs tshol ba yongs su mi gtong bas skyabs lta bu'o//} त्राणभूतं शरणगतापरित्यागितया ग.व्यू.३११ख/३९८; • वि. अपरित्यागी — {sdug bsngal gyi phung po thams cad bzod pa'i lus len pas sems can gyi khams thams cad yongs su mi gtong ba rnams} सर्वदुःखस्कन्धसहनात्मोपादानसर्वसत्त्वधात्वपरित्यागिनः मि.को.१०७ख ।
yongs su mi 'dri ba'i ngang tshul can
वि. आपरिपृच्छनशीलः — {yongs su mi 'dri ba'i ngang tshul can dang chos mnyan pa don du mi gnyer bar 'gyur} आपरिपृच्छनशीलाः धर्मश्रवणेनानर्थिकाः रा.प.२४२ख/१४०.
yongs su mi 'phrogs
= {yongs su mi 'phrogs pa/}
yongs su mi 'phrogs pa
असंहार्यता — {de bzhin gshegs pa'i stobs dang mi 'jigs pa dang sangs rgyas kyi chos ma 'dres pa yongs su mi 'phrogs pa sbyang bar bya ba dang} तथागतबलवैशारद्यावेणिकबुद्धधर्मासंहार्यतां च परिकर्मयन् द.भू.२५१ख/४९.
yongs su mi tshol
क्रि. न पर्येषते — {stobs bcu'i ded dpon yongs su mi tshol} दशबलसार्थवाहं च न पर्येषन्ते शि.स.१५८ख/१५२.
yongs su mi 'dzin
क्रि. न परिगृह्णीते — {de zhugs nas kyang gzugs yongs su mi 'dzin to//} सोऽवतीर्य न रूपं परिगृह्णीते अ.सा.७ख/५.
yongs su mi zad pa
अपरिक्षयः — {gang zhig nor gyi cha shas chung ngu'i lhag /gzhan} {la phan par bsgoms pas byin gyur pa/} /{yon tan brtag pa yongs su mi zad pas/} /{bsod nams de ni khyad par gyur pa yin//} दत्तः परहितभावनया यदि तनुधनकणशेषः । अपरिक्षयगुणकल्पनया भवति सुपुण्यविशेषः ।। अ.क.२७२क/३४.१.
yongs su mi shes
= {yongs su mi shes pa/}
yongs su mi shes pa
• सं. अपरिज्ञा — {rab kyi rtsal gyis rnam par gnon pa shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di ni chos gang 'bri ba'i phyir ram 'phel ba'i phyir nye bar gnas pa ma yin no//} … {yongs su shes pa'i phyir ram yongs su mi shes pa'i phyir ram} न खलु पुनरियं सुविक्रान्तविक्रामिन् प्रज्ञापारमिता कस्यचिद्धर्मस्य हानाय वा विवृद्धये वा…परिज्ञायै वा अपरिज्ञायै वा…प्रत्युपस्थिता सु.प.४७क/२४; अपरिज्ञानम्— {blang bar bya ba dang dor bar bya ba'i de kho na nyid mthong na yang rnam pa thams cad yongs su mi shes pa dang ston par mi nus pa gang yin pa de ni shes bya'i sgrib pa'o//} दृष्टस्यापि हेयोपादेयतत्त्वस्य यत् सर्वाकारापरिज्ञानं प्रतिपादनासामर्थ्यं च तज्ज्ञेयावरणम् त.प.२९५क/१०५२; {'dra ba gzhan ni yod pa'i phyir/} /{la lar yongs su mi shes te//} क्वचित् तदपरिज्ञानं सदृशापरसम्– भवात् । प्र.वा.१२२ख/२.१०४; {des na tshad ma yongs su ma shes pa'i phyir 'di rgol ba la ma grub pa yin no//} ततः प्रमाणापरिज्ञानादिदं वादिनोऽसिद्धम् न्या.टी.७३ख/१९२; {de ni yongs su ma shes phyir/} /{bya ba bya min nyid du thal//} क्रिया तदपरिज्ञानादक्रियैव प्रसज्यते । प्र.अ.१०क/११; {gcig ni yongs su ma shes na/} /{de nyid rdzogs par mi 'gyur ro//} एकस्याप्यपरिज्ञाने साऽसमाप्तैव वर्तते ।। त.स.१२४ख/१०७७; • भू.का.कृ. अपरिज्ञातः — {ji ltar reg pa yongs su ma shes te sdug bsngal rnam par smin pa dang} यथा दुःखविपाकश्चापरिज्ञातः स्पर्शः रा.प.२५०ख/१५२.
yongs su mya ngan 'das
= {yongs su mya ngan las 'das pa/}
yongs su mya ngan las 'da'
= {yongs su mya ngan las 'da' ba/}
yongs su mya ngan las 'da' ba
• क्रि. १. परिनिर्वाति — {bar ma dor yongs su mya ngan las 'da' ba ni srid pa bar ma dor yongs su mya ngan las 'da' ba gang yin pa'o//} अन्तरापरिनिर्वायी, योऽन्तराभवे परिनिर्वाति अभि.भा.२२क/९४८; {skyes ma thag kho nar yongs su mya ngan las 'da' ba gang yin pa ste} य उपपन्नमात्र एव परिनिर्वाति श्रा.भू.७०क/१८० २. परिनिर्वास्यति — {phyir mi 'ong ba 'jig rten 'dir phyir mi 'ong bar de nyid du yongs su mya ngan las 'da'o//} अनागामी अनागम्य इमं लोकं तत्रैव परिनिर्वास्यति अ.सा.३२ख/१८; ल.अ.१०३क/४९; • पा. परिनिर्वाणम् — {de nas bcom ldan 'das yongs su mya ngan las 'da' ba kho na'i dus kyi tshe/} {tshe dang ldan pa kun dga' bo la bka' stsal pa} अथ भगवांस्तदेव परिनिर्वाणकालसमये आयुष्मन्तमानन्दमामन्त्रयते स्म अ.श.१११क/१०१; परिनिर्वृतिः — {de ni zhes bya ba ni phyir mi 'ong ba'o//} {'di la bar ma do dang skyes nas dang 'du byed pa dang 'du byed pa med par yongs su mya ngan las 'da' ba yod pas na/} {bar skyes 'du byed dang 'du byed med yongs mya ngan 'da'o//} सोऽनागामी, अन्तरा उत्पन्ने संस्कारेणासंस्कारेण परिनिर्वृतिरस्येति अन्तरोत्पन्नसंस्कारासंस्कारपरिनिर्वृतिः अभि.स्फु.१८९क/९४८; • वि. परिनिर्वायी — {skyes nas yongs su mya ngan las 'da' ba} उपपद्यपरिनिर्वायी श्रा.भू.६७ख/१७०; {myur bar yongs su mya ngan las 'da' ba dang myur ba ma yin par yongs su mya ngan las 'da' ba dang yun ring po zhig na yongs su mya ngan las 'da' ba dpe gsum dang sbyar bar bya ba yin te} आशुपरिनिर्वायी, अनाशुपरिनिर्वायी, चिरपरिनिर्वायी च दृष्टान्तत्रयेण योजयितव्याः अभि.स्फु.१९२क/९५४.
yongs su mya ngan las 'da' ba phra ba la 'jug pa'i ye shes
पा. परिनिर्वाणसूक्ष्मप्रवेशज्ञानम्, सूक्ष्मप्रवेशज्ञानभेदः— {yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas rnams kyi phra ba la 'jug pa'i ye shes 'di lta ste/} {spyod pa phra ba la 'jug pa'i ye shes sam} … {yongs su mya ngan las 'da' ba phra ba la 'jug pa'i ye shes sam} सम्यक्संबुद्धानां सूक्ष्मप्रवेशज्ञानानि यदुत चर्यासूक्ष्मप्रवेशज्ञानं वा…(परिनिर्वाणसूक्ष्मप्रवेशज्ञानं वा) द.भू.२६६क/५८.
yongs su mya ngan las 'da' ba'i rigs
पा. परिनिर्वाणगोत्रम् — {gtan yongs su mya ngan las mi 'da' ba'i chos can ni rgyu dang bral ba ste/} {gang la yongs su mya ngan las 'da' ba'i rigs nyid med pa'o//} अत्यन्तापरिनिर्वाणधर्मा तु हेतुहीनो यस्य परिनिर्वाणगोत्रमेव नास्ति सू.व्या.१३८ख/१३.
yongs su mya ngan las 'da' bar gyur cig
क्रि. परिनिर्वापयेयम् — {de bzhin du bdag kyang sku gdung gses nas yongs su mya ngan las 'da' bar gyur cig} एवमहमपि धातुविभागं कृत्वा परिनिर्वापयेयम् वि.व.१६८ख/१.५७.
yongs su mya ngan las 'da' bar 'gyur
क्रि. १. परिनिर्वाति — {phung po lhag ma med pa'i mya ngan las 'das pa'i dbyings su yongs su mya ngan las 'da' bar 'gyur ro//} निरुपधिशेषे निर्वाणधातौ परिनिर्वाति बो.भू.११८क/१५२ । २. परिनिर्वास्यति— {de sku gdung gses nas yongs su mya ngan las 'da' bar 'gyur ro//} साऽपि धातुविभागं कृत्वा परिनिर्वास्यति वि.व.१६८ख/१.५८; परिनिर्वाणं भविष्यति — {de bzhin gshegs pa ni do nub nam phyed na phung po lhag ma med pa'i mya ngan las 'das pa'i dbyings su yongs su mya ngan las 'da' bar 'gyur gyis} अद्य तथागतस्य रात्र्या मध्यमे यामे निरुपधिशेषे निर्वाणधातौ परिनिर्वाणं भविष्यति अ.श.१११क/१०१ ३. परिनिर्वाणं प्राप्नुयात् — {gnyi ga ltar yin na ni kha cig ni nges par yongs su mya ngan las 'da' bar 'gyur la/} {kha cig ni mi 'gyur ro//} उभयथात्वे नियमत एकेषां परिनिर्वाणं प्राप्नुयात्, एकेषां न अभि.भा.८९ख/१२१२.
yongs su mya ngan las 'da' bar bya
• क्रि. परिनिर्वापयेयम् — {yongs su mya ngan las 'das nas yongs su mya ngan las 'da' bar bya'o//} परिनिर्वृतः परिनिर्वापयेयम् शि.स.१४२क/१३६; • कृ. परिनिर्वापयितव्यः — {sems can 'di dag ni bdag gis bskyab par bya ba} … {yongs su mya ngan las 'da' bar bya ba yin no//} मयैवैते सत्त्वाः परित्रातव्याः…परिनिर्वापयितव्याः द.भू.१९६ख/१९.
yongs su mya ngan las 'da' bar bya ba
= {yongs su mya ngan las 'da' bar bya/}
yongs su mya ngan las 'da' bar byed
= {yongs su mya ngan las 'da' bar byed pa/}
yongs su mya ngan las 'da' bar byed pa
• क्रि. परिनिर्वाति — {gzhol nas kyang ma skyes pa kho nar yongs su mya ngan las 'da' bar byed pa ste} उपनतश्च पुनरनुपपन्न एव परिनिर्वाति श्रा.भू.७०क/१८०; {phung po'i lhag ma med pa'i mya ngan las 'das pa'i dbyings su yongs su mya ngan las 'da' bar yang byed do//} निरुपधिशेषे च निर्वाणधातौ परिनिर्वाति श्रा.भू.७क/१५; • वि. पारिनिर्वाणिकः — {chos kyang ston te/} {nye bar zhi bar byed pa/} {yongs su mya ngan las 'da' bar byed pa/} {rdzogs pa'i byang chub tu 'gro bar byed pa} धर्मश्च देश्यते औपशमिकः, पारिनिर्वाणिकः, संबोधिगामी अ.श.२४२क/२२२.
yongs su mya ngan las 'da' bar mi bgyid
क्रि. न परिनिर्वाति — {bcom ldan 'das chos thams cad ni gnyis su ma mchis pa ste} … {'khor bar mi bgyid/} {yongs su mya ngan las 'da' bar mi bgyid} अद्वितीयाश्च भगवन् सर्वधर्माः…न संसरन्ति, न परिनिर्वान्ति शि.स.१४६क/१४०.
yongs su mya ngan las 'da' bar mi 'gyur
क्रि. १. न परिनिर्वायी भवति — {yang ci'i phyir slob pa 'dod chags dang ma bral ba bar ma dor yongs su mya ngan las 'da' bar mi 'gyur zhe na} अथ कस्मादवीतरागः शैक्षो नान्तराये परिनिर्वायी भवति अभि.भा.२४ख/९५९ २. न परिनिर्वाणं प्राप्नुयात् — {'jig rten rtag na 'ga' yang yongs su mya ngan las 'da' bar mi 'gyur ro//} शाश्वते लोके न कस्यचित् परिनिर्वाणं प्राप्नुयात् अभि.भा.८९ख/१२१२.
yongs su mya ngan las 'da' bar bzhed pa
वि. परिनिर्वातुकामः — {phyogs bcu'i sangs rgyas bcom ldan 'das yongs su mya ngan las 'da' bar bzhed pa thams cad la mya ngan las mi 'da' bar gsol ba 'debs so//} दशसु दिक्षु सर्वबुद्धान् भगवतः परिनिर्वातुकामान् याचेऽपरिनिर्वाणाय स.दु.१०२क/१४०.
yongs su mya ngan las 'das
= {yongs su mya ngan las 'das pa/}
yongs su mya ngan las 'das pa
• क्रि. परिनिर्वाति — {de ni de kho nar 'ongs nas yongs su mya ngan las 'das la} स तानेवागम्य परिनिर्वाति अभि.भा.२०ख/९४१; • भू.का.कृ. परिनिर्वृतः — {rnam par gzigs} … {shing zad pa'i me bzhin du phung po'i lhag ma med pa'i mya ngan las 'das pa'i dbyings su yongs su mya ngan las 'das so//} विपश्यी…इन्धनक्षयादिवाग्निर्निरुपधिशेषे निर्वाणधातौ परिनिर्वृतः अ.श.१६८ख/१५६; {gal te yang bcom ldan 'das kyis gang zag sngar gzigs la yongs su mya ngan las 'das nas kyang mi gzigs te} यदि च भगवान् पूर्वं पुद्गलं दृष्ट्वा परिनिर्वृतं पुनः न पश्यति अभि.भा.९०क/१२१३; {yongs su mya ngan las 'das nas yongs su mya ngan las 'da' bar bya'o//} परिनिर्वृतः परिनिर्वापयेयम् शि.स.१४२क/१३६; • पा. परिनिर्वाणम् — {dga' ldan gyi gnas na bzhugs pa la sogs pa nas yongs su mya ngan las 'das pa'i mtha'i bar du spyod pa} तुषितभवनवासादिपरिनिर्वाणान्तं वृत्तम् वि.सू.९९क/१२०; {yongs su mya ngan las 'das pa chen po'i mdor} महापरिनिर्वाणसूत्रे र.वि.११३क/७४; {yongs su myang 'das thob gyur pa/} /{de yi gdung rus blangs nas de//} परिनिर्वाणमाप्तस्य तस्यास्थीनि निधाय सः । अ.क.३२३क/४०.१८९; परिनिर्वृतिः — {rmongs pa'i mun chen rnam par sel zhing yongs su myang 'das la brten dang /} /{srid par goms pa'i ngal ba rab sel 'gro ba skad cig dag gis gyur//} विगलितमहामोहौघान्तः श्रितः परिनिर्वृतिं प्रविरतभवाभ्यासायासः क्षणादभवज्जनः ।। अ.क.५३क/५.७४; • ना. परिनिर्वाणम्, प्रदेशः मि.को.१३८क ।
yongs su mya ngan las 'das pa chen po
पा. महापरिनिर्वाणम् — {sangs rgyas kyi spyod pa zhes bya ba ni mngon par rdzogs par byang chub pa nas bzung ste yongs su mya ngan las 'das pa chen po'i bar du'o//} बुद्धचर्यां च दर्शयतीत्यभिसंबोधिमुपादाय यावन्महापरिनिर्वाणम् अभि.स.भा.८९क/१२१; वि.प्र.२७२ख/२.९६.
yongs su mya ngan las 'das pa chen po'i mdo
ना. महापरिनिर्वाणसूत्रम्, ग्रन्थः — {yongs su mya ngan las 'das pa chen po'i mdor bcom ldan 'das kyis rdzing gi chu'i nor bu'i dpe rab tu bsgrubs te} महापरिनिर्वाणसूत्रे भगवता वापीतोयमणिदृष्टान्तेन प्रसाधितः र.वि.११३क/७४.
yongs su mya ngan las 'das par gyur
= {yongs su mya ngan las 'das par gyur pa/}
yongs su mya ngan las 'das par gyur pa
भू.का.कृ. परिनिर्वृतः — {'chi ba'i dus kho nar dgra bcom pa nyid thob cing yongs su mya ngan las 'das par yang gyur te} मरणकाल एवार्हत्त्वप्राप्तः परिनिर्वृतश्च अभि.भा.३४क/९९९; {mtshon gyis btab pa de nyid kyis yongs su mya ngan las 'das par gyur to//} परिनिर्वृतश्च तेनैव शस्त्रप्रहारेण अभि.स्फु.२२०क/९९९.
yongs su mya ngan las ma 'das pa
वि. अपरिनिर्वृतः — {yongs su mya ngan las ma 'das pa rnams yongs su mya ngan las zlo ba'i sangs rgyas gyur cig} बुद्धो भूयासम्…अपरिनिर्वृतानां परिनिर्वापयिता अ.श.३ख/२.
yongs su mya ngan las mi 'da'
= {yongs su mya ngan las mi 'da' ba/}
yongs su mya ngan las mi 'da' ba
• क्रि. १. न परिनिर्वाति — {bar skabs su yang 'phags pa'i lam mngon du byed cing yongs su mya ngan las mi 'da' ste} अन्तरेणाप्यार्यमार्गं सम्मुखीकुर्वाणो न परिनिर्वाति अभि.भा.२०ख/९४२ । २. न परिनिर्वास्यति — {sdig can nga'i dge slong gnas brtan dul ba gsal ba byang ba} … {ma byung gi bar de srid du nga yongs su mya ngan las mi 'da'o//} न तावदहं पापीयान् परिनिर्वास्यामि यावन्मे न स्थविरा भिक्षवो भविष्यन्ति दान्ता व्यक्ता विनीताः ल.वि.१८०ख/२७४; • सं. अपरिनिर्वाणम्— {yongs su mya ngan las mi 'da' ba'i chos can gyi rtags ni mang du yod mod kyi} बहून्यपरिनिर्वाणधर्मकलिङ्गानि श्रा.भू.७क/१६.
yongs su mya ngan las mi 'da' ba'i chos can
पा. अपरिनिर्वाणधर्मकः — {yongs su mya ngan las mi 'da' ba'i chos can} … {mdor bsdu na rnam pa gnyis te/} {de'i dus dang gtan yongs su mya ngan las mi 'da' ba'i chos can no//} अपरिनिर्वाणधर्मकः…समासतो द्विविधः । तत्कालापरिनिर्वाणधर्मा अत्यन्तं च सू.भा.१३८ख/१३.
yongs su mya ngan las mi 'da' ba'i mthar phyin pa
पा. अपरिनिर्वाणकोटीगतः, बोधिसत्त्वविमोक्षविशेषः — {rigs kyi bu kho bos ni byang chub sems dpa'i rnam par thar pa yongs su mya ngan las mi 'da' ba'i mthar phyin pa 'di shes par zad} एतमहं कुलपुत्र अपरिनिर्वाणकोटीगतं बोधिसत्त्वविमोक्षं जानामि ग.व्यू.६८क/१५८.
yongs su mya ngan las zlo ba
• सं. परिनिर्वापणम् — {'jig tshogs las yongs su skyob pa nyid ni theg pa gnyis kyis yongs su mya ngan las zlo ba'i phyir ro//} सत्कायपरित्राणत्वं यानद्वयेन परिनिर्वापणात् सू.व्या.१५३ख/३८; • वि. परिनिर्वापयिता — {yongs su mya ngan las ma 'das pa rnams yongs su mya ngan las zlo ba'i sangs rgyas gyur cig} बुद्धो भूयासम्…अपरिनिर्वृतानां परिनिर्वापयिता अ.श.३ख/२.
yongs su mya ngan las zlo bar byed
क्रि. परिनिर्वापयति — {des sems can de rnyed pa de dag yongs su mya ngan las zlo bar byed la} स तांस्तावतः सत्त्वान् परिनिर्वापयति अ.सा.१८क/१०.
yongs su mya ngan las bzla
= {yongs su mya ngan las bzla ba/}
yongs su mya ngan las bzla ba
• क्रि. परिनिर्वापयामि — {yongs su mya ngan las 'das nas yongs su mya ngan las bzla'o//} परिनिर्वृतः परिनिर्वापयामि स.पु.४७ख/८४; • सं. परिनिर्वाणम् — {sems can thams cad yongs su mya ngan las bzla bar dmigs pa'i phyir} सर्वसत्त्वपरिनिर्वाणारम्बणत्वात् शि.स.८ख/९; {sems can thams cad gdul ba dang sems can thams cad yongs su mya ngan las bzla ba'i phyir rab tu rtsom ste} सर्वसत्त्वविनयाय सर्वसत्त्वपरिनिर्वाणायारभते द.भू.२१३ख/२८.
yongs su mya ngan las bzla bar bya
कृ. परिनिर्वापयितव्यः — {bdag gis sems can gzhal du med pa yongs su mya ngan las bzla bar bya'o//} अप्रमेया मया सत्त्वाः परिनिर्वापयितव्याः अ.सा.१७ख/१०.
yongs su mya ngan las bzlas pa
भू.का.कृ. परिनिर्वृतः — {gang yongs su mya ngan las bzlas pa dang gang gis yongs su mya ngan las bzlas pa'i sems can yang 'ga' yang yod pa ma yin no//} न च स कश्चित्सत्त्वो यः परिनिर्वृतो येन च परिनिर्वापितो भवति अ.सा.१८क/१०; परिनिर्वापितः — {gang gis yongs su mya ngan las bzlas pa} येन च परिनिर्वापितः अ.सा.१८क/१०.
yongs su myang 'das
= {yongs su mya ngan las 'das pa/}
yongs su dman pa
वि. परिशोषितः — {skyes bu'i goms skyes mdza' ba ni/} /{gzhan du yongs su dman pa yis/} /{kye ma gnas ni brjed gyur nas/} /{'phral la gzhan du rgyug pa nyid//} अहो विस्मृतसंवासप्रवासपरिशोषिता । पुंसामाभ्यासिकी प्रीतिः सहसाऽन्यत्र धावति ।। अ.क.११०ख/१०.१२४.
yongs su dmar ba
वि. परिपाटलः, ओ ला — {nyin byed zer gyi reg pas yongs su dmar ba'i mdzes pa 'dzin byed cing //} दिनकरकरामृष्टं बिभ्रद् द्युतिं परिपाटलाम् ना.ना.२३९क/१२६.
yongs su rmed rmed pa
कृ. परिमार्गमाणः — {bu mo byams ma tshol zhing yongs su rmed rmed pa las} मैत्रायणीं कन्यामन्वेषमाणः परिमार्गमाणः ग.व्यू.३८८क/९६.
yongs su rmya bar gyur pa
वि. परिक्षीणः — {'di ltar yongs su rmya bar gyur pa'i lus/} /{'tsho ba tsam yang dka' na ji ltar brtas//} एवं परिक्षीणतनोः कथं स्याद्यात्राऽपि तावत्कुत एव पुष्टिः ।। जा.मा.१४२ख/१६५.
yongs su smin
= {yongs su smin pa/}
yongs su smin gyur pa
वि. परिपाकजः — {de las rigs dang mthun pa yi/} /{bag chags yongs su smin gyur pa//} तस्मात् समानजातीयवासनापरिपाकजाः ।। त.स.७१ख/६६७.
yongs su smin pa
• सं. १. परिपाकः — {sa bon brtas pa ni de yongs su smin pa'i rgyu'o//} बीजपुष्टता तत्परिपाके कारणम् सू.व्या.१४९ख/३२; {phung po rnams kyi 'phel ba yongs su smin pa dang 'jig par 'gyur ba} स्कन्धानामुपचयनपरिपाकाद्विनाशो भवति प्र.प.१८८क/२४७; {bag chags yongs su smin pas na/} /{phyi rol med pa'i ngo bo ni/} /{rnam shes la ni so sor snang /} /{rmi lam sogs mtshungs gzhan du min//} अबहिस्तत्त्वरूपाणि वासनापरिपाकतः । विज्ञाने प्रतिभासन्ते स्वप्नादाविव नान्यतः ।। त.स.६९क/६५०; {tshogs yongs su smin pa} सम्भारपरिपाकः सू.व्या.१७७क/७१; परिणतिः — {las kyi dbang gis mi rnams dag gi} … /{bkod pa 'di ni rma bya'i sgro yi tshogs dang mtshungs par yongs su smin par 'gyur//} इयं कर्मायत्ता… रचना नराणां मायूरच्छदपटलतुल्या परिणतिः । अ.क.७५क/७.४५; अ.क.६२ख/५९.११२ २. परिपाचनम्— {yongs su smin pa ni 'dir 'dul ba yin no//} परिपाचनं ह्यत्र विनयनम् सू.भा.२५६क/१७५; परिपाचना — {de bzhin gshegs pas lung bstan pa'i byin gyi rlabs kyi stobs kyis drang srong rnams yongs su smin pa'i dus su gzigs shing} तथागतव्याकरणाधिष्ठानबलेन ऋषीणां परिपाचनाकालं दृष्ट्वा वि.प्र.१२८क/१. पृ.२६; {yongs smin rab smin mthun par smin byed gzhan//} … {thams cad du theg pa gsum gyis smin par byed pa ni yongs su smin par byed pa'o//} परिपाचना तथा प्रपाचना चाप्यनुपाचनाऽपरा ।…सर्वतो यानत्रयेण पाचना परिपाचना सू.व्या.१५०ख/३३; • वि. परिपक्वः — {sems can yongs su smin pa rnams rnam par dgrol ba} परिपक्वानां च सत्त्वानां विमोचना बो.भू.११८क/१५२; {rengs pa dang rmongs pa la ni arka'i 'dab ma yongs su smin pa kha dog ser po la} स्तम्भने मोहने अर्कपत्रे परिपक्वे पीतवर्णे वि.प्र.१००ख/३.२१; सुपरिपक्वः, ओ वा — {'di'i blo yi rgyud ni yongs su smin to/} /{'khor ba'i nyes pa ni shin du rtogs so//} अहो सुपरिपक्वा अस्य बुद्धिसन्ततिः, स्ववगतः संसारदोषः अ.श.२७६ख/२५४; • भू.का.कृ. परिणतः, ओ ता— {'di ni bkra ba'i rim pas yongs smin las kyi sprul pa'i ri mo yin//} सेयं चित्रक्रमपरिणता कर्मनिर्माणलेखा ।। अ.क.४ख/५०.३४; परिपाचितः, ओ ता — {zhabs kyi 'od zer gyis ni yongs smin pa'i/} /{mi rnams gum nas lha yi 'jig rten mchi//} पादरश्मिपरिपाचिताश्च्युता देवलोकमुपयान्ति मानवाः ।। रा.प.२३०ख/१२३; {sogs pa'i skyon dang bral ba} … {yongs su smin pa ni slob mas bla ma la dbul bar bya'o//} आदिदोषरहिता…परिपाचिता शिष्येण गुरोः समर्पणीया वि.प्र.१५७ख/३.११९; • पा. परिपक्वः, विनेयसत्त्वभेदः — {gdul ba} … {rnam pa drug ni khyim pa dang rab tu byung ba dang yongs su ma smin pa dang yongs su smin pa dang rnam par grol ba dang rnam par ma grol ba'o//} विनेयः…षड्विधः—गृही प्रव्रजितः अपरिपक्वः परिपक्वो(ऽविमुक्तः) विमुक्तश्च बो.भू.१५५क/२००.
yongs su smin pa'i tshul bzhin du 'gro ba rnams la mngon par 'tshang rgya ba yongs su ston pa
वि. यथापरिपक्वजगदभिसंबोधिनिदर्शकः — {byang chub sems dpa'} … {yongs su smin pa'i tshul bzhin du 'gro ba rnams la mngon par 'tshang rgya ba yongs su ston pa yin te} बोधिसत्त्वः…यथापरिपक्वजगदभिसंबोधिनिदर्शकश्च भवति द.भू.२४६ख/४७.
yongs su smin par gyur pa
परिपाकगमनता — {bkrol ba'i gnas rnams yang dang yang du gsal bar byed pa la yang brten nas phyir zhing yongs su smin par gyur pa gang yin pa'o//} या…विवृतानां च स्थानानां भूयो भूयः उत्तानक्रियामागम्य उत्तरोत्तरपरिपाकगमनता बो.भू.४४क/५७.
yongs su smin par bgyi
क्रि. परिपाचयिष्यामि — {de lta de ltar sems can yongs su smin par bgyi'o//} तथा तथा सत्त्वान् परिपाचयिष्यामि शि.स.९४क/९३.
yongs su smin par bgyid pa
परिपाकः — {thams cad mkhyen pa nyid la 'jug pa dang sems can yongs su smin par bgyid pa dang} … {thams cad mkhyen pa nyid du rnam par nges pa 'thob} सर्वज्ञताप्रवेशं सत्त्वपरिपाकं…सर्वज्ञताविनिश्चयं प्रतिलभते रा.प.२३१क/१२४.
yongs su smin par 'gyur
= {yongs su smin par 'gyur ba/}
yongs su smin par 'gyur ba
• वि. परिपाकगमनीयः — {de yang gang gi tshe yongs su smin par 'gyur ba'i dge ba'i chos chen po dag la rim gyis zhugs par gyur pa} स यदा अधिमात्रेषु कुशलमूलेषु प्रतिष्ठो भवत्यनुपूर्वेण परिपाकगमनीयेषु श्रा.भू.१४क/२९; • द्र.— {las kyi dbang gis mi rnams dag gi rab mang sred pas rnam par bkra ba dag/} /{bkod pa 'di ni rma bya'i sgro yi tshogs dang mtshungs par yongs su smin par 'gyur//} इयं कर्मायत्ता प्रचुरचित्रवैचित्र (रुचि लि.पा.)रचना नराणां मायूरच्छदपटलतुल्या परिणतिः । अ.क.७५क/७.४५; {byas pa nges par longs spyod slad/} /{'bras bu yongs su smin par 'gyur//} कृतस्यावश्यभोग्यत्वात्परिणामे फलिष्यति ।। अ.क.१५६क/१६.१८.
yongs su smin par bya
• क्रि. १. परिपाचयिष्यामि — {gang la gang gnas par 'gyur ba de la der rdzu 'phrul gyi stobs kyis 'dun par bya'o//} … {yongs su smin par bya'o//} यो यस्मिन् स्थितो भविष्यति, तं तस्मिन्नेव ऋद्धिबलेनावर्जयिष्यामि… परिपाचयिष्यामि स.पु.१०८क/१७३ २. परिपाचयेयम्— {su ni dge ba'i rtsa ba rnams ma bskyed pa rnams las bskyed par bya/} {su ni dge ba'i rtsa ba rnams bskyed zin pa las yongs su smin par bya} कस्यानवरोपितानि कुशलमूलान्यवरोपयेयम् । कस्यावरोपितानि परिपाचयेयम् अ.श.१०ख/९; • द्र. {yongs su smin par bya ba/}
yongs su smin par bya ba
• सं. १. परिपाकः — {de sems can yongs su smin par bya ba yang yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes te} स सत्त्वपरिपाकं प्रजानाति द.भू.२५४क/५०; {sems can yongs su smin par bya ba'i spyod pa} सत्त्वपरिपाकचर्या बो.भू.१९१क/२५६; परिपाचनम् — {byang chub sems dpa'i spyod pa'i mthu yongs su sdud de} … {sems can yongs su smin par bya ba tshad med pa dang} बोधिसत्त्वचर्याबलं समुदागच्छति…अप्रमाणसत्त्वपरिपाचनतः द.भू.२४१ख/४३; {sems can yongs su smin par bya ba la mngon par brtson pa} सत्त्वपरिपाचनाभियुक्तः द.भू.२१४ख/२९; शि.स.१५२ख/१४७; परिपाचना — {de ni rnam pa gnyis su blta bar bya ste/} {sems can yongs su ma smin pa rnams yongs su smin par bya ba dang sems can yongs su smin pa rnams rnam par dgrol ba'o//} सा द्विविधा द्रष्टव्या । अपरिपक्वानां च सत्त्वानां परिपाचना, परिपक्वानां च सत्त्वानां विमोचना बो.भू.११८क/१५२ । २. परिपाच्यमानता— {gang zag zhugs zin pa yongs su smin par bya ba la rag las par gyur pa} … {gang yin pa'o//} या अवतीर्णस्य पुद्गलस्य परिपाच्यमानतायां वर्तमानस्य बो.भू.४४क/५७; • कृ. परिपाच्यः — {byang chub sems dpa' rnams kyi dpag tu med pa'i dngos po ni rnam pa lnga ste/} {yongs su smin par bya ba'i dngos po} पञ्चविधं हि वस्तु बोधिसत्त्वानामप्रमेयम्—परिपाच्यं वस्तु सू.व्या.२४७क/१६३; परिपाचयितव्यः — {bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub tu yongs su smin par bya ba'i sems can gyi khams ji snyed pa} यावान् सत्त्वधातुरनुत्तरायां सम्यक्संबोधौ परिपाचयितव्यः सू.व्या.१९८ख/१००; • द्र. {yongs su smin par bya/}
yongs su smin par bya ba'i thabs
पा. परिपाकोपायः — {yongs su smin par bya ba'i thabs gang zhe na/} {rnam pa nyi shu rtsa bdun du rig par bya ste} तत्र परिपाकोपायः कतमः । स सप्तविंशतिविधो वेदितव्यः बो.भू.४३ख/५६; द्र.— {yongs su smin par bya ba'i thabs nyi shu rtsa bdun} सप्तविंशतिविधः परिपाकोपायः — १. {khams brtas pa} धातुपुष्टया, २. {da ltar gyi rkyen nye bar sgrub pa} वर्तमान– प्रत्ययोपसंहारतः, ३. {'jug pa} अवतारतः, ४. {dga' bar 'dzin pa} रतिग्रहणतः, ५. {dang po 'jug pa} आदिप्रस्थानतः, ६. {dang po 'jug pa ma yin pa} अनादिप्रस्थानतः, ७. {rnam par dag pa thag ring ba} शुद्धिदूरतः, ८. {rnam par dag pa thag nye ba} शुद्ध्यासन्नतः, ९. {sbyor ba} प्रयोगतः, १०. {bsam pa} आशयतः, ११. {zang zing nye bar sgrub pa} आमिषोपसंहारतः, । १२. {chos nye bar sgrub pa} धर्मोपसंहारतः, १३. {rdzu 'phrul gyis 'dun par byed pa} ऋद्ध्यावर्जनतया, १४. {chos ston pa} धर्मदेशनया, । १५. {gsang ste chos brjod pa} गुह्यधर्माख्यानतः, १६. {rnam par phye ste chos brjod pa} विवृतधर्माख्यानतः, १७. {sbyor ba chung ngu} मृदुप्रयोगतः, १८. {sbyor ba 'bring} मध्यप्रयोग– तः, १९. {sbyor ba chen po} अधिमात्रप्रयोगतः, २०. {thos pa} श्रवणतः, २१. {sems pa} चिन्तनतः, २२. {bsgom pa} भावनतः, २३. {sdud pa} संग्रहणतः, २४. {tshar gcod pa} निग्रहणतः, २५. {bdag nyid kyis byed pa} स्वयंकृततः, २६. {gzhan la bcol ba} पराध्येषणतः, । २७. {de gnyi ga} तदुभयतः बो.भू.४३ख/५६.
yongs su smin par bya ba'i spyod pa
परिपाकचर्या — {mdor bsdu na byang chub sems dpa' rnams kyi spyod pa bzhi} … {sems can yongs su smin par bya ba'i spyod pa'o//} बोधिसत्त्वानां समासतश्चतस्रश्चर्याः… सत्त्वपरिपाकचर्या च बो.भू.१९१क/२५६.
yongs su smin par byas
= {yongs su smin par byas pa/}
yongs su smin par byas pa
भू.का.कृ. १. परिपाचितः — {des der dbang po rnams yongs su smin par byas pa} यत्तत्रानेनेन्द्रियाणि परिपाचितानि अ.श.२३६क/२१७; परिपाकः कृतः — {des der dbang po yongs su smin par byas pa} तत्रानेनेन्द्रियपरिपाकः कृतः अ.श.२४३ख/२२३ २. परिपाचितवान् — {sems can dpag tu med grangs med pa dag bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub tu yongs su smin par byas so//} अप्रमेयानसंख्येयांश्च सत्त्वान् परिपाचितवाननुत्तरायां सम्यक्संबोधौ स.पु.७६क/१२८.
yongs su smin par byed
= {yongs su smin par byed pa/}
yongs su smin par byed pa
• क्रि. परिपाचयति — {de de ltar mngon par brtson pas sbyin pas kyang sems can yongs su smin par byed do//} स एवमभियुक्तो दानेनापि सत्त्वान् परिपाचयति द.भू.२१४ख/२९; {byang chub sems dpa' de de kho na'i don gyi tshul dang dgongs pa'i don gyi tshul la shin tu rnam par nges pa'i shes rab kyis yongs su smin par byed do//} स बोधिसत्त्वस्तत्त्वार्थनये चाभिप्रायार्थनये च सुविनिश्चितया प्रज्ञया परिपाचयति सू.भा.१५२क/३६; • सं. परिपाकः — {mthu rgya chen po bstan pas sems can rnams yongs su smin par byed de} प्रभावौदार्यदेशनया सत्त्वानां परिपाकः सू.व्या.१३२ख/५; {sems can yongs su smin par byed pa yang dag par 'grub pa} सत्त्वपरिपाकसमुदागमः म.भा.२६ख/१८९; {sems can rnams yongs smin byed cing /} /{rang gi sems kyang bsrung ba'i phyir//} सत्त्वानां परिपाकश्च स्वचित्तस्य च रक्षणा । सू.अ.२५५क/१७४; परिपाचनम् — {ldan pa rnam pa gsum ston te/} {sems can yongs su smin par byed nus pa dang ldan pa dang /} {bsngags pa dang ldan pa dang /} {tshig gzung bar 'os pa dang ldan pa'o//} त्रिविधं योगं प्रदर्शयति—सत्त्वपरिपाचनशक्तियोगं प्रशंसायोगमादेयवाक्यतायोगं च सू.व्या.१४८क/२९; {bsdu ba'i dngos po dang ldan pa bzhi ni nyi ma dang 'dra ste/} {gdul ba'i lo tog yongs su smin par byed pa'i phyir ro//} संग्रहवस्तुसहगतो दिनकरसदृशो विनेयसस्यपरिपाचनात् सू.व्या.१४१क/१८; {phyug po dang ni bde 'gro dang /} … {chos rnams la/} /{longs par spyod dang yongs smin byed//} ऐश्वर्यस्याथ सुगतेः…धर्मसम्भोगपरिपाचने ।। म.भा.८ख/७२; परिपाचना — {don la rnam nges dge la yongs smin byed//} विनीतिरर्थे परिपाचना शुभे सू.अ.१४३ख/२१; {thams cad du theg pa gsum gyis smin par byed pa ni yongs su smin par byed pa'o//} सर्वतो यानत्रयेण पाचना परिपाचना सू.व्या.१५०ख/३३; • वि. परिपाचकः — {de la yongs su smin par byed pa'i gang zag rnams gang zhe na} तत्र परिपाचकाः पुद्गलाः कतमे बो.भू.४६क/५९; {ye shes yongs su smin par byed pa'i chos bcus} दशभिर्ज्ञानपरिपाचकैर्धर्मैः द.भू.२०४ख/२४; {rnam par mi rtog ye shes de/} … /{sems can rnams ni yongs smin byed//} निर्विकल्पं च तज्ज्ञानं…सत्त्वानां परिपाचकम् ।। सू.अ.१९४क/९३; पाचकः — {dmigs pa rnam pa gsum la 'jug/} /{sems can rnams ni yongs smin byed//} त्रिविधालम्बनवृत्ताः सत्त्वानां पाचकाः सू.अ.२१३क/११८; • कृ. परिपाचयमानः — {mi'am ci'i rgyal po sdong po dang} … {lta bu'i lus kyi sprin du mngon par 'thon cing sems can yongs su smin par byed pa} द्रुमकिन्नरराज…सदृशात्मभावमेघनिश्चरितान् सत्त्वान् परिपाचयमानान् ग.व्यू.१०४क/१९३; परिपच्यमानः — {zhugs pa'i gang zag zhugs pa kho na yin la/} {yongs su smin par byed pa yang ma yin} अस्त्यवतीर्णः पुद्गलः । अवतीर्ण एव, न परिपच्यमानः श्रा.भू.१४ख/३२.
yongs su smin par byed par 'gyur
क्रि. १. परिपाचयिष्यति — {sems can dpag tu med grangs med pa dag bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub tu yongs su smin par byed par 'gyur} अप्रमेयानसंख्येयांश्च सत्त्वान् परिपाचयिष्यत्यनुत्तरायां सम्यक्संबोधौ स.पु.७६क/१२९ २. परिपाचयेत् — । {lo tog yongs su smin par byed par 'gyur ba dang} सस्यानि वा परिपाचयेयुः शि.स.१५५क/१४९.
yongs su smin par byed par 'gyur ba
= {yongs su smin par byed par 'gyur/}
yongs su smin par ma byas pa
वि. अपरिपाचितः— {sems can yongs su smin par ma byas pa rnams la yid rton te ston pa byang chub sems dpa'i 'khrul pa dang} अपरिपाचितेषु सत्त्वेषु विश्वासो बोधिसत्त्वस्खलितम् बो.प.१०४क/७३; शि.स.३६क/३४.
yongs su smin par mdzad pa
परिपाचनम् — {sems can yongs su smin par mdzad pa'i phrin las} सत्त्वपरिपाचनकर्म सू.व्या.१५६ख/४३.
yongs su smin byed
= {yongs su smin par byed pa/}
yongs su smin zin pa
वि. परिपक्वम् — {su ni dge ba'i rtsa ba rnams ma bskyed pa rnams las bskyed par bya} … {su ni yongs su smin zin pa las rnam par grol bar bya} कस्यानवरोपितानि कुशलमूलान्यवरोपयेयम्…कस्य परिपक्वानि विमोचयेयम् अ.श.१०ख/९.
yongs su smra
= {yongs su smra ba/}
yongs su smra ba
परिवादः — {bden med yongs su smra ba'i rnam par bslad pa nag phyogs nyin gyis spyod pas zla ba zad par byas//} वितथपरिवादविक्लवकृष्णदिनक्षपि (क्षयि लि.पा.)तचरितचन्द्राणाम् ।। अ.क.६२क/५९.१११.
yongs su btsal
= {yongs su btsal ba/} {yongs su btsal na} परिगवेष्यमानः — {rnam pa thams cad du yongs su btsal na gcig na'ang yod pa ma yin pas me de yang bden pa yang ma yin zhing brdzun pa yang ma yin no//} सर्वाकारतः परिगवेष्यमानः एकस्मिन्नपि नास्ति स चाग्निर्न सत्यं न मृषा हे.त.१८क/५६.
yongs su btsal nas
पर्येष्य — {byang chub sems dpa' des ming la ming tsam du yongs su btsal nas ming de la 'di ltar yang dag pa ji lta ba bzhin du yongs su shes te} स खलु बोधिसत्त्वो नाम्नि नाममात्रतां पर्येष्य तन्– नामैवं यथाभूतं परिजानाति बो.भू.३०क/३६.
yongs su btsal ba
• क्रि. परिचरति— {langs nas ngu zhing grong khyer der lan stong du yongs su btsal to//} स उत्थाय धरणीतलात् सहस्रशश्च तन्नगरं परिचरति रुदमानः रा.प.२५३ख/१५५; • भू.का.कृ. परिगवेषितः — {shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di bzhin du yongs su btsal te/} {yongs su 'tshol ba na'ang gang 'dir khyod kyis thob pa'i ting nge 'dzin 'di lta bu nyid dag thob ste} एवमेव प्रज्ञापारमिता परिगवेषिता । परिगवेषमाणैश्च एते एव समाधयः प्रतिलब्धा, ये त्वयैतर्हि प्रतिलब्धाः अ.सा.४३१ख/२४३; पर्येषितः — {gzhan las yongs su btsal ba rnams sam yo byad la dbang thob pa rnams kyis} परतो वा पर्येषितैः परिष्कारवशिताप्रतिलब्धैर्वा बो.भू.१२५ख/१६१; {rab 'byor gzhan yang shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di ji ltar byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rtag tu ngu} … {yongs su btsal ba de bzhin du yongs su btsal bar bya'o//} सुभूते तथेयं प्रज्ञापारमिता पर्येष्टव्या, यथा सदाप्ररुदितेन बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन पर्येषिता अ.सा.४२२क/२३८; पर्यन्विष्टः — {shes rab kyi pha rol tu phyin pa'i sgo'i rgyud 'di ni kho mos de bzhin gshegs pa chu klung gang gA'i klung sum cu rtsa drug gi bye ma snyed las yongs su btsal ba ste} एष च मे…प्रज्ञापारमितामुखपरिवर्तः षट्त्रिंशद्गङ्गानदीवालिकासमानां तथागतानामन्तिकात्पर्यन्विष्टः ग.व्यू.३८९ख/९७; • सं. १. पर्येष्टिः — {mtshan ma tsam dang yongs btsal dang /} /{so sor rtog pa'i sgo dang ldan//} निमित्तग्राहपर्येष्टिः प्रत्यवेक्षामुखानुगा । श्रा.भू.१४९क/४०५; {chos thams cad yongs su btsal ba'i grogs su gyur pa dang} सर्वधर्मपर्येष्टिसहायभूतस्य शि.स.१५२ख/१४७; पर्येषणम् — {dge ba'i rtsa ba yongs su btsal bar brtson pa la mi ngoms par bya} अतृप्ताः कुशलमूलपर्येषणाभियुक्ताः शि.स.१०५ख/१०४; पर्येषणा — {gang gi tshe sems par byed/} {rtog par byed/} {'jal bar byed/} {nye bar rtog par byed pa de'i tshe na ni yongs su btsal ba'i rjes su zhugs pa yin no//} यदा पुनश्चिन्तयति तीरयति तुलयत्युपपरीक्षते, तदा पर्येषणानुचरिता भवति श्रा.भू.१४२क/३६८; परिमार्गणम् — {rigs kyi bu 'di lta ste/} {byang chub sems dpa'i spyod pa yongs su btsal ba dang} … {'di ni dka'o//} {shin tu dka'o//} दुष्करं हि एतत् कुलपुत्र परमदुष्करं यदुत बोधिसत्त्वचर्यापरिमार्गणम् ग.व्यू.३२५क/४८ २. परिमार्गणता — {gong nas gong du khyad par du 'gyur ba'i chos yongs su btsal ba dang} उत्तरोत्तरवैशेषिकधर्मपरिमार्गणतया च द.भू.२०७क/२४.
yongs su btsal ba'i dngos po
पा. पर्येषणावस्तु — {bzhi po 'di dag ni byang chub sems dpa' rnams kyi chos thams cad yang dag pa ji lta ba bzhin du yongs su shes par bya ba'i phyir yongs su btsal ba'i dngos po yin te} चत्वारीमानि बोधिसत्त्वानां सर्वधर्माणां यथाभूतपरिज्ञायै पर्येषणावस्तूनि बो.भू.१५४क/१९९; द्र.— {yongs su btsal ba'i dngos po bzhi} चत्वारि पर्येषणावस्तूनि — १. {ming yongs su tshol ba} नामपर्येषणा, २. {dngos po yongs su tshol ba} वस्तुपर्येषणा, ३. {ngo bo nyid du gdags pa yongs su tshol ba} स्वभावप्रज्ञप्तिपर्येषणा, ४. {bye brag tu gdags pa yongs su tshol ba} विशेषप्रज्ञप्तिपर्येषणा च बो.भू.१५४क/१९९.
yongs su btsal bar bya
कृ. पर्येष्टव्यः, ओ या — {rab 'byor gzhan yang shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di ji ltar byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rtag tu ngu} … {yongs su btsal ba de bzhin du yongs su btsal bar bya'o//} सुभूते तथेयं प्रज्ञापारमिता पर्येष्टव्या, यथा सदाप्ररुदितेन बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन पर्येषिता अ.सा.४२२क/२३८; पर्येषितव्यः — {de ltar kun nas nyon mongs pa yongs su btsal bar bya'o//} एवं क्लेशः पर्येषितव्यः सू.व्या.१७१क/६३.
yongs su rtsom
क्रि. आरभते — {de lta bu'i ye shes snang bas 'dzin par yongs su rtsom ste} एवं ज्ञानावभासप्रग्रहणमारभते द.भू.२५७क/५३.
yongs su rtsom pa
= {yongs su rtsom/}
yongs su brtsi ba
परिगणना— {de ltar gza' rnams thams cad kyi ni rim par yongs su brtsi bar rig par bya'o//} एवं सर्वग्रहाणां क्रमपरिगणना वेदितव्या वि.प्र.१८५ख/१.४४.
yongs su brtsegs pa
ना. परिकूटः, नागराजः — {klu'i rgyal po yongs su brtsegs pa} परिकूटो नागराजा (? जः) म.व्यु.३२९५ (५७क).
yongs su tsha
= {yongs su tsha ba/}
yongs su tsha ba
वि. सन्तप्तः — {mya ngan} ( {ngam} ) {thang la yongs su tsha ba'i chu/} /{rdul gyis rgyas pas gcig pu ji ltar 'khru//} एकः कथं स्नासि विकासिपांशुसन्तप्ततोयासु मरुस्थलीषु ।। अ.क.१९५क/२२.२७.
yongs su tshang ba
वि. परिपूर्णः — {rab 'byor 'di lta ste dper na/} {skyes bu rab tu dpa' bar 'gyur ba} … {dbang po yongs su tshang bar 'gyur ba} … {'ga' zhig} तद्यथापि नाम सुभूते कश्चिदेव पुरुषः परमशूरश्च भवेत्…परिपूर्णेन्द्रियश्च भवेत् अ.सा.३२६क/१८३.
yongs su tshim
= {yongs su tshim pa/}
yongs su tshim pa
• क्रि. परितुष्यति — {yon tan can rnams rab bcom pas/} /{gtum po dag ni yongs su tshim//} उन्मूलनेन गुणिनां मातङ्गः परितुष्यति ।। अ.क.२४२क/२८.२२; • वि. परितुष्टः — {de thob pas yongs su tshim pa'i phyir gzhan rnam pa dpyod par mi byed do//} तदवाप्तेः परितुष्टः परं न विवेचयति प्र.अ.१३४क/१४३; प्र.अ.१३१ख/१४१; • सं. परितोषः — {gal te don der tshim zhe na/} /{yongs su tshim par ga las rtog//} तत्रार्थपरितोषश्चेत् परितोषः कुतो नु सः ।। प्र.अ.१६३ख/१७८; प्र.अ.१३१क/१४०; सन्तोषः — {yongs tshim g}.{yo med bsil ba'i rang bzhin las/} /{thams cad dge ba'i thang la dga' bar byed//} सन्तोषशीताचलवत् स्वभावात् सर्वे रमन्ते कुशलस्थलीषु । अ.क.१९४ख/२२.२३.
yongs su tshim pa med
न पर्याप्तिः — {nor ni sgrub pa la} … {gser gyi ri/} /{thob kyang yongs su tshim pa med//} हेमाचलेऽपि सम्प्राप्ते न पर्याप्तिर्धनार्जने । अ.क.१६५क/१९.१५.
yongs su tshim par bya
कृ. सन्तर्पयितव्यः— {phyi ma'i mtha'i mur thug pa'i bskal par sbyin pa'i pha rol tu phyin pa la spyod pa'i tshe kha zas dang btung ba'i sbyin pas ni sems can yongs su tshim par bya} अपरान्तकोटीगतान् कल्पान् दानपारमितायां चरता अन्नपानदानेन सत्त्वाः सन्तर्पयितव्याः ग.व्यू.२४०ख/३२१; परितोषयितव्यः — {sems can 'di dag ni bdag gis bskyab par bya ba} … {yongs su tshim par bya ba} … {yongs su mya ngan las 'da' bar bya ba yin no//} मयैवैते सत्त्वाः परित्रातव्याः…परितोषयितव्याः…परिनिर्वापयितव्याः द.भू.१९६ख/१९.
yongs su tshim par bya ba
= {yongs su tshim par bya/}
yongs su tshim par byas
क्रि. अतिपरितोषितोऽस्मि — {'o na ji lta bu zhe na/} {dper na dri la sogs pa'i sa lta bu'o zhe na/} {'di nyid kho bo'i bdag med do zhes bya ba yid ches par byed pa yin pas kho bo yongs su tshim par byas te} कथं तर्हि? यथा गन्धादीनां पृथिवीति चेत्? अतिपरितोषिताः स्मः । इदमेव हि नः प्रत्यायकम्—नास्त्यात्मेति अभि.भा.९३क/१२२५.
yongs su tshim par byas
= {yongs su tshim par byas pa/}
yongs su tshim par byed
= {yongs su tshim par byed pa/}
yongs su tshim par byed pa
• क्रि. परिप्रीणयति म.व्यु.१६४८ (३७क); • सं. १. सन्तोषणम् — {rigs kyi bu kho bos ni sems can thams cad yongs su tshim par byed pa dang sgo thams cad nas sangs rgyas blta zhing mchod pa dang bsnyen bkur ba'i spos kyi gzugs kyi chos kyi sgo 'di shes par zad} एतमहं कुलपुत्र सर्वसत्त्वसन्तोषणं समन्तमुखबुद्धदर्शनपूजोपस्थानगन्धबिम्बं धर्ममुखं जानामि ग.व्यू.२२क/११८ २. सन्तर्पणता — {'gro ba thams cad yongs su tshim par byed pas mchod sbyin gyi yo byad lta bu'o//} यज्ञोपकरणभूतं सर्वजगत्सन्तर्पणतया ग.व्यू.३११ख/३९८; परिपूरकता — {gang zhig slong ba rnams kyang bar med rin chen char phab pas/} /{sna tshogs slong ba'i don mthun yongs su tshim par byed gyur pa//} यद्याचका अपि निरन्तररत्नवर्षे नानार्थिसार्थपरिपूरकतां प्रयान्ति । अ.क.२९९ख/३९.२९.
yongs su tshims
= {yongs su tshims pa/}
yongs su tshims pa
भू.का.कृ. परितुष्टः — {rgya cher yongs su tshims pa yi/} /{rgyal pos mchog tu gsol ba btab//} औदार्यपरितुष्टेन स राज्ञाऽभ्यर्थितः परम् । अ.क.३६२क/४८.५५.
yongs su tshol
= {yongs su tshol ba/}
yongs su tshol ba
• क्रि. पर्येषति — {nu bo de ni yongs tshol zhing /} /{gdong la mchi zag nags khrod rgyu//} पर्येषन्ति भ्रातरमश्रुमुखानि विचरन्ति वनमध्ये ।। सु.प्र.५८क/११५; पर्येषते — {bye brag tu ni gtan tshigs rig pa dang sgra rig pa ni gzhan de dag la ma mos pa rnams tshar bcad pa'i phyir yongs su tshol lo//} भेदेन पुनर्हेतुविद्यां शब्दविद्यां च पर्येषते निग्रहार्थमन्येषां तदनधिमुक्तानाम् सू.व्या.१७६क/७०; परिगवेषते — {de 'di ltar sems yongs su tshol te/} {'dod chags par 'gyur ba'am zhe sdang bar 'gyur ba'am gti mug par 'gyur ba'i sems de dag gang yin} स एवं चित्तं परिगवेषते—कतरत्तु चित्तं रज्यति वा दुष्यति वा मुह्यति वा शि.स.१३०ख/१२६; परिमार्गते — {'jig rten pa dang 'jig rten las 'das pa'i don yongs su tshol zhing don du gnyer to//} लौकिकलोकोत्तरानर्थान् परिमार्गते परिगवेषते द.भू.१८१ख/१२; परिमार्गयति— {lam las log pa'i nyes pa dang} … {yongs su tshol zhing kun tu 'dri'o//} मार्गविवर्तदोषांश्च…परिमार्गयति परिगवेषयते द.भू.१८३ख/१३; • सं. १. पर्येषणम् — {gnas par 'os pa yongs su tshol ba la zhugs pa ni med na mi gnas par 'dug pa la nyes pa med do//} निर्दोषमभावे प्रवृत्तपर्येषणस्यानिःश्रितस्य वाऽपि वि.सू.८क/९; पर्येषणा — {sangs rgyas dang byang chub sems dpas bshad pa rnams yongs su tshol zhing 'dzin par byed pa dang} बुद्धबोधिसत्त्वभाषितानां पर्येषणा धारणा च बो.भू.१२ख/१५; {nyes dmigs su mthong ba de yang gang zhe na/} {'di lta ste/} {kham gyi zas de nyid la yongs su longs spyod pa'i rgyu las byung ba dang yongs su 'ju ba'i rgyu las byung ba dang yongs su tshol ba'i rgyu las byung ba'o//} तत्पुनरादीनवदर्शनं कतमत् । यदुत यस्यैव कबडंकारस्य परिभोगान्वयो वा, विपरिणामान्वयो वा, पर्येषणान्वयो वा श्रा.भू.३०क/७५; परिमार्गणम् — {gong nas gong du khyad par yongs su tshol ba'i sems dang ldan pa yin} उत्तरोत्तरविशेषपरिमार्गणचित्तश्च…भवति द.भू.२०७ख/२५; {'di la yongs su tshol ba'i bsam pa med pas yongs su tshol ba'i bsam pa can ma yin no//} नास्य परिमार्गणाशय इत्यपरिमार्गणाशयम् अभि.स्फु.२३८ख/१०३४; पर्येष्टिः — {mtshan nyid yongs su tshol ba la tshigs su bcad pa brgyad de} लक्षणपर्येष्टौ श्लोका अष्टौ सू.व्या.१७१ख/६४; {yongs su tshol ba'i sdug bsngal} पर्येष्टिदुःखम् बो.भू.१३०क/१६७; परीष्टिः — {tshol ba yongs su tshol ba dang /} /{rjes su tshol dang kun tu tshol//} पर्येषणा परीष्टिश्चान्वेषणा च गवेषणा । अ.को.१८३क/२.७.३२; वेष्टिः — {lus dang srog la lta ba dang bcas pa la chos yongs su tshol ba zhes nga mi smra'o//} न कायजीवितसापेक्षस्य धर्मवेष्टिं वदामि रा.प.२४३क/१४१ २. पर्येषितम् — {mthong ba dang thos pa dang bye brag phyed pa dang rnam par shes pa gang yin pa dang thob pa dang yongs su tshol ba dang} यदपि दृष्टश्रुतमतविज्ञातं प्राप्तं पर्येषितम् बो.भू.२२क/२६ ३. पर्येषणता — {ye shes kyi tshogs yongs su tshol bas brtson 'grus rgyun mi 'chad pa yin} अप्रतिप्रस्रब्धवीर्यश्च भवति ज्ञानसम्भारपर्येषणतया द.भू.२१४क/२८; {rig pa'i gnas thams cad yongs su tshol ba'i phyir byang chub sems dpa'i brtson 'grus tshol ba dang} एषकं वीर्यं बोधिसत्त्वस्य सर्वविद्यास्थानपर्येषणतया बो.भू.१०९ख/१४०; • कृ. पर्येषमाणः — {dge slong ma seng ge rnam par bsgyings pa yongs su tshol zhing sems can kun la rmed pa'i tshe/} {gang nas gang du song ba} सिंहविजृम्भितां नाम भिक्षुणीं पर्येषमाणः प्रतिसत्त्वं परिपृच्छन् यतो यतः पर्यटति ग.व्यू.५४ख/१४८; परिमार्गमाणः — {de nas tshol ba la zhugs te/} {de de dag yongs su tshol bas skyo bar gyur la/} {de dag ni ma rnyed do//} ततः समन्वेषितुमारब्धः । स च तान् परिमार्गमाणः खेदमापन्नः, न च तानासादयति अ.श.१३५ख/१२५; पर्येषयन् — {byang chub mchog 'di yongs su tshol ba na/} /{bskal pa mang por ngas ni lus btang ste//} बहूनि कल्पानि मयाऽऽत्मा त्यक्तः पर्येषयेता इममग्रबोधिम् । सु.प्र.५७ख/११४; • वि. पर्येषकः — {'di la byang chub sems dpa' byang chub sems dpa'i bslab pa dag la bslab par 'dod pas thog ma kho nar mos pa mang bar bya'o//} {chos yongs su tshol ba dang} इहादित एव बोधिसत्त्वेन बोधिसत्त्वशिक्षासु शिक्षितुकामेनाधिमुक्तिबहुलेन भवितव्यं धर्मपर्येषकेण बो.भू.५१ख/६७; • ना. ईषाणः, जनपदः — {song rigs kyi bu lho phyogs kyi rgyud 'di nyid na yul yongs su tshol ba zhes bya ba yod de/} {de na bram ze rgyal ba'i drod kyi skye mched ces bya ba 'dug gis} गच्छ कुलपुत्र, अयमिहैव दक्षिणापथे ईषाणो नाम जनपदः । तत्र जयोष्मायतनो नाम ब्राह्मणः प्रतिवसति ग.व्यू.३७९ख/८९; • पा. पर्येषणा — {chos rnams la yongs su tshol ba ni rnam pa bzhi ste} चतुर्विधा पर्येषणा धर्माणाम् सू.व्या.२४५क/१६१; द्र.— {yongs su tshol ba rnam pa bzhi} चतस्रः पर्येषणाः — १. {ming yongs su tshol ba} नामपर्येषणा, २. {dngos po yongs su tshol ba} वस्तुपर्येषणा, ३. {ngo bo nyid du btags pa yongs su tshol ba} स्वभावप्रज्ञप्तिपर्येषणा, ४. {bye brag tu btags pa yongs su tshol ba} विशेषप्रज्ञप्तिपर्येषणा बो.भू.२९ख/३६; सू.व्या.२४५क/१६१.
yongs su tshol bar byed
क्रि. परिमार्गयति — {bsam pa dag pa nas mi rtag pa la sogs pa'i rnam pa ji skad bshad pa dag gis yongs su tshol bar byed do//} परिमार्गयति चाशयतो यथोक्तैरनित्यादिभिराकारैः अभि.स्फु.२३९क/१०३४; पर्येषते— {ji ltar na rigs pa yongs su tshol bar byed ce na} कथं युक्तिं पर्येषते श्रा.भू.१६६क/४४२; {de yongs su tshol bar byed pa na gzhi rnam pa drug po yongs su tshol bar byed de} स पर्येषमाणः षड् वस्तूनि पर्येषते श्रा.भू.१३४ख/३६८; समन्वेषते — {de ltar dus yongs su tshol bar byed do//} इत्येवं कालं समन्वेषते श्रा.भू.१३७क/३७५; परिमृग्यते — {des na tha snyad rtogs pas na/} /{gzhan yang yongs su tshol mi byed//} व्यवहारं प्रतीतं तन्न परं परिमृग्यते ।। प्र.अ.१२३क/१३२.
yongs su tshol bar byed pa
= {yongs su tshol bar byed/}
yongs su tshol byed
= {yongs su tshol bar byed/}
yongs su 'tshal
भू.का.कृ. परिज्ञातः — {btsun pa bcom ldan 'das ji ltar bdag chos thams cad yang dag par 'tshal ba dang yang dag par yongs su brtags pa dang yang dag par yongs su 'tshal ba dang} यथा च मे भदन्त भगवन्सर्वधर्माः सम्यग्ज्ञाताः । सम्यक्परीक्षिताः सम्यक्परिज्ञाताः सु.प्र.३६क/६८.
yongs su 'tsher
क्रि. उत्तप्यते — {gser gyi sa le sbram de nyid rin po che mu sar gal bas btab na de bas kyang yongs su 'tsher ro//} {yongs su dag par 'gyur ro//} {'od shin tu gsal zhing dang bar 'gyur ro//} तदेव जातरूपं मुसारगल्वसृष्टं भूयस्या मात्रयोत्तप्यते परिशुध्यति प्रभास्वरतरं भवति द.भू.२१५ख/२९.
yongs su 'tshol ba
• सं. परिमार्गणम् — {yongs su 'tshol ba'i bsam pa can ma yin pa'i phyir} अपरिमार्गणाशयत्वात् अभि.भा.४३क/१०३४; • कृ. परिगवेषमाणः — {shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di bzhin du yongs su btsal te/} {yongs su 'tshol ba na'ang gang 'dir khyod kyis thob pa'i ting nge 'dzin 'di lta bu nyid dag thob ste} एवमेव प्रज्ञापारमिता परिगवेषिता । परिगवेषमाणैश्च एते एव समाधयः प्रतिलब्धाः, ये त्वयैतर्हि प्रतिलब्धाः अ.सा.४३१ख/२४३.
yongs su 'tshol ba'i bsam pa can ma yin pa
वि. अपरिमार्गणाशयः — {zad pa shes pa dang mi skye ba shes pa ni/} {yang dag pa'i rtog pa med pa dang yongs su 'tshol ba'i bsam pa can ma yin pa'i phyir lta ba ma yin no//} क्षयज्ञानमनुत्पादज्ञानं च न दृष्टिः असन्तीरणापरि– मार्गणाशयत्वात् अभि.भा.४३क/१०३४.
वि. परिशोभितः — {de dag gis gtsug lag khang de yongs su mdzes par snang ste} सर्वे ते विहारपरिशोभिता एव दृश्यन्ते स्म का.व्यू.२०३ख/२६०; {lha'i bu mo lus yongs su mdzes pa zhes bya ba dang} परिशोभितकाया नामाप्सरसा का.व्यू.२०१क/२५९.
yongs su 'dzad
क्रि. परिक्षीयते — {mi mthun phyogs/} /{mtshan mo 'di ni thun brgya dang /} /{ldan pa bzhin du yongs mi 'dzad//} न परिक्षीयते वामा शतयामेव यामिनी ।। अ.क.३०१ख/१०८.९१.
yongs su 'dzin
= {yongs su 'dzin pa/}
yongs su 'dzin pa
• क्रि. परिगृह्णाति — {gang dam pa'i chos yongs su 'dzin pa dang} यच्च सद्धर्मं परिगृह्णाति शि.स.१६८ख/१६६; {blo gros dang ldan pas} … {'bras bu rnam pa gsum po} … {yongs su 'dzin to//} मतिमान् त्रिविधं फलं परिगृह्णाति सू.व्या.१६३ख/५४; परिगृह्णीते — {de lta de ltar byang chub sems dpa' sems dpa' chen po de'ang lus yongs su dag pa yongs su 'dzin to//} तथा तथा स बोधिसत्त्वो महासत्त्वः कायपरिशुद्धिं च परिगृह्णीते अ.सा.२८८क/१६२; आधारयति— {thos nas kyang ma nor ba'i snyoms par 'jug pa dang /} {shes rab dang ye shes kyi snang bas rab tu brtson par byed cing nan tan gyis yongs su 'dzin to//} श्रुत्वा च यथावत्समापत्तिप्रज्ञाज्ञानालोकेन प्रयुज्यते, प्रतिपत्तितश्चाधारयति द.भू.२३५ख/४०; गृह्णाति — {bdag smas pa dang las kyi sgrib pa yongs su 'dzin to//} क्षिणोत्यात्मानं कर्मावरणं च गृह्णाति शि.स.५६क/५४; • सं. १. परिग्रहः — {gnas skabs spangs pa dang yongs su 'dzin pa'i bye brag gis} अवस्थापरित्यागपरिग्रहभेदेन त.प.८५ख/६२३; {'di ltar yongs su 'dzin pa dang kun tu 'dzin pa'i ming gi rnam grangs pa can} यतः परिग्रह आग्रहापरव्यपदेशः प्र.अ.१२६क/१३४; {yongs su 'dzin pa ni thob pa thog ma kho na bdag gir byed pa'o//} परिग्रहो लभ्यमानस्य स्वीकारः प्रथमः न्या.टी.८९ख/२४८; {brten pas na brten pa ste/} {yongs su 'dzin zhes bya ba'i tha tshig go//} संश्रयणं संश्रयः, परिग्रह इति यावत् त.प.२६ख/५००; सम्परिग्रहः — {ma zhen yongs su mi ngal dang /} /{lam ni yongs su 'dzin pa dang //} असक्तावपरिश्रान्तौ प्रतिपत्– सम्परिग्रहे ।। अभि.अ.२ख/१.२२; अभि.अ.७ख/४.२५; सन्धारणम् — {yongs su rdzogs par bya ba'i sems las phyir phyogs su ma gyur cing dran pas yongs su 'dzin pa'i lus dang ldan pa} परिपूर्णचेतोऽपराङ्मुखस्मृतिसन्धारणकायाम् ग.व्यू.१८०क/२६५; आधारणम् — {phyag rgya yongs su 'dzin pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} आधारणमुद्रा नाम समाधिः म.व्यु.५२५ (१२ख); समादानम्— {de dag mi dge ba bcu'i las kyi lam yongs su 'dzin pa'i rgyus tshe thung ba} … {gyur} ते दशाकुशलकर्मपथसमादान– हेतोः परीत्तायुषोऽभूवन् ग.व्यू.१६६ख/२५०; पर्यादानम् — {rgyags pa ni bdag gi phun sum tshogs pa la chags pa'i rab tu dga' ba ste/} {sems yongs su 'dzin pa'o//} मदः स्वसम्पत्तौ रक्तस्योद्धर्षश्चेतसः पर्यादानम् त्रि.भा.१६०ख/६८; अवग्रहणम् — {khams gsum pa yongs su 'dzin pa dang} त्रैधातुकावग्रहण(–) द.भू.२५३क/५०; सम्प्रत्येषणम्, ओ णा — {rgya mtsho chen po ni rnam pa bcus mi 'phrogs pa'i phyir rgya mtsho'i grangs su 'gro ste} … {sprin chen po'i char thams cad yongs su 'dzin pas mi ngoms pa'o//} महासमुद्रो दशभिराकारैः संख्यां गच्छत्यसंहार्यतया…सर्वमेघवारिसम्प्रत्येषणातृप्तिश्च द.भू.२७७ख/६६; सम्प्रतीच्छनम् — {chos kyi sprin thams cad yongs su 'dzin pa'i gzungs kyi dkyil 'khor dang} सर्वधर्ममेघसम्प्रतीच्छनेन च धारणीमण्डलेन ग.व्यू.१५०क/२३४; पर्यवरोधः म.व्यु.७३८१ (१०५क) २. परिग्रहणता — {chos yongs su tshol ba las brtsams te yang dag par nod pa yid la byed pa ni/} {chos de nyid la mi smod pa'i tshul gyis yongs su 'dzin pa'i phyir ro//} धर्मपर्येष्टिमारभ्य सम्प्रतीच्छनमनसिकारस्तस्यैव धर्मस्याप्रतिवहनयोगेन परिग्रहणतया सू.व्या.१७७क/७१; सन्धारणता {byang chub sems dpa' thams cad kyi snying rje chen po yongs su 'dzin pas 'tsho ba'i dbang po lta bu'o//} जीवितेन्द्रियभूतं सर्वबोधिसत्त्वमहाकरुणासन्धारणतया ग.व्यू.३११क/३९७; {chos dkar po thams cad yongs su 'dzin pas snod lta bu'o//} भाजनभूतं सर्वशुक्लधर्मसन्धारणतया ग.व्यू.३११ख/३९७; • वि. परिग्राहकः — {rigs kyi bu de ni khyod kyi dge ba'i bshes gnyen yongs su 'dzin pa yin te} स तव कुलपुत्र परिग्राहकः कल्याणमित्रं च अ.सा.४३२ख/२४३; {dam pa'i chos yongs su 'dzin pa} सद्धर्मपरिग्राहकः म.व्यु.६३५२ (९०ख); • कृ. सन्धारयमाणः — {'jig rten kun du bdag nyid dkar po'i chos skye ba'i sgo lta bur yongs su 'dzin pa dang} सर्वशुक्लधर्मायद्वारभूतमात्मानं सर्वलोके सन्धारयमाणः शि.स.१७क/१७.
yongs su 'dzin pa tha ma
पा. चरमः परिग्रहः, परिग्रहभेदः — {yang dag par yongs su 'dzin pa rnam pa drug yod par rig par bya ste/} {sems can thams cad cig car yongs su 'dzin pa dang} … {yongs su 'dzin pa tha ma'o//} षड्विधः सम्यक्त्वपरिग्रहो वेदितव्यः । सकृत्सर्वसत्त्वपरिग्रहः…चरमश्च परिग्रहः बो.भू.१८७क/२४९.
yongs su 'dzin pa med
= {yongs su 'dzin pa med pa/}
yongs su 'dzin pa med pa
• वि. अपरिग्रहः — {lus 'di ni} … {bdag po med pa nga'i ba med pa yongs su 'dzin pa med pa ste} अयं कायः…अस्वामिकः, अममः, अपरिग्रहः शि.स.१२८ख/१२४; निष्परिग्रहः — {yongs su 'dzin pa med pa'i sbyin pa ni mthu'i gnas skabs pa ste} निष्परिग्रहदानं प्रभावावस्थस्य अभि.स.भा.८०क/१०९; {nags su yongs 'dzin med pa yi/} /{ri dwags ri dwags brtul zhugs 'di/} /{gos dang dbyug pa'i tshogs dag gi/} /{phung po spangs pa 'di dag mchod//} मृगो मृगव्रतश्चायं पूजितौ निष्परिग्रहौ । एतावनजिनौ दण्डसम्भाराडम्बरोज्झितौ ।। अ.क.२९३ख/३७.७१; • सं. १. अपरिग्रहः — {byang gi sgra mi snyan na ni yongs su 'dzin pa med pa nyid do//} अपरिग्रहत्वमुत्तरकुरौ वि.सू.१५ख/१७; परिग्रहस्याभावः — {yongs su 'dzin pa med pa dang /} /{lam gyi rnam pa ma tshang dang //} परिग्रहस्याभावे च वैकल्ये प्रतिपद्गते ।। अभि.अ.९ख/५.१० २. निष्परिग्रहता — {sa dang po la ni chos kyi dbyings kun tu 'gro ba'i don la kun tu 'gro ba'i don du rtogs te} … {bzhi pa la ni yongs su 'dzin pa med pa'i don du rtogs te} प्रथमया हि भूम्या धर्मधातोः सर्वत्रगार्थं प्रतिविध्यति…चतुर्थ्या निष्परिग्रहतार्थम् म.भा.९ख/७५.
yongs su 'dzin pa med pa nyid
अपरिग्रहत्वम् — {byang gi sgra mi snyan na ni yongs su 'dzin pa med pa nyid do//} अपरिग्रहत्वमुत्तरकुरौ वि.सू.१५ख/१७.
yongs su 'dzin pa yangs shing rgya che ba
वि. विस्तीर्णविशालपरिग्रहः — {bram ze che zhing mtho ba gang po zhes bya ba} … {yongs su 'dzin pa yangs shing rgya che ba} सम्पूर्णो नाम ब्राह्मणमहाशालः…विस्तीर्णविशालपरिग्रहः अ.श.२क/१.
yongs su 'dzin pa'i rgyu
पा. परिग्रहहेतुः, हेतुभेदः — {rgyu bcu po dag gang zhe na/} {rjes su tha snyad 'dogs pa'i rgyu dang} … {yongs su 'dzin pa'i rgyu dang} … {mi mthun pa med pa'i rgyu'o//} दश हेतवः कतमे । अनुव्यवहारहेतुः…परिग्रहहेतुः…अविरोधहेतुश्च बो.भू.५२ख/६९.
yongs su 'dzin pa'i byed rgyu
परिग्रहकारणम्— {yongs su 'dzin pa'i byed rgyu ni rang gi sa bon las byung ba stobs bskyed pa'i phyir ro//} परिग्रहकारणं स्वबीजोत्पादिन उपोद्बलत्वात् अभि.स.भा.२६क/३६.
yongs su 'dzin par 'gyur
क्रि. १. सन्धारयति — {de bzhin gshegs pa'i tshul yongs su 'dzin par 'gyur} सन्धारयति तथागतनेत्रीम् ग.व्यू.३०६ख/३९४ २. परिगृहीष्यति — {mi rigs pa'i spyod pas dbul po'i khyim rnams su skye ba yongs su 'dzin par 'gyur} अयुक्तचर्यया दरिद्रकुलेषूपपत्तिं परिगृहीष्यन्ति रा.प.२४२ख/१४० ३. पर्यात्तं भवति — {dga' ba'i bye brag gang gis sems rang dbang med par byed pa des de bdag gi dbang du byed pas yongs su 'dzin par 'gyur te} येन हर्षविशेषेण चित्तमस्वतन्त्रीक्रियते तेन तदात्मतन्त्रीकरणात् पर्यात्तं भवति त्रि.भा.१६०ख/६८.
yongs su 'dzin par byed
= {yongs su 'dzin par byed pa/}
yongs su 'dzin par byed pa
• क्रि. परिगृह्णाति — {rang gi tshogs yongs su 'dzin par byed do//} स्वसम्भारं परिगृह्णाति अभि.भा.२२६ख/७६०; परिग्रहं करोति— {chos kyi sku yongs su rdzogs pa 'grub par bya ba'i phyir gong nas ches gong du rgyu phun sum tshogs pa yang yongs su 'dzin par byed do//} धर्मकायपरिपूरिपरिनिष्पत्तये च उत्तरादुत्तरतरं हेतुसम्परिग्रहं करोति सू.व्या.२५५क/१७३; • वि. परिग्रहीता — {yongs su 'dzin par byed pa gnyis kyang gnang ba dang bsrel ba dang zhu ba dag la pha ma nyid dang 'dra'o//} परिग्रहीत्रोरनुज्ञानधारणारोचनेषु पितृत्वम् वि.सू.१२क/१३.
yongs su rdzogs
= {yongs su rdzogs pa/}
yongs su rdzogs ldan
वि. परिपूरी — {de ni rten cing 'brel 'byung ba'i/} /{yan lag bcu gnyis cha gsum mo/} /{sngon dang phyi mthar gnyis gnyis dang /} /{bar du brgyad yongs rdzogs ldan la//} स प्रतीत्यसमुत्पादो द्वादशाङ्गस्त्रिकाण्डकः । पूर्वापरान्तयोर्द्वे द्वे मध्येऽष्टौ परिपूरिणः ।। अभि.को.७ख/३.२०; {'di la yongs su rdzogs pa yod pas na yongs su rdzogs ldan no//} परिपूरोऽस्यास्तीति परिपूरी अभि.भा.१२४क/४३६.
yongs su rdzogs pa
• क्रि. परिपूरयति — {bcom ldan 'das gang gi dus na yid dam brtan pa de yongs su rdzogs pa lags} कतमेन कालेन भगवतोऽस्य दृढप्रतिज्ञां परिपूरयति का.व्यू.२१०क/२६८; परिपूर्यते — {yang na brnag pa rgya che ba'i/} /{slong ba su yis yongs rdzogs te//} अथ वा पृथुसङ्कल्पः केनार्थी परिपूर्यते । अ.क.५७क/६.४४; • भू.का.कृ. परिपूर्णः — {yan lag dang nying lag thams cad yongs su rdzogs pa} सर्वाङ्गप्रत्यङ्गपरिपूर्णः शि.स.८५क/८४; {dkyil 'khor yongs rdzogs su nye ba} परिपूर्णप्रायमण्डलम् जा.मा.२६क/३१; {tshangs par spyod pa} … {yongs su rdzogs pa} परिपूर्णं ब्रह्मचर्यम् अ.श.१०५ख/९५; {yon tan yongs rdzogs} परिपूर्णगुणः अ.क.२१८क/८८.४६; सम्पूर्णः — {skye ba 'di la 'di yi ni/} /{'tsho ba'i mtshams lhag yongs su rdzogs//} अस्मिन् जन्मनि शेषोऽस्या सम्पूर्णो जीवितावधिः । अ.क.७४क/७.४०; {khyod kyi lus ni yon tan rgyan dang ldan/} /{tshul bzang yongs su rdzogs pa bdud rtsi'i gter//} इदं गुणालङ्करणं वपुस्ते सम्पूर्णसौजन्यसुधानिधानम् । अ.क.३०७क/१०८.१४१; आपूर्णः — {de skad de dag tshig thos nas/} /{snying rje yongs su rdzogs pa'i thugs//} इति तेषां वचः श्रुत्वा करुणापूर्णमानसः । अ.क.५४ख/६.१२; पूर्णः — {de ltar sku dang gsung dang thugs kyi dkyil 'khor rnams mtshan nyid thams cad yongs su rdzogs pa} एवं कायवाक्चित्तमण्डलानि सर्वलक्षणपूर्णानि वि.प्र.१२८ख/१, पृ.२७; परिनिष्पन्नः — {'di tsam gyis ni mi sdug pa yongs su rdzogs pa yin no zhes grag ste} इयता किल कालेनाशुभा परिनिष्पन्ना भवति अभि.भा.९ख/८९६; {lha'i dbang po yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas rnams ni tshad med pa'i thabs yongs su rdzogs pa'o//} देवेन्द्र सम्यक्सम्बुद्धानामप्रमाणोपायाः परिनिष्पन्नाः स.दु.९७क/१२२; परिपूरितः — {de ni dri med gsal zhing mdzes/} /{cha rnams kyis ni yongs su rdzogs//} स निर्मलरुचिः कान्तः कलाभिः परिपूरितः । अ.क.१६४ख/१९.७; परिसमाप्तः — {de tsam gyis yongs su rdzogs pa'i phyir dbang phyug mi 'grub bo//} तावता परिसमाप्तमिति नेश्वरसिद्धिः प्र.अ.३४क/३९; पर्याप्तः — {yongs rdzogs gdugs dkar yang dag chags pa yis/} /{khyab pas nam mkha' yang dag rdzogs par gyur//} पर्याप्तसंसक्तसितातपत्रैर्व्याप्तः समाप्तिं गगनं जगाम ।। अ.क.१९३ख/२२.१५; समाप्तः — {mtha'i blo la cha yongs su rdzogs pa'i sgra snang ba'i phyir rmi lam bzhin du spyod do//} अन्त्यायां बुद्धौ समाप्तकलः शब्दो भातीति स्वप्नायते त.प.२०४क/८७७; सम्पन्नः — {gser gyi ri dwags rmi lam du/} /{yongs rdzogs gzugs 'di ga la yod//} स्वप्नसम्पन्नरूपोऽसौ हिरण्यहरिणः कुतः ।। अ.क.२५७क/३०.२६; समाप्लुतः — {lhung bzed kyis ni zas dag gtsang ba dang /} /{yongs rdzogs bdud rtsi'i grogs po nyid du bskyed//} पात्रपवित्राणि समाप्लुतानि पीयूषमैत्राण्यशनानि सूते ।। अ.क.१९६ख/२२.४०; • सं. १. परिनिष्पत्तिः — {bsgom pa yongs su rdzogs pa na/} /{de gsal mi rtog blo 'bras can//} भावनापरिनिष्पत्तौ तत् स्फुटाकल्पधीफलम् ।। प्र.वा.१२९क/२.२८५; {bsgoms pa yongs su rdzogs pa na/} /{de dang de dag gsal snang 'gyur//} ते ते भान्ति परिस्फुटम् । भावनापरिनिष्पत्तौ त.स.१२५ख/१०८४; परिसमाप्तिः — {de dag la mthar thug pa ste/} {yongs su rdzogs pa gang la yod pa zhes tshig rnam par sbyar ro//} तेषु निष्ठा परिसमाप्तिर्यस्या इति विग्रहः त.प.२७८क/२६९; {'o'i sgra ni yongs su rdzogs pa'i tshig ste} इतिशब्दः परिसमाप्तिवचनः न्या.टी.४४क/७०; {rkang pa bzhi pa nas brtsams te ji srid le'u yongs su rdzogs pa} चतुर्थपदमारभ्य यावत्पटलपरिसमाप्तिः वि.प्र.२९ख/४.१; पर्याप्तिः — {bsod nams dag gis bu khyod ni/} /{legs byas dpal 'byor yongs rdzogs thob//} वत्स पुण्यैरवाप्तोऽसि पर्याप्तिं सुकृतश्रियाम् । अ.क.३२६क/४१.२१; परिपूरिः — {pha rol tu phyin pa yongs su rdzogs pa lung bstan pa 'thob par dga' ba yid la byed pa} पारमितापरिपूरिव्याकरणलाभस्पृहामनस्कारः सू.व्या.१७९क/७३; {byang chub sems dpa'i sbyor ba las byung ba'i spyod pa yongs su rdzogs pas bsdus pa'i phyir ring du song ba zhes bya ste} बोधिसत्त्वप्रायोगिकचर्यापरिपूरिसंगृहीतत्वात् दूरङ्गमेत्युच्यते बो.भू.१८१ख/२३९; निष्पत्तिः — {'dir dang por mngal du skye ba'i mtshams kyi bar du dpal ldan sku yi rdo rjer 'gyur te/} {lus kyi cha shas yongs su rdzogs pa'o zhes pa'i don to//} अत्र प्रथमं गर्भे श्रीकायवज्रं भवति प्रसूत्यवधिं यावत्, कायावयवनिष्पत्तिरित्यर्थः वि.प्र.२२७क/२.१७; परिपूरणम् — {de mthong ba dang yid la re ba yongs su rdzogs par smon pa skye ba gang yin pa} आशास्तिश्च या तद्दर्शने मनोरथपरिपूरणे च सू.व्या.२०४ख/१०७; सम्पूरणम्— {brgyal bas 'khrugs kyang slong ba'i re ba dag/} /{yongs su rdzogs pas de ni rab dgar gyur//} मूर्च्छाकुलोऽपि प्रययौ सहर्षं सम्पूरणेनार्थिमनोरथस्य ।। अ.क.३३ख/३.१६४; पूरणम् — {de nas rab gsal 'byor pa yis/} /{phyogs kun yongs rdzogs gyen du phyogs//} अथ प्रकाशविभवैः सर्वाशापूरणोन्मुखः । अ.क.६५ख/६.१४६ २. परिपूर्णत्वम् — {de la tshogs kyi lam ni tshul khrims la sogs pa ste/} ।{de yongs su rdzogs pas dro bar gyur pa la sogs pa'i go rims kyis bden pa mthong bar bya ba dang de la sgrib pa spang bar bya ba'i phyir sems kyi rgyud 'os su gyur pa 'thob bo//} तत्र सम्भारमार्गः शीलादिको यस्य परिपूर्णत्वादुष्मगताद्यानुपूर्व्या सत्यदर्शनाय तदावरणप्रहाणाय च सन्तानस्य योग्यतां प्रतिलभते अभि.स.भा.५५क/७६; {gnyis kyis mi slob yongs su rdzogs//} अशैक्षपरिपूर्णत्वं द्वाभ्याम् अभि.भा.३७ख/१०१२; परिपूर्णता — {a b+ho ga ni yongs su rdzogs//} आभोगः परिपूर्णता अ.को.१८०क/२.६.१३७; परिसमाप्तत्वम् — {tshe zad ces bya ba ni 'chi ba ste/} {tshe'i 'phen pa ji tsam yongs su rdzogs pa'i phyir dus su 'chi ba'i dbang du byas pa'o//} आयुःक्षयान्मरणं का– लच्युतिमधिकृत्य यावदाक्षेपमायुषः परिसमाप्त– त्वात् अभि.स.भा.३६ख/५१.
yongs su rdzogs pa nyid
परिपूर्णता — {de lta yin na bgom pa'i brjod pa la bya ba dang 'brel ba med pas ngag gi don yongs su rdzogs pa nyid ma yin no//} एवं सति गम्यमा– नव्यपदेशे नास्ति क्रियासम्बन्ध इति न परिपूर्णता वाक्यार्थस्य प्र.प.३२क/३४; परिपूर्णत्वम् — {'di'i 'bras bu rdzogs pa ni yongs su rdzogs pa nyid du rnam par ma bzhag go//} नास्य पुनः फलेन परिपूर्णापरिपू– र्णत्वं व्यवस्थाप्यते अभि.भा.३७ख/१०१२.
yongs su rdzogs pa 'thob
क्रि. परिपूर्यते — {byang chub sems dpa'i sa mngon sum 'di la gnas pa'i byang chub sems dpa' de phyir zhing mi phyed pa'i bsam pa yongs su rdzogs pa 'thob bo//} अस्यामभिमुख्यां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितस्य बोधिसत्त्वस्याभेद्याशयता च परिपूर्यते द.भू.२२४क/३४.
yongs su rdzogs pa yin
क्रि. परिपूर्णं भवति — {'di ltar na 'di'i phyir mi 'ong ba nyid yongs su rdzogs pa yin te} एवं चास्य परिपूर्णमनागामित्वं भवति अभि.भा.२३क/९५२.
yongs su rdzogs pa'i tshul khrims
पा. परिपूर्णशीलम्, शीलभेदः — {tshul khrims rnam pa lnga ste/} {brtan pa'i tshul khrims dang} … {yongs su rdzogs pa'i tshul khrims dang} … {'khrul pa med pa'i tshul khrims kyis so//} पञ्चविधेन शीलेन । ध्रुवशीलेन…परिपूर्णशीलेन…अस्खलितशीलेन च सू.व्या.१५१क/३४.
yongs su rdzogs pa'i sa
पा. परिनिष्पन्नभूमिः, अचला भूमिः — {kye rgyal ba'i sras dag /'di} {ni byang chub sems dpa'i ye shes kyi sa brgyad pa ste/} {mi 'phrogs pa'i phyir mi g}.{yo ba zhes bya'o//} … {gzod bya ba med pas yongs su rdzogs pa'i sa zhes bya'o//} इयं भो जिनपुत्र बोधिसत्त्वस्य अष्टमी ज्ञानभूमिरचलेत्युच्यतेऽसंहार्यत्वात्परिनिष्पन्नभूमिरित्युच्यते अपुनःकार्यत्वात् द.भू.२४६ख/४७.
yongs su rdzogs par 'gyur
• क्रि. १. परिपूरयति — {de nyi ma re re zhing yang pha rol tu phyin pa drug yongs su rdzogs par 'gyur ro//} स दिने दिने षट्पारमिताः परिपूरयति का.व्यू.२३०ख/२९३; परिपूर्यते — {spos kyi gzugs 'dis kho bo'i bsam pa thams cad kyang yongs su rdzogs par 'gyur te} इतश्च मे…गन्धबिम्बात्सर्वाभिप्रायाः परिपूर्यन्ते ग.व्यू.२१ख/११८; परिपूरिर्भवति — {don chen po yang yongs su rdzogs par 'gyur ro//} महतश्चार्थस्य परिपूरिर्भवति अ.श.२४२क/२२२; परिपूरिं गच्छति— {pha rol tu phyin pa de dag gang lags/} {ji ltar na yongs su rdzogs par 'gyur} तत्कतमास्ताः षट् पारमिताः ? कथं च परिपूरिं गच्छन्ति ल.अ.१५०क/९६; परिसमाप्तिर्भवति {de dag gis bskal pa tshar phyin par 'gyur ro zhes bya ba ni yongs su rdzogs par 'gyur ro zhes bya ba'i tha tshig go//} यैः कल्पस्य निर्याणं भवतीति परिसमाप्तिर्भवतीत्यर्थः अभि.स.भा.३६ख/५१; परिपूर्त्यै संवर्तते — {phyir mi ldog pa'i sa ni chos snang ba'i sgo ste/} {sangs rgyas kyi chos thams cad yongs su rdzogs par 'gyur ro//} अवैवर्तिकभूमि धर्मालोकमुखं सर्वबुद्धधर्मपरिपूर्त्यै संवर्तते ल.वि.२२ख/२५ २. परिपूरयिष्यति — {de tshogs brgyad yongs su rdzogs par 'gyur te} सोऽष्टौ सम्भारान् परिपूरयिष्यति ल.वि.२१४ख/३१७; परिपूरिं गमिष्यति — {gdon mi za bar pha rol tu phyin pa 'di dag yongs su rdzogs par 'gyur ro//} नियतमेताः पारमिताः परिपूरिं गमिष्यन्ति सू.व्या.१७६ख/७० । ३. परिपूर्णं भवति — {rdzogs pa'i rnal 'byor du gyur pa las dam tshig gi dkyil 'khor gyi lha yongs su rdzogs par 'gyur ro//} निष्पन्नयोगो भूत्वा समयमण्डलं देवतापरिपूर्णं भवति स.दु.१०४ख/१४८; परिनिष्पन्नं भवति — ( {sngags} ) {de dag gis ngan song thams cad yongs su sbyong ba'i dkyil 'khor yongs su rdzogs par 'gyur ro//} एतेन मन्त्रेण (सर्व)दुर्गतिपरिशोधनमण्डलं परिनिष्पन्नं भवति स.दु.१०४ख/१४८; • = {yongs su rdzogs par 'gyur ba/}
yongs su rdzogs par 'gyur ba
• सं. परिपूरिः — {de ni de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas rnams kyi sngon gyi mtha' spyod pa mngon par bsgrubs pa'i rgyud la yid ches pa yin} … {mi 'jigs pa yongs su rdzogs par 'gyur ba la mngon par yid ches pa yin} सोऽभिश्रद्दधाति तथागतानामर्हतां सम्यक्संबुद्धानां पूर्वान्तचर्याभिनिर्हारप्रवेशं… वैशारद्यपरिपूरिम् द.भू.१८०ख/११; • = {yongs su rdzogs par 'gyur/}
yongs su rdzogs par spyod pa
वि. परिपूर्णचारी — {bcom ldan 'das kyis sna gcig spyod pa dang} … {yongs su rdzogs par spyod pa'i dge bsnyen zhes gsungs pa} भगवता एकदेशकारी (चारी भो.पा.)…परिपूर्णकारी (चारी भो.पा.) चोपासक उक्तः अभि.भा.१८३क/६२६.
yongs su rdzogs par bya
• क्रि. सम्पादयामि — {de'i phyir re zhig tshon gyi bkod pa dag byas nas ji ltar mngon par 'dod pa bzhin yongs su rdzogs par bya'o//} तद्यावदिदानीं नेपथ्यरचनां कृत्वा यथाभिलषितं सम्पादयामि ना.ना.२२५ख/४; • कृ. परिपूरयितव्यः, ओ या — । {de bzhin du tshul khrims kyi pha rol tu phyin pa dang} … {shes rab kyi pha rol tu phyin pa yongs su rdzogs par bya'o//} एवं शीलपारमिता… प्रज्ञापारमिता परिपूरयितव्या का.व्यू.२२१ख/२८३; • सं. परिपूरणम् — {rnam par mi rtog pa 'dod pa yid la byed pa ni pha rol tu phyin pa yongs su rdzogs par bya ba'i don du thabs la mkhas par 'dod pa'i phyir ro//} अविकल्पाभिलाषमनस्कारः पारमिता– परिपूरणार्थमुपायकौशल्याभिलाषात् सू.व्या.१७८क/७२.
yongs su rdzogs par bya ba
= {yongs su rdzogs par bya/}
yongs su rdzogs par byas
= {yongs su rdzogs par byas pa/} {yongs su rdzogs par byas nas} परिपूर्य — {pha rol tu phyin pa drug yongs su rdzogs par byas nas} … {yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas gang po bzang zhes bya bar gyur te} षट् पारमिताः परिपूर्य पूर्णभद्रो नाम सम्यक्संबुद्धो भविष्यति अ.श.५क/४.
yongs su rdzogs par byas pa
भू.का.कृ. पूरितः कृतः — {kau shi ka bdag gi chos kyi bsam pa yongs su rdzogs par byas pa legs so legs so//} साधु साधु कौशिक, कृतोऽस्माकं धर्माभिप्रायः पूरितश्च अ.श.९६ख/८७.
yongs su rdzogs par byed
= {yongs su rdzogs par byed pa/}
yongs su rdzogs par byed pa
• क्रि. परिपूरयति — {de'i 'dod pa yongs su rdzogs par byed la} इच्छां चास्य परिपूरयति बो.भू.६८क/८७; • वि. परिपूरकः — {'dod pa thams cad yongs rdzogs byed//} सर्वेच्छापरिपूरकम् सू.अ.१९७क/९८; {'phen pa'am yongs su rdzogs par byed pa zhes bya ba ni ngan 'gro'i dbang du byas pa'o//} आक्षेपकं वा परिपूरकं वेति दुर्गतिमधिकृत्य अभि.स.भा.२१क/२७; परिपूरणी — {kye rgyal ba'i sras byang chub sems dpa'i sa 'di ni nan tan du bya ba'i spyod pa yongs su rdzogs par byed pa} इयं भो जिनपुत्रा बोधिसत्त्वभूमिः प्रायोगिकचर्यापरिपूरणी च द.भू.२३१क/३७; • सं. । १. परिपूरिः — {las ni rang dang gzhan rjes su 'dzin pa dang byang chub chen po'i tshogs yongs su rdzogs par byed pa'o//} स्वपरानुग्रहो महाबोधिसम्भारपरिपूरिश्च कर्म सू.व्या.२००ख/१०२; परिपूरणम् — {phongs pa med par 'dod pa yongs su rdzogs par byed pa'i phyir} अविघातेनेच्छापरिपूर्णा (?रणा)त् सू.व्या.१५१क/३४; । {de bzhin gshegs pa thams cad kyi dgongs pa yongs su rdzogs par byed pa'i ye shes kyi phyag rgya} सर्वतथागताशापरिपूरणज्ञानमुद्रा म.व्यु.४३०४ (६७ख) २. परिपूरणता — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {bsam pa thams cad yongs su rdzogs par byed pas bum pa bzang po lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र…भद्रघटभूतं सर्वाभिप्रायपरिपूरणतया ग.व्यू.३१०ख/३९७; • उ.प. परिपूरः, ओ रा — {bzod pa mi mthun phyogs nyams dang /} /{rnam par mi rtog ye shes ldan/} /{'dod pa thams cad yongs rdzogs byed/} /{sems can rnam smin byed rnam gsum//} क्षान्तिर्विपक्षहीना ज्ञानेन गता च निर्विकल्पेन । सर्वेच्छापरिपूरा अपि सत्त्वविपाचिका त्रेधा ।। सू.अ.१९७ख/९९.
yongs su rdzogs par byed par 'gyur
क्रि. परिपूरयति — {de bzhin du dam pa'i chos yongs su rjogs par mnyan pa ni dad pa yongs su rdzogs par byed par 'gyur ro//} {zhes kyang sbyar bar bya'o//} एवं सद्धर्मश्रवणं परिपूर्णां श्रद्धां परिपूरयतीत्येवमप्युपनेयम् जा.मा.१७९क/२०८.
yongs su rdzogs par mi 'byung
क्रि. न सम्पूर्णो भवेत् — {de ma tshang phyir ri mo de/} /{yan lag thams cad yongs rdzogs par/} /{mi 'byung} प्रतिमा तद्वियोगतः । न सा सर्वाङ्गसम्पूर्णा भवेत् र.वि.१०५क/५७.
yongs su rdzogs par mdzad ma
वि. परिपूरिका — {tshur byon tshur byon bcom ldan 'das ma/} {rdo rje rnal 'byor ma/} {bsam pa thams cad yongs su rdzogs par mdzad ma} एह्येहि भगवति वज्रयोगिनि सर्वाशापरिपूरिके ब.मा.१६७ख ।
yongs su rdzogs byed
= {yongs su rdzogs par byed pa/}
yongs su rdzogs byed pa
= {yongs su rdzogs par byed pa/}
yongs su zhu ba
परिपृच्छा — {'di lta ste/} {kha ton bya ba dang bla ma rnams la 'dud pa dang} … {yongs su zhu ba dang} तद्यथा स्वाध्याय(: )गुरूणां सामीचीकर्म…परिपृच्छा श्रा.भू.१६ख/३९.
yongs su zhus
= {yongs su zhus pa/}
yongs su zhus pa
• भू.का.कृ. परिपृष्टः — {gang gis byang chub sems dpa' sems dpa' chen po byams pa la bsnyen bkur byas shing shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di las brtsams te/} {yongs su zhus} येन मैत्रेयो बोधिसत्त्वो महासत्त्वः पर्युपासितः परिपृष्टः…इमां प्रज्ञापारमितामारभ्य अ.सा.२५२ख/१४२; परिप्रश्नीकृतः, ओ ता — {sangs rgyas bcom ldan 'das rnams la yongs su dris so//} {yongs su zhus so//} बुद्धानां भगवतामन्तिकात् परिपृष्टा परिप्रश्नीकृता ग.व्यू.३१क/१२७; • सं. परिपृच्छा — {lha mo bzhis yongs su zhus pa} चतुर्देवीपरिपृच्छा क.त.४४६.
yongs su zhen
= {yongs su zhen pa/}
yongs su zhen nas
सम्परिष्वज्य — {rab tu 'dod cing yongs zhen nas/} /{ci phyir mya ngan 'das mi 'gro//} प्रकामं सम्परिष्वज्य किं न गच्छसि निर्वृतिम् ।। बो.अ.२५क/८.४३.
yongs su zhen pa
परिगर्धः — {byang chub sems dpa' rim gro bya ba dang bsnyen bkur bya ba la yongs su zhen pa'i dbang du byas te/} {zang zing dang bcas pa'i sems kyis 'khor sdud par byed} बोधिसत्त्व उपस्थानपरिचर्यापरिगर्धमधिपतिं कृत्वा सामिषेण चित्तेन गणं परिकर्षति बो.भू.९२ख/११८; परिग्रेधः म.व्यु.२२०० (४३ख); मि.को.१२६क ।
yongs su zag
परिस्रवः — {khyod la khong khro rjes su chags mi mnga'/} /{thub pa khyod la yongs su zag mi mnga'//} प्रतिघानुनया न सन्ति ते न च ते सन्ति मुने परिस्रवाः । वि.व.१२६ख/१.१५.
yongs su zag pa
= {yongs su zag/}
yongs su zags pa
भू.का.कृ. परिस्रुतः — {de ni yongs smin rkang lag bcad dang gsal shing la zhon pas/} /{yongs zags khrag gi rgyun gyis phyi rol dag tu 'byung bar 'gyur//} निर्यात्यसौ परिणतः करपादपातशूलाधिरोहणपरिस्रुतरक्तपूरैः ।। अ.क.२६१ख/९५.१०.
yongs su zad
= {yongs su zad pa/}
yongs su zad pa
• वि. परिक्षीणः, ओ णा — {chu mig dang mtsho dang mtshe'u dang chu klung dang} ( {'bab chu dang} ) {khron pa la sogs pa dag kyang lan 'ga' ni chus rgyas par snang la/} {lan 'ga' ni chu yongs su zad pa} उत्ससरस्तडागनदीप्रस्रवणकूपादीन्येकदा समृद्धोदकानि पश्यत्येकदा परिक्षीणोदकानि श्रा.भू.१८३ख/४८३; {mtshan mo phal che yongs zad cing /} /{mdzes ma ring la bdag ci byed//} प्रायः क्षपा परिक्षीणा दूरे कान्ता करोमि किम् । अ.क.१९३ख/८२.१८; • सं. परिक्षयः — {'bras bu spyad zin pa ni myong nas yongs su zad pa ste} फलस्योपयोगोऽनुभूतस्य परिक्षयः म.टी.२६६क/११८; {khon gyi rdul ni zhi ba yis/} /{log par rmongs pa yongs zad gyur//} ययौ वैररजः शान्त्या मिथ्यामोहपरिक्षयम् ।। अ.क.१५६ख/१६.२४; संक्षयः — {mi dge thams cad yongs zad las//} सर्वाकुशलसंक्षयात् अ.क.५५क/६.१७.
yongs su zad par gyur
= {yongs su zad par gyur pa/}
yongs su zad par gyur pa
भू.का.कृ. परिक्षयं गतम् — {chu ni sa la thim zhing yongs su zad de yongs su gtugs par gyur to//} पानीयं पृथिव्यामस्तं परिक्षयं पर्यादानं गतम् अ.श.२७क/२३.
yongs su zad par 'gyur
क्रि. १. परिक्षयं गच्छति— {'on kyang myur ba kho nas mi snang ba dang yongs su zad pa dang yongs su gtugs par 'gyur ro//} अथ च पुनः क्षिप्रमेवास्तं परिक्षयं पर्यादानं गच्छन्ति अभि.स्फु.१०१क/७८१ २. परिक्षयं गच्छेत् — {'on tang las de yongs su byang zhing bsrabs te yongs su zad par 'gyur ro//} अप्येव नाम एतत्कर्म परिक्षयं तनुत्वं पर्यादानं गच्छेत् शि.स.३८क/३६.
yongs su zad par 'gyur ba
= {yongs su zad par 'gyur/}
yongs su zad par byas par 'gyur
क्रि. विशोषिष्यते — {sdig can khyod ni ba rjes kyi chu la nyi tshan chen po bab pa ltar do mod byang chub sems dpas yongs su zad par byas par 'gyur ro//} विशोषिष्यसे त्वमद्य पापीयं बोधिसत्त्वेन गोष्पदवारीव महातपेन ल.वि.१६२क/२४३.
yongs su zin
= {yongs su zin pa/}
yongs su zin pa
• भू.का.कृ. परिगृहीतः — {sems can gang dag mi dge ba'i bshes gnyen gyis yongs su zin pa} ये सत्त्वा अकल्याणमित्रपरिगृहीता भवन्ति बो.भू.९०ख/११५; {'tsho ba nyams pas yongs su zin pa} परिगृहीतो भवत्याजीवविपत्त्या श्रा.भू.१९क/४५; सुपरिगृहीतः — {bsod nams dang ye shes kyi tshogs} ( {chen po} ) {yongs su zin pa} सुपरिगृहीतमहापुण्यज्ञानसम्भारः द.भू.२६१ख/५५; संगृहीतः — {gtsang ba ni shin tu rnam par dag pa'i tshul khrims kyis yongs su zin pa dang lta ba drang pos yongs su zin pa'i lus dang ngag dang yid kyi las gang yin pa ste} शौचेयानि सुविशुद्धशीलसंगृहीतमृजुदृष्टिसंगृहीतं च यत्कायवाङ्मनःकर्म अभि.स.भा.५०ख/७०; अभिनिगृहीतः — {rgod pas yongs su zin pa'i sems kyis rnam par ma zhi zhing rnam par ma zhi ba la dga' ba} औद्धत्याभिनिगृहीतेन चेतसाऽव्युपशान्तः अव्युपशमारामः बो.भू.९१क/११५; • सं. परिग्रहः — {sbyin pa ye shes kyis yongs zin pas 'jig rten dag na mi zad bzhag//} दानं ज्ञानपरिग्रहेण च पुनर्लोकेऽक्षयं स्थापितम् ।। सू.अ.२०३ख/१०५; परिग्रहणम् — {yan lag gis yongs su zin pa dang zhi gnas dang lhag mthong mnyam pa dag gis 'bad mi dgos par ngang gis 'byung ba'i phyir ro//} अङ्गपरिग्रहणशमथविपश्यनासमताभ्यामयत्नवाहित्वात् अभि.स्फु.२२९क/१०१४.
yongs su zil gnon
परिभवः — {yongs su zil gnon srid pa 'dir ni 'di nyid bdag gi gnas//} परिभवभुवनेऽस्मिन्नेष नः सन्निवेशः अ.क.२२३क/२४.१७०.
yongs su zungs
क्रि. परिगृह्यताम् — {ba da ra yi gling 'gro la/} /{rab tu spro ba yongs su zungs//} बदरद्वीपयात्रायामुत्साहः परिगृह्यताम् ।। अ.क.५९क/६.६५.
yongs su zos
= {yongs su zos pa/}
yongs su zos nas
परिभुज्य— {drag shul can dge slong tshul khrims dang ldan pa/} {dge ba'i chos dang ldan pas gang gi bsod snyoms yongs su zos nas sems kyi ting nge 'dzin tshad med pa lus kyis mngon du byas te rdzogs par byas nas gnas} यस्योग्रभिक्षुः शीलवान् कल्याणधर्मा पिण्डकं परिभुज्याप्रमाणं चेतःसमाधिं कायेन साक्षात्कृत्वोपसम्पद्य विहरति अभि.भा.१७०ख/५८५.
वि. परिमण्डलम् — {sangs rgyas dkyil 'khor bsgom bya ste/} … /{'od zer lnga ni kun du khyab/} /{kun nas yongs su zlum po ste//} भावयेद् बुद्धमण्डलम् ।…पञ्चरश्मिसमाकीर्णं समन्तात् परिमण्डलम् । गु.स.९५ख/११.
भू.का.कृ. परिपीडितः — {sems can rnams} … {nad kyis yongs su gzir ba mthong nas} सत्त्वान् व्याधिपरिपीडितान् दृष्ट्वा अ.श.८८ख/७९; उपनिपीडितः — {bde med las kyis yongs su gzir ba rnams/} /{gso byed chos kyis nyer bstan la chags yin//} अशर्मकर्मोपनिपीडितानां धर्मोपदेशप्रणयश्चिकित्सा ।। अ.क.५७क/५९.६९.
yongs su gzung
= {yongs su gzung ba/}
yongs su gzung ba
• क्रि. परिगृह्यते — {sogs pa smos pas ni nam mkha'i ut+pa la la sogs pa yongs su gzung ngo //} आदिशब्देन व्योमोत्पलादयः परिगृह्यन्ते वा.टी.७०क/२५; • कृ. परिग्रहीतव्यम् — {kye ma ma la re zhig 'di nyid du khyod kyi phung po 'di mngon par grub par mi 'gyur bar yang khyod phung gzhan yongs su gzung bar sems pa lta ga la srid} अहो बत तवायमिहैव तावदात्मभावोऽनभिनिर्वृत्तो भविष्यति, कुतः पुनस्त्वमन्यमात्मभावं परिग्रहीतव्यं मन्यसे अ.सा.२९०ख/१६४; • सं. परिग्रहः — {yongs su gzung ba ni/} {zhing gi gzhi dang} … {nor gyi gzhi yongs su gzung ba spangs te/} {de las phyir bzlog pa yin no//} परिग्रहे—क्षेत्रवस्तु…धनवस्तु परिग्रहं प्रहाय ततः प्रतिविरतो भवति अभि.स्फु.१८ख/२८; {bsam gtan bzhi pa shin tu dag thob nas/} /{mi rtog ye shes yongs su gzung ba dang //} ध्यानं चतुर्थं सुविशुद्धमेत्य निष्कल्पनाज्ञानपरिग्रहेण । सू.अ.१४७क/२७; {phyi nas slob ma la sogs pa bsdu ba dang sa yongs su gzung ba yang bya'o//} पश्चाच्छिष्यादीनां संग्रहो भूमिपरिग्रहादिकं च कर्तव्यम् वि.प्र.१०१ख/३.२३.
yongs su gzung ba dang bcas pa
वि. सपरिग्रहः — {yongs su gzung ba dang bcas pa gnang ba las gzhan pa'i thabs kyis bdag gir mi bya'o//} न सपरिग्रहमनुज्ञातोऽन्येन कल्पेन स्वीकुर्यात् वि.सू.१५क/१७.
yongs su gzung ba dam pa
पा. परिग्रहपरमता, परमायाः प्रतिपत्त्याः भेदः — {rnam pa bcu gnyis po 'di dag ni dam pa ste/} {'di ltar rgya che ba dam pa dang} … {yongs su gzung ba dam pa dang} … {'grub pa dam pa'o//} इत्येषा द्वादशविधा परमा मता यदुत—औदार्यपरमता…परिग्रहपरमता…निष्पत्तिपरमता च म.भा.२०क/१५१.
yongs su gzung ba ma mchis pa
वि. अपरिगृहीतः — {chos thams cad yongs su gzung ba ma mchis pa zhes bgyi ba'i ting nge 'dzin te/} {yangs pa mdun du bgyis pa} सर्वधर्मापरिगृहीतो नाम समाधिर्विपुलः पुरस्कृतः अ.सा.७ख/५.
yongs su gzung ba med pa
वि. अपरिगृहीतः — {mgon med pa'i gnas khang ltar yongs su gzung ba med pa} अनाथशालावदपरिगृहीतः शि.स.१२९ख/१२५; अपरिग्रहः — {de bdug pa'i shing ngam spos kyi shing ngam} … {nga yir bya ba med pa yongs su gzung ba med pa gang yin pa de lta bu} स यथेमे धूपवृक्षा वा गन्धवृक्षा वा…अममा अपरिग्रहाः शि.स.१५९ख/१५३.
yongs su gzung bar bya
कृ. परिग्रहीतव्यः, ओ या — {'di ltar thams cad mkhyen pa nyid yongs su gzung bar bya} एवं सर्वज्ञता परिग्रहीतव्या अ.सा.८१ख/४६; सन्धारयितव्यः — {sangs rgyas thams cad kyi bstan pa ni yongs su gzung bar bya} सर्वबुद्धशासनानि सन्धारयितव्यानि ग.व्यू.२४०ख/३२१.
yongs su gzung bar bya ba
= {yongs su gzung bar bya/}
yongs su bzung
= {yongs su bzung ba/}
yongs su bzung ste
परिगृह्य— {rab tu byed pa las bstan pa yongs su bzung ste/} {bdag mchog yin no snyam pa 'di ni dman pa dang mnyam pa dang khyad par du 'phags pa la ltos nas nga rgyal yang yin la} प्राकरणं तु निर्देशं परिगृह्य श्रेयानस्मीत्येकेषु मानोऽपि स्याद्…हीनसमविशिष्टापेक्षया अभि.भा.२३२ख/७८३.
yongs su bzung ba
• कृ. १. परिगृहीतः — {sems brtan zhing} … {dge ba'i bshes gnyen bzhis yongs su bzung ba yin te} स्थिरचित्तश्च भवति…चतुःकल्याणमित्रपरिगृहीतः बो.भू.१३५ख/१७४; {gzhan gyis yongs su bzung ba la mngon par zhen pa ni rnam par zhi bar mdzad do//} परपरिगृहीताभिलाषाद् व्युपशमयति ग.व्यू.२३क/१२०; सुपरिगृहीतः — {sngon gyi dge ba'i rtsa bas yongs su bzung ba dang lam gyi rgyan 'gro na lam mig mangs ris su gnas pa dang} पूर्वकुशलमूलसुपरिगृहीतान् मार्गव्यूहांश्च गच्छतोऽष्टापदो मार्गः सन्तिष्ठते ग.व्यू.३१५क/३७; उद्गृहीतः — {de las chos bstan pa kho mos yongs su bzung ngo //} धर्मदेशना च मे तस्यान्तिकादुद्गृहीता ग.व्यू.३६८ख/८१; सन्धारितः — {de bzhin gshegs pa de dag thams cad kyi bstan pa yang kho mos yongs su bzung ngo //} सर्वेषां च मे तेषां तथागतानां शासनं सन्धारितम् ग.व्यू.१५६ख/२३९; क्रोडीकृतः — {rdzas kyang yan lag gcig gis yongs su bzung ba yin no zhes bya ba ni khyab par byed pa 'gal ba dmigs pa'o//} एकावयवक्रोडीकृतं च द्रव्यमिति व्यापकविरुद्धोपलब्धिः त.प.२६७ख/२५१ । २. सन्धारितवान् — {des bcom ldan 'das de'i chos kyi 'khor lo yang dag par blangs so/} /{yongs su bzung ngo //} स तस्य भगवतो धर्मचक्रं प्रतीच्छितवान् सन्धारितवान् ग.व्यू.२४६क/३२८; • सं. परिग्रहः १. प्रतिग्रहः — {blo gros chen po dam pa'i chos yongs su bzung bas sangs rgyas kyi rigs mi 'chad par byas pa yin no//} सद्धर्मपरिग्रहाच्च महामते बुद्धवंशस्यानुपच्छेदः कृतो भवति ल.अ.१३३ख/७९; {mun pas rnam par bcom pa rnams kyis/} /{zhing dang khang pa yongs su bzung //} तमोभिश्च विलुप्तानां क्षेत्रागारपरिग्रहाः अ.क.२३३क/२६.९; {dge ba yongs su bzung ba dang} … {'dzin du 'jug 'dul bar byed} कुशलपरिग्रहे…समादापयति विनयति बो.भू.१३ख/१६; {ngas ni khams gsum 'di dag yongs bzung ste/} /{'di na gang rnams sreg pa nga yi bu//} त्रैधातुकं चो ममिदं परिग्रहो ये ह्यत्र दह्यन्ति ममैति पुत्राः ।। स.पु.३६क/६२; समन्वाहरणम् — {de bzhin gshegs pa thams cad kyi bstan pa yongs su bzung ba la brtson pa dang} सर्वतथागतशासनसमन्वाहरणप्रयुक्तस्य शि.स.१५२ख/१४७ २. परिजनः — {gnyen dang yongs su bzung ba rnam spangs te} विहाय बन्धूंश्च परिग्रहांश्च जा.मा.४क/३.
yongs su bzung ba'i 'du shes
पा. परिग्रहसंज्ञा, संज्ञाभेदः — {'du shes lnga gang zhe na/} {sngon gyi tshe rabs su snying du sdug par gyur pa'i 'du shes dang} … {yongs su bzung ba'i 'du shes so//} पञ्च संज्ञाः कतमाः । पूर्वजन्मसुहृत्संज्ञा…परिग्रहसंज्ञा चेति बो.भू.१०३क/१३२.
yongs su bzung bar gyur
• क्रि. परिग्रहं चकार — {byang chub sems dpa' bram ze'i rigs chen po rus dang spyod pa ma smad pa} … {zhig tu skye ba yongs su bzung bar gyur to//} बोधिसत्त्वः किल कस्मिंश्चिदनुपक्रुष्टगोत्रचारित्रे…महति ब्राह्मणकुले जन्मपरिग्रहं चकार जा.मा.६९क/८०; • द्र.— {skye rgu'i mgon gyis mchod byas nas/} /{stan ni yongs su bzung bar gyur//} अपूजयत् प्रजानाथः कृतासनपरिग्रहम् ।। अ.क.२२ख/३.३८.
yongs su bzung bar gyur pa
= {yongs su bzung bar gyur/}
yongs su bzung bar 'gyur
क्रि. परिगृहीतो भविष्यति — {des tshe 'di la yon tan 'di dag yongs su bzung bar 'gyur ro//} अयं तेन… दृष्टधार्मिको गुणः परिगृहीतो भविष्यति अ.सा.४७क/२७.
yongs su bzung bar bya
कृ. परिग्रहीतव्यम् — {dge ba'i rtsa ba chung ngu yongs su bzung bar mi bya} न परीत्तानि कुशलमूलानि परिग्रहीतव्यानि शि.स.१५५ख/१४९.
yongs su bzlas
क्रि. परिजपेत् — {mkhas pas yang dag yongs su bzlas//} सम्यक् परिजपेद् बुधः स.दु.१२८क/२३४.
yongs su bzlog pa
विवर्तनम् — {de de lta bu'i} ( {ye shes kyi} ) {sa dang ldan zhing} … {bdud kyi lam thams cad yongs su bzlog pa'i ye shes dang ldan pa} (?) स एवं ज्ञानभूम्य– नुगतः… सर्वमारपथावर्तनविवर्तनज्ञानानुगतः द.भू.२४७क/४७.
yongs su yi chad pa
कृ. परितस्यमानः — {chos 'di pa thos pa dang sems pa tsam gyis chog par 'dzin pa dang bsgoms pas yongs su yi chad pa dang tshogs yongs su ma rdzogs pa'o//} इहधार्मिकः श्रुतचिन्तामात्रसन्तुष्टः, भावनायां परितस्यमानोऽपरिपूर्णसम्भारश्च अभि.स.भा.१०५ख/१४२.
yongs su brlan pa
वि. परिस्यन्दितः — {kau shi ka dper na dge slong rnal 'byor spyod pa ting nge 'dzin las langs pa'i sems yid la byed pas yongs su brlan pas kha zas la brkam pa drag po mi 'gyur} तद्यथापि नाम कौशिक भिक्षोर्योगाचारस्य समाधेर्व्युत्थितस्य मनसिकारपरिस्यन्दितेन चित्तेन न बलवत्याहारे गृद्धिर्भवति अ.सा.८२क/४६.
yongs su brlan par bya
कृ. परिस्यन्दयितव्यम् — {chos kyi sprin rnams kyis rang gi sems yongs su brlan par bya'o//} स्वचित्तमेव परिस्यन्दयितव्यं धर्ममेघैः बो.प.९१क/५४.
yongs su len
= {yongs su len pa/}
yongs su len pa
• क्रि. पर्याददाति — {tshul bzhin ma yin pa yid la byed pas sems yongs su len to//} अयोनिशोमनसिकारश्चित्तं पर्याददाति र.वि.८१क/१३; • सं. परिग्रहः — {bdag la chags pa dang ldan pas/} /{sems can gzhan gyis bkri min par/} /{bde sdug dor thob 'dod pas na/} /{dman pa'i gnas ni yongs su len//} अनन्यसत्त्वनेयस्य हीनस्थानपरिग्रहः । आत्मस्नेहवतो दुःखसुखत्यागाप्तिवाञ्छया ।। प्र.वा.११०ख/१.८२; {sprul pa lta bu ni/} {bsams bzhin du srid par skye ba yongs su len pa yin te} निर्माणोपमाः सञ्चिन्त्यभवोपपत्तिपरिग्रहे सू.व्या.१७०ख/६३; समादानम् — {nag po dang dkar po dang mi dkar mi gnag pa dang phyogs du ma'i las yongs su len pa rnam pa tha dad pa dang} … {yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes so//} कृष्णशुक्लाकृष्णशुक्लानेकदेशकर्मसमादानवैमात्रतां च…यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२५२ख/४९.
परिभोगः — {rkang pa'i 'bob dang ska rags dag gi bgo ba la sogs pa la yongs su longs spyad na'o//} पादचोडकायबन्धनानां प्रावरणादौ परिभोगे वि.सू.४२क/५३.
yongs su longs spyod pa
• सं. परिभोगः — {de'i lus la chos gos yongs su longs spyod pa'ang shig med par 'gyur} तस्य…शरीरे चीवरपरिभोगो न यूकिलो भवति अ.सा.२८७ख/१६२; {lhums nas bltams shing 'dod pa la yongs su longs spyod pa dang} … {mngon par rdzogs par byang chub ston pa yin no//} गर्भान्निष्क्रमणं कामपरिभोगं…अभिसंबोधिं च दर्शयति सू.व्या.२५०क/१६७; • कृ. परिभोक्तव्यम् — {de nyid skyes bu byis pa'i rang bzhin can shes rab 'chal pa'i rang bzhin can gyis yongs su longs spyod par bsams te} तदेव बालजातीयो दुष्प्रज्ञजातीयः पुरुषः परिभोक्तव्यं मन्येत अ.सा.१३४क/७७.
yongs su shes
= {yongs su shes pa/}
yongs su shes nas
परिज्ञाय — {rgyal po'i sras kyi bu sring dag/} /{thams cad shes kyis yongs shes nas//} विश्वामित्रः परिज्ञाय राजपुत्रस्य दारकौ । अ.क.२०७ख/२३.४९; {des kyang mi bdag yongs shes nas/} /{skad cig gdong dud sdig can ma//} नृपं साऽपि परिज्ञाय पापा क्षणमधोमुखी । अ.क.२६९ख/३२.५२; आज्ञाय — {sems can gyi spyod pa rnam pa tha dad pa de lta bu dag yongs su shes nas/} {de'i tshul bzhin du thar pa nye bar bsgrub pa nye bar sgrub bo//} एवं चर्याविमात्रतां सत्त्वानामाज्ञाय तथैव मोक्षोपसंहारमुपसंहरति द.भू.२५४क/५०.
yongs su shes pa
• सं. परिज्ञा — {de la yongs su shes pa'i mdo las ni/} {yongs su shes par bya ba'i chos rnams ni kun nas nyon mongs pa'o//} {yongs su shes pa ni rnam par byang ba'o zhes bshad do//} तत्र परिज्ञासूत्रे परिज्ञेया धर्माः संक्लेशः परिज्ञा व्यवदानम् सू.व्या.२३९ख/१५२; {yongs su shes pa ni lam mo//} {yongs su shes pa'i 'bras bu ni rnam par grol ba'o//} {de rab tu rig pa ni rnam par grol ba'i ye shes mthong ba'o//} परिज्ञा मार्गः । परिज्ञाफलं विमुक्तिः । तत्प्रवेदना विमुक्तिज्ञानदर्शनम् सू.व्या.१६६ख/५८; {ma rig pa yongs su shes pa zhes bya ba de ni sdug bsngal gyi phung po nye bar zhi ba'i tshig bla dwags so//} अविद्यापरिज्ञेति दुःखस्कन्धव्युपशमस्यैतदधिवचनम् सु.प.२५ख/५; {dngos po'i 'ching bas 'ching bar 'gyur/} /{de yongs shes pas grol ba yin//} बध्यन्ते भावबन्धेन मुच्यन्ते तत्परिज्ञया । हे.त.२क/२; परिज्ञानम् — {don gnyis yongs su shes pas ni/} /{skye ba med par ngas bshad do//} अर्थद्वयपरिज्ञानादनुत्पादं वदाम्यहम् ल.अ.१८४क/१५२; {yang dag pa ji lta ba bzhin du yongs su shes pa bzhi po} चत्वारि यथाभूतपरिज्ञानानि बो.भू.३०क/३६; {de ltar srid pa yongs su shes pa ni mya ngan las 'das pa zhes brjod do//} एवं भवस्य परिज्ञानं निर्वाणमिति कथ्यते वि.प्र.६०ख/४.१०६; {de dmigs pa ni yongs su shes pa'o//} तस्योपलम्भनं परिज्ञानम् त.प.१५५ख/७६४; {gnyis pa la de'i skyon yongs su shes shing pha rol rgol ba tshar bcad pa dang} द्वितीये तद्दोषपरिज्ञानं परवादिनिग्रहश्च सू.व्या.२२३क/१३२; ज्ञानम् — {dngos po thams cad yongs su shes pa'i phyir thams cad mkhyen par 'dod do//} सर्वपदार्थज्ञानात् सर्वज्ञ इष्यते त.प.२६४क/९९७; प्रज्ञा— {nga rgyal du yongs su shes pas nga rgyal med pa tshol} अधिमानप्रज्ञया निरधिमानतां गवेषन्ते सु.प.३३क/१२; • वि. परिज्ञाता — {gal te 'di snyam du chos la sogs pa yongs su shes pa'i skyes bu 'ga' yang med na} स्यादेतद्—यदि न कश्चिद् धर्मादिपरिज्ञाताऽस्ति नरः त.प.२६१ख/९९३; {de nyid bcu ni yongs su shes/} /{dkyil 'khor 'bri ba'i las la mkhas/} /{gsang sngags 'chad byed slob dpon de//} दशतत्त्वपरिज्ञाता मण्डलालेख्यकर्मवित् । मन्त्रव्याख्याकृदाचार्यः वि.प्र.९१क/३.३; विज्ञाता — {rig byed kyi don dbang po las 'das par rang dbang du yongs su shes pa'i skyes bu 'ga' zhig khas blangs pa ni ma yin te} न वेदार्थस्यातीन्द्रियार्थस्य कश्चित् स्वातन्त्र्येण विज्ञाता नरोऽभ्युपगतः त.प.१६७ख/७९१; • कृ. १. परिज्ञातः — {zad par shes pa bden rnams la/} /{yongs shes la sogs pa nges pa'o//} क्षयज्ञानं हि सत्येषु परिज्ञातादिनिश्चयः । अभि.को.२२क/७.७; {sdug bsngal yongs su shes} दुःखं परिज्ञातम् म.व्यु.१३२१ (२८ख); प्रज्ञातः — {'di ni kun du sbyor ba gsum po} … {yongs su spangs shing yongs su shes pa yin no//} त्रीणि चास्य संयोजनानि प्रहीणानि भवन्ति, प्रज्ञातानि अभि.स्फु.१३३ख/८४१ २. परिज्ञेयः — {de la yang nyes pa med pa ni yon tan dag las yongs su shes la} तत्रापि दोषाभावो गुणेभ्यः परिज्ञेयः त.प.२२७क/९२५.
yongs su shes pa nges pa
पा. परिज्ञानियतः, मनस्कारभेदः — {yid la byed pa ni rnam pa bco brgyad de/} {rigs nges pa dang} … {yongs su shes pa nges pa dang} … {rgya chen po yid la byed pa'o//} अष्टादशविधो मनस्कारः । धातुनियतः…परिज्ञानियतः…विपुलमनस्कारश्च सू.व्या.१६६क/५७.
yongs su shes pa po
= {yongs su shes pa po nyid} परिज्ञातृत्वम् — {'di lta ste/} {rig byed tshad ma nyid du grub pa las chos dang chos ma yin pa'i bdag nyid sna tshogs yongs su shes pa po dgag pa tsam brjod par 'dod kyi} अत्र हि वेदप्रामाण्यसिद्धौ धर्मा (धर्माधर्मा भो.पा.)त्मविश्वपरिज्ञातृत्वनिषेधमात्रं विवक्षितम् त.प.२५९क/९८९.
yongs su shes pa po nyid
परिज्ञातृत्वम् — {gang yang 'di'i ma lus pa'i don yongs su shes pa po nyid yin par sgrub par byed pa de ni zhar las byung ba yin te} यत्पुनरशेषार्थपरिज्ञातृत्वसाधनमस्य तत्प्रासङ्गिकम् त.प.२९०ख/१०४४.
yongs su shes pa'i mdo
ना. परिज्ञासूत्रम्, ग्रन्थः — {de la yongs su shes pa'i mdo las ni/} {yongs su shes par bya ba'i chos rnams ni kun nas nyon mongs pa'o//} {yongs su shes pa ni rnam par byang ba'o zhes bshad do//} तत्र परिज्ञासूत्रे परिज्ञेया धर्माः संक्लेशः परिज्ञा व्यवदानम् सू.व्या.२३९ख/१५२.
yongs su shes pa'i nus pa
परिज्ञानशक्तिः — {de'i tshe rang gis brtags pa'i gtam rgyud byed pa'i snyan ngag mkhan rnams kyang yongs su shes pa'i nus pa mthong ba'i phyir thams cad mkhyen par brtag par bya bar 'gyur te} तदा स्वोत्प्रेक्षितकथाप्रबन्धकारिणोऽपि कवयः परिज्ञानशक्तिदर्शनात् सर्वज्ञाः कल्प्याः स्युः त.प.२६२ख/९९५.
yongs su shes pa'i 'bras bu
परिज्ञाफलम् — {yongs su shes pa ni lam mo//} {yongs su shes pa'i 'bras bu ni rnam par grol ba'o//} परिज्ञा मार्गः । परिज्ञाफलं विमुक्तिः सू.व्या.१६६ख/५८.
yongs su shes par gyur pa
द्र.— {tshe 'di nyid la de yongs su shes par gyur pas phyi ma la} … {'byung bar mi 'gyur ro//} दृष्टे धर्मे तस्य सम्यक् परिज्ञानादायत्यां…प्रादुर्भावो न भवति बो.भू.३१क/३७.
yongs su shes par 'gyur
क्रि. परिज्ञानतायै संवर्तते — {phung po la mkhas pa ni chos snang ba'i sgo ste/} {sdug bsngal yongs su shes par 'gyur ro//} स्कन्धकौशल्यं धर्मालोकमुखं दुःखपरिज्ञानतायै संवर्तते ल.वि.२०ख/२४.
yongs su shes par 'dod pa
वि. परिज्ञातुकामः — {blo gros chen po gzhan yang byang chub sems dpa' rang gi sems snang ba'i gzung ba dang 'dzin pa la rnam par rtog pa'i spyod yul yongs su shes par 'dod pas} पुनरपरं महामते बोधिसत्त्वेन स्वचित्तदृश्यग्राह्यग्राहकविकल्पगोचरं परिज्ञातुकामेन ल.अ.७४क/२२.
yongs su shes par bya
• कृ. परिज्ञेयम् — {rab tu dbye ba rnam pa drug po gtso bo'i dbye ba dang} … {bar chad rnam pa bzhi'i gnyen po'i dbye bas brtson 'grus yongs su shes par bya} षड्विधेन प्रभेदेन वीर्यं परिज्ञेयम्—प्राधान्यभेदेन… चतुर्विबन्धप्रतिपक्षभेदेन च सू.व्या.२०७ख/१११; {zad par shes pa bden rnams la/} /{yongs shes la sogs pa nges pa'o/} /{yongs shes byar med ces la sogs/} /{mi skye ba yi blo 'dod do//} क्षयज्ञानं हि सत्येषु परिज्ञातादिनिश्चयः । न परिज्ञेयमित्यादिरनुत्पादमतिर्मता ।। अभि.को.२२क/७.७; परिज्ञातव्यम् — {zad pa dang mi skye ba'i ye shes thob pa'i phyir/} {bdag gis sdug bsngal yongs su shes te yang yongs su shes par byar med do snyam pa ste} क्षयानुत्पादिज्ञानलाभात्, ‘दुखं मे परिज्ञातं न पुनः परिज्ञातव्यम्’ इति अभि.भा.५६क/१४८; • सं. परिज्ञा — {na zhes brjod pa dang ming dang gzugs yongs su shes par bya ba'i sgra byung ngo //} नकारे नामरूपपरिज्ञाशब्दः (निश्चरति स्म) ल.वि.६७ख/८९.
yongs su shes par bya ba
= {yongs su shes par bya/}
yongs su shes par byed
क्रि. परिज्ञानं करोति— {lta ba can sogs zhes bya ba'i/} /{rig pa yod pa legs bsgoms gang /} /{tshe 'di nyid la gzhan gyi sems/} /{yongs su shes par byed pa dang //} अस्ति हीक्षणिकाद्याख्या विद्या या सुविभाविता । परचित्तपरिज्ञानं करोतीहैव जन्मनि ।। त.स.१२४क/१०७५.
yongs su shes par byed pa
= {yongs su shes par byed/}
yongs su shes par mi 'gyur
क्रि. न परिज्ञानं भवति — {nyan thos dang rang sangs rgyas rnams} … {la dus gsum gyi srid pa gsum ji lta bar gyur pa cig car yongs su shes par mi 'gyur te} न श्रावकप्रत्येकबुद्धानां…यौगपद्येन त्र्यध्वनि यथाभूतं त्रिभवस्य परिज्ञानं भवति वि.प्र.६१क/४.१०६.
yongs su bshad
= {yongs su bshad pa/}
yongs su bshad pa
• क्रि. परिकीर्त्यते — {'ga' zhig nges pa'i bar mtshams kyi/} /{gnas skabs nyid du yongs su bshad//} काचिन्नियतमर्यादाऽवस्थैव परिकीर्त्यते । त.स.६८ख/६३७; • भू.का.कृ. परिकीर्तितः — {sems can gnod byas rdzogs pa yi/} /{bdag gis sdig pa yongs bshad pa//} सत्त्वापकारनिष्पन्नं यत्पापं परिकीर्तितम् । ज्ञा.सि.४७ख/१२२.
yongs su bshams pa
भू.का.कृ. परिकल्पितम् — {kun mkhyen/} {grong khyer pa yi skye bo yis/} /{yongs su bshams pa'i gdan la bzhugs//} सर्वज्ञः… उपाविशत्पौरजनैरासने परिकल्पिते ।। अ.क.१६९क/७६.४.
yongs su sim
= {yongs su sim pa/}
yongs su sim pa
• सं. सन्तोषः — {yongs su sim pa'i gnas gyur pa/} /{bcom ldan khyod kyi zhabs dag gi/} /{pad mo la ni reg pas bdag/} /{skabs ngan sdug bsngal gdung ba zhi//} भगवन् भवतः पादपद्मसंस्पर्शनेन मे । दुर्दशादुःखसन्तापः शान्तः सन्तोषशालिनः ।। अ.क.२४४क/२८.४०; • द्र.— {des bsams kye ma bdag gi nor/} /{chen po yis ni yongs su sim/} /{'di dag pha rol nor 'phrog la/} /{brtson pa las ni phyir ma log//} सोऽचिन्तयदहो वित्तैर्महद्भिः परिपूरिताः । मयैते न निवर्तन्ते परार्थहरणोद्यमात् ।। अ.क.५८क/६.५३.
yongs su sim par 'gyur
क्रि. परितुष्यति — {sgyu ma yis/} /{rmongs nas gzhan yang yongs sim 'gyur//} मायामोहितः…परोऽपि परितुष्यति ।। अ.क.८०क/८.१०.
yongs su sems par byed
क्रि. अनुविचिन्तयति — {de bzhin du des sna tshogs pa'i mchod pa'i las rnams yongs su sems par byed do//} तथा स विविधानि पूजोपस्थानान्यनुविचिन्तयति बो.प.६३ख/२९.
yongs su ser
= {yongs su ser ba/}
yongs su ser ba
वि. परिपिञ्जरः — ग्. {yo ba'i pad mas dkrigs pa yi/} /{ze 'brus yongs su ser ba} लोलकमलकिञ्जल्कपरिपिञ्जरः अ.क.२४५क/२८.५१.
yongs su sel
= {yongs su sel ba/}
yongs su sel ba
• क्रि. अपनयति — {nam mkha' lding gi 'jigs pa yongs su sel to//} सुपर्णिभयान्यपनयन्ति ग.व्यू.३८४क/९२; • सं. समुच्छेदनता — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {dbul ba thams cad yongs su sel bas ngal bso po lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र … वैश्रवणभूतं सर्वदारिद्र्यसमुच्छेदनतया ग.व्यू.३१०क/३९७; परिशोधनता — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {ma rig pa'i pri'i ling tog yongs su sel bas mig mkhan lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र…शलाकीभूतमविद्याकोशपटलपरिशोधनतया ग.व्यू.३१०ख/३९७; • वि. परिहारकारी — {stug po mchi ma'i rgyun ni yongs sel} घनाश्रुधारापरिहारकारी अ.क.१५०ख/६८.१०५.
yongs su srung
= {yongs su srung ba/}
yongs su srung ba
• क्रि. परिरक्षति — {gdug pa la chags 'phags min gtum mo 'di/} /{khyod ni rmongs pas yongs su srung ngam ci//} मोहात्किमेतां निशितामनार्यां क्रौर्यप्रसक्तां परिरक्षसि त्वम् ।। अ.क.६७ख/५९.१५८; • सं. आरक्षणता — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {byang chub sems dpa' thams cad yongs su srung bas pha lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र…पितृभूतं सर्वबोधिसत्त्वारक्षणतया ग.व्यू.३०९ख/३९६; परिपालनता — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {pha rol tu phyin pa'i lus yongs su srung bas lag pa lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र…हस्तभूतं पारमिताशरीरपरिपालनतया ग.व्यू.३१०ख/३९७; • वि. आरक्षकः — {bu mo khyod su'i/} {khyod la yongs su srung ba ni gang zhig yod} कस्य त्वं दारिके, को वा तवारक्षकः ग.व्यू.२३७ख/३१५; परिरक्षिणी — {mi'am ci'i bu mo chos kyi dbyings yongs su srung ba zhes bya ba dang} धर्मधातुपरिरक्षिणी नाम किन्नरकन्या का.व्यू.२०३क/२६०.
yongs su srung bar byed
क्रि. परिरक्षति — {klu'i rgyal po 'jog po la sogs te/} {klu bye ba khrag khrig brgya stong phrag du mas} ( {gzungs} ) {yongs su srung par byed do//} तक्षकश्च नागराजः…एवंप्रमुखान्यनेकानि नागराजकोटीनियुतशतसहस्राणि धरणीं परिरक्षन्ति का.व्यू.२३०क/२९२.
yongs su srung bar byed pa
= {yongs su srung par byed/}
yongs su sred
क्रि. परितृष्यति — {yang dag min pa rnam bcu drug/} /{sgro btags nas ni yongs su sred//} अभूतान् षोडशाकारान् आरोप्य परितृष्यति । प्र.वा.११८क/१.२७३.
yongs su sred pa
= {yongs su sred/}
yongs su slong
क्रि. पर्येषते — {chos ma yin pas bsod snyoms yongs su slong zhing /} {chos kyis ma yin pa'am} अधर्मेण वा पिण्डपातं पर्येषते, न धर्मेण श्रा.भू.३४ख/८९.
yongs su slong ba
= {yongs su slong /}
yongs su gsal
= {yongs su gsal ba/}
yongs su gsal ba
• सं. परिदीपनम् — {de bzhin du skad cig ma dang bdag med pa dang thams cad mkhyen pa dang 'dod chags dang bral ba la sogs pa'i dam bca' ba la yang gnod pa kho na ste/} {de dang 'gal ba'i don yongs su gsal bas gnas pa'i phyir ro//} तथा क्षणिकत्वनैरात्म्यसर्वज्ञवैराग्यादिप्रतिज्ञाऽपि बाध्यत एव; तद्विरुद्धार्थपरिदीपनेनावस्थानात् त.प.१३१ख/७१४; • वि. १. परिस्फुटः — {dbang po med na rang rig pa yongs su gsal bar mi 'gyur ba ma yin nam zhe na} ननु परिस्फुटा स्वसंवित्तिर्नैवाक्षमन्तरेण प्र.अ.१७५ख/१९० । २. परिवर्ती— {gal te brjod par 'dod pa la yongs su gsal ba la don gyi rnam pas sgra'i 'brel pa rgyu dang 'bras bu'i mtshan nyid kho na yin na} यदि विवक्षापरिवर्तिनाऽर्थाकारेण कार्यकारणलक्षण एव सम्बन्धः शब्दस्य त.प.१९५ख/८५५; त.प.१९५क/८५५.
yongs su gsal bar byas pa
भू.का.कृ. परिदीपितः — {rab 'byor shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di yongs su gsal bar byas na gzugs yongs su gsal bar byas pa ma yin} प्रज्ञापारमितायां हि सुभूते परिदीपितायां न रूपं परिदीपितं भवति अ.सा.१५५ख/८८.
yongs su gsal bar byed
= {yongs su gsal bar byed pa/}
yongs su gsal bar byed pa
• क्रि. परिदीपयति— {'dir lung gis dngos po'i rang bzhin gyi ma skyes pa yongs su gsal bar byed pa ni ma yin te} नायमागमो भावस्वभावानुत्पादं परिदीपयति प्र.प.८१ख/१०५; • वि. परिदीपकः — {de ni dngos po med par ston pa ma yin gyi/} {'o na ci zhe na/} {stong pa nyid yongs su ston pa yin ste/} {rang bzhin gyis ma skyes pa'i yongs su gsal bar byed pa yin no zhes bya ba'i don to//} तन्न भावानामभावपरिदीपकम् । किं तर्हि, शून्यतापरिदीपकम्, स्वभावानुत्पादपरिदीपकमित्यर्थः प्र.प.८१ख/१०४.
yongs su gso ba
परिपोषः — {'di ltar mig la sogs pa'i rnam par shes pa rang gi nus pa yongs su gso ba'i phyir 'jug pa'i tshe kun gzhi rnam par shes pa nus pa khyad par can 'gyur ba'i rgyu'o//} तथा हि चक्षुरादिविज्ञानं स्वशक्तिपरिपोषे वर्तमाने शक्तिविशिष्टस्यालयविज्ञानपरिणामस्य निमित्तम् त्रि.भा.१६५क/८१.
yongs su gso ba yin
क्रि. परिपोष्यते — {brda yang ltos par byed pa na/} /{brtags} (? {rtag} ) {par nus pa'i mtshan nyid can/} /{rgyu mtshan med pa'i 'brel pa 'di/} /{ci phyir yongs su gso ba yin//} सङ्केते च व्यपेक्षायां नित्यसामर्थ्यलक्षणः । किमकारण एवायं सम्बन्धः परिपोष्– यते ।। त.स.९७क/८६४.
yongs su gsos pa
• भू.का.कृ. परिपोषितः — {de dag gi sa bon yongs su gsos pa rnams te} तैः परिपोषितबीजानाम् अभि.स.भा.२७क/३७; • सं. परिपोषणम् — {stsogs pa ni bag chags 'phel ba'o zhes bya ba ni kun gzhi rnam par shes pa la rnam par smin pa'i sa bon yongs su gsos par rig par bya'o//} उपचयो वासनावृद्धिरित्यालयविज्ञाने विपाकबीजपरिपोषणं वेदितव्यम् अभि.स.भा.४६ख/६४.
yongs su bsrung
= {yongs su bsrung ba/}
yongs su bsrung ba
• क्रि. परिरक्षति — {nyes byas las ni yongs bsrung dang /} /{thos pa byang bar byed pa ni//} दुष्कृतात्परिरक्षन्ति श्रुतं व्युत्पादयन्ति च । सू.अ.२४१क/१५५; • सं. १. परिरक्षणम् — {byang chub sems dpa' yongs su bsrung ba'i phyir ra ba rgya chen po byed du bcug ste} बोधिसत्त्वस्य परिरक्षणार्थं प्राकारान् मापयते स्म ल.वि.९७क/१३; {'di'i srog yongs su bsrung ba'i phyir su zhig rang gi lus yongs su gtong bar byed cig gu} कोऽस्याः प्राणपरिरक्षणार्थमात्मपरित्यागं कुर्यात् सु.प्र.५४ख/१०८; आरक्षा — {de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas rnams kyang yongs su bsrung ba'i phyir byin gyis rlob pa mdzad do//} तथागता एव अर्हन्तः सम्यक्संबुद्धा आरक्षामधिष्ठास्यन्ति द.भू.१७२ख/५ २. परिपालना — {de bzhin du byang chub sems dpa'i tshul khrims kyi sdom pa yongs su bsrung ba dang} तथा बोधिसत्त्वशीलसंवरपरिपालना बो.भू.१२६ख/१६२ । ३. आरक्षणता — {byang chub sems dpa' thams cad yongs su bsrung bas pha lta bu'o//} पितृभूतं सर्वबोधिसत्त्वारक्षणतया बो.प.५०ख/११.
yongs su bsrung ba'i sems
आरक्षाचित्तता — {de sems can rnams la sngon bas kyang phan pa'i sems dang} … {yongs su bsrung ba'i sems dang} … {bskyed} स भूयस्या मात्रया सर्वसत्त्वानामन्तिके हितचित्ततामुत्पादयति…आरक्षाचित्तताम् द.भू.१९०ख/१७.
yongs su bsrung bar bya
= {yongs su bsrung bya/}
yongs su bsrung bar bya ba
= {yongs su bsrung bya/}
yongs su bsrung bya
कृ. सम्परिरक्षितव्यः — {mi gang la ni khyim dpal gnas/} /{de ni kun gyis yongs bsrung bya//} यस्मिन् मनुष्ये रमते कुलश्रीः स सर्वतः सम्परिरक्षितव्यः । वि.व.८क/२.७७; परिपालनीयः — {lag pa la sogs dbye ba rnam mang yang /} /{yongs su bsrung bya'i lus su gcig pa ltar//} हस्तादिभेदेन बहुप्रकारः कायो यथैकः परिपालनीयः । बो.अ.२७क/८.९१.
yongs su bsrungs
= {yongs su bsrungs pa/}
yongs su bsrungs pa
• सं. परिरक्षणम् — {nga nyid kyis ni sdig pa dang por blangs/} /{bdag yongs bsrungs pas khyod la chos su 'gyur//} मयैव पापं प्रथमं गृहीतं धर्मोऽस्ति ते मत्परिरक्षणेन । अ.क.५४ख/५९.४८; परित्राणम् — {chog pa yongs bsrungs lag pa 'gebs//} पर्याप्तिः स्यात् परित्राणं हस्तधारणमित्यपि । अ.को.२१५क/३.२.५; परित्रायतेऽनेनेति परित्राणम् । त्रैङ् पालने अ.वि.३.२.५; • भू.का.कृ. परिहृतः — {bdag gi lus 'di gnod pa dag las yongs su bsrungs kyang 'jig pa nyid du 'gyur//} सोऽयमपायतः परिहृतोऽप्यायाति कायः क्षयम् ।। अ.क.३२८क/४१.४५.
yongs su bsrungs pa yin
क्रि. परिपाल्यते — {gal te de ltar gyur na de las cir 'gyur/} {bdag gi lus la sogs pa thams cad gzhan gyi don nyid du yongs su bsrungs pa ma yin nam} यद्येवं ततः किम् । स्वशरीरतः प्रभृति परार्थमेव सर्वं मया परिपाल्यते ना.ना.२२६क/१३.
yongs su lhung
= {yongs lhung /}
yongs bsags pa
भू.का.कृ. उपचितः — {khyim bdag gser ni yongs bsags pa/} /{khyod kyi dbyangs ni bdag gis shes/} /{gsog pa shes pa khyod la ni/} /{gser gyi gter chen yangs pa yod//} जानाम्यहं गृहपते हिरण्योपचितस्वरम् । विपुलः सञ्चयज्ञस्य सुवर्णनिधिरस्ति ते ।। अ.क.२७५क/३५.६.
yongs bsrung
= {yongs su bsrung ba/}
yongs bsrung ba
= {yongs su bsrung ba/}
yongs bsrungs
= {yongs su bsrungs pa/}
yongs bsrungs pa
= {yongs su bsrungs pa/}
yongs lhung
• भू.का.कृ. परिच्युतः — {de tshe bya rog dmod pa ni/} /{rdo rje lhung ba lta bu yis/} /{de yi lag pa sdig pa yi/} /{rkang 'thung yal 'dab yongs su lhung //} तत्क्षणे द्रोणशापेन वज्रेणेव निपातिना । करौ परिच्युतौ तस्य पापपादपपल्लवौ ।। अ.क.२५८ख/३०.४५; {'brog dgon bgrod dkar yongs lhung} कान्तारदुर्गेषु परिच्युतानाम् अ.क.२१क/३.२०; • सं. = {char chen} धारासम्पातः मि.को.१४४क ।
yod
• क्रि. १. अस्ति — {bu mo pad ldan gcig pu bdag la yod//} एकैव कन्या नलिनी ममास्ति अ.क.११८ख/६५.१२; {nags tshang tshing la sogs pa'i phyogs 'di na du ba yod do//} अस्ति चात्र प्रदेशे वनगहनादौ धूमः प्र.अ.२२२क/५८०; {'di la bya dka' ci zhig yod//} किमेषामस्ति दुष्करम् का.आ.३३४क/२.३५८; {rdzas su yod pa kho na yang ma yin la} नैव हि द्रव्यतोऽस्ति अभि.भा.८२ख/११९२; समस्ति — {'das dang ma 'ongs pa dag la/} /{de nyid khyed la ma nyams yod/} /{de phyir da lta ba nyid ni/} /{de dag las ni cis mi 'byung //} अतीतानागतानां च तदखण्डं समस्ति वः । तत्किं न वर्तमानत्वममीषामनुषज्यते ।। त.स.६७क/६२८; {'o na khyed la lus blo'i rgyu ma yin no zhes bya ba 'di la gnod par byed pa'i tshad ma ci zhig yod ce na/} {ma yin te/} {tshad ma yod pa nyid de} तव तर्हि बुद्धेर्न देहः कारणमित्यत्र किं बाधकं प्रमाणमिति चेत्? न; समस्त्येव प्रमाणम् त.प.९४क/६४१; भवति — {sku tshe dang rigs dang gdung dang sku bong tshod du mdzad pa las ni bye brag yod de} आयुर्जातिगोत्रप्रमाणकृतस्तु भेदो भवति अभि.भा.५७ख/१०९६; {blo gros chen po 'jig rten na bstan pa la skur bar smra ba dag yod de} महामते भवन्ति लोके शासनापवादवक्तारः ल.अ.१५४क/१०१; {blo gros chen po tshig gi rnam par rtog pa'i mtshan nyid rnam pa bzhi yod de} चतुर्विधं महामते वाग्विकल्पलक्षणं भवति ल.अ.८९क/३६; सम्भवति — {dngos po ma grub blo rnams ni/} /{so sor sdud pa yod pa'i phyir/} /{ldog par gyur pa yod pa nyid//} भावसामान्यबुद्धीनां प्रतिसंहारसम्भवे । निवृत्तिः सम्भवत्येव त.स.४८ख/४८२; विद्यते — {gang la rgyu yod pa de ni rgyu dang ldan pa ste/} {'bras bu zhes bya ba'i don to//} हेतुर्विद्यते यस्य तद्धेतुमत्, कार्यमित्यर्थः त.प.२८३क/१०३१; संविद्यते— {dge ba'i rtsa ba de} … {chos nyid gang gis yod pa de ltar rjes su yi rang ba dang} यया धर्मतया संविद्यते तथा अनुमोदे तत्कुशलमूलम् अ.सा.१३७क/७८; आस्ते — {ci me de yod dam 'on te shi} किमास्ते वह्निः, आहोस्विन्निवृत्तः त.प.३५क/५१७; तिष्ठति — {cis rmongs bdag kyang ma shes te/} /{bdag gi khong na ci zhig yod//} न जाने केन मुह्यामि कोऽत्रान्तर्मम तिष्ठति ।। बो.अ.९क/४.२७; प्रज्ञायते — {bslab pa'i gzhi phra ba dang shin tu phra ba gang dag la lhung ba byung ba dang bslang bar bya ba yod pa} क्षुद्रानुक्षुद्राणि शिक्षापदानि येष्वध्यापत्तिर्व्युत्थानं च प्रज्ञायते श्रा.भू.१७क/४१ २. भविष्यति — {de ltar de ste byang chub sems dpa'i rdzu 'phrul mngon par 'du bya ba'i spyod yul yang de ltar tshad med na/} {de bzhin gshegs pa rnams kyi rdzu 'phrul gyi rnam pa ci 'dra ba zhig yod snyam pa dang} यदि तावद्बोधिसत्त्वस्यैवमप्रमाण ऋद्ध्यभिसंस्कारगोचरः, तथागतानां पुनः किंरूपो भविष्यतीति द.भू.२७१क/६२ ३. स्यात् — {gal te de ltar bya na de'i phyir gzhon nu'i tshul dang 'thun pa'i bu mo gang zhig yod khyed kyis ltos shig} यद्येवं तेन हि व्यवलोकयत कतमा कन्या कुमारस्यानुरूपा स्यात् ल.वि.७१ख /९६; भवेत् — {gnas sgo gcig pa zhig yod de/} {rtswas g}.{yogs pa} एकद्वारं च तन्निवेशनं भवेत् । तृणसञ्छन्नं च भवेत् स.पु.२९क/५१; {rtags dang lung la ma ltos pa'i/} /{yid ni rnal 'byor pa la yod//} लिङ्गागमनिराशंसं मानसं योगिनां भवेत् ।। त.स.१२६ख/१०९०; अस्तु — {de la bogs ni yod} अस्तु वाऽतिशयस्तस्मिन् त.स.९४ख/८३८ ४. आसीत् — {de} … {'on te sngon yang yod de} सः…आहोस्वित् प्रागपि आसीत् हे.बि.२४४ख/६०; {byed po re zhig ma mthong na/} /{gang tshe yod ces 'dod pa yin//} कर्ता तावददृष्टः स कदाऽप्यासीदितीष्यते । त.स.७६क/७१५; • अव्य. अस्ति — {yod ces bya ba'i sgra tshig gi phrad yin pa'i phyir ro//} अस्तिशब्दस्य निपातत्वात् अभि.स्फु.११७क/८११; अस्त्येव — {de lta yin na de dag las/} /{des na 'brel pa gsal bar yod//} तेषामस्त्येव सम्बन्धस्तदेवं सुपरिस्फुटम् ।। त.स.११२क/९७१; • = {yod pa/}। ( द्र.— {ci yod/} {ci zhig yod/} {ga la yod/} {tshod yod/} ).
yod dam
प्रश्ने — {kye nang rje 'di na chu yod dam} भोः पुरुष, अस्त्यत्र पानीयम् वि.व.३५६ख/२.१५८; {ci phyir mi 'ong ba tshe yongs su gyur pa la yang dbye ba 'di yod dam zhe na} किं पुन परिवृत्तजन्मनोऽप्यनागामिन एष भेदोऽस्ति अभि.भा.२४क/९५८; {ci rnag gi lus 'di la snying po yod dam} किमस्मिन् पूतिकलेवरे सारमस्ति वि.सू.५ख/५; {ma tang gas rgyal srid len par 'gyur ro zhes bya ba'i dogs pa yod dam ci} किं मतङ्गो राज्यं ग्र– हीष्यतीत्याशङ्कसे ना.ना.२२६क/१२.
yod dam med
अस्ति न वा — {ci sar ma chud pa la yang byang chub sems dpa'i sdom pa'i dbang du bya ba yod dam med} किमभूमिप्रविष्टस्यापि बोधिसत्त्वसंवराधिकारोऽस्ति न वा शि.स.८ख/९; अस्ति, नास्ति — {bar skabs su ldang ba yod dam med ces dpyad par bya ba yin no//} अन्तरा तु व्युत्थानमस्ति, नास्तीति विचार्यं स्यात् अभि.भा.१७ख/९२६.
yod na
सति — {'di yod na 'di 'byung} अस्मिन् सतीदं भवति प्र.अ.५९क/६७; {de bas na rang bzhin 'brel pa yod na ni med na mi 'byung ba nges pa yin la} ततः स्वभावप्रतिबन्धे सत्यविनाभावित्वनिश्चयः न्या.टी.५२क/१११; सति हि — {nus pa rtogs par byed pa'i thabs yod na shes pa nyid du 'gyur} सति हि प्रतिपत्त्युपाये शक्तेर्ज्ञातत्वं स्याद् त.प.१९७ख/८६१; सती — {rtag pa'i ngag ni yod pa na/} /{gsal byed rigs min} नित्या सती न वाग् युक्ता द्योतिका त.स.९९ख/८८३; भावे — {rgyu mtshan gzhan ni yod pa na/} /{blo ni yod dang med phyir ro//} अन्यनिमित्तानां भावे धीसदसत्त्वतः प्र.वा.११८ख/२.२; सद्भावे — {'dzin pa dran pa yod pa na/} /{der ni de nyid 'dzin par 'gyur//} ग्राहकस्मृतिसद्भावे तत्र त्वेवैष गृह्यते ।। त.स.७५ख/७०६; सत्त्वे — {yod na ma chad kyi bar du'o//} अच्छित्तेः सत्त्वे वि.सू.६६ख/८३; अस्ति चेत् — {mthong med der ni de yod na/} /{bong bu'i rwa yang der 'gyur ro//} तदस्ति तत्रादृष्टं चेत् खरशृङ्गेऽपि तद्भवेत् । प्र.अ.१९२ख/५४८; द्र.— {gal te phyin ci log yod na/} /{ngo bo nyid med med par 'gyur//} विद्यते चेद्विपर्यासो नैःस्वाभाव्यं न विद्यते । ल.अ.१६३ख/११५.
yod na yang
सत्यपि — {de ni yod pa na yang 'di/} /{ji bzhin shes don rgyu nyid du/} /{mi 'dod par ni 'das ma thag/} /{rgyas pa ru ni bshad zin to//} तस्मिन् सत्यपि नैवास्य यथार्थज्ञानहेतुता । उपगम्यत इत्युक्तं व्यासतः समनन्तरम् ।। त.स.८७ख/८०१; {gal te gcig dngos 'di yod na'ang /} /{chos kyi dbye ba rab grub phyir//} सत्यप्येकस्वभावत्वे धर्मभेदोऽत्र सिद्ध्यति । त.स.६३क/५९७; सत्यपि वा — {tshad ma gzhan nyid yod na yang re zhig don gyis go bas ni/} {thams cad mkhyen pa med pa nyid du bsgrub par nus pa ma yin te} सत्यपि वा प्रमाणान्तरत्वे नार्थापत्तिस्तावदसर्वज्ञसाधने पर्याप्ता त.प.२८१क/१०२९; भावेऽपि — {nye bar gnas pa dmigs pa las/} /{de dag skye 'gyur mi 'thad de/} /{so sor rtog pa yod pa na/} /{de yod na yang de mi 'byung //} न ह्यालम्बनसान्निध्यात् तेषां जन्मोपपद्यते । प्रतिसङ्खयानसद्भावे तद्भावेऽप्यतदुद्भवात् ।। त.स.७१क/६६६; विद्यमानोऽपि — {des na 'di ni yod na yang /} /{ma bzung bar ni gsal byed min//} तेनासौ विद्यमानोऽपि नागृहीतः प्रकाशकः ।। त.स.८२ख/७६२; {'brel pa yod na yang gsal ba med na rtogs pa'i rgyu ma yin no//} न वै सम्बन्धो विद्यमानोऽप्यनभिव्यक्तः प्रतीतिहेतुः प्र.वृ.३२५ख/७५; भवन्नपि — {ji ltar skye bar gyur pa 'di/} /{phyogs dang yul la sogs pa yi/} /{dbye bas kun la yod na yang /} /{thams cad kyis ni rtogs bya min//} यथैवोत्पद्यमानोऽयं न सर्वैरवगम्यते । दिग्देशादिविभागेन सर्वान् प्रति भवन्नपि ।। त.स.८०ख/७४५; द्र.— {skyon rnams khyad par yod na yang /} /{khyad par med phyir ma grub nyid//} विशेषेऽपि च दोषाणामविशेषादसिद्धता । प्र.अ.११४क/१२२.
yod na'ang
= {yod na yang /}
yod gyur
= {yod par gyur pa/}
yod dgos
कृ. भवितव्यम् — {bsdad nas 'jug pa yang yin no//} {des na rtog pa dang ldan pa'i 'jug pa po 'ga' zhig yod dgos so//} स्थित्वा च प्रवर्तनम(भिमतं) प्रे– क्षावता केनचित् प्रवर्तकेन भवितव्यम् प्र.अ.३१क/३५.
yod 'gyur
= {yod par 'gyur/}
yod chos
= {yod pa'i chos/}
yod nyid
= {yod pa nyid/}
yod gnyis ldan pa
वि. सन्दिह्यमानः — {yod gnyis ldan pa'i du ba'i dngos/} /{dus gcig tshe na gzhan gyur pas/} /{nges pa'i dus su'ang du ba ni/} /{me yi rtags su mi 'gyur ro//} सन्दिह्यमानवपुषो धूमस्याप्येकदाऽन्यथा । भावान्निश्चयकालेऽपि न स्यात् तेजसि लिङ्गता ।। त.स.५५ख/५४१.
yod lta ba
= {yod pa'i lta ba/}
yod dang med
= {yod pa dang med pa/}
yod dang med bdag nyid
वि. सदसदात्मकः — {rang dngos gzhan gyi dngos dag ni/} /{rtag tu yod dang med bdag nyid//} स्वरूपपररूपाभ्यां नित्यं सदसदात्मके । त.स.६१क/५८१.
yod dang med pa
= {yod pa dang med pa/}
yod dang med pa nyid
अस्तित्वनास्तित्वम् — {de bzhin gnyis snang de la yod/} /{de yi dngos po yod ma yin/} /{de ltar gzugs la sogs pa la/} /{yod dang med pa nyid du brjod//} तथा द्वयाभासताऽत्रास्ति तद्भावश्च न विद्यते । तस्मादस्तित्वनास्तित्वं रूपादिषु विधीयते ।। सू.अ.१६९क/६१.
yod dang med pa'i phyogs 'jig pa
वि. सदसत्पक्षदारकः — {lho phyogs be da'i yul du ni/} /{dge slong dpal ldan cher grags pa/} /{de ming klu zhes bod pa ste/} /{yod dang med pa'i phyogs 'jig pa//} दक्षिणापथवेदल्यां भिक्षुः श्रीमान् महायशाः । नागाह्वयः स नाम्ना तु सदसत्पक्षदारकः ।। ल.अ.१६५ख/११८.
yod du chug
क्रि. अस्तु — {phrad pa yod du chug na yang 'on kyang yid rtag tu khyad par med pa la ji ltar phrad pa khyad par du 'gyur} अस्तु वा संयोगः, तथापि नित्यमविशिष्टे मनसि कथं संयोगविशेषः अभि.भा.९२ख/१२२३.
yod pa
• सं. १. भावः — {rgyu yod pa'i phyir 'bras bu yod pa yin no//} कारणभावाच्च सत्कार्यम् त.प.१४८ख/२३; {yod pa dang med pa dang bral ba} भावाभावविगतम् ल.अ.७८ख/२६; {de yod 'byung ba ma gtogs par/} /{rgyu dang 'bras bu nyid gzhan med//} तद्भावभावितां मुक्त्वा न हेतुफलताऽपरा । त.स.६२क/५८९; सद्भावः — {gang zhig rtag tu yod pa yin/} /{rang nyid kyis de tshad gcig cis//} सर्वदा यस्य सद्भावः स कथं मात्रिकः स्वयम् ।। त.स.७८ख/७३१; {nus pa yod pa na} सामर्थ्यसद्भावे त.प.८७ख/६२७; सम्भवः — {gzhan rnams la ni gegs yod pa'i phyir ro//} अन्येषां प्रतिबन्धसम्भवात् न्या.टी.५५क/१२६; {yod na nyes byas so//} दुष्कृतं सम्भवे वि.सू.५३क/६८; वृत्तिः — {zhes bya ba'i mi rtag pa nyid ni glog la sogs pa la yod la/} {nam mkha' la sogs pa la med pa yin pas mi mthun pa'i phyogs kyi phyogs gcig la yod pa yin no//} इत्यनित्यत्वं विपक्षैकदेशवृत्तिविद्युदादावस्ति नाकाशादौ न्या.टी.७५क/१९६; वा.न्या.३२७क/१०; भूतम् — {sgrub par byed pa ltar snang ba 'ba' zhig las kyang yod pa rtogs pa med pa'i phyir rab tu ston par byed pa ma yin pa'i rgyal ba yang yod pa nyid ma yin zhing} केवलं हेत्वाभासात् भूतप्रतिपत्तेरभावादप्रतिपादकस्य जयोऽपि नास्त्येव वा.न्या.३३६ख/६८; भवनम् — {'bras bu rang gi 'dod pas yod pa dang med pa ni ma yin te} न हि कार्यस्य स्वेच्छया भवनमभवनं वा त.प.२३४क/१८३; वर्तनम् — {de dag la yod de rnam gsum/} /{zhes bya ba ni 'jug pa ste/} {shes rab can dag la yod pa'i phyir ro//} तेषु विद्यते त्रिविधश्च स इति वृत्तिः, प्राज्ञेषु वर्तनात् सू.व्या.२०२ख/१०४; समवधानम् — {skyon yod na yang tshogs pa gzhan las mi mthun pa'i 'bras bu skye bar 'gyur ro//} दोषसमवधाने तु सामग्र्यन्तराद् विलक्षणकार्योत्पत्तिर्भविष्यति त.प.२५५क/९८३ २. विधिः — {gtan tshigs gnyis ni dngos po bsgrub pa ste/} {yod pa sgrub cing go bar byed pa yin no//} {gcig ni dgag pa go bar byed pa'i gtan tshigs so//} द्वौ हेतू वस्तुसाधनौ—विधेः साधनौ गमकौ । एकः प्रतिषेधस्य हेतुर्गमकः न्या.टी.५१क/१०८ ३. = {yod pa nyid} अस्तिता — {sgyu ma med dang chos mtshungs pas/} /{dngos po rnams ni yod brjod bzhin} (? {min} ) // न माया नास्तिसाधर्म्याद्भावानां कथ्यतेऽस्तिता । ल.अ.१६२क/११३; अस्तित्वम् — {thams cad mkhyen pa'i chos nyid ni/} /{sems can thams cad la yod pa/} /{mthong phyir} सर्वसत्त्वेषु सर्वज्ञधर्मतास्तित्वदर्शनात् ।। र.वि.८२ख/१.१६; सत्ता — {ci ste de dag ni yod pa tsam gyis phan 'dogs par byed pa yin na} अथ ते सत्तामात्रेणोपकारकाः त.प.२४६ख/९६६; {des na dmigs pas ni yod pa mtshon pa yin no//} तस्मादुपलब्ध्या सत्तोपलक्ष्यते प्र.अ.६०ख/६९; {dngos yod rtogs phyir} वस्तुसत्तावबोधार्थम् त.स.६०क/५७३; सत्त्वम् — {de la yod pa'i tshig gis ni mig gis gzung bar bya ba yin pa'i phyir zhes bya la sogs pa ma grub pa bsal ba yin no//} तत्र सत्त्ववचनेनासिद्धं चाक्षुषत्वादि निरस्तम् न्या.टी.४७ख/९२; {yod pas med pas yod pas na/} /{de ni dbu ma'i lam yin no//} सत्त्वादसत्त्वात् सत्त्वाच्च मध्यमा प्रतिपच्च सा ।। म.भा.२क/१३; विद्यमानता — {kun brtags pa'i ngo bo nyid du med pa gang yin pa de nyid yongs su grub pa'i ngo bo nyid du yod pa'i dam pa yin la} या परिकल्पितेन स्वभावेनाविद्यमानता सैव परमा विद्यमानता परिनिष्पन्नेन स्वभावेन सू.व्या.१६१क/५०; विद्यमानत्वम्— {phyogs kyi chos nyid dang mthun pa'i phyogs la yod pa nyid dang mi mthun pa'i phyogs las ldog pa tsam yod pa'i phyir ro//} पक्षधर्मत्वसपक्षसत्त्वविपक्षव्यावृत्तिमात्रस्य विद्यमानत्वात् त.प.२४क/४९५; भाविकता — {ji lta ba bzhin du yod pa nas brtsams te rtogs par dka' ba'i bar rgyas par bstan pa ni mdo ji lta ba bzhin du rig par bya'o//} इति विस्तरेण यथावद्भाविकतामारभ्य दुष्प्रतिवेधार्थनिर्देशो यथासूत्रमनुगन्तव्यः र.व्या.८२ख/१५; सान्निध्यम् — {yod kyang mi rung ba la'o//} {de ni nyes byas kyi'o//} सान्निध्येऽप्यकल्पिकायाम् । दुष्कृतस्य वि.सू.१९ख/२२; • पा. (ती. द.) १. सम्भवः, प्रमाणभेदः — {tshogs par rnam par gnas pa yi/} /{rgyu ni tshogs pa can nyid de/} /{stong yod 'bras bu'i rtags las ni/} /{brgya sogs yod pa'i shes pa skye//} समुदायव्यवस्थाया हेतवः समुदायिनः । शतादिसम्भवज्ञानं सहस्रात् कार्यलिङ्गजम् ।। त.स.६२क/५९० २. सत्ता — {yod pa zhes bya ba ni spyi chen po'o//} {chung ba ni ba lang nyid la sogs pa'o//} सत्ताख्यं महासामान्यमल्पं तु गोत्वादीति त.प.१३९ख/७३०; • वि. सत् — {sgra ni yod pa'am/} {skye ba dang ldan pa'am/} {byas pa'o zhes bya ba ni gsum ka'i yang phyogs kyi chos bstan pa'o//} सन्नुत्पत्तिमान् कृतको वा शब्द इति त्रयाणामपि पक्षधर्मत्वप्रदर्शनम् न्या.टी.६६क/१६६; {yod pa dang med pa'i phyogs kyis dben par gyur pa/} {skye ba med par smra ba dag la yang med pa pa zhes zer ba} सदसत्पक्षविविक्तानुत्पादवादिनो नास्तिका इति वक्ष्यन्ति ल.अ.९१ख/३८; {don byed nus pa gang /} /{de 'dir don dam yod pa yin//} अर्थक्रियासमर्थं यत् तदत्र परमार्थसत् । प्र.वा.११८ख/२.३; भवः — {mtshan nyid la yod pa 'am mtshan nyid kyis rtsen pa ni mtshan nyid pa'o+o//} लक्षणे भवः, लक्षणेन वा दीप्यति लाक्षणिकः अभि.स्फु.८९ख/७६२; {dbang po ni dbang po ste/} {de la yod pa ni dbang po las byung ba ste} अक्षमिन्द्रियम्, तत्र भवमाक्षम् त.प.१७७ख/८१४; भावी — {rtsa ba'i rang bzhin gyi gnas skabs la yod pa'i bde ba la sogs pa} सुखादयो मूलप्रकृत्यवस्थाभाविनः त.प.१६४ख/४९; {brda'i dus na yod pa'i sgra bzhin du} सङ्केतकालभाविशब्दवत् त.प.१५०ख/७५४; भाविनी — {gal te yul gzhan sogs yod pa'i/} /{gsal ba rnams ni rgyu mtshan yin//} अन्यदेशादिभाविन्यो व्यक्तयश्चेन्निबन्धनम् । त.स.१०ख/१२९; भाविकः — {de dag ces bya ba tha dad pa brten pa ni yod pa'i tha snyad yin no//} ताविति अयं च भेदाधिष्ठानो भाविको व्यवहारः वा.न्या.३३२क/४६; सुलभः — {chos 'di ngang pa la yod cing /} /{sprin gyi rigs la ma reg pas/} /{gang zhig the tshom zlog byed pa/} {'di ni the tshom 'gog pa 'o//} इत्ययं संशयाक्षेपः संशयो यन्निवर्त्यते । धर्मेण हंससुलभेनास्पृष्टघनजातिना ।। का.आ.२३७ख/२.१५९; • कृ. १. विद्यमानः — {yod pa dmigs pa ste/} {rtogs pa} विद्यमानस्योपलम्भः अधिगमः त.प. २५८ख/२३३ २. विधेयः — {dgag pa bsgrub par bya ba las tshul gsum pa'i mi dmigs pa dang yod pa bsgrub par bya ba las tshul gsum pa'i rang bzhin dang 'bras bu'o//} प्रतिषेध्यस्य साध्यस्यानुपलब्धिस्त्रिरूपा, विधेयस्य साध्यस्य स्वभावश्च त्रिरूपः, कार्यं च न्या.टी.४९ख/१०० ३. गतः — {'khrul pa'i rgyu 'di ni dbang po la yod pa'o//} इन्द्रियगतमिदं विभ्रमकारणम् न्या.टी.४२क/५५; {nags kyi me ni nags na yod pa'i me'o//} दावो वनगतो वह्निः त.प.१७०ख/७९८; {shes bya'i sgrib pa'i phyogs dang mthun pa'i gnas ngan len ni rnam pa gsum du rig par bya ste/} {lpags shun la yod pa dang spri la yod pa dang snying po la yod pa lta bu'o//} ज्ञेयावरणपक्ष्यमपि दौष्ठुल्यं त्रिविधं वेदितव्यम्—त्वग्गतम्, फल्गुगतम्, सारगतं च बो.भू.१८५क/२४३; अवस्थितः — {rung ba'i ba lang sgra yod na/} /{de nus min skyes kyis btsud byas//} गोशब्देऽवस्थिते योग्ये तदशक्तिजकारितात् । त.स.९७क/८६६; आरूढः — {rjes su dpag pa dang rjes su dpag par bya ba'i tha snyad 'di thams cad ni blo la yod pa'i chos dang chos can gyi bye brag kho nas yin no//} सर्व एवायमनुमानानुमेयव्यवहारो बुद्ध्यारूढेन धर्मधर्मिन्यायेन प्र.वृ.२६२ख/२; निरूढः — {gzhan du na byis pa la sogs pa'i gnas skabs kyi khyad par yongs su bcad pa'i dngos po'i cha'i yul can nyid kyis yod pa ji ltar rgan po la sogs pa'i gnas skabs kyi khyad par ston par 'gyur} अन्यथा हि बालाद्यवस्थाभेदपरिच्छिन्नवस्तुभागविषयतया निरूढाः कथं वृद्धाद्यवस्थोपहितभेदमपि वस्तु प्रतिपादयेयुः त.प.४ख/४५३; निविष्टः — {shes pa yod pa'i don de rnams/} /{'di ltar ldog pa'i ngo bo can//} अर्था ज्ञाननिविष्टास्ते यथा व्यावृत्तिरूपिणः । प्र.वृ.२८६क/२८; • अव्य. स ( {'bras bu yod} सफलम्) — {deng du bdag tshe 'bras bu yod/} /{mi yi srid pa legs par thob//} अद्य मे सफलं जन्म सुलब्धो मानुषो भवः । बो.अ.७ख/३.२५; ( {bla na yod pa} सोत्तरः) — {gnas gyur pa bla na yod pa dang bla na med pa} सोत्तरा निरुत्तरा च आश्रयपरावृत्तिः त्रि.भा.१७१क/१००; • उ.प. स्थः — {sbyang na yod pa'i sa bon la sogs pas 'khrul pa yang ma yin te} न च कुशूलस्थेन बीजादिना व्यभिचारः त.प.१९३क/८५०; • प्र. १. वत् ( {bar na yod pa} अन्तरालवान्) — {de yang bden pa gzhan ma mthong ba'i tshe na yod pas mthong pa'i lam gyi bar na yod pa'i shes pa mthong pa'i lam yin te} तदप्यदृष्टे सत्यान्तरे सति भवतीति दर्शनमार्गान्तरालवति ज्ञानं दर्शनमार्गः अभि.स्फु.१७९क/९३०; ( {pad mo yod pa} पद्मवती) — {pad mo yod pa'i 'jig rten gyi khams na de bzhin gshegs pa 'od snang rin chen pad mo bzhugs pa'ang mthong ngo //} पद्मवत्यां लोकधातौ रत्नपद्माभं तथागतं पश्यामि ग.व्यू.३४७ख/६६ २. ण्वुल् ( {'tshed pa yod pa} पाचकः)— {gang gi byed pa po gang yin pa de ni des brjod de/} {dper na 'tshed pa yod pa bca' ba po bzhin no//} यश्च यस्य कर्ता स तेनाख्यायते, यथा पाचकः, लावक इति त.प.१३०ख/७१२ ३. ठक् ( {rgyud la yod pa} सान्तानिकः) — {mthar thug par ma gyur pa'i byang chub sems dpa'i rgyud la yod pa} अनिष्ठागतबोधिसत्त्वसान्तानिकाः र.वि.१०९ख/६८; ( {phyogs la yod pa} पाक्षिकः) — {smra ba 'di ni phyogs la yod pa yin no//} पाक्षिक एष दोषः अभि.भा.८८ख/१२०९ ४. क ( {mngon par shes pa lnga yod pa} पञ्चाभिज्ञः) — {de'i tshe phyi rol gyi grang srong mngon par shes pa lnga yod pa rdzu 'phrul dang ldan pa} तेन च समयेन पञ्च ऋषयो बाह्याः पञ्चाभिज्ञाः ऋद्धिमन्तः ल.वि.६८ख/९० ५. ष्यञ् ( {sbubs yod pa} सौषिर्यम्) — {mig sbubs yod pa dang rna ba'i sbubs yod pa dang sna sbubs yod pa dang kha sbubs yod pa dang mgrin pa sbubs yod pa dang} यच्चक्षुःसौषिर्यं वा श्रोत्रसौषिर्यं वा घ्राणसौषिर्यं वा मुखसौषिर्यं वा कण्ठसौषिर्यं वा श्रा.भू.८३क/२१८; • द्र.— {mnyan du yod pa} श्रावस्ती का.व्यू.२००क/२५८; • = {yod/} ( द्र.— {tshad yod pa/} {'bras bu yod pa/} {mang du yod pa/} {bag yod pa/} ).
yod pa na
= {yod na/}
yod pa yang
सन्नपि — {la la gang zag kun rdzob tu yod pa yang med do//} {snyam du 'dzin par 'gyur bas} संवृतिसन्नपि पुद्गलो नास्तीति कश्चिद् ग्रह्णीयात् अभि.स्फु.३२२क/१२११.
yod pa las
सति — {dmigs pa yod pa las sems 'byung bar 'gyur ro//} आलम्बने सति चित्तमुत्पद्यते शि.स.१३१ख/१२७.
yod par
भवितुम् — {gzhan nyid med par ni gzhan yod par 'os pa yang ma yin te} न च असति अन्यत्वे अन्यो भवितुमर्हति प्र.प.८६ख/११२; अवस्थितत्वेन — {de bye brag dang ldan par ma nges pa yin na gzhan bum pa'i tshang mang la sogs yod par dran par byed do//} तद्विशेषयोगितया वाऽनिश्चितेऽपरस्मिन् घटमहानसादाववस्थितत्वेन स्मर्यते वा.टी.१००क/६१.
yod pas
सति — {rnam rtog yod pas smra ba yod/} /{rtog med las ni kun mkhyen yin//} विकल्पे सति वक्तृत्वं सर्वज्ञश्चाविकल्पतः । त.स.१२२ख/१०६७.
yod pa sgrub pa
भावसाधनम् — {khyab pa sgrub pa brjod pa sngon du 'gro ba'i chos can la yod pa sgrub pa brjod pa dang /} {chos can la yod pa sgrub pa brjod pa sngon du 'gro ba'i khyab pa sgrub pa brjod pa ni bsgrub par bya ba'i don sgrub pa la khyad par med ces bya ba'i don to//} व्याप्तिसाधनाभिधानपूर्वकधर्मिभावसाधनाभिधाने, धर्मिभावसाधनाभिधानपूर्वके वा व्याप्तिसाधनाभिधाने साध्यार्थसिद्धेर्विशेषाभावादित्यर्थः वा.टी.५५क/८.
yod pa can
वि. सत्त्ववान् — {sngon dang phyi ma rnam gcod cing /} /{dbus tsam du ni yod pa can//} पूर्वापरव्यवच्छिन्नमध्यमात्रकसत्त्ववान् ।। त.स.६६क/६१९; सत्ताकः — {de lta bas na gang zhig gang gi skyed par byed pa'am gsal bar byed pa yin pa de ni de'i skyed par byed pa dang gsal bar byed pa yin pas nye bar yod pa can du 'gyur gyi} तस्माद् यस्य यदुत्पादकं प्रकाशकं वा, तत् तस्योत्पादने प्रकाशने च सन्निहितसत्ताकमेव भवति त.प.२८०ख/१०२८; भावी, ओ विनी— {rtags kyi phul byung yod pa can/} /{la la tshad ma dag tu'ang 'gyur//} प्रमाणमपि काचित् स्याल्लिङ्गातिशयभाविनी ।। २०३ ।। प्र.वृ.३१८ख/६८.
yod pa chen po
पा. (ती.द.) महासत्ता म.व्यु.४६२७ (७२क).
yod pa nyid
१. अस्तिता — {phung po'i rgyud ni gang la dge/} /{mi dge'i 'bras bu yod pa nyid//} यत्र हि स्कन्धसन्ताने शुभाशुभफलास्तिता । अभि.भा.८९ख/१२११; {kun mkhyen gyis bstan nyid kyis ngag/} /{bden yin de yis de yod nyid//} सर्वज्ञोक्ततया वाक्यं सत्यं तेन तदस्तिता । त.स.११६क/१००६; अस्तित्वम् — {rigs yod pa nyid} गोत्रस्यास्तित्वम् सू.व्या.१३७क/११; विद्यमानता — {me tog ma li ka la sogs pa'i sgra ni dri la sogs pa yod pa nyid kyis kyang brjod bya nyid du rnam par 'jog pa ni ma yin no//} न हि मालतीशब्दस्य गन्धादयो विद्यमानतया वाच्या व्यवस्थाप्यन्ते त.प.३२९क/३७३; विद्यमानत्वम् — {yod pa nyid dang bral ba yi/} /{gang zhig khyim na med pa tsam/} /{shi ba la yang de mthong phyir/} /{phyi rol gnas par sgrub byed min//} गेहाभावस्तु यः शुद्धो विद्यमानत्ववर्जितः । स मृतेष्वपि दृष्टत्वाद्बहिर्वृत्तेर्न साधकः ।। त.स.५८ख/५६२; भाविकता — {de la ji snyed yod pa nyid gang zhe na} तत्र यावद्भाविकता कतमा श्रा.भू.७६क/१९६; सत्ता — {de'i tshe yod pa nyid bya ba yin no zhes 'grub ste} तदा सिद्धम्सत्तैव व्यापृतिरिति त.प.२५३ख/२२३; {yod nyid dang 'brel rtag pa'i phyir/} /{mtha' yis khyad par 'gyur ba min//} सत्तासम्बन्धयोर्ध्रौव्यादन्ताभ्यां न विशेषणम् । प्र.वा.१२२ख/२.११३; सत्त्वम् — {chos can la dang por yod pa nyid rab tu bsgrubs nas/} {phyis kyang khyab pa rab tu bsgrubs pa nyid} धर्मिणि प्राक् सत्त्वं प्रसाध्य पश्चादपि व्याप्तिः प्रसाध्यत एव वा.न्या.३२७क/८; {me sogs yod nyid la bzhin no//} वह्न्यादिसत्त्ववत् त.स.१२०क/१०४० २. अस्त्येव — {tshu rol mdzes pa la yang lan yod pa nyid de} चार्वाकस्यापि तर्हि परिहारोऽस्त्येव प्र.अ.६५ख/७४; {nges ma byas kyang de yod nyid//} अनिश्चितेऽपि साऽस्त्येव त.स.११२क/९७०; विद्यत एव— {rnam par shes pa la sogs pa 'dus byas kyi chos 'dus byas kyi rang bzhin can rnams ni yod pa nyid de} विद्यन्त एव संस्कृतस्वभावतो विज्ञानादयः संस्कृता धर्माः प्र.प.६०ख/७५; सत एव — {gal te khyad par de la rnam pa thams cad du yod pa ma yin pa ma yin te/} {rnam pa 'ga' zhig yod pa nyid yin pa'i phyir ro zhe na} नातिशयस्तत्र सर्वथा नास्ति, कथञ्चित् सत एव भावादिति चेत् वा.न्या.३३३ख/५४.
yod pa nyid ma yin
असत्त्वम् — {brjed pa ni yod pa nyid ma yin no//} असत्त्वं प्रमुषितस्य वि.सू.२१ख/२६.
yod pa nyid ma yin pa
= {yod pa nyid ma yin/}
yod pa tha dad pa
सत्ताभेदः — {'on kyang ma mthong ba'i don byed pa tha dad pa'i sgo nas yod pa tha dad pa yin no zhes bya bar gnas so//} किं तर्हि, अदृष्टार्थक्रियाभेदेन सत्ताभेद इति वर्तते वा.टी.८२क/३८.
yod pa dang 'du ba
सत्तासमवायः — {yod pa dang 'du ba 'am rang gi rgyu dang 'du ba ni 'bras bu nyid du brjod la/} {'jig pa la ni yod pa dang 'du ba'am rang gi rgyu la 'du ba med de} सत्तासमवायः, स्वकारणसमवायो वा कार्यत्वमुच्यते । न च नाशे सत्तासमवायः स्वकारणसमवायो वा त.प.२२८क/१७१.
yod pa dang ldan pa
वि. सत्तायोगी — {bya ba las tha mi dad pa'i phyir chos kyang bya ba bzhin du snga ma dang phyi ma'i mthas stong pa'i yod pa dang ldan par 'gyur ro//} कारित्रादव्यतिरिक्तत्वाद् धर्मोऽपि पूर्वापरकोटिशून्यसत्तायोगी प्राप्नोति कारित्रवत् त.प.८३ख/६१९.
yod pa dang bral ba
वि. विलुप्तः — {phrogs pa ni dge ba'i nor yod pa dang bral ba'o//} मुषिता विलुप्तकुशलधनाः बो.प.९३क/५७.
yod pa dang 'brel pa
सत्सम्प्रयोगः — {yod pa dang 'brel pa na skyes bu'i dbang po'i blo skyes pa de ni mngon sum mo//} सत्सम्प्रयोगे पुरुषस्येन्द्रियाणां बुद्धिजन्म तत् प्रत्यक्षम् त.प.२३१ख/९३३.
yod pa dang med pa
• क्रि. अस्ति नास्ति — {gang phyir dmigs pa yod pa des/} /{yod dang med par ji ltar 'gyur//} उपलम्भो यतः सत्ता साऽस्ति नास्ति नु सा कथम् ।। प्र.अ.८क/९; • सं. १. भावाभावम् — {yod pa dang med pa de dag tha mi dad pa'i phyir yod pa dang med pa mnyam pa nyid kyang yin no//} भावाभावसमानता च तयोर्भावाभावयोरभिन्नत्वात् सू.व्या.१७२क/६५; {de lta ma yin na ni lus rgyu yin par mi 'gyur te/} {sems de de'i rnam par 'gyur ba yod pa dang med pa'i rjes su mi 'jug pa'i phyir ro//} अन्यथा न देहः कारणं भवेत्, तस्य चेतसस्तद्विकारभावाभावाननुविधानात् प्र.अ.६५ख/७४; {de la yod pa med ma yin/} /{med pa yod pa nyid ma yin/} /{sgyu ma dag la sogs pa la/} /{yod med khyad par med pa'ang brjod//} न भावस्तत्र चाभावो नाभावो भाव एव च । भावाभावाविशेषश्च मायादिषु विधीयते ।। सू.अ.१६९क/६० २. सदसत्त्वम् — {'gyod pa la sogs pas sde snod 'dzin pa dang 'thab krol byed pa yod pa dang med pa dag ma bsdus pa nyid ma yin no//} नानुत्पादितादौ (नानुतापादिना भो.पा.) पिटकधरका (क)लिकृत्– सदसत्त्वयोरसंश्रितत्वम् वि.सू.६३ख/८०; • वि. सदसत् — {rnam par rtog pa de yang yod pa dang med pa dang gnyi ga'i shes pa dag gis bsgos pa'i bag chags las byung ba} स तु विकल्पः सदसदुभयप्रत्ययाहितवासना– प्रभवः प्र.वृ.३२१क/७०; {rang bzhin dang ni rgyas pa dang /} /{de ni rten dang brten pa dang /} /{yod med gnyis dang yon tan ni/} /{sgrol ba'i don du shes par bya//} प्रकृत्या परिपुष्टं च आश्रयश्चाश्रितं च तत् । सदसच्चैव विज्ञेयं गुणोत्तारणतार्थतः ।। सू.अ.१३७ख/११; • द्र.— {nyin mtshan sdod pa yod med par/} /{tshe 'di rtag tu god 'gyur zhing //} रात्रिन्दिवमविश्राममायुषो वर्धते व्ययः । बो.अ.५ख/२.४०.
yod pa dang med pa yang gang rung ba
सदसदन्यतरत्वम् — {yod pa dang med pa yang gang rung ba ni yod pa nyid dam med pa nyid do//} सदसदन्यतरत्वं सत्त्वमसत्त्वं वा त.प.२४४क/२०३.
yod pa dang med pa la mngon par mos pa
वि. भावाभावाभिलाषी— {byis pa'i blo can bdag tu mngon par zhen pa mi shes pa'i rab rib kyis bsgribs pa/} {yod pa dang med pa la mngon par mos pa} बालबुद्धय आत्माभिनिविष्टा अज्ञानतिमिरावृता भावाभावाभिलाषिणः द.भू.२१९ख/३१.
yod pa dang med pa'i 'du shes
भावाभावसंज्ञा — {yod pa dang med pa'i 'du shes dang bral ba} भावाभावसंज्ञापगतः द.भू.२२३ख/३४.
yod pa dang med pa'i 'du shes dang bral ba
वि. भावाभावसंज्ञापगतः — {de rnam par thar pa'i sgo gsum po 'di dag sgom pas bdag dang pha rol gyi 'du shes dang bral ba dang /} {byed pa po dang tshor ba po'i 'du shes dang bral ba dang /} {yod pa dang med pa'i 'du shes dang bral bas} य इमानि त्रीणि विमोक्षमुखानि भावयन् आत्मपरसंज्ञापगतः कारकवेदकसंज्ञापगतो भावाभावसंज्ञापगतः द.भू.२२३ख/३४.
yod pa dang med pa'i phyogs
सदसत्पक्षः — {yod pa dang med pa'i phyogs spangs pa} … {la} सदसत्पक्षवर्जिते ल.अ.११९क/६६; {yod med kyi phyogs kyi tshig} सदसत्पक्षपदम् ल.अ.६८क/१७; {yod med phyogs las grol ba ni/} /{skye ba med par ngas bshad do//} सदसत्पक्षनिर्मुक्तमनुत्पादं वदाम्यहम् ।। ल.अ.१८०ख/१४६.
yod pa dang med pa'i phyogs spangs pa
वि. सदसत्पक्षवर्जितः — {rmi lam dang sgyu ma la sogs pa'i chos thams cad yod pa dang med pa'i phyogs spangs pa/} {skye ba dang 'jig par rnam par rtog pa dang bral ba la} स्वप्नमायादिसर्वधर्मसदसत्पक्षवर्जिते भङ्गोत्पादविकल्परहिते ल.अ.११९क/६६; {'jig rten} … / {skye dang 'jig las grol ba dang /} /{yod dang med kyi phyogs spangs pa//} उत्पादभङ्गनिर्मुक्तं सदसत्पक्षवर्जितम् ।… लोकम् ल.अ.१७१ख/१३०.
yod pa dang med pa'i phyogs mu stegs can gyi gnas la so sor rnam par rtog pa'i mtshams sbyor ba
पा. सदसत्पक्षतीर्थ्याश्रयप्रतिविकल्पसन्धिः — {yod pa dang med pa'i phyogs mu stegs can gyi gnas la so sor rnam par rtog pa'i mtshams sbyor ba dang /} {theg pa gsum dang theg pa gcig mngon par rtogs pa rnam par rtog pa'i mtshams sbyor ba dang /} {blo gros chen po de dag dang gzhan rnams ni byis pa so so'i skye bo rnams kyi rang gi yul la rnam par rtog pa'i mtshams sbyor ba yin te} सदसत्पक्षतीर्थ्याश्रयप्रतिविकल्पसन्धिः, त्रियानैकयानाभिसमयविकल्पसन्धिः । एते चान्ये च महामते बालपृथग्जनानां स्वविकल्पसन्धयः ल.अ.११९ख/६६.
yod pa dang med pa'i phyogs la mngon par chags pa
वि. सदसत्पक्षाभिनिविष्टः — {de la 'jig rten pa'i ye shes ni yod pa dang med pa'i phyogs la mngon par chags pa/} {mu stegs byed dang byis pa so so'i skye bo thams cad kyi 'o//} तत्र लौकिकं ज्ञानं सदसत्पक्षाभिनिविष्टानां सर्वतीर्थकरबालपृथग्जनानां च ल.अ.११७ख/६४.
yod pa dang med par lta ba
नास्त्यस्तित्वदृष्टिः — {bcom ldan 'das ci khyod kyis sems can rnams kyi yod pa dang med par lta ba bzlog ste} किमिदं भगवन् सत्त्वानां त्वया नास्त्यस्तित्वदृष्टिं विनिवार्य ल.अ.१२१क/६७.
yod pa pa
• वि. अनास्तिकः — {med pa pa ni ngan 'gror 'gro/} /{yod pa pa ni bde 'gror 'gro//} नास्तिको दुर्गतिं याति सुगतिं यात्यनास्तिकः । प्र.प.४६क/५४; • ना. आस्तीकः, ऋषिः — {drang srong dang drang srong chen po de dag la 'di lta ste/} {rgyun shes kyi bu dang} … {yod pa pa dang} … {nyi ma'i rigs te} येऽपि ते ऋषयो महाऋषयः, तद्यथा — आत्रेयः… आस्तीकः… मार्कण्डश्चेति म.मू.१०३ख/१२.
yod pa ma yin
= {yod min/}
yod pa ma yin pa
= {yod min/}
yod pa ma yin pa la dmigs pas sems can
अभूतारम्बणसत्त्वः — {sems can thams cad sems can ma yin pa dang} … {sems can thams cad ni yod pa ma yin pa la dmigs pas sems can dang} असत्त्वा सर्वसत्त्वाः…अभूतारम्बणसत्त्वाः सर्वसत्त्वाः सु.प.३०क/९.
yod pa mi 'phrogs
= {yod pa mi 'phrogs pa/}
yod pa mi 'phrogs pa
ना. सदानुवृत्तिः, किन्नरकन्या— {'khor der mi'am ci'i bu mo brgya phrag du ma dag tshogs pa 'di lta ste/} {mi'am ci'i bu mo yid ces bya ba dang} … {mi'am ci'i bu mo yod pa mi 'phrogs pa zhes bya ba dang} तस्मिन् पर्षदि अनेकानि च किन्नरकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि । तद्यथा—मनसा नाम किन्नरकन्या…सदानुवृत्तिर्नाम किन्नरकन्या का.व्यू.२०३क/२६०.
yod pa min
= {yod min/}
yod pa min pa
= {yod min/}
yod pa dmigs par byed pa
पा. (ती.द.) सदुपलम्भकम् — {drug po rnams yod pa nyid yin te/} {yod pa dmigs par byed pa'i tshad mas rtogs par bya ba yin pa'i phyir ro//} षण्णामस्तित्वं हि सदुपलम्भकप्रमाणगम्यत्वम् त.प.२६२ख/२४१.
yod pa yin
क्रि. अस्ति — {mar me la mun pa sel ba'i mtshan nyid can gyi snang bar byed pa yod pa yin la} अस्त्येव अन्धकारघातलक्षणं प्रकाशनं प्रदीपस्य प्र.प.५१ख/६२; {rtsol ba las byung ba nyid du bsgrub par bya ba la mi rtag pa nyid ni mi mthun pa'i phyogs gcig glog la sogs pa la ni yod pa yin la} प्रयत्नानन्तरीयकत्वे साध्ये ह्यनित्यत्वं विपक्षैकदेशे विद्युदादौ अस्ति न्या.टी.४८क/९४; विद्यते — {de phyir tha dad par rtog ni/} /{gzhu la sogs bzhin yod pa yin//} अत उत्प्रेक्षितो भेदो विद्यते धनुरादिवत् । त.स.४९ख/४८९; {de grub na de mi 'grub phyir/} /{nus pa la yang de yod yin//} तन्निष्पत्तावनिष्पत्तेः शक्तावपि स विद्यते ।। त.स.१०३क/९०८; सम्भवति — {gal te bsreg pa dang btso ba la sogs pa'i don byed pa de ni rmi lam dang dung la ser por shes pa la sogs pa la yang yod pa yin la} ननु दाहपाकाद्यर्थक्रियेयं स्वप्नेऽपि सम्भवति पीतशङ्खादिज्ञाने च प्र.अ.३क/४; जायते — {kye ma snying po med pa yi/} /{'khor ba 'di na snying po'i gzugs/} /{gzhan gyi bsam pa'i dpung gnyen ni/} /{nor bu 'ga' zhig yod pa yin//} अहो बतास्मिन् संसारे निःसारे साररूपिणः । जायन्ते मणयः केचित् परचिन्तापरायणाः ।। अ.क.६२ख/६.१०८.
yod pa yin na yang
सत्यपि — {du ma'i yul rnams la gnas pa/} /{gzugs brnyan yod pa yin na yang /} /{mtshungs pa'i blos ni rtogs nyid phyir/} /{du ma nyid du yod pa min//} अनेकदेशवृत्तौ वा सत्यपि प्रतिबिम्बके । समानबुद्धिगम्यत्वान्नानात्वं नैव विद्यते ।। त.स.८१क/७५०.
yod pa la gnas pa
वि. अस्तित्वनिश्रितः — {blo gros chen po 'jig rten 'di dag ni gnyis la gnas so/} /{'di lta ste/} {yod pa la gnas pa dang /} {med pa la gnas te} द्वयनिश्रितोऽयं महामते लोको यदुत अस्तित्वनिश्रितश्च नास्तित्वनिश्रितश्च ल.अ.११२ख/५९.
yod pa shes pa
वि. संज्ञापकः — {yod pa shes pa'i tshad ma yin/} /{yul du de nyid 'dod pas na/} /{drug po'i yod nyid yin zhe na/} /{khyed la drug las gzhan thal 'gyur//} संज्ञापकप्रमाणस्य विषये तत्त्वमिष्यते । षण्णामस्तित्वमिति चेत् षड्भ्योऽन्यस्ते प्रसज्यते ।। त.स.२२ख/२३९.
yod pa'i dngos
= {yod pa'i dngos po/}
yod pa'i dngos nyid
सद्रूपता — {des na'ang bag chags dbye ba yis/} /{phye ba'am yod pa'i dngos nyid du'ang /} /{rtog par byed cing sel ba rnams/} /{rtog pas sbyar ba rnams bzhin no//} ततश्च वासनाभेदाद्भेदः सद्रूपताऽपि च । प्रकल्प्यते ह्यपोहानां कल्पनारचितेष्विव ।। त.स.४०ख/४१४.
yod pa'i dngos po
१. भावः — {yod pa'i dngos po bsgrub pa} भावसाधनम् वा.टी.५५क/७ २. = {yod pa'i dngos nyid} सद्रूपता — {bag chags dbye bas phye ba yis/} /{yod pa'i dngos dang sel rnams su/} /{rtog pa'i rigs pa ma yin te//} न चापि वासनाभेदाद्भेदः सद्रूपताऽपि वा । अपोहानां प्रकल्प्येत त.स.३६क/३७६.
yod pa'i dngos po bsgrub pa
भावसाधनम् — {chos can ni shes par 'dod pa'i bye brag dang ldan pa sgra la sogs pa la yod pa'i dngos po bsgrub pa'i phyir ro//} {phyogs kyi chos grub pa'i tshad mas yod pa'i don yang brjod pa yin te} धर्मिणि जिज्ञासितविशेषे शब्दादौ भावसाधनं पक्षधर्मत्वसाधकेन प्रमाणेन सत्त्वकथनम् वा.टी.५५क/७.
yod pa'i chos
सद्धर्मः — {rdul phra rab rnams skyed par byed par mngon par 'dod pa ni/} {yod pa'i chos dang ldan pa ma yin te} परमाणूनामुत्पादकाभिमतं सद्धर्मोपगतं न भवति त.प.२५८क/२३३; भावधर्मः — {ma grub pa la yod chos med//} नासिद्धेर्भावधर्मोऽस्ति त.प.२८ख/५०४.
yod pa'i lta ba
सत्त्वदृष्टिः — {thar pa'i 'bras bu thob pa ni/} /{cung zad yod pa ma yin te/} /{yod pa'i lta ba la 'jug pas/} /{nyon mongs rtsa nas ma phyung phyir//} अपवर्गस्य तु प्राप्तिर्न मनागपि विद्यते । सत्त्वदृष्टिनिविष्टत्वात् क्लेशमूलानपोद्धृतेः ।। त.स.१२७ख/१०९६; अस्तिदृष्टिः — {mtshams ni the tshom yod lta bas/} /{mtshams med byed pa'i 'di la min//} सन्धिःकाङ्क्षास्तिदृष्टिभ्यां नेहानन्तर्यकारिणः ।। अभि.को.१४क/४.८०.
yod pa'i tha snyad
सद्व्यवहारः — {yod pa'i tha snyad dang med pa'i tha snyad dag phan tshun rnam par gcod pa'i mtshan nyid du gnas pa gcig med na mi 'byung bar yod pa'i phyir ro//} सद्व्यवहारासद्व्यवहारयोरन्योन्यव्यवच्छेदस्थितलक्षणत्वेनैकाभावस्यापरभावनान्तरीयकत्वात् वा.टी.६९ख/२४.
yod pa'i tha snyad kyi yul
सद्व्यवहारविषयः, विद्यमानोऽर्थः — {yod pa'i tha snyad kyi yul gang yod la/} {dmigs pa'i rig byar gyur pa de ni dmigs pa kho nar 'gyur} यः सद्व्यवहारविषय उपलब्धिलक्षणप्राप्तः, स उपलभ्यत एव न्या.बि.२३४क/१७५.
yod pa'i don
सदर्थः — {yod pa'i don gyi yul la yang rgyu'i bya ba 'dod pa na rgyu rnams kyi 'bras bu byed pa ldog pa med par thal bar 'gyur te} सदर्थविषये च कारणव्यापार इष्यमाणे कारणानां कार्यक्रियानुपरमप्रसङ्गः त.प.२२२क/९१३.
yod pa'i bdag nyid
• वि. सदात्मकः — {yang na bong bu'i rwa la sogs pa ni ji ltar yang yod pa'i bdag nyid yin te} खरविषाणादयो वा कथञ्चित् सदात्मकाः त.प.२६क/४९८; • सं. सदात्मत्वम् — {de'i bdag nyid ces bya ba ni yod pa'i bdag nyid do//} तदात्मत्वमिति सदात्मत्वम् त.प.२७क/५०२.
yod pa'i blo can
सन्मतिः — {med pa nyid la yod pa'i blo can la ni na smad do//} सन्मतावसत्त्वेऽपह्रासः वि.सू.२७क/३४.
yod pa'i mtshan nyid
सल्लक्षणम् — {de ltar yang dag pa ma yin pa kun tu rtog pa'i yod pa'i mtshan nyid dang med pa'i mtshad nyid brjod nas} एवमभूतपरिकल्पस्य सल्लक्षणमसल्लक्षणं च ख्यापयित्वा म.टी.२ख/१४.
yod pa'i gzugs 'dzin pa'i sgrub byed dam pa'i nus pa can
वि. विद्यमानरूपग्रहणसाधकतमशक्तिकम् — {mig ni yod pa'i gzugs 'dzin pa'i sgrub byed dam pa'i nus pa can yin te} विद्यमानरूपग्रहणसाधकतमशक्तिकं चक्षुः त.प.२५ख/४९७.
yod par gyur
= {yod par gyur pa/}
yod par gyur pa
• वि. विद्यमानः — {dngos po yod par gyur pa la/} /{rgyu yis dgos pa ci zhig yod/} /{'on te de ni med na yang /} /{rgyu yis dgos pa ci zhig yod//} विद्यमानस्य भावस्य हेतुना किं प्रयोजनम् । अथाप्यविद्यमानोऽसौ हेतुना किं प्रयोजनम् ।। बो.अ.३६ख/९.१४५; • सं. सद्भावः — {don gzhan 'bras bu ma yin pa yod par gyur pa na gzhan yod par 'gyur ba ni rigs pa ma yin te} न ह्यर्थान्तरस्याकार्यस्य सद्भावेऽपरस्य सद्भावो युक्तः वा.टी.५३ख/६; भावः — {rgyu mtshan la ni ltos bcas pa'i/} /{sgra la sogs pa rig pa po/} /{rgyu gzhan dag ni yod gyur kyang /} /{mi 'byung myu gu la sogs bzhin//} कारणान्तरसापेक्षं तद्धि शब्दादिवेदनम् । भावेऽप्यन्यस्य सद्धेतोरभावादङ्कुरादिवत् ।। त.स.५९क/५६५; • द्र.— {gal te dkar sogs yod gyur kyang /} /{dbang po'i spyod yul ci 'dra ba/} /{de ni sgra yis brjod min te//} यद्यप्यस्ति सितत्वादिर्यादृगिन्द्रियगोचरः । न सोऽभिधीयते शब्दैः प्र.वा.१२७क/२.२३३.
yod par 'gyur
• क्रि. १. भवति — {dge ba'i las kyi rnam smin gyis/} /{nor don gnyer ba don yod 'gyur//} शुभकर्मविपाकेन भवन्त्यर्था धनार्थिनाम् । अ.क.२८१ख/३६.१४; द्र.— {ched 'ga' ni 'bras bu med par 'gyur/} {ched 'ga' ni 'bras bu yod par 'gyur ro//} एकदा च बन्ध्या भवत्येकदा चाबन्ध्या बो.भू.१६७ख/२२१; विद्यते — {du ma rnams ni 'du ba yang /} /{grangs la sogs la'ang yod 'gyur te//} अनेकसमवायश्च सङ्ख्यादिष्वपि विद्यते । त.स.२९ख/३१२; सद् भवति — {de bas na nges par byed pa'i shes pas rnam par shes pa sngon por rtogs pa'i ngo bor rnam par gzhag pa ni sngon por rtogs pa'i bdag nyid du yod par 'gyur ro//} तस्मान्निश्चयेन नीलबोधरूपं व्यवस्थापितं विज्ञानं नीलबोधात्मना सद् भवति न्या.टी.४६ख/८४ २. भविष्यति— {de'i phyir gzhan nyid kyang yod par 'gyur ro//} अतोऽन्यत्वं भविष्यति प्र.प.८६ख/११२; {des na khyod bu pho dang bu mo yod par 'gyur ro//} ततस्ते पुत्रा भविष्यन्ति दुहितरश्च वि.व.१८९क/१.६३ ३. आसीत् — {mtshams sbyor bar/} /{nus ldan mthong ba gang de la/} /{ci zhig yod 'gyur gang med pa/} /{gang zhig phyi nas mtshams sbyor med//} यद् दृष्टं प्रतिसन्धानशक्तिमत् । किमासीत्तस्य यन्नास्ति पश्चाद्येन न सन्धिमत् ।। प्र.अ.४८ख/५६; भवेत् — {de yang bdag nyid bor nas ji ltar yod par 'gyur} स चात्मानं परित्यज्य कथं भवेत् प्र.वृ.२७४क/१६; सद्भावो भवेत् — {gsal bar byed pa'i dbye ba yis/} /{khyad par gyi blo yod par 'gyur//} विशेषबुद्धिसद्भावो भवेद् व्यञ्जकभेदतः ।। त.स.७८क/७२९ ४. अभविष्यत् — {gal te tshor ba thams cad rang gi ngo bo kho nas sdug bsngal ba yin par 'gyur na tshor ba gsum zhes gsungs pa la yon tan ci zhig yod par 'gyur} यदि तु स्वभावत एव सर्वं वेदितं दुःखमभविष्यत्, ‘तिस्रो वेदनाः’ इति वचने को गुणोऽभविष्यत् अभि.भा.५ख/८८३; • = {yod par 'gyur ba/}
yod par 'gyur ba
• सं. सद्भावः — {don gzhan 'bras bu ma yin pa yod par gyur pa na gzhan yod par 'gyur ba ni rigs pa ma yin te} न ह्यर्थान्तरस्याकार्यस्य सद्भावेऽपरस्य सद्भावो युक्तः वा.टी.५३ख/६; • = {yod par 'gyur/}
yod par sgrub
= {yod par sgrub pa/}
yod par sgrub pa
• सं. भावसिद्धिः — {yod par sgrub pa'i don du ni/} /{shes byed gzhan ni tshol ba min//} न तु तद्भावसिद्ध्यर्थं ज्ञापकं विद्यते परम् ।। त.स.१२३क/१०७१; • वि. सत्ताप्रसाधकः — {de dag las ni ma rtogs} (? {gtogs} ) {pa'i/} /{yod par sgrub pa'i rtags med do//} न चैतदतिरेकेण लिङ्गं सत्ताप्रसाधकम् ।। त.स.७क/९३; • पा. सत्तासाधनम्, साधनभेदः मि.को.९६ख ।
yod par nges
= {yod par nges pa/}
yod par nges pa
सद्भावनिश्चयः — {ci ste de gnyis la gcig pa yang yod par nges pa ma yin na ni de nyid la the tshom za ba'i rgyu yin no//} तयोः संशयहेतुर्यदि तयोरेकत्रापि सद्भावनिश्चयो न स्यात् न्या.टी.८१क/२१५; {yod par nges par yang gal te gcig la mi 'khrul bar yod par nges na ni 'gal ba'am gtan tshigs su 'gyur ro//} सद्भावनिश्चये तु यद्येकत्र नियतसत्तानिश्चयो हेतुर्विरुद्धो वा स्यात् न्या.टी.८१क/२१५.
yod par lta
= {yod par lta ba/}
yod par lta ba
सत्त्वदृक्, सत्त्वदर्शनम् — {yod par lta ba'i gnyen po ni/} /{bdag med nges par mthong ba yin//} सत्त्वदृक्प्रत्यनीकं च तन्नैरात्म्यनिदर्शनम् । त.स.१२७क/१०९४; सत्त्वदृष्टिः — {yod par lta ba la 'jug pas/} /{nyon mongs rtsa nas ma phyung phyir//} सत्त्वदृष्टिनिविष्टत्वात् क्लेशमूलानपोद्धृतेः ।। त.स.१२७ख/१०९६.
yod par rnam par rtog pa
पा. भावविकल्पः, विकल्पभेदः — {byang chub sems dpas rnam par rtog pa rnam pa bcu spang bar bya ste/} {med par rnam par rtog pa} … {yod par rnam par rtog pa} दशविधविकल्पो बोधिसत्त्वेन परिवर्जनीयः । अभावविकल्पः… भावविकल्पः सू.व्या.१८०क/७४.
yod par byed
= {yod par byed pa/}
yod par byed pa
वि. सत्करी — {rdzas dang yon tan dang las rnams la ste/} {dngos po gsum yod par byed pa ni yod pa yin no zhes bya ba'i gzhung gi phyir ro//} द्रव्यगुणकर्मसु त्रिपदार्थसत्करी सत्तेति समयात् त.प.२३७क/१८९; द्र.— {mgon yod par byed pa} सनाथक्रिया बो.भू.१५०ख/१९४.
yod par ma gyur
क्रि. नाभविष्यत् — {dge slong dag gal te 'das pa'i gzugs shig yod par ma gyur na 'phags pa nyan thos thos pa dang ldan pa 'das pa'i gzugs la mi lta bar yang mi 'gyur ba zhig na} अतीतं चेद् भिक्षवो रूपं नाभविष्यन्न श्रुतवानार्यश्रावकोऽतीते रूपेऽनपेक्षोऽभविष्यत् अभि.भा.२३९क/८०४.
yod par mi 'gyur
क्रि. १. न भविष्यति — {bdag yod ma yin yod mi 'gyur/} /{bdag gi yod min mi 'gyur zhes/} /{byis pa rnams ni de ltar skrag//} नास्म्यहं न भविष्यामि न मेऽस्ति न भविष्यति इति बालस्य सन्त्रासः त.प.२९३क/१०४८ २. न स्यात् — {'on te sgra ji bzhin du brtags na ni srid pa bar ma yang yod par mi 'gyur ro//} यथारुतं वा कल्प्यमानेऽन्तराभवोऽपि न स्यात् अभि.भा.२०ख/९४०.
yod par mi dmigs pa
वि. अनुपलभ्यमानसत्ताकः — {gang zhig yod par mi dmigs pa de ni rtog pa dang ldan pa rnams kyi med pa'i tha snyad kyi yul yin te} यद्…अनुपलभ्यमानसत्ताकम्, तत् प्रेक्षावतामसद्व्यवहारविषयः त.प.१८१क/७९.
yod par 'dzin pa
• सं. सद्ग्राहः — {med pa la yod par 'dzin pa} असति सद्ग्राहः सू.व्या.१७८ख/७२; • वि. सद्ग्राहकः — {yod 'dzin tshad ma med tsam gyis/} /{med pa grub pa ma yin te//} सद्ग्राहकप्रमाभावान्न वा (ऽ) सत्ता प्रसिध्यति । त.स.२१ख/२३३.
yod par shes par byed pa
वि. संज्ञापकः — {yod par shes par byed pa'i tshad ma'i yul ni dngos po'i de kho na nyid yin te} संज्ञापकप्रमाणविषयस्य भावस्तत्त्वम् त.प.२६१ख/२३९.
yod pas stong pa
सत्ताशून्यम् — {gal te de yod pa ma yin pa ste/} {yod pas stong par gyur na} … {las 'das pa 'bras bu 'byin par mi 'gyur ro//} अतीतं कर्म फलदं न स्यात्, यदि तन्निःसत्त्वं सत्ताशून्यं भवेत् त.प.८२क/६१६.
yod byung
सद्भावः — {nus pa'i rgyu ni yod byung na/} /{de dag sdod par gang gis byas//} समर्थहेतुसद्भावे क्षेपस्तेषां हि किंकृतः ।। त.स.१६क/१८३.
yod ma mchis
= {yong ma mchis/}
yod ma yin
= {yod min/}
yod ma lags
क्रि. नास्ति— {rgyal po bag med spyod la byang chub yod ma lags} नास्ति प्रमादचरितस्य नरेन्द्र बोधिः रा.प.२४८क/१४८.
yod mi 'gyur
= {yod par mi 'gyur/}
yod min
• क्रि. नास्ति — {tshor po 'ga' yang yod min te/} /{des na tshor ba de nyid min//} न चास्ति वेदकः कश्चिद्वेदनाऽतो न तत्त्वतः । बो.अ.३४ख/९.१०२; {grib shing chos dang mtshungs pa gzhan yod min//} छायातरुर्धर्मसमोऽस्ति नान्यः अ.क.२१क/३.२०; {rgyu 'bras nyid ni yod pa min//} कार्यकारणता नास्ति त.स.६८क/६३४; {blo la skye ba las ma gtogs pa'i bya ba yod pa ma yin te} न हि बुद्धेर्जन्मातिरेकी व्यापारोऽस्ति त.प.२५३ख/२२३; {bdag yod ma yin yod mi 'gyur//} नास्म्यहं न भविष्यामि त.प.२९३क/१०४८; {'dod pas bkod pa'i bye brag la/} /{rtsod pa su la'ang yod ma yin//} इच्छारचितभेदे तु न विवादोऽस्ति कस्यचित् ।। त.स.१००क/८८४; न समस्ति — {dbang 'das dngos don shes pa ni/} /{'ga' zhig khyod la yod pa min//} अतीन्द्रियपदार्थज्ञो न हि कश्चित् समस्ति वः । त.स.१३०ख/१११३; {sgra la ni myur ba la sogs pa'i rnam pa yod pa ma yin te} न च शब्दस्य द्रुताकारः समस्ति त.प.१७९ख/८२०; नैवास्ति — {de la phyi rol rig pa yi/} /{rnam pa 'di yang yod ma yin//} तस्यायमपि नैवास्ति प्रकारो बाह्यवेदने ।। त.स.७३क/६८३; {nus pa yang ni yod min te/} /{yang na thams cad nus ldan nyid//} सामर्थ्यमपि नैवास्ति समर्थे सर्वमेव वा ।। त.स.११८ख/१०२३; नास्ते — {grub zin pa la ma grub pa gzhan ni yod pa ma yin te} न च परिनिष्पन्नस्यापरमपरिनिष्पन्नमास्ते प्र.अ.७ख/९; न विद्यते — {bu khyod mtshungs pa yi/} /{mkhas pa smra ba po yod min//} त्वत्सदृशः पुत्र विद्वान् वादी न विद्यते अ.क.३०२क/३९.५५; {rnam rig 'di ni ming tsam ste/} /{mtshan nyid kyis ni yod pa min//} विज्ञप्तिर्नाममात्रेयं लक्षणेन न विद्यते । ल.अ.९३ख/४०; {gzung ba'i mtshan nyid dang ldan pa/} /{'dir ni cung zad yod min te//} ग्राह्यलक्षणसंयुक्तं न किञ्चिदिह विद्यते । त.स.१३ख/१५६; {khyod la sdig pa yod ma yin//} न पापं विद्यते तव अ.क.१९७ख/८३.२०; नैव विद्यते— {dngos po gcig la rnam pa gnyis/} /{yang dag par ni yod ma yin//} तेषामपि द्विरूपत्वं भाविकं नैव विद्यते ।। त.स.६३ख/५९९; {mtshungs pa'i blos ni rtogs nyid phyir/} /{du ma nyid du yod pa min//} समानबुद्धिगम्यत्वान्नानात्वं नैव विद्यते ।। त.स.८१क/७५०; {che chung sogs rigs dbye ba yis/} /{gcig nyid yod pa ma yin no//} स्थूलसूक्ष्मादिवद्भेदादेकत्वं नैव विद्यते ।। त.स.९३क/८४७; न सम्भवति — {ji ltar de dag la yod pa ma yin no zhes de dag dpyad zin to//} चिन्तितमेतत् यथा तेषु न सम्भवतीति प्र.वृ.३०७क/५३; • सं. १. अभावः — {de yod min na rjes dpag sogs/} /{tshad mar 'gyur ba ma yin nyid//} तदभावे तु नैव स्यात् प्रमाणमनुमादिकम् ।। त.स.१८ख/२०१; असम्भवः — {sgrub pa yod min gang gsungs pa/} /{spyi la sogs pa med phyir te//} असम्भवो विधेरुक्तः सामान्यादेरसम्भवात् । त.स.४०ख/४१७ २. असत्त्वम् — {des na de ltar skad cig ma ma yin pa'i don 'di ni rim pa'am cig car 'ga' zhig don byed pa'i cha phra mo tsam yang sgrub par mi nus pa'i phyir yod pa ma yin no//} तदेवमयमक्षणिकः पदार्थः क्रमेण युगपद्वा न काञ्चिदप्यर्थक्रियामात्रामंशतोऽपि क्षमो निवर्तयितुमित्यसत्त्वमेवास्य वा.टी.५६ख/९; निःसत्त्वम् — {gal te de yod pa ma yin pa ste/} {yod pas stong par gyur na} … {las 'das pa 'bras bu 'byin par mi 'gyur ro//} अतीतं कर्म फलदं न स्यात् , यदि तन्निःसत्त्वं सत्ताशून्यं भवेत् त.प.८२क/६१६; {'das pa'i las kyang yod min na/} /{ji ltar 'bras bu ster bar 'dod//} कर्मातीतं च निःसत्त्वं कथं फलदमिष्यते । त.स.६५ख/६१५; • वि. रहितः — {zhe sdang sred sogs dgra rnams ni/} /{rkang lag la sogs yod min la//} हस्तपादादिरहितास्तृष्णाद्वेषादिशत्रवः । बो.अ.९क/४.२८; असत्यः — {yod min bye brag yod gang dag/} /{sgra yi rgyu mtshan yin pa'am//} असत्योपाधि यत् सत्यं तद्वा शब्दनिबन्धनम् । त.स.३३ख/३५१; असत् — {dper na rang bzhin gcig la yod pa ma yin pa dang rdzas ma yin pa las ldog pa'i spyi du ma brtags pa yin gyi/} {de kho na nyid ma yin pa} यथैकस्वभावस्यासद– द्रव्यादिव्यावृत्तस्यानेकं सामान्यं न तत्त्वेन कल्प्यते त.प.११३ख/६७८; न सत् — {gang zhig med min yod min yod med ma yin yod med las gzhan du'ang /} /{brtag par mi nus nges tshig dang bral so so rang gis rig zhi ba//} यो नासन्न च सन्न चापि सदसन्नान्यः सतो नासतोऽशक्यस्तर्कयितुं निरुक्त्यपगतः प्रत्यात्म– वेद्यः शिवः । र.वि.७९ख/१.९; • कृ. १. अविद्यमानः — {yod pa nyid rjes su 'gro bar byed pa yin gyi yod pa ma yin pa ni ma yin no//} विद्यमानस्यैवान्वेतृत्वम्, ना– विद्यमानस्य त.प.४१ख/५३२; {yod pa min pa nyid/} /{dam pa'i don du tha dad min//} अविद्यमानस्य न भेदः पार– मार्थिकः । त.स.३८ख/३९८; {yang yod pa ma yin pa de yang de dag gis byed na} अथाविद्यमानाऽपि सा तैरा– धीयते त.प.२२१क/९१२; असंविद्यमानः — {'di lta ste thams cad mkhyen pa nyid ces bya ba'i chos 'di ni yod pa ma yin pa ste} असंविद्यमान एष धर्मो यदुत सर्वज्ञता अ.सा.२९२ख/१६५ २. न सङ्गतम् — {dngos po gcig la rnam pa gnyis/} /{yang dag par ni yod ma yin//} वास्तवं नैकभावस्य द्वैरूप्यमपि सङ्गतम् ।। त.स.६३ख/५९९; • अव्य. न — {'dod pa} … {rdzogs par nus pa yod min} नालं पूरयितुं वाञ्छाम् बो.अ.३०क/८.१७५; {med dang ma yin pa dag las/} /{dgag pa gzhan ni yod ma yin//} पर्युदासप्रसज्याभ्यामपरं न निषेधनम् ।। प्र.अ.१९०क/२०४; {bram ze la sogs par/} /{sgrub byed rig byed tshig 'ga' yang /} /{yod min} न च वेदवचः किञ्चिद् द्विजातित्वादिसाधकम् । प्र.अ.१०क/११.
yod min pa
= {yod min/}
yod med
• क्रि. नैवास्ति — {ma bskul ba yang yod med pas/} /{de bas sha ni mi bza' 'o//} अचोदितं च नैवास्ति तस्मान्मांसं न भक्षयेत् ।। ल.अ.१५७ख/१०५; • द्र. {yod pa dang med pa/}
yod med kyi phyogs
= {yod pa dang med pa'i phyogs/}
yod med kyi phyogs kyi tshig
सदसत्पक्षपदम् — {yod med kyi phyogs kyi tshig dang yod med kyi phyogs ma yin pa'i tshig dang} सदसत्पक्षपदमसदसत्पक्षपदम् ल.अ.६८क/१७.
yod med kyi phyogs kyi tshig dang yod med kyi phyogs ma yin pa'i tshig
पा. सदसत्पक्षपदमसदसत्पक्षपदम्, अष्टोत्तरशतपदान्तर्गतपदविशेषः— {bcom ldan 'das tshig brgya rtsa brgyad po gang lags/} {bcom ldan 'das kyis bka' stsal pa/} {skye ba'i tshig dang mi skye ba'i tshig dang} … {yod med kyi phyogs kyi tshig dang yod med kyi phyogs ma yin pa'i tshig dang} कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम्? भगवानाह—उत्पादपदमनुत्पादपदम्… सदसत्पक्ष– पदमसदसत्पक्षपदम् ल.अ.६८क/१७.
yod med kyi phyogs ma yin pa
असदसत्पक्षः — {yod med kyi phyogs kyi tshig dang yod med kyi phyogs ma yin pa'i tshig dang} सदसत्पक्षपदमसदसत्पक्षपदम् ल.अ.६८क/१७.
yod med kyi phyogs ma yin pa'i tshig
असदसत्पक्षपदम् — {bcom ldan 'das tshig brgya rtsa brgyad po gang lags/} {bcom ldan 'das kyis bka' stsal pa} … {yod med kyi phyogs kyi tshig dang yod med kyi phyogs ma yin pa'i tshig dang} कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम्? भगवानाह…सदसत्पक्षपदमसदसत्पक्षपदम् ल.अ.६८क/१७.
yod med rnam par spangs
= {yod med rnam par spangs pa/}
yod med rnam par spangs pa
वि. भावाभावविवर्जितः — {yod med rnam par spangs pa yi/} /{grub pa'i dngos po yod na ni/} /{yod dang med las grol ba yi/} /{dngos po gnyis su ji ltar 'gyur//} निष्पन्नो विद्यते भावो भावाभावविवर्जितः । भावाभावविनिर्मुक्तो द्वौ स्वभावौ कथं नु तौ ।। ल.अ.१०८क/५४.
yod med pa
= {yod med/}
yod med phyogs
= {yod pa dang med pa'i phyogs/}
yod med phyogs grol ba
वि. सदसत्पक्षनिर्मुक्तः — {dngos po rgyu las 'byung med pa/} /{rtog dang brtags pa spangs pa ste/} /{yod med phyogs las grol ba ni/} /{skye ba med par ngas bshad do//} अहेतुवृत्तिं भावानां कल्प्यकल्पविवर्जिताम् । सदसत्पक्षनिर्मुक्तमनुत्पादं वदाम्यहम् ।। ल.अ.१८०ख/१४६.
yod med ma yin
= {yod med min/}
yod med min
वि. न सदसत् — {'jig rten bag chags rgyu las byung /} /{gang na'ang med min yod med min/} /{bdag med chos mkhas gang dag gis/} /{mthong na rnam par grol bar 'gyur//} वासनाहेतुकं लोकं नासन्न सदसत्क्वचित् । ये पश्यन्ति विमुच्यन्ते धर्मनैरात्म्यकोविदाः ।। ल.अ.१७५ख/१३७; {gang zhig med min yod min yod med ma yin yod med las gzhan du'ang /} /{brtag par mi nus} यो नासन्न च सन्न चापि सदसन्नान्यः सतो नासतोऽशक्यस्तर्कयितुम् र.व्या.७९ख/१०.
yod mod
क्रि. १. भवतु — {de lta bu yod mod/} {de lta na yang re zhig rjes su dpag pas srid pa ma yin te} भवत्वेवम्; तथाप्यनुमानं तावन्न सम्भवति त.प.२८१क/१०२८ २. अस्ति — {gzhan la'ang bsnyen gnas yod mod kyi/} /{skyabs su ma song ba la med//} अन्यस्याप्युपवासोऽस्ति शरणं त्वगतस्य न । अभि.को.१२क/४.३०; {bsam gtan bzhi pa'i nyer bsdogs na yang btang snyoms yod mod kyi/} {de ni dbugs rngub pa dang dbugs 'byung ba dag gi sa ma yin no//} चतुर्थध्याने सामन्तके तु यद्यप्युपेक्षाऽस्ति, सा त्वभूमिराश्वासप्रश्वासानाम् अभि.स्फु.१६३क/८९८.
yod smra
= {yod smra ba/}
yod smra ba
१. अस्तिवादः — {de yod smra ba'i phyir thams cad/} /{yod par smra bar 'dod de dag/} /{rnam bzhi dngos dang mtshan nyid dang /} /{gnas skabs gzhan gzhan 'gyur zhes bya//} तदस्तिवादात् सर्वास्तिवादा इष्टाः चतुर्विधाः ।। ते भावलक्षणावस्थाऽन्यथाऽन्यथिकसंज्ञिताः । अभि.को.१६ख/५.२५ २. स्याद्वादः — {rgyal dpog sogs pas smras pa yang /} /{yod smra rtag par brtags par 'gyur//} जैमिनीयाभ्युपेता तु स्याद्वादे प्रतिषेत्स्यते ।। त.स.३०ख/३२३.
yod 'dzin
= {yod par 'dzin pa/}
yod 'dzin pa
= {yod par 'dzin pa/}
yod bzhin
कृ. विद्यमानः — {de ste dmigs bya yod bzhin du/} /{shes pas mthong bar mi 'gyur na/} /{de ni shes min} विद्यमानं हि आलम्ब्यं यदि ज्ञानं न पश्यति । अज्ञानं तद्धि ल.अ.१२३क/६९; संविद्यमानः — {bdag gi lus 'di tshang bar yod bzhin du/} /{ci phyir gzhan las sha ni btsal bar bya//} संविद्यमाने सकले शरीरे कस्मात्परस्मान्मृगयामि मांसम् । जा.मा.५क/४.
yod yin
= {yod pa yin/}
yon
• सं. १. दक्षिणा— {rgyal po slob gnyer gang gi mthar/} /{bdag gi bla ma bla ma'i yon/} / ग्. {yog 'khor don du skye bo ni/} /{thun mong ba las rnyed dka' bzhed//} राजन्नध्ययनस्यान्ते गुरुर्मे गुरुदक्षिणाम् । ईहते परिचर्यार्थी सामान्यजनदुर्लभाम् ।। अ.क.२६ख/३.८५; {tshul khrims ldan pa gang dag la/} /{yon grub 'gyur ba rnams la sbyin//} दद्यात्सम्पन्नशीलेभ्यो यत्र रिध्यन्ति दक्षिणाः ।। वि.व.१८६क /१.६१ २. दाक्षिण्यम् — {sra zhing shin tu 'khyog pa dang /} /{stong zhing mu cor sgrog pa yi/} /{dung nyid la bzhin mi bsrun la/} /{dpal 'byor yon du sten par byed//} कठिनेष्वतिवक्रेषु शून्येषु मुखरेषु च । शङ्खेष्विव खलेष्वेव लक्ष्मीर्दाक्षिण्यमाश्रिता ।। अ.क.७९ख/८.४; {yon dang chags pa'i bar du ni/} /{skad cig 'phyang mo yug pa bzhin//} क्षणं दोलायमानेव मध्ये दाक्षिण्यलोभयोः ।। अ.क.८ख/५०.८२ ३. = {yon tan} गुणः — {skyon yon mi rtogs pa'i phyugs dang byis pa la sogs pa la yang yod pa'i phyir dang} बालपश्वादीनां चापरिकलितगुणदोषाणां भावात् प्र.अ.१४५ख/१५५ । ४. = {mchod yon} अर्घः — {yid la bsams pa'i dge byas pas/} /{gang dang gang du 'gro 'gyur ba/} /{de dang der ni bsod nams des/} /{'bras bu'i yon gyis mngon mchod 'gyur//} मनोरथः शुभकृतां यत्र यत्रैव गच्छति । तत्र तत्रैव तत्पुण्यैः फलार्घेणा– भिपूज्यते ।। बो.अ.२२ख/७.४२ ५. ( {gla} इत्यस्य आद.) निर्वेशः, वेतनम् — {las gla sgrub gla rngan pa dang /} /{bya dga' gla dang dge dang ni/} /{khur gla gla dang rin dang ni/} /{yon dang rnyed pa zhes pa 'o//} कर्मण्या तु विधाभृत्याभृतयो भर्म वेतनम् । भरण्यं भरणं मूल्यं निर्वेशः पण इत्यपि ।। अ.को.२०५क/२.१०.३८; निर्विश्यते भुज्यत इति निर्वेशः । विश प्रवेशने अ.वि.२.१०.३८; • वि. = {yon po} जिह्मः — {bu mo smin 'khyog mig yon gyis/} /{mchu ni g}.{yo zhing lta bar byed//} बाला भ्रूभङ्गजिह्माक्षी पश्यति स्फुरिताधरा का.आ.३३०क/२.२४०; वङ्कः — {yon skyon snyigs mar gsungs pa ni/} / ग्. {yo dang zhe sdang 'dod chags skyes/} /{dkar nag la sogs bye brag gis/} /{las ni rnam pa bzhi yin no//} वङ्कदोषकषायोक्तिः शाठ्यद्वेषजरागजे । कृष्णशुक्लादिभेदेन पुनः कर्म चतुर्विधम् ।। अभि.को.१३क/४.५९. । (द्र.— {phan yon/} {sman yon/} {mchod yon/} ).
yon gyi rabs gdon par gsol
क्रि. दक्षिणादेशनां कारयामास — {de nas tshe dang ldan pa chu smad kyis sangs rgyas la sogs pa dge slong gi dge 'dun zhal zas bzang pos tshim par byas nas yi dwags mo'i phyir yon gyi rabs gdon par gsol to//} तत आयुष्मानुत्तरो बुद्धप्रमुखं भिक्षुसङ्घं प्रणीतेनाहारेण सन्तर्प्य प्रेत्या नाम्ना दक्षिणादेशनां कारयामास अ.श.१२७ख/११७.
yon gyi rabs gsungs pa
क्रि. दक्षिणामादिशति— {de nas bcom ldan 'das kyis gsung yan lag lnga dang ldan pas yon gyi rabs gsungs pa} ततो भगवान् पञ्चाङ्गोपेतेन स्वरेण दक्षिणामादिशति अ.श.१२४ख/११४.
yon bsngo ba
दक्षिणादेशना — {sems gzhan skyed cig ces bka' stsal nas/} {bcom ldan 'das kyis yon bsngo ba mdzad de gshegs so//} अन्यच्चित्तमुत्पादयेत्युक्त्वा भगवान् दक्षिणादेशनां कृत्वा प्रक्रान्तः वि.व.१३१क/१.२०.
yon bsngo ba mdzad pa
क्रि. दक्षिणामादिशति— {bcom ldan 'das ni bdag gi bsod snyoms longs spyad cing yon bsngo ba ni mu lto ba'i ming nas brjod nas mdzad do//} मम भगवान् पिण्डपातं परिभुङ्क्ते । कोट्टमल्लस्य नाम्ना दक्षिणामादिशति वि.व.१६६क/१.५५.
yon 'chad pa
दक्षिणादेशनम् — {yon 'chad pa na dga' bo dang nye dga' dag gi ming smos par bya'o//} नन्दोपनन्दयोर्दक्षिणादेशने नामग्रहणम् वि.सू.८०ख/९८; द्र. {yon bshad pa/}
yon tan
• सं. गुणः [1] दोषप्रतिपक्षः — {slob dpon yon tan blang bya ste/} /{skyon ni nam yang min pa nyid//} आचार्यस्य गुणा ग्राह्या दोषा नैव कदाचन । वि.प्र.९०ख/३.३; {skye bo dam pa'i blo ni rang gi yon tan brtsir ngo tsha//} निजगुणगणने धीर्लज्जते सज्जनानाम् अ.क.३००क/३९.३१; {sbyar ba} … {mdzes dang ting nge 'dzin/} /{yon tan 'di bcu bai dar b+ha'i/} /{lam gyi srog tu bshad pa yin//} श्लेषः… कान्तिसमाधयः ।। इति वैदर्भमार्गस्य प्राणा दशगुणाः स्मृताः । का.आ.३१९ख/१.४१; {ma 'dres pa'i yon tan} आवेणिकगुणः सू.व्या.२५९क/१७९; {sbyangs pa'i yon tan} धूतगुण(–) द.भू.२७८ख/६७; {'dod pa'i yon tan lnga las dga' bar myong} पञ्चभि कामगुणैः रतिं विन्दति शि.स.९२ख/९२ [2] = {gzhu rgyud} मौर्वी — {gzhu rgyud srad bu rgyud yon tan//} मौर्वी ज्या शिञ्जिनी गुणः अ.को.१९१ख/२.८.८५; गुण्यते आकृष्यमाणतया अभ्यस्यते गुणः । गुण अभ्यासे अ.वि.२.८.८५ [3] = {thab kha ba} सूपकारः — {zas ma g}.{yos ma thab kha ba/} /{lag bde 'dren tshang phyag tshang ngo /} /{yon tan} सूपकारास्तु वल्लवाः ।। आरालिका आन्धसिकाः सूदा औदनिका गुणाः । अ.को.१९६क/२.९.२८; गुणयन्ति पुनः पुनः पाकमावर्तयन्तीति गुणाः । गुण अभ्यासे अ.वि.२.९.२८ [4] = {gsum} त्रिसंख्याबोधकः — {yon tan zhes pa nyin gsum ste} गुणैरिति त्रिभिर्दिनैः वि.प्र.२४९ख/२.६३; • पा. (ती.द.) गुणः १. पदार्थभेदः — {rdzas dang yon tan dang las dang spyi dang bye brag dang 'du ba zhes bya ba tshig gi don drug} द्रव्यगुणकर्मसामान्यविशेषसमवायाख्याः षट् पदार्थाः त.प.२५७क/२३१; {gzugs dang ro dang dri dang reg pa rnams dang grangs dang tshad dang so so ba nyid dang ldan pa dang rnam par dbye ba dang gzhan dang gzhan ma yin pa nyid dang blo rnams dang bde ba dang sdug bsngal dag dang 'dod pa dang sdang ba dag dang 'bad pa ni yon tan dag go//} रूपरसगन्धस्पर्शाः सङ्ख्याः परिमाणानि पृथक्त्वं संयोगविभागौ परत्वापरत्वे बुद्धयः सुखदुःखे इच्छाद्वेषौ प्रयत्नश्च गुणाः त.प.२७८ख/२६२ । २. सत्त्वादयः — {snying stobs rdul dang mun pa zhes/} /{bya ba'i yon tan mnyam gnas ni/} /{gtso bo zhes byar rab brjod de/} /{mi mnyam 'gro ba yin//} सत्त्वं रजस्तमश्चेति गुणा अविषमस्थिताः । प्रधानमिति कथ्यन्ते विषमैर्जगदुच्यते ।। बो.अ.३५ख/९.१२८ । ३. व्याकरणशास्त्रे — {dbyangs ni a yig la sogs pa thung ngu dang ring po bcu gnyis dang /} {yon tan dang 'phel bar gzhag par bya ba bcu gnyis dang} मात्रा अकारादयो ह्रस्वदीर्घा द्वादश, गुणवृद्धिस्थानीया द्वादश वि.प्र.१८६ख/५.८; {de'i phyir rnam par bcad pa nyi ma dang rdul u nyid thob par gyur pa na don dam pa'i bden pa las yon tan med do//} {yon tan med pa'i phyir ya Nar bsgyur bar 'gyur te} ततो विसर्गे सूर्यरजसि उत्वमापन्ने सति परमार्थसत्ये गुणाभावः, गुणाभावाद् यणादेशः स्यात् वि.प्र.१३६क/१, पृ.३५.
yon tan brgyad
अष्टौ गुणाः — १. {bsam du med pa nyid} अचिन्त्यत्वम्, । २. {gnyis su med pa nyid} अद्वयता, ३. {rnam par rtog pa med pa nyid} निर्विकल्पता, ४. {dag pa} शुद्धिः, ५. {mngon par gsal bar byed pa} अभिव्यक्तिकरणम्, ६. {gnyen po'i phyogs nyid} प्रतिपक्षता, । ७. {'dod chags dang bral ba} विरागः, ८. {'dod chags dang bral ba'i rgyu} विरागहेतुः र.व्या.८०क/११. {yon tan bcu} दश गुणाः ( {bai dar b+ha'i lam gyi} वैदर्भमार्गस्य) — १. {sbyar ba} श्लेषः, २. {rab dwangs} प्रसादः, ३. {mnyam nyid} समता, ४. {snyan pa} माधुर्यम्, । ५. {shin tu gzhon pa} सुकुमारता, ६. {don gsal ba} अर्थव्यक्तिः, । ७. {rgya che nyid} उदारत्वम्, ८. {brjid} ओजः, ९. {mdzes pa} कान्तिः, १०. {ting nge 'dzin} समाधिः का.आ.३१९ख/१.४१.
yon tan rnam pa gsum
त्रिविधो गुणः — १. {skyes bu byed pa'i yon tan} पुरुषकारगुणः, । २. {don byed pa'i yon tan} अर्थक्रियागुणः, ३. {'bras bu yongs su 'dzin pa'i yon tan} फलपरिग्रहगुणः सू.व्या.१३९क/१५.
yon tan kun gyi mthar phyin
वि. सर्वगुणपारगतः, बुद्धस्य — {lha dang mi dang klus mchod bde bar gshegs/} /{yon tan kun gyi mthar phyin deng bstod pas//} स्तुत्वाऽद्य सर्वगुणपारगतं नरदेवनागमहितं सुगतम् । शि.स.१७३क/१७१.
yon tan kun gyi 'byung gnas
वि. सर्वगुणाकरः — {yon tan kun gyi 'byung gnas 'jig rten sgron/} … /{bdag gis bstod de} स्तुत्य मया…सर्वगुणाकर लोकप्रदीपम् । रा.प.२२९क/१२१.
yon tan skud
गुणः — {yon tan skud ldan legs spyod zlum/} /{dben ldan rnams kyi snying la chags/} /{mu tig ma yin legs bshad kyi/} /{rgyan nyid gang zhig don gnyer gyur//} सुवृत्ते गुणसंयुक्ते हृदि सक्ते विवेकिनाम् । अभूद् भूषण एवार्थी यः सूक्ते न तु मौक्तिके ।। अ.क.२७ख/५३.४; {dman pa'i dra ba dag la skyon bug rtsi min yon tan skud rgyas min//} न च्छिद्राली न च गुणततिर्गण्यते जाल्मजाले अ.क.१३१क/६६.७३; द्र. {yon tan srad bu/} {yon tan rgyud/}
yon tan skud ldan
वि. गुणसंयुक्तः — {yon tan skud ldan legs spyod zlum/} /{dben ldan rnams kyi snying la chags/} /{mu tig ma yin legs bshad kyi/} /{rgyan nyid gang zhig don gnyer gyur//} सुवृत्ते गुणसंयुक्ते हृदि सक्ते विवेकिनाम् । अभूद् भूषण एवार्थी यः सूक्ते न तु मौक्तिके ।। अ.क.२७ख /५३.४.
yon tan skyon
गुणदोषम् — {skye bo bstan bcos mi shes pas/} /{yon tan skyon dag ji ltar dbye//} गुणदोषानशास्त्रज्ञः कथं विभजते जनः । का.आ.३१८ख/१.८.
yon tan khyad par can
गुणातिशयः — {bden pa'i yon tan la gnas na yon tan khyad par can mang du yod kyis/} {mdo tsam zhig nyon cig} बहवः सत्यवचनाश्रया गुणातिशयाः । संक्षेपस्तु श्रूयताम् जा.मा.१९५क/२२७; वैशेषिकगुणः — {yon tan khyad par can gyi sgrib pa'i} वैशेषिकगुणावरणस्य सू.व्या.२२८ख/१३९.
yon tan khyad par can gyi sgrib pa
वैशेषिकगुणावरणम् — {yang dag pa'i rtsol ba la sogs pa ni go rims bzhin du shes bya'i sgrib pa dang lam kyi sgrib pa dang yon tan khyad par can gyi sgrib pa'i gnyen po sgom pa ste} प्रतिपक्षस्य भावना सम्यग्व्यायामादयो यथाक्रमं ज्ञेयावरणस्य मार्गावरणस्य च वैशेषिकगुणावरणस्य च सू.व्या.२२८ख/१३९.
yon tan khyad 'phags
गुणोत्कर्षः — {gdong la sogs pa nyid bzlog ste/} /{pad ma la sogs gzugs byas pas/} /{yon tan khyad 'phags gsal byed pa/} /{de nyid bsnyon dor gzugs can no//} मुखादित्वं निवर्त्यैव पद्मादित्वेन रूपणात् । उद्भावितगुणोत्कर्षं तत्त्वापह्नवरूपकम् ।। का.आ.३२५क/२.९४.
yon tan goms pa
गुणाभ्यासः — {yon tan goms pas dge ba rnams/} /{legs par byas pa sems la gnas/} /{pad ma'i 'dab las chu bo bzhin/} /{nyes par byas pa mi chags so//} गुणाभ्यासेन साधूनां कृतं तिष्ठति चेतसि । भ्रश्यत्यपकृतं तस्माज्जलं पद्मदलादिव ।। जा.मा.८४ख/१५३.
yon tan gyi khyad par
गुणविशेषता — {bcom ldan 'das byang chub sems dpa' sems dpa' chen po chos du dang ldan na chos thams cad kyi yon tan gyi khyad par thob par 'gyur} कतमैर्भगवन् धर्मैः समन्वागतो बोधिसत्त्वो महासत्त्वः सर्वधर्मगुणविशेषतामनुप्राप्नोति रा.प.२३१क/१२४.
yon tan gyi rgyan thams cad bkod pa
पा. सर्वगुणालङ्कारव्यूहः, समाधिविशेषः — {rigs kyi bu dag de nas rgyal po dge ba bkod pa lo brgyad khri bzhi stong 'das nas yon tan gyi rgyan thams cad bkod pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin thob ste} अथ खलु कुलपुत्राः स राजा शुभव्यूहस्तेषां चतुरशीतीनां वर्षसहस्राणामत्ययेन सर्वगुणालङ्कारव्यूहं नाम समाधिं प्रतिलभते स्म स.पु.१७२ख/२६१.
yon tan gyi rgyal po snang ba
ना. गुणराजप्रभासः, तथागतः — {de nas shar lho'i phyogs mtshams na de bzhin gshegs pa yon tan gyi rgyal po snang ba'i sangs rgyas kyi zhing 'jig rten gyi khams yon tan gyi 'byung gnas su byang chub sems dpa' sems dpa' chen po yon tan gyi blo gros zhes bya ba} अथ खलु पूर्वदक्षिणस्या दिशो गुणाकराया लोकधातोर्गुणराजप्रभासस्य तथागतस्य बुद्धक्षेत्राद् गुणमतिर्नाम बोधिसत्त्वो महासत्त्वः ल.वि.१४४ख/२१२.
yon tan gyi sgra
गुणशब्दः — {'dod rgyal ba'i sgra dag la ming gi khyad par can gyi don brjod pa ni kho bo zhes bya ba lta bu dang} … {yon tan gyi sgra dag la yon tan gyis te dkar po zhes bya ba lta bu dang} यदृच्छाशब्देषु नाम्ना विशिष्टोऽर्थ उच्यते—डित्थ इति…गुणशब्देषु—गुणेन शुक्ल इति त.प.४क/४५२.
yon tan gyi dngos
= {yon tan gyi dngos po/}
yon tan gyi dngos po
पा. गुणपदार्थः — {gal te bdag ni gdon mi za bar khas blang bar bya ste/} {dran pa la sogs pa ni yon tan gyi dngos po yin pa'i phyir la} … {zhe na} अवश्यमात्माऽभ्युपगन्तव्यः । स्मृत्यादीनां गुणपदार्थत्वात्…इति चेत् अभि.भा.९३क/१२२६.
yon tan gyi dngos po nyid
गुणपदार्थत्वम् — {'di dag ni yon tan gyi dngos po nyid yin par ma grub bo//} न ह्येषां गुणपदार्थत्वं सिद्धम् अभि.भा.९३क/१२२६.
yon tan gyi tog
ना. गुणकेतुः, तथागतः — {bcom ldan 'das pad ma'i bla ma dang} … {yon tan gyi tog dang} … {'od srung gis kyang} भगवता पद्मोत्तरेण च…गुणकेतुना च…काश्यपेन च ल.वि.४क/४.
yon tan gyi rnam pa
गुणाकारः — {grogs po dag srid pa tha ma pa'i byang chub sems dpa' bud med gang gi mngal du 'jug par 'gyur ba'i bud med de ni yon tan gyi rnam pa sum cu rtsa gnyis dang ldan pa yin te} द्वात्रिंशता मार्षा गुणाकारैः समन्वागता सा स्त्री भवति यस्याः स्त्रियाश्चरमभविको बोधिसत्त्वः कुक्षाववक्रामति ल.वि.१६क/१७; द्र.—
yon tan gyi rnam pa sum cu rtsa gnyis
द्वात्रिंशत् गुणाकाराः — १. {kun gyis mngon par shes pa} अभिज्ञाता, २. {kun gyis mngon par rig pa} अभिलक्षिता, ३. {spyod pa la glags mi thob pa} अच्छिद्रोपचारा, ४. {rigs phun sum tshogs pa} जातिसम्पन्ना, ५. {cho 'brang phun sum tshogs pa} कुलसम्पन्ना, । ६. {gzugs phun sum tshogs pa} रूपसम्पन्ना, ७. {ming phun sum tshogs pa} नामसम्पन्ना, ८. {chu zheng phun sum tshogs pa} आरोहपरिणाहसम्प– न्ना, ९. {sngan chad ma btsas pa} अप्रसूता, १०. {tshul khrims phun sum tshogs pa} शीलसम्पन्ना, ११. {gtong ba phun sum tshogs pa} त्यागसम्पन्ना, १२. {bzhin 'dzum pa} स्मितमुखा, १३. {mthun par 'dzin pa} प्रदक्षिणग्राहिणी, १४. {gsal ba} व्यक्ता, १५. {dul ba} विनीता, १६. {'jigs pa med pa} विशारदा, १७. {mang du thos pa} बहुश्रुता, १८. {mkhas pa} पण्डिता, १९. {sgyu med pa} अशठा, । २०. ग्. {yo med pa} अमायाविनी, २१. {mi khro ba} अक्रोधना, । २२. {phrag dog med pa} अपगतेर्ष्या, २३. {ser sna med pa} अमत्सरा, २४. {mi rgod pa} अचञ्चला, २५. {mi g}.{yeng ba} अचपला, । २६. {ca co med pa} अमुखरा, २७. {bzod cing des pa dang ldan pa} क्षान्तिसौरत्यसम्पन्ना, २८. {ngo tsha shes shing khrel yod pa} ह्र्यपत्राप्यसम्पन्ना, २९. {'dod chags dang zhe sdang dang gti mug gi shas chung ba} मन्दरागद्वेषमोहा, ३०. {bud med kyi skyon dang bral ba} अपगतमातृग्रामदोषा, ३१. {khyim thabs kyi brtul zhugs dang ldan pa} पतिव्रता, ३२. {yon tan thams cad phun sum tshogs pa} सर्वाकारगुणसम्पन्ना ल.वि.१६क/१७. {yon tan gyi rnam pa thams cad yang dag par ston pa} वि. सर्वाकारगुणसन्दर्शकः — {de de lta bu'i} ( {ye shes kyi} ) {sa dang ldan zhing theg pa chen po'i dkyil 'khor la rab tu zhugs pa} … {yon tan gyi rnam pa thams cad yang dag par ston pa} स एवं ज्ञानभूम्यनुगतो महायानमण्डलानुप्रविष्टः…सर्वाकारगुणसन्दर्शकः द.भू.२४७क/४७.
yon tan gyi blo gros
ना. गुणमतिः, बोधिसत्त्वः — {de nas shar lho'i phyogs mtshams na de bzhin gshegs pa yon tan gyi rgyal po snang ba'i sangs rgyas kyi zhing 'jig rten gyi khams yon tan gyi 'byung gnas su byang chub sems dpa' sems dpa' chen po yon tan gyi blo gros zhes bya ba} अथ खलु पूर्वदक्षिणस्या दिशो गुणाकराया लोकधातोर्गुणराजप्रभासस्य तथागतस्य बुद्धक्षेत्राद् गुणमतिर्नाम बोधिसत्त्वो महासत्त्वः ल.वि.१४४ख/२१२.
yon tan gyi 'byung gnas
ना. गुणाकरा, लोकधातुः — {de nas shar lho'i phyogs mtshams na de bzhin gshegs pa yon tan gyi rgyal po snang ba'i sangs rgyas kyi zhing 'jig rten gyi khams yon tan gyi 'byung gnas su byang chub sems dpa' sems dpa' chen po yon tan gyi blo gros zhes bya ba} अथ खलु पूर्वदक्षिणस्या दिशो गुणाकराया लोकधातोर्गुणराजप्रभासस्य तथागतस्य बुद्धक्षेत्राद् गुणमतिर्नाम बोधिसत्त्वो महासत्त्वः ल.वि.१४४ख/२१२.
yon tan gyi tshogs
१. गुणगणः — {bdag gi mthus 'di dag gis yon tan gyi tshogs 'di lta bu thob} एभिर्मदीयेनाववादेनैवंविधा गुणगणा अधिगताः । वि.व.११३क/२.९४ २. गुणसम्भारः — {byang chub sems dpa'} … {yon tan gyi tshogs kyis 'phags pa dang} बोधिसत्त्वेन…गुणप्रभावो (?सम्भारो भो.पा.)द्गतेन च ग.व्यू.२७६क/३.
yon tan gyi tshogs kyis 'phags pa
ना. गुणसम्भारोद्गतः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang} … {yon tan gyi tshogs kyis 'phags pa dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…गुणप्रभावो (?सम्भारो भो.पा.)द्गतेन च ग.व्यू.२७६क/३.
yon tan gyi shes
= {yon tan gyi shes pa/}
yon tan gyi shes pa
गुणज्ञानम् — {ji bzhin don shes te don la mi slu ba'i shes pa dang rgyu las byung ba'i yon tan gyi shes pa ste/} {rgyus kun nas bslang ba'i yon tan gyi shes pa zhes gcig tu bsdus pa'i zlas dbye ba'o//} यथार्थज्ञानं च अर्थसंवादज्ञानम्, हेतूत्थगुणज्ञानं च कारणसमुत्थगुणज्ञानमिति समाहारद्वन्द्वः त.प.२४२ख/९५४.
yon tan gyis 'gengs pa
ना. गुणपूर्णी, ग्रन्थः — {rnal 'byor yan lag drug gi brjed byang yon tan gyis 'gengs pa zhes bya ba} गुणपूर्णिनामषडङ्गयोगटिप्पणी क.त.१३८८.
yon tan grags pa thogs pa med pa'i rnam par thar pa'i 'od kyi rgyal po
ना. अप्रतिहतगुणकीर्तिविमोक्षप्रभराजः, तथागतः — {steng gi phyogs kyi 'jig rten gyi khams mtshan gyi 'od rnam par snang ba na/} {de bzhin gshegs pa} … {yon tan grags pa thogs pa med pa'i rnam par thar pa'i 'od kyi rgyal po zhes bya ba} ऊर्ध्वायां दिशि लक्षणरुचिरवैरोचनायां लोकधातावप्रतिहतगुणकीर्तिविमोक्षप्रभराजो नाम तथागतः ग.व्यू.३४७क/६६.
yon tan grub pa
गुणपरिनिष्पत्तिः — {de'i phyir de dag ni yon tan rnam pa bzhi grub pa dang dbyer med pa'i mtshan nyid mya ngan las 'das pa'i dbyings las ring du gyur pa yin no//} तस्मात्ते दूरीभवन्ति चतुराकारगुणपरिनिष्पत्त्यसम्भिन्नलक्षणान्निर्वाणधातोः र.वि.१०५ख/५८.
yon tan dga' ba
वि. गुणोत्सुकः — {gus pa med pa'ang chos la dga' ba rnams/} /{gzhan la snying brtse phan pa'i tshig smra na/} /{phan par 'dod cing yon tan dga' ba yi/} /{skye bo snod gtsang 'dra la smos ci dgos//} अदृष्टभक्तिष्वपि धर्मवत्सला हितं विवक्षन्ति परानुकम्पिनः । क एव वादः शुचिभाजनोपमे हितार्थिनि प्रेमगुणोत्सुके जने ।। जा.मा.१२९क/१४९; गुणप्रियः — {sangs rgyas yon tan dga' ba dang ba dang //} प्रसादनं बुद्धगुणप्रियाणाम् जा.मा.५ख/४.
yon tan rgya che ba
महागुणविस्तीर्णता— {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {yon tan rgya che bas nam mkha' lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र… गगनभूतं महागुणविस्तीर्णतया ग.व्यू.३१०क/३९६.
yon tan rgya chen po gzi brjid kyi 'od
ना. विपुलगुणज्योतिःप्रभः, तथागतः— {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa yon tan rgya chen po gzi brjid kyi 'od zhes bya ba bsnyen bskur to//} तस्यानन्तरं विपुलगुणज्योतिःप्रभो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२५०क/३३१.
yon tan rgya mtsho
• वि. गुणसागरः — {mi yi dpa' bo 'gro la lam me ba/} /{mgon po yon tan rgya mtsho bdag gis mthong //} भासते हि जगन्नरवीरो दृष्टु मया गुणसागर नाथः । रा.प.२२९क/१२१; गुणार्णवः — {yon tan rgya mtsho mtha' yas pa'i/} /{sangs rgyas rnams dang 'ga' mi mnyam//} न तु बुद्धैः समाः केचिदनन्तांशैर्गुणार्णवैः ।। बो.अ.१९क/६.११६; गुणोदधिः — {bdag nyid skyon bcas gzhan la yang /} /{yon tan rgya mtshor shes byas nas//} ज्ञात्वा सदोषमात्मानं परानपि गुणोदधीन् । बो.अ.२८क/८.११३; {bde ba dag ni thams cad kyi/} /{yon tan rgya mtshor gnas phyir ro//} सर्वेषां सर्वसौख्यानामाकरत्वाद् गुणोदधौ ।। ज्ञा.सि.४८क/१२३; • सं. गुणार्णवः — {dran rgyu rtog pa tsam rig brtan pa dag/} /{myur du yon tan rgya mtsho'i pha rol 'gro//} स्मृतिगतिमवगम्य कल्पमात्रां व्रजति गुणार्णवपारमाशु धीरः ।। सू.अ.१४६ख/२६; गुणसमुद्रः — {de bzhin gshegs pa'i yon tan rgya mtsho'i 'od ces bya ba'i ting nge 'dzin} तथागतगुणसमुद्रावभासो नाम समाधिः ग.व्यू.१४२क/२२६.
yon tan rgya mtsho thams cad kyi nan tan rtogs par 'jug pa
पा. सर्वगुणसागरप्रतिपत्त्यवतारविगाहनम्, प्रज्ञापारमितामुखम् — {yas zhes bya ba brjod pa dang /} {shes rab kyi pha rol tu phyin pa'i sgo yon tan rgya mtsho thams cad kyi nan tan rtogs par 'jug pa zhes bya ba khong du chud do//} त्स(य्स भो.पा.)कारं परिकीर्तयतः सर्वगुणसागरप्रतिपत्त्यवतारविगाहनं नाम प्रज्ञापारमितामुखमवक्रान्तम् ग.व्यू.२७५क/३५४.
yon tan rgya mtsho thams cad la nan tan gyis 'jug pa
पा. सर्वसागरगुणप्रतिपत्त्यवतारः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — {byang chub sems dpa'i ting nge 'dzin yon tan rgya mtsho thams cad la nan tan gyis 'jug pa} सर्वसागरगुणप्रतिपत्त्यवतारेण बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०५ख/२८.
yon tan rgya mtsho snang ba'i dkyil 'khor gyi dpal
ना. गुणसमुद्रावभासमण्डलश्रीः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa yon tan rgya mtsho snang ba'i dkyil 'khor gyi dpal zhes bya ba byung ste} तस्यानन्तरं गुणसमुद्रावभासमण्डलश्रीर्नाम तथागत उत्पन्नः ग.व्यू.१३०ख/२१६.
yon tan rgya mtsho tshad med pa'i 'od
ना. अप्रमाणगुणसागरप्रभः, तथागतः — {nub byang gi phyogs mtshams kyi 'jig rten gyi khams spos kyi rgyan yid du 'ong ba'i dge ba'i snying po na/} {de bzhin gshegs pa} … {yon tan rgya mtsho tshad med pa'i 'od ces bya ba} पश्चिमोत्तरायां दिशि गन्धालङ्काररुचिरशुभगर्भायां लोकधातावप्रमाणगुणसागरप्रभो नाम तथागतः ग.व्यू.३४७क/६६.
yon tan rgyan dang ldan
वि. गुणालङ्करणम् — {khyod kyi lus ni yon tan rgyan dang ldan/} /{tshul bzang yongs su rdzogs pa bdud rtsi'i gter//} इदं गुणालङ्करणं वपुस्ते सम्पूर्णसौजन्यसुधानिधानम् । अ.क.३०७क/१०८.१४१.
yon tan rgyan dang ldan
= {yon tan rgyan dang ldan/}
yon tan rgyud
गुणः — {gzhu ltar gug pa'i yon tan rgyud/} /{gzhan dag rtse ru 'dzegs pa nyid//} आरोहति परां कोटीं नम्रस्य धनुषो गुणः ।। अ.क.४७ख/५.११; द्र.— {yon tan skud/} {yon tan srad bu/}
yon tan sgrub pa
गुणसाधनम् — {de bas yon tan sgrub par dbyig tu byos//} कुरुष्व तस्माद् गुणसाधनं धनम् जा.मा.१७८ख/२०७.
yon tan bsgrags pa
गुणप्रकाशः — {phrag dog med pas yon tan bsgrags pa dang /} /{de gnyis grags pa phyogs su rgyas par 'gyur//} गुणप्रकाशैरपमत्सरैः सा कीर्तिस्तयोर्दिक्षु वितन्यमाना । जा.मा.११६क/१३५; गुणोदीरणम्— {rang gi yon tan bsgrags pa yis/} /{bsod nams me tog rnyis shing 'brul//} स्वगुणोदीरणम्लानं पुण्यपुष्पं हि शीर्यति ।। अ.क.२२९क/२५.५०.
yon tan bsgribs pa
वि. आच्छादितगुणः — {yon tan bsgribs pa'i pad ma ni/} /{tsha zer can gyi yid du 'ong //} आच्छादितगुणः पद्मः प्रियस्तीक्ष्णरुचेरपि ।। अ.क.२३७क/२७.२६.
yon tan mngon par sgrub pa
गुणाभिनिर्हारः — {yon tan mngon par sgrub pa shin tu rnam par dag pa} गुणाभिनिर्हारसुविशुद्धः सू.व्या.१६८क/५९.
yon tan mngon par sgrub pa shin tu rnam par dag pa
पा. गुणाभिनिर्हारसुविशुद्धः, प्रतिवेधप्रायोगिकभेदः — {rtogs pa sbyor ba pa ni rnam pa bcu gcig tu rig par bya ste/} {glo bur ba nyid rtogs pa dang} … {yon tan mngon par sgrub pa shin tu rnam par dag pa'o//} प्रतिवेधप्रायोगिकश्च । स पुनरेकादशविधो वेदितव्यः । आगन्तुकत्वप्रतिवेधतः…गुणाभिनिर्हारसुविशुद्धश्च सू.व्या.१६८क/५९.
yon tan lnga'i rang bzhin
वि. पञ्चगुणस्वभावः — {'dir 'chi ba'i nyin zhag la dbu mar srog rab tu zhugs te/} {dus kyi rlung gis dman par gyur pa na lte bar sa'i khams yon tan lnga'i rang bzhin 'dor te} इह मध्यमायां मरणदिने प्राणप्रविष्टः कालवाताक्रान्तः सन् नाभौ पृथ्वीधातुं पञ्चगुणस्वभावं त्यजति वि.प्र.२७७क/२.१०६.
yon tan bsngags pa
वर्णः — {zhes dge ba'i bshes gnyen gyi yon tan bsngags pa la'ang brjod par bya'o//} कल्याणमित्रवर्णेऽपि वाच्यम् जा.मा.१२८क/१४८; प्रशंसा — {phal cher yon tan bsngags pa'i me tog 'gyur/} {de ni grags pa'i yan lag can du 'gyur} प्रायः प्रशंसाकुसुमत्वमेत्य तत्कीर्तिमालावयवा भवन्ति ।। जा.मा.१६७क/१९३.
yon tan can
वि. गुणी — {yon tan la sdang mi bsrun pas/} /{yon tan can gzhan bstod mi bzod//} नान्यस्तुतिं गुणद्वेषी सहते गुणिनां खलः । अ.क.८१क/८.२०; {yon tan can rnams bkur mthong nas/} /{de nyams slad du skye bo rnams/} /{rab tu 'bad byed} गुणिनां मानमालोक्य प्रयत्नं तद्विनाशने । जनः करोति अ.क.७क/५०.६३; गुणवान् — {gzi ldan lang tsho yon tan can/} /{rgyal 'di khyod kyi bdag por 'os//} युवैष गुणवान् राजा योग्यस्ते पतिरूर्जितः । का.आ.३३१क/२.२६६; गुणशालिनी — {de yi btsun mo mu tig gi/} /{'khri shing bzhin du yon tan can/} … {tshangs ldan ma zhes gyur//} तस्य ब्रह्मावती मुक्तालतेव गुणशालिनी ।… वनिताऽभवत् अ.क.२८९ख/३७.२४; सगुणः — {nye bar bstan la rab zhugs pa/} /{de yi legs bshad yon tan can//} उपदेशप्रवृत्तस्य सगुणास्तस्य सूक्तयः । अ.क.२७ख/५३.७.
yon tan bcos ma
रचनागुणः — {yon tan bcos mas bkur sti thob pa rnams/} /{phrag dog me ni gor ma chag par 'bar//} रचनागुणमात्रसत्कृतेषु ज्वलयत्येव परेष्वमर्षवह्निम् ।। जा.मा.१२९ख/१५०.
yon tan che
द्र.— {byas pa drin gzo deng sang yon tan che//} कृतज्ञताऽप्यद्य गुणेषु गण्यते ।। जा.मा.१५२ख/१७५.
yon tan mchog
• वि. गुणवरः, ओ रा — {bram ze me yi grogs po yi/} /{chung ma yon tan mchog gyur pa//} ब्राह्मणस्याग्निमित्रस्य भार्या गुणवराऽभवत् । अ.क.१६२क/१८.६; • सं. सद्गुणः — {yon tan mchog spangs rnams la gzugs kyis ci/} /{tshul khrims btang ba rnams la rigs kyis ci//} रूपेण किं सद्गुणवर्जितानां कुलेन किं शीलविनाशकानाम् ।। अ.क.५४क/५९.४०; गुणाग्रः — {yon tan mchog mthar phyin} गुणाग्रपारगः रा.प.२३०क/१२२.
yon tan mchog mthar phyin
वि. गुणाग्रपारगः — {gang dag ma byon yon tan mchog mthar phyin/} /{bde gshegs de dag thams cad rab tu mkhyen//} ये अनागत गुणाग्रपारगास्तां च सर्वसुगतान् प्रजानसे ।। रा.प.२३०क/१२२.
yon tan mchog ldan pa
वि. सद्गुणभूषणः — {dam pa yon tan mchog ldan pa/} /{gang na gnas pa} निवसन्ति हि यत्रैव सन्तः सद्गुणभूषणाः । जा.मा.१६४क/१८९.
yon tan mchog rab ldan pa
वि. प्रवरगुणयुतः — {gnas gyur chos dkar yon tan mchog rab ldan pa thob pa sangs rgyas nyid//} बुद्धत्वं शुक्लधर्मप्रवरगुणयुता आश्रयस्यान्यथाऽऽप्तिः सू.अ.१५४क/३९.
yon tan 'joms par byed pa
वि. गुणघाती — {'doms med yon tan 'joms par byed pa yi/} /{dri mas dga' mgur deng sang 'di na spyod//} गुणघातिभिर्मलैः निरङ्कुशं स्वैरमिहाद्य चर्यते अभि.को.२५क/८.४२.
• सं. गुणाख्यानम् — {ston pa'i che ba'i bdag nyid shes par bya ba'i phyir de la yon tan brjod pa sngon du 'gro ba'i phyag 'tshal ba rtsom mo//} शास्तुर्माहात्म्यज्ञापनार्थं गुणाख्यानपूर्वकं तस्मै नमस्कारमारभते अभि.भा.२६ख/३; गुणानुकीर्तनम् — {bcom ldan 'das kyi yon tan brjod pa} भगवद्गुणानुकीर्तनम् अ.श.१५०ख/१४०; गुणोद्भावना— {de'i tshe ngas de bzhin gshegs pa lhag mthong las spyan ras gzigs kyi dbang po'i yon tan brjod pa thos so//} तदा मे श्रुता विपश्यिनस्तथागतस्य सकाशादार्यावलोकितेश्वरस्य गुणोद्भावना का.व्यू.२०७क/२६४; • वि. गुणोद्भावनः — {nyid kyi yon tan brjod pa gang //} स्वगुणोद्भावनाश्च याः श.बु.११२ख/६३.
yon tan nyams
• वि. गुणविहीनः — {bstan pa sun 'byin byed cing yon tan nyams//} शासनदूषका गुणविहीनाः रा.प.२४०क/१३७; • सं. गुणग्लानिः — {dpon po mthong na khengs nyams shing /} /{yon tan nyams dang gzi brjid mchod/} /{zhi zhing ngal ba 'di dag ni/} / ग्. {yog byed dag gi dang po'i 'bras//} मानग्लानिर्गुणग्लानिरोजःपूजशमः श्रमः । प्रथमं सेवकस्यैतत् फलमीश्वरदर्शने ।। अ.क.७३ख/७.३६.
yon tan nyid
• सं. १. गुणत्वम् — {de bzhin du rtsa ba'i rang bzhin gyi gnas skabs yod pa'i bde ba la sogs pa nyid yon tan nyid dang sems pa med pa nyid dang za ba po la sogs pa rnams dang ldan pa dang} तथा सुखादयो मूलप्रकृत्यवस्थाभाविनो गुणत्वाचेतनत्वा (त्व भो.पा.)भोक्तृत्वादिभिरन्विताः त.प.१६४ख/४९ २. गुण एव — {skyon ltar snang ba'i yon tan nyid/} /{gang du nye bar thob gyur pa//} दोषाभासा गुणा एव लभन्ते ह्यत्र सन्नधिम् ।। का.आ.३३३ख/२.३४०; • द्र.— {kye ma yon tan nyid kyi zhing /} /{nyes pa thams cad rnam spangs pa//} अहो गुणमयं क्षेत्रं सर्वदोषविवर्जितम् । अ.श.१४५क/१३४.
yon tan gter
वि. गुणनिधिः — {sangs rgyas sras de kun gyi bla na 'dug pa yon tan gter du shes par bya//} सर्वेषामुपरिस्थितो गुणनिधिर्ज्ञेयः स बुद्धात्मजः ।। सू.अ.२५४क/१७३; {de bzhin du mtha' dag yon tan gter ni rtsa yi rnal 'byor ldan pa ste/} {mi 'gyur ba'i bde ba chen po'i skad cig tshig gis brjod par bya'o//} तथा सकलगुणनिधिर्नाडिकायोगयुक्तो महाक्षरसुखक्षणो वाचा कथनीयः वि.प्र.१८१ख/३.२००; गुणनिधानम् — {'dir ni nga yi bstan pa yon tan gter/} /{yon tan kun gyi 'byung gnas mchog dga' ba/} /{'di ni tshul khrims nyams dang phrag dog dang /} /{rgyags pa'i skyon rnams kyis ni 'jig par 'gyur//} इम शासनं गुणनिधानं सर्वगुणाकरं परमरम्यम् । नाशं प्रयास्यति ममेह शीलविपत्तिरीर्ष्यमददोषैः ।। रा.प.२४१ख/१३९.
yon tan gter gyur
वि. गुणनिधिः — {mtha' dag yon tan gter gyur rgyud kyi rgyal po bstan pa'i slad du} सकलगुणनिधेस्तन्त्रराजस्य देशनार्थम् वि.प्र.९४क/३.५.
yon tan thams cad kyi tshogs su 'gyur ba
पा. सर्वगुण– सञ्चयगतः, समाधिविशेषः — {yon tan thams cad kyi tshogs su 'gyur ba zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वगुणसञ्चयगतो नाम समाधिः म.व्यु.५८२ (१४क).
yon tan thams cad rnam par dag pa'i snying po
ना. सर्वगुणविशुद्धिगर्भः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rdo rje'i snying po dang} … {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po yon tan thams cad rnam par dag pa'i snying po dang} वज्रगर्भेण च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…सर्वगुणविशुद्धिगर्भेण च द.भू.१६७ख/२.
yon tan thob
= {yon tan thob pa/}
yon tan thob pa
गुणभावना — {nyan thos dang rang sangs rgyas dang yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas rnams kyis zad pa shes pa'i skad cig ma las yon tan thob par bshad pa yin no//} श्रावकप्रत्येकबुद्धसम्यक्सम्बुद्धानां क्षयज्ञानक्षणे गुणभावनोक्ता अभि.स्फु.२६५क/१०८३; द्र. {yon tan 'thob pa/}
yon tan mthu
गुणप्रभावः — {dpag bsam shing sbyin rtse dgas rab grags pa/} /{khyod kyi grags pa yon tan mthu yis brgyan//} प्रख्यातकल्पद्रुमदानशीलं गुणप्रभावाभरणं यशस्ते । अ.क.२९७क/१०८.३६.
yon tan 'thob pa
गुणभावना — {gang zag thams cad kyis zad pa shes pa'i tshe yon tan 'thob pa'i phyir bshad gyi} सर्वेषां पुद्गलानां क्षयज्ञाने गुणभावनोक्ता अभि.भा.५५ख/१०८३; द्र. {yon tan thob pa/}
yon tan dang ldan
= {yon tan ldan pa/}
yon tan dang ldan pa
= {yon tan ldan pa/}
yon tan dang ye shes tshad med pa dang ldan pa
वि. अपरिमितगुणज्ञानसमन्वागत: — {byang chub sems dpa'} … {yon tan dang ye shes tshad med pa dang ldan pa} बोधिसत्त्वानां…अपरिमितगुणज्ञानसमन्वागतानाम् द.भू.१७१क/५.
yon tan dang yon tan can du gyur pa
वि. गुणगुणिभूतः — {bum pa la sogs pa ni rgyu dang 'bras bur gyur pa'am yan lag dang yan lag can du gyur pa'am mtshan nyid dang mtshan gzhir gyur pa'am yon tan dang yon tan can du gyur pa dag yin te} घटादयो हि कार्यकारणभूता अवयवावयविभूता लक्षणलक्ष्यभूता गुणगुणिभूता वा स्युः प्र.प.७४क/९२.
yon tan dang yon tan can du smra ba
गुणगुणिवादः — {de'i phyir 'dir yon tan dag las don gzhan du gyur pa'i rdzas mi dmigs pas yon tan dang yon tan can du smra ba dang} … {bsal to//} तदत्र गुणेभ्योऽर्थान्तरभूतद्रव्यानुपलम्भेन गुणगुणिवादो निरस्तः त.प.२५९क/२३४.
yon tan dam pa
सद्गुणः — {phyogs kyi mdzes ma'i rna rgyan dang /} /{mtshungs par yon tan dam pa bkod//} दिक्कान्ताश्रवणोत्तंसतुलारोपितसद्गुणाः । अ.क.४५क/५७.१; {sna tshogs yon tan dam pa rin chen phung po'i 'od kyis rtag tu mun pa bcom gyur cing //} नानासद्गुणरत्नराशिकिरणध्वस्तान्धकारः सदा वा.टी.५१क/३.
yon tan dam pa can
वि. सद्गुणः — {rgyal po yon tan dam pa can/} /{rdzogs ldan lta bu de 'das tshe//} अतीते सद्गुणे राज्ञि तस्मिन् कृतयुगोपमे । अ.क.९०ख /९.५४.
yon tan du lta ba
वि. गुणदर्शी — {'khor ba la nyes par lta ba dang mya ngan las 'das pa la yon tan du lta bar gyur te} संसारे दोषदर्शी निर्वाणे गुणदर्शी भूत्वा अ.श.१०३ख/९३; गुणदर्शिनी — {des chos thos nas 'khor ba la nyes par lta ba dang mya ngan las 'das pa la yon tan du lta bar gyur te} यावदसौ धर्मं श्रुत्वा संसारे दोषदर्शिनी निर्वाणे गुणदर्शिनी संवृत्ता अ.श.१२९क/११९.
yon tan bdag nyid
वि. गुणात्मकः — {der yid ches smras la skyon med/} /{yon tan bdag nyid gnyis su snang //} तत्राप्तोक्तेर्द्वयं दृष्टं दोषाभावगुणात्मकम् । त.स.१०५ख/९२५.
yon tan 'dod
= {yon tan 'dod pa/}
yon tan 'dod pa
वि. गुणाभिकाङ्क्षी — {yon tan 'dod pa sdug bsngal brgya dag bzod//} सहति च दुःखशतां गुणाभिकाङ्क्षी रा.प.२३५क/१२९; गुणवत्सलः — {khyod ni 'gron la dga' zhing yon tan 'dod//} प्रियातिथित्वं गुणवत्सलस्य ते जा.मा.१२७क/१४६; गुणलालसः — {gzugs dang yon tan 'dod pas} रूपगुणलालसस्य प्र.अ.११५क/१२३.
yon tan ldan
= {yon tan ldan pa/}
yon tan ldan nyid
गुणवत्त्वम् — {yid ches ngag la skyon med par/} /{yon tan dag gis rtogs she na/} /{yon tan ldan nyid rjes 'gro la/} /{de nyid thug pa med par 'gyur//} दोषाभावो गुणेभ्यश्चेदाप्तवाक्येषु गम्यते । अनवस्था भवेत् सैव गुणवत्त्वानुगामिनः ।। त.स.१०५ख/९२५; गुणवत्ता — {gcig gi tshe nye ba'i yul can gyi rnam par shes pa don byed pa la mi slu bas yon tan dang ldan pa nyid du nges nas} एकदा सन्निकृष्टविषयाद् विज्ञानार्थक्रियासंवादतो गुणवत्तां निश्चित्य त.प.२४०ख/९५१; गुणयोगित्वम् — {dbang 'das don shes dang ldan pas/} /{skyes bu rnams la shes rab sogs/} /{yon tan ldan nyid dmigs 'gyur te/} /{rig la sogs pa'i nus yod phyir//} अतीन्द्रियार्थविज्ञानयोगेनाप्युपलभ्यते । प्रज्ञादिगुणयोगित्वं पुंसां विद्यादिशक्तितः ।। त.स.१२४क/१०७५.
yon tan ldan pa
• वि. गुणी — {yon tan ldan pa des pa de dag dgon par dga' zhing dbang po dul//} तेऽरण्ये रतिमाप्नुवन्ति गुणिनः शान्तेन्द्रियाः सूरताः रा.प.२३३क/१२६; {dbang phyug nyid ni yon tan ldan rnams 'og lhung ngal dub nyon mongs ldan pa ster//} ऐश्वर्यं गुणिनामधोनिपतनायासप्रयासप्रदम् अ.क.३२०ख/४०.१५८; गुणवान्, ओ वती — {zhing ni rnam pa lnga ste/} {slong ba dang sdug bsngal ba dang rten med pa dang nyes par spyad pa spyod pa dang yon tan dang ldan pa'o//} क्षेत्रं पञ्चविधम् । अर्थी दुःखितो निःप्रतिसरणो दुश्चरितचारी गुणवांश्च सू.अ.२०६ख/१०९; {kha na ma tho med mtshungs lta/} /{skyon med yon tan ldan pa dang //} निरवद्यः समप्रेक्षी निर्दोषो गुणवानसौ । र.वि.११५क/७८; {yon tan ldan rgyu dang 'brel phyir/} /{ci phyir tshad mar 'dod ma yin//} गुणवत्कारणासङ्गात् प्रामाण्यं न किमिष्यते ।। प्र.अ.२०ख/२३; गुणयुक्तः — {don ji lta ba bzhin du mthong ba la sogs pa'i yon tan dang ldan pa ni skyes bu nyes pa zad pa ste} यथार्थदर्शनादिगुणयुक्तपुरुष आप्तः प्र.वृ.३२३क/७३; {brtse ba la sogs pa'i yon tan dang ldan pa} कृपादिगुणयुक्तः त.प.१६५ख/७८६; गुणसम्पन्नः — {dad pa'i yon tan dang ldan pa rnams la ni dad pa'i yon tan gyi 'brel ba'i gtam gyis yang dag par dga' bar byed do//} श्रद्धागुणसम्पन्नान् श्रद्धागुणसंकथया सम्प्रहर्षयति बो.भू.८१क/१०४; गुणान्वितः — {yon tan med pas ci zhig bya/} /{bdag kun yon tan ldan pa nyid//} किं निर्गुणेन कर्तव्यं सर्वस्यात्मा गुणान्वितः । बो.अ.२९क/८.१४३; गुणैः समन्वितः — {thogs pa med mnga' mi myur mnyam pas na/} /{gsung ni snyan pa'i yon tan rnams dang ldan//} अविलम्बितमद्रुतं समं स्वरमाधुर्यगुणैः समन्वितम् । वचनम् वि.व.१२६क/१.१५; गुणाढ्यः — {slar yang yon tan ldan pas rang gi phun tshogs thob//} स्वामेव सम्पदमुपैति पुनर्गुणाढ्यः अ.क.३४२ख/४५.१; गुणसमन्वागतः — {sbyangs pa'i yon tan dang ldan pa} धुतगुणसमन्वागतः श्रा.भू.६२ख/१५५; गुणसमुदितः — {bza' ba dang bca' ba bsung dang ro dang 'jam pa la sogs pa'i yon tan dang ldan pa rnam pa sna tshogs bshams pa dang} समुपस्थिते वर्णगन्धरसस्पर्शादिगुणसमुदिते विचित्रे भक्ष्यभोज्यादिविधौ जा.मा.१८ख/२०; • सं. १. गुणयोगः — {ji skad bshad pa'i nyes pa med pa dang yon tan dang ldan pa 'thob bo//} यथोक्तदोषाभावं गुणयोगं च प्राप्नोति सू.अ.२२१ख/१२९; सू.व्या.१८७ख/८४; गुणेन संयोगः — {'on te yon tan dang ldan pa med pa'i phyir sgra ni rlung gis bda' bar mi nus pa nyid do} … {zhe na} अथ शब्दः प्रेरयितुमशक्य एव मातरिश्वना गुणेन संयोगाभावात् प्र.अ.१६२ख/५१२ २. गुणयुक्तत्वम् — {snyan cing 'jebs pa ni mu stegs can blo gros ngan pa thams cad kyi lta ba 'joms pa'i stobs kyi yon tan dang ldan pa'i phyir ro//} वल्गुः सर्वतीर्थ्यकुमतिदृष्टिविघातबलगुणयुक्तत्वात् सू.व्या.१८२ख/७८; गुणवत्त्वम् — {des na yon tan ldan pa'i phyir/} /{des bstsal smra po la skyon med//} गुणवत्त्वादतो वक्तुर्न दोषास्तन्निराकृताः । त.स.१०५ख/९२५.
yon tan ldan ma
वि.स्त्री. गुणोचिता — {bu mo yon tan ldan ma ni/} /{mdzes ma tsai la zhes pa btsas//} अजायत सुता कान्ता चैला नाम गुणोचिता ।। अ.क.१७७ख/२०.२३.
yon tan ldan min
वैगुण्यम् — {de dang 'brel ba'i rang bzhin no/} /{yon tan ldan min de dag la//} तत्सम्बद्धस्वभावस्य वैगुण्यान्न तयोरसौ । त.स.२९क/३०६.
yon tan sdang
= {yon tan sdang ba/}
yon tan sdang ba
वि. गुणद्विष्टः — {kyi hud rnyed pas zil gnon yon tan sdang /} /{dge slong mang po gang du byung gyur pa/} /{rgyal ba dam pa yi ni bstan pa dag/} /{ring por mi thogs par yang 'jig par 'gyur//} हा शासनं जिनवरस्य नाशमुपेक्ष्य हि नचिरेण । लाभाभिभूत गुणद्विष्टा भिक्षवः प्रादुर्भूत बहु यत्र ।। रा.प.२४१ख/१३९; गुणद्वेषी — {yon tan la sdang mi bsrun pas/} /{yon tan can gzhan bstod mi bzod//} नान्यस्तुतिं गुणद्वेषी सहते गुणिनां खलः । अ.क.८१क/८.२०.
yon tan rnam dag snying po
ना. गुणविशुद्धिगर्भः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang} … {yon tan rnam dag snying po dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…गुणविशुद्धिगर्भेण च ग.व्यू.२७५क/२.
yon tan pad+mo dpal gyi snying po
ना. गुणपद्मश्रीगर्भः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa yon tan pad+mo dpal gyi snying po zhes bya ba bsnyen bkur to//} त– स्यानन्तरं गुणपद्मश्रीगर्भो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५४ख/२३७.
yon tan dpag tu med pa mnga' ba
ना. अपरिमितगुणधर्मः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du} … {yon tan dpag tu med pa mnga' ba dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा…अपरिमितगुणधर्मस्य ग.व्यू.२६७ख/३४७.
yon tan dpal gyi snying po
ना. गुणश्रीगर्भः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rdo rje'i snying po dang} … {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po yon tan dpal gyi snying po dang} वज्रगर्भेण च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…गुणश्रीगर्भेण च द.भू.१६७क/१.
yon tan pha rol phyin pa
गुणपारमिता — {gtsang bdag bde dang rtag nyid kyi/} /{yon tan pha rol phyin pa 'bras//} शुभात्मसुखनित्यत्वगुणपारमिता फलम् । र.वि.९०ख/३०.
yon tan phung po
ना. गुणराशिः, तथागतः — {bcom ldan 'das pad ma'i bla ma dang} … {yon tan phung po dang} … {'od srung gis kyang} भगवता पद्मोत्तरेण च…गुणराशिना च …काश्यपेन च ल.वि.४क/४.
yon tan phun tshogs
= {yon tan phun sum tshogs pa/}
yon tan phun sum tshogs pa
• सं. गुणसम्पत् — {de'i yon tan phun sum tshogs pa thams cad mngon du gyur pa ni bzhed pa tsam la rag las pa yin no//} तस्य…इच्छामात्रप्रतिबद्धः सर्वगुणसम्पत्सम्मुखीभावः अभि.भा.६०ख/११०६; {de yi yon tan phun tshogs ni/} /{gang gis dbang 'das mthong bas mthong /} /{de la yang ni yid ches pas/} /{smras pa'i tshig gis dgos pa med//} योऽप्यतीन्द्रियदृक् पश्येत् तदीयगुणसम्पदम् । तस्याप्याप्तप्रणीतेन वचसा किं प्रयोजनम् ।। त.स.११०ख/९६१; • वि. सम्पूर्णगुणः — {ji ltar ljon shing yon tan phun sum tshogs//} यथा तु सम्पूर्णगुणो महीरुहः जा.मा.१३८ख/१६१.
yon tan phyug
वि. गुणाढ्यः — {mtshan gyis spras pa ye shes yon tan phyug/} /{thub pa'i rgyal po 'gro ba kun la gsal//} भासति सर्वजगे मुनिराजा लक्षणचित्रित ज्ञानगुणाढ्यः ।। रा.प.२२८ख/१२१.
yon tan 'phel ba
गुणोत्कर्षः — {gang dag thams cad mkhyen pa'i go 'phang thob pa} ( {ra 'dod pa} ) {de'i don du nyes pa zad pa dang yon tan 'phel ba sgrub par byed} ये सार्वज्ञपदप्राप्तीच्छवस्तदर्थं दोषक्षयो गुणोत्कर्षाय प्रसाध्यते त.प.३२४क/१११५; गुणवृद्धिः — {yon tan 'phel sogs blo bzhin ni bdun pa'i don la 'dra ba yin no//} गुणवृद्ध्यादिवदिति । सप्तम्यर्थे वतिः त.प.१६४क/७८२.
yon tan byed pa
गुणाधानम् — {mig sman la sogs pa rnams ni skyon dang bral bar byed pa la bya ba dang ldan pa yin gyi/} {yon tan byed pa ni ma yin no//} अञ्जनादीनां तु दोषापगमे व्यापारः, न गुणाधाने त.प.२५५क/९८३.
yon tan bral ba
गुणवैकल्यम् — {de rgyu yon tan bral ba'i phyir/} /{skyon med pa yis brdzun don bzhin//} तद्धेतुगुणवैकल्याद्दोषाभावे मृषार्थवत् ।। त.स.८५ख/७८६.
yon tan bla ma nyid
गुणगौरवम् — {kye ma legs ldan rin thang che ba'i chen po nyid/} /{nor bu bzhin du yon tan bla ma nyid kyis 'thob//} अहो महार्हं मणिवन्महत्त्वं भव्या भजन्ते गुणगौरवेण । अ.क.१९२क/२२.१.
yon tan blun po
वि. गुणजडः — {khyu mchog rengs pa'i mig dang dman par 'gro ldan rang bzhin yon tan blun po nya yi dri ru 'gyur zhes pa ni snang ba mtha' yas so//} स्तब्धाक्षो मन्दगामी प्रकृतिगुणजडो मत्स्यगन्धो वृषः स्यादित्यमिताभः वि.प्र.१६५ख/३.१४३.
yon tan blo gros
ना. गुणमतिः, आचार्यः — {slob dpon yon tan blo gros dang dbyig gnyen dag na re} … {zhes zer ro//} आचार्यगुणमतिवसुमित्रौ तु व्याचक्षाते अभि.स्फु.१२४क/८२३.
yon tan dbul ba
गुणदारिद्र्यम् — {'on kyang byis pa rang nyid yon tan dbul bas mos pa bcom pa rnams ni yon tan 'byor ba de lta bu de thos su zin kyang sangs rgyas dang de'i chos la gus par mi byed kyi} अथ च पुनर्बालाः स्वगुणदारिद्र्यहताधिमोक्षाः शृण्वन्तोऽपि तां तादृशीं गुणसमृद्धिं बुद्धं च नाद्रियन्ते, तस्य च धर्मम् अभि.भा.५८ख/१०९९.
yon tan dbyer med pa
गुणाविनिर्भागता — {de phyir nyi dang zer bzhin yon tan dbyer med pas/} /{sangs rgyas nyid las ma gtogs mya ngan 'das pa med//} अतो न बुद्धत्वमृतेऽर्करश्मिवद् गुणाविनिर्भागतयाऽस्ति निर्वृतिः ।। र.वि.१०३ख/५५.
yon tan 'ba' zhig tshol ba
वि. गुणान्वेषणतत्परः — {khyod ni gnod bgyid dgra bo la/} /{phan pa mdzad pa'i bshes lags te/} /{rtag tu skyon dag tshol ba la/} /{yon tan 'ba' zhig tshol ba lags//} अहितावहिते शत्रौ त्वं हितावहितः सुहृत् । दोषान्वेषणनित्येऽपि गुणान्वेषणतत्परः ।। श.बु.११४ख/१२०.
yon tan 'bar ba
वि. गुणोज्ज्वलः — {legs spyod yon tan 'bar ba yi/} /{do shal sems kyang de la 'phangs//} हारं सुवृत्तं चित्तं च चिक्षेपास्यै गुणोज्ज्वलम् ।। अ.क.२१८ख/२४.११८.
yon tan 'byung gnas
• वि. गुणाकरः — {bsod nams rgya mtsho rin chen gter/} /{yon tan 'byung gnas chos kyi tshogs/} /{khyod la sems can gang 'dud pa/} /{de dag la yang phyag 'tshal legs//} पुण्योदधिं रत्ननिधिं धर्मराशिं गुणाकरम् । ये त्वां सत्त्वा नमस्यन्ति तेभ्योऽपि सुकृतं नमः ।। श.बु.११६क/१४९; • ना. गुणाकरः, तथागतः — {bcom ldan 'das pad ma'i bla ma dang} … {yon tan 'byung gnas dang} … {'od srung gis kyang} भगवता पद्मोत्तरेण च…(गुणाकरेण च)…काश्यपेन च ल.वि.४क/४.
yon tan 'byor pa
• वि. गुणाढ्यः — {dge slong yon tan 'byor pa mthong nas ni/} /{de dag la yang mi snyan rjod de//} भिक्षुण वीक्ष्य गुणाढ्यं तेष्वपि चाप्यवर्णं कथयन्ति । रा.प.२४०ख/१३८; • सं. गुणसमृद्धिः — {'on kyang byis pa rang nyid yon tan dbul bas mos pa bcom pa rnams ni yon tan 'byor ba de lta bu de thos su zin kyang sangs rgyas dang de'i chos la gus par mi byed kyi} अथ च पुनर्वालाः स्वगुणदारिद्र्यहताधिमोक्षाः श्रृण्वन्तोऽपि तां तादृशीं गुणसमृद्धिं बुद्धं च नाद्रियन्ते, तस्य च धर्मम् अभि.भा.५८ख/१०९९.
yon tan ma yin
= {yon tan ma yin pa/}
yon tan ma yin pa
अगुणः — {yon tan ma yin pa dang ldan pa la bdag yon tan dang ldan no//} अगुणवतो गुणवानस्मि अभि.भा.२३२क/७८२.
yon tan ma yin pa dang ldan pa
वि. अगुणवान् — {yon tan ma yin pa dang ldan pa la bdag yon tan dang ldan no snyam pa ni log pa'i nga rgyal lo//} अगुणवतो गुणवानस्मीति मिथ्यामानः अभि.भा.२३२क/७८२.
yon tan mi ldan
= {yon tan mi ldan pa/}
yon tan mi ldan pa
वि. विगुणम् — {rigs kyi yon tan mi ldan pa'i/} /{ngo bo nam yang 'dod} (? {bzlog} ) {mi 'gyur/} जातेस्तु विगुणं रूपं न कदाचिन्निवर्तते ।। त.स.२९क/३०७.
yon tan mi mtshungs grags pa'i rgyal mtshan
ना. असदृशगुणकीर्तिध्वजः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa yon tan mi mtshungs grags pa'i rgyal mtshan zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरमसदृशगुणकीर्तिध्वजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२५०ख/३३१.
yon tan me tog dpal gyi rgya mtsho
ना. गुणकुसुमश्रीसागरः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa yon tan me tog dpal gyi rgyal mtshan} (? {rgya mtsho} ) {zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं गुणकुसुमश्रीसागरो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५४क/२३७.
yon tan me tog dpal gyi rgyal mtshan
ना. गुणकुसुमश्रीध्वजः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa yon tan me tog dpal gyi rgyal mtshan zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं गुणकुसुमश्रीसागरो (? ध्वजो भो.पा.) नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५४क/२३७.
yon tan med
= {yon tan med pa/}
yon tan med pa
• वि. निर्गुणः — {'di ni 'jig rten la che dang /} /{bdag dman yon tan med par grag//} अयं किल महांल्लोके नीचोऽहं किल निर्गुणः ।। बो.अ.२९क/८.१४२; {bcom ldan 'das mu stegs byed rnams kyang} … {yon tan med pa dang khyab pa mi 'jig pa'o zhes bdag tu smra ba ston par bgyid do//} तीर्थकरा अपि भगवन्…निर्गुणो विभुरव्यय इत्यात्मवादोपदेशं कुर्वन्ति ल.अ.८६क/३३; विगुणः — {yon tan med la yon tan brjod/} /{smad cing rtsub pa'i tshig tu 'gyur//} विगुणेषु गुणोक्तिर्हि क्षेपरूक्षतराक्षरा ।। जा.मा.७९क/९१; गुणैर्विहीनः — {yon tan med cing grags pa med gyur pa//} गुणैर्विहीनस्य विपन्नकीर्तेः जा.मा.१६२ख/१८७; • सं. नैर्गुण्यम् — {'khor ba yon tan med la ltos/} /{gcan gzan mo 'di ltogs nas su/} /{byams pa'i mtshams las 'das nas ni/} /{bdag gi bu yang za bar 'dod//} पश्य संसारनैर्गुण्यं मृग्येषा स्वसुतानपि । लङ्घितस्नेहमर्यादा भोक्तुमन्विच्छति क्षुधा ।। जा.मा.४ख/३.
yon tan med par
विना गुणम् — {yon tan med par gang zhig lus kyi bla ma nyid/} /{rdo ba'i rags pa bzhin du de ni 'bras bu med//} विना गुणं यद्वपुषां गुरुत्वं स्थूलोपलानामिव निष्फलं तत् ।। अ.क.१९२क/२२.१.
yon tan bstsags pa
ना. गुणसञ्चयः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du} … {yon tan bstsags pa dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा…गुणसञ्चयस्य ग.व्यू.२६८ख/३४७.
yon tan tshogs
गुणगणः — {des na 'dir ni 'ga' zhig la/} /{the tshom phyin ci log yod na/} /{ji srid yon tan tshogs rten zhes/} /{de ni rtogs par ma byas dang //} तत्सन्देहविपर्यासौ भवतश्चात्र कस्यचित् । यावद् गुणगणाधार इत्यसौ नावगम्यते ।। त.स.१११क/९६३; {yon tan tshogs ni rgya che ba'i/} /{gzugs ni khyad par med par mthong //} रूपं गुणगणोदारं निर्विशेषमदृश्यत ।। अ.क.४४क/४.८९; गुणौघः — {yon tan tshogs de sus rtogs nus//} असौ गुणौघः केन शक्यते । ज्ञातुम् त.स.११०ख/९६०; {de la 'khor gsum rjes mthun yon tan tshogs/} /{phan tshun 'gran pa bzhin du gnas par gyur//} तस्मिंस्त्रिवर्गानुगुणा गुणौघाः संहर्षयोगादिव सन्निविष्टाः । जा.मा.७ख/७; गुणसन्दोहः — {des na dri med mi g}.{yo ba'i/} /{yon tan tshogs kyis brgyan pa can//} अतो निर्मलनिष्कम्पगुणसन्दोहभूषणः । त.स.१२५ख/१०८३.
yon tan tshogs kyis brgyan pa can
वि. गुणसन्दोहभूषणः — {des na dri med mi g}.{yo ba'i/} /{yon tan tshogs kyis brgyan pa can/} /{skyon gyi rlung gis bskyod bdag min/} /{rgyal ba kun mkhyen rtogs par 'gyur//} अतो निर्मलनिष्कम्पगुणसन्दोहभूषणः । दोषवाताविकम्प्यात्मा सर्वज्ञो गम्यते जिनः ।। त.स.१२५ख/१०८३.
yon tan mtsho
वि. गुणोदधिः — {gang zhig glang chen thal kar ni/} /{mche ba drug pa'i bdag nyid can/} /{rmi ltas bstan nas nyid bltam 'gyur/} /{byang chub sems dpa'i yon tan mtsho//} योऽसौ षड्दन्तमात्मानमवदातद्विपात्मकम् । स्वप्ने प्रदर्श्य सञ्जातो बोधिसत्त्वो गुणोदधिः ।। त.स.१२८क/१०९९; = {yon tan rgya mtsho/}
yon tan 'dzin
= {yon tan 'dzin pa/}
yon tan 'dzin pa
वि. गुणग्राही, ओ हिणी — {gang zhig thams cad du yon tan 'dzin pa de ni byams pa myur du skyes par byed do//} यस्तु सर्वगुणग्राही स मैत्रीं क्षिप्रमुत्पादयति अभि.भा.७८ख/११७४; {dpal ldan dga' ba snyan dngags mkhan po mkhas la 'dus pa 'di dag yon tan 'dzin//} श्रीहर्षो निपुणः कविः परिषदप्येषा गुणग्राहिणी ना.ना.२२५ख/५.
yon tan rdzogs pa
पूर्णगुणता — {gzhan gyi yon tan rdzogs pa dang /} /{bdag nyid de las dman pa ni/} /{mthong nas} परस्य पूर्णगुणतामात्मनस्तद्विहीनताम् । दृष्ट्वा बो.अ.९क/६.९८.
yon tan zhing
पा. गुणक्षेत्रम्, त्रीणि रत्नानि — {nyon mongs rab dang drag po dang /} /{yon tan zhing dang rgyun chags su/} /{byas pa gang zhig yin pa dang /} /{pha ma gsod gang de nges so//} तीव्रक्लेशप्रसादेन सातत्येन च यत्कृतम् । गुणक्षेत्रे च नियतं तत् पित्रोर्घातकं च यत् ।। अभि.को.१३क/४.५४; {de la yon tan gyi zhing ni dkon mchog gsum} तत्र गुणक्षेत्रम्—त्रीणि रत्नानि अभि.भा.१९५क/६६१.
yon tan gzhi
गुणाश्रयः — {de ltar rgyal po'i tshul bzang yon tan gzhis/} /{skye bo ma lus legs par spyod gyur pas//} इति नृपस्य सुनीतिगुणाश्रयात् सुचरिताभिमुखे निखिले जने । जा.मा.६४ख/७४.
yon tan gzhir gyur
वि. गुणाधारः— {dbang 'gyur sogs/} /{yon tan gzhir gyur sdig pa ni/} /{ma lus par zad} वशित्वादिगुणाधाराः प्रक्षीणाशेषकल्मषाः । त.स.१३०ख/१११२.
yon tan bzhi
गुणचतुष्टयम् — {rgya che ba dang zang zing med/} /{don che ba dang mi zad nyid/} /{sbyin la sogs pa thams cad kyi/} /{yon tan bzhir ni shes par bya//} औदार्यानामिषत्वं च महार्थाक्षयताऽपि च । दानादीनां समस्तं हि ज्ञेयं गुणचतुष्टयम् ।। सू.अ.२०४ख/१०७.
yon tan bzhi ldan
वि. चतुर्गुणः — {yon tan bzhi ldan gyi tshangs par spyod pa la ma 'dres pa ni gzhan dag dang thun mong ma yin pa'i phyir ro//} चतुर्गुणं ब्रह्मचर्यं केवलम्, परैरसाधारणत्वात् सू.व्या.१८४ख/८०.
yon tan zla ba
ना. गुणचन्द्रः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du} … {yon tan zla ba dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा…गुणचन्द्रस्य ग.व्यू.२६८ख/३४७.
yon tan gzi brjid
ना. गुणतेजः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du} … {dbang du gyur pa'i} ( {pa dang} ) {yon tan gzi brjid dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा…वशीभूतस्य गुणतेजस्य ग.व्यू.२६८क/३४७.
ना. गुणरश्मिध्वजः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa yon tan 'od gzer rgyal mtshan zhes bya ba bsnyen bkur to//} त– स्यानन्तरं गुणरश्मिध्वजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२४९ख/३३१.
yon tan yang dag par bsgrags pa
गुणसङ्कीर्तनम् — {ston pa'i yon tan yang dag par bsgrags pa dang rgyun chags gsum pa gdon pa la dbyangs kyi nga ro bya'o//} कुर्यात् शास्तृगुणसङ्कीर्तने त्रिदण्डकदाने च स्वरगुप्तिम् वि.सू.४३ख/५५.
yon tan yongs rdzogs
वि. परिपूर्णगुणः — {bA rA Na sI dag tu ni/} /{sa yi bdag po tshangs byin gyi/} /{yon tan yongs rdzogs mdun na 'don/} /{dpal ldan 'phrog byed kyis byin byung //} बभूव ब्रह्मदत्तस्य वाराणस्यां महीपतेः । परिपूर्णगुणः श्रीमान् हरिदत्तः पुरोहितः ।। अ.क.२१८क/८८.४६.
yon tan rang bzhin
वि. गुणमयः — {kye ma yon tan rang bzhin zhing /} /{nyes kun rnam par spangs pa la/} /{bdag gis de ring sa bon btab/} /{de ring nyid du 'bras bu thob//} अहो गुणमयं क्षेत्रं सर्वदोषविवर्जितम् । अद्यैवोप्तं मया बीजमद्यैव फलदायकम् ।। वि.व.१५८क/१.४६.
yon tan ri bo'i gzi brjid
ना. गुणपर्वततेजः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa yon tan ri bo'i gzi brjid zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं गुणपर्वततेजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५५क/२३८.
yon tan rin chen
= {yon tan rin po che/}
yon tan rin chen rgyan
वि. गुणरत्नभूषः, ओ षा — {shin tu rab gsal grags pa'i tshon ris yon tan rin chen rgyan/} … {dpal} सुव्यक्तकीर्तितिलका गुणरत्नभूषा…श्रीः अ.क.५०क/५९.१.
yon tan rin chen 'byung gnas
वि. गुणरत्नाकरः — {'khor ba pas ni ma goms pa/} /{shes ni phung khrol kun ldog byed/} /{de goms pa dang ldan rnams la/} /{yon tan rin chen 'byung gnas mchog//} संसार्यनुचितं ज्ञानं सर्वानर्थनिवर्तकम् । तदभ्यासादियुक्तानां गुणरत्नाकरं परम् ।। त.स.१२१क/१०४९.
yon tan rin po che
गुणरत्नम् — {tshul khrims kyi pha rol tu phyin pa dang ldan pa ni rin po che'i 'byung gnas lta bu ste/} {de las yon tan rin po che thams cad 'byung ba'i phyir ro//} शीलपारमितासहगतो रत्नाकरोपमः सर्वगुणरत्नानां ततः प्रसवात् सू.व्या.१४१क/१८; {yon tan rin chen 'byung gnas} गुणरत्नाकरः त.स.१२१क/१०४९; {rgya mtsho che bzhin dpag med pa'i/} /{yon tan rin chen mi zad gnas//} महोदधिरिवामेयगुणरत्नाक्षयाकरः । र.वि.९४ख/३७.
yon tan rin po che'i 'byung gnas
गुणरत्नाकरः — {lha'i dbang po yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas rnams ni dpag tu med pa'i yon tan rin po che'i 'byung gnas su gyur pa'o//} देवेन्द्र सम्यक्संबुद्धा अपरिमितगुणरत्नाकरभूताः स.दु.९७क/१२२.
yon tan rlom pa
गुणमानः — {phyir la yon tan rlom pa yis/} /{mkhas pa dag la bdo bar 'dod//} अपरं गुणमानेन पण्डितान् विजिगीषते ।। बो.अ.२९क/८.१४६.
yon tan la gus pa
गुणगौरवम् — {dus kyis yon tan la gus pas/} /{seng ge'i khri la yang dag 'dzegs/} /{mkhas pa chos ni smra ba po/} /{de yis chos ni bstan pa byas//} कालेन धर्मकथिकः स विद्वान् गुणगौरवात् । सिंहासनं समारुह्य विदधे धर्मदेशनाम् ।। अ.क.३०५क/३९.९१.
yon tan la sdang
= {yon tan sdang ba/}
yon tan la sdang ba
= {yon tan sdang ba/}
yon tan la gnas pa
वि. गुणस्थः — {sgra dang reg bya dang ro dang gzugs dang dri dang snying stobs dang rdul dang mun pa'i yon tan la gnas pa} शब्दस्पर्शरसरूपगन्धसत्त्वरजस्तमोगुणस्थम् वि.प्र.४९ख/४.५२.
yon tan la 'os
वि. गुणोचितः — {yon tan la 'os rnam pa can/} /{mdza' bas 'jam par smra byed pa//} अहो गुणो– चिताकारा प्रणयान्मृदुवादिनी । अ.क.३५५क/४७.४६.
yon tan las btags pa
द्र.— {yang byang chub sems dpa' de dag thams cad kyi ming dbyer med pa 'di lta bu 'di dag ni yon tan las btags par rig par bya ste} तेषां पुनः सर्वेषां एव बोधिसत्त्वानामभेदेनेमान्ये– वंभागीयानि गौणानि नामानि वेदितव्यानि बो.भू.१५७क/२०३.
yon tan shes
= {yon tan shes pa/}
yon tan shes pa
• वि. गुणज्ञः — {yon tan shes zhes pa ni dkon mchog gsum la dad pa'o//} गुणज्ञ इति रत्नत्रये श्राद्धः वि.प्र.९३क/३.४; • सं. । १. गुणज्ञानम् — {de dang der zhes bya ba ni snga ma snga ma'i yon tan gyi shes pa la'o//} तत्र तत्रेति पूर्वपूर्वस्मिन् गुणज्ञाने त.प.२२५क/९१८ २. गुणज्ञता — {yon tan shes pa ni 'di ltar bcom ldan 'das de ni de bzhin gshegs pa zhes bya ba la sogs pa rgyas par 'byung ba lta bu ste rgyu'o//} गुणज्ञता इत्यपि स भगवांस्तथागत इति विस्तरेण कारणम् सू.व्या.१४९क/३०; {rje yi skyes bu dam pa'i nang /} /{gang gi yon tan shes pas rig//} यद्गुणज्ञतया वेत्ति स्वामिसत्पुरुषान्तरम् ।। अ.क.४८ख/५.२१.
yon tan srad bu
गुणः — {mdza' ba'i snum gyis ma byugs shing /} /{yon tan srad bus ma bcings la/} /{zhe sa bla mas ma smad pa/} /{bud med rang 'dod reg pas bde//} स्नेहेन नोपलिप्यन्ते न बध्यन्ते गुणेन च । गौरवेन च सज्जन्ति स्वेच्छास्पर्शसुखाः स्त्रियः ।। अ.क.२६७क/३२.२०; द्र. {yon tan skud/}
yon tan gsum
• वि. त्रिगुणः — {'jig pa nyid du bsgrub pa yi/} /{sgra de gang yin zhes brjod dgos/} /{yon tan gsum mam de gang zag/} /{ngo bo'am yang na mkha'i yon tan//} वक्तव्यं चैष कः शब्दो विनाशित्वेन साध्यते । त्रिगुणः पौद्गलो वाऽयमाकाशस्याथ वा गुणः ।। त.स.८४क/७७५; {yon tan gsum dang dbye ba med yul dang /} /{spyi dang sems med skye ba'i chos can ni//} त्रिगुणमविवेकि विषयः सामान्यमचेतनं प्रसवधर्मि । त.प.१४८क/२२; • सं. त्रैगुण्यम्— {bye brag yod par bya ba yin na khyad par de rdul dang mun pa snying stobs kyi yon tan gsum las tha dad par 'gyur te} विशेषे वाऽभ्युपगम्यमाने स विशेषस्त्रैगुण्यात्सत्त्वरजस्तमोरूपाद् भिन्नः स्यात् वा.टी.९४क/५४.
yon tan gsum gyi bdag nyid
वि. त्रिगुणात्मकः — {de ltar na yon tan gsum gyi bdag nyid o}~ {M yig sku rdo rje ste} एवं त्रिगुणात्मक ॐकारः कायवज्रः वि.प्र.१२८क/३.५६.
yon tan gsum can
वि. त्रिगुणः — {gsal ba yon tan gsum can du/} /{grub kyang gtso bo rab ma grub//} सिद्धेऽपि त्रिगुणे व्यक्ते न प्रधानं प्रसिध्यति । त.स.३क/४७.
yon tan gsum ldan
त्रैगुण्यम् — {yon tan gsum ldan dbyer med kyang /} /{thams can kun gyi byed po min/} /{gang 'dra med pa'ang de dang 'dra/} /{thams cad byed po kun min na//} त्रैगुण्यस्याविभेदेऽपि न सर्वं सर्वकारकम् । यद्वत् तद्वदसत्त्वेऽपि न सर्वं सर्वकारकम् ।। त.स.२ख/३८.
yon tan bsags pa
वि. गुणचितः — {'dus byas yid byung 'dod ba'i longs spyod don mi gnyer/} /{yon tan bsags pa srid pa'i skyon mthong des smras pa//} सोऽथाब्रवीद्गुणचितो भवदोषदर्शी निर्विण्ण संस्कृतमनर्थिक कामभोगैः । रा.प.२४७ख/१४७; गुणसम्भृतः — {phongs par gyur la 'jigs pa med byed pa/} /{gzhan la phan 'dogs yon tan bsags pa yi//} आपद्गतत्रासहरस्य नित्यं परानुकम्पागुणसम्भृतस्य । जा.मा.८४क/९७.
yon tan bsam gyis mi khyab pa'i 'od
ना. अचिन्त्यगुणप्रभः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du} … {yon tan bsam gyis mi khyab pa'i 'od dang /} {bla na med pa'i chos kyi spyod yul dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा…अचिन्त्यगुणानु (णप्रभस्य, अनु भो.पा.)त्तरधर्मगोचरस्य ग.व्यू.२६९क/३४८.
yon tan lhag gnas
वि. गुणाधिवासः — {bsod nams yon tan lhag gnas shing /} /{dbyangs can gnas dang mtsho las skyes pa'i dpal} पुण्यगुणाधिवासं सरस्वतीवाससरोरुहश्रि अ.क.१९२क/२२.३.
yon tan lhag pa
वि. गुणाधिकः — {bshes gnyen dul ba zhi zhing nyer zhi ba/} /{yon tan lhag pa brtson bcas lung gis phyug/} … {bsten//} मित्रं श्रयेद्दान्तशमोपशान्तं गुणाधिकं सोद्यममागमाढ्यम् । सू.अ.२१२क/११६; {lnga pa dag kyang me long bzhin/} /{yon tan lhag pa byung bar gyur//} बभूवुरादर्शमुखः पञ्चमश्च गुणाधिकः ।। अ.क.१६०क/१७.३९.
yon bdag
दानपतिः — {yon bdag dad pa chen po yis//} श्राद्धो दानपतिर्महान् स.उ.२७३ख/८.४; {yon bdag gis byas sam zin nas blta'o zhes ma smras pa la'o//} कृतं पश्यामि निश्चितं चेत्यनुक्तस्य दानपतिना वि.सू.३३क/४१; दाता — {de rjes tshogs kyi gtso bo yis/} /{yon bdag gi ni dge ba bsam//} ततः पश्चाद् गणाध्यक्षं दातारं शुभचिन्तितम् । स.उ.२७४ख/८.३६; निमन्त्रणकरः — {yon bdag gis gtsug lag khang du rang gi don du stan dag g}.{yar po byed na sbyin par bya'o//} दद्युर्विहारे निमन्त्रणकरेभ्यः स्वार्थं याच्ञ(आ)यामासनानि वि.सू.३२क/४०.
yon bdag chen po
महादानपतिः — {nor dang 'brur ni ldan pa yi/} /{bdag ni yon bdag chen por gyur//} महादानपतिश्चाहं भवामि धनधान्यवान् । वि.व.२९२ख/१.११६.
yon gnas
वि. दक्षिणीयः — {tshul khrims phun sum tshogs pa yi/} {yon gnas la ni yon du dbul//} दद्यात्सम्पन्नशीलेषु दक्षिणीये(षु) दक्षिणाम् ।। वि.व.२०१ख/१.७६; {yon gnas dam pa} वरदक्षिणीयाः बो.अ.४क/२.६; {yon gnas dang ni mchod pa'i 'os/} /{de la sbyin pa'i 'os zhes bya//} दक्षिणीयो दक्षिणार्हस्तत्र दक्षिण्य इत्यपि ।। अ.को.२०६क/३.१.५; पटुत्वादिना दक्षिणामर्हतीति दक्षिणीयः अ.वि.३.१.५.
yon gnas kyi khyad par
वि. दक्षिणीयविशेषः — {de la nyon mongs pa med pa zhes bya ba ni dgra bcom pa la la sems can rnams kyi sdug bsngal ni nyon mongs pa las rab tu skye ba dang /} {bdag nyid kyang yon gnas gyi khyad par yin par rig nas} तत्रारणा नाम कश्चिदेवार्हन् क्लेशप्रभवं सत्त्वानां दुःखं विदित्वा, आत्मानं च दक्षिणीयविशेषम् अभि.भा.५८ख/११००.
yon gnas gcig pu
वि. एकदक्षिणीयः — {ma 'ongs pa'i dus na skad snyan zhes bya ba'i rang sangs rgyas} … {'jig rten gyi yon gnas gcig pur 'gyur ro//} अनागतेऽध्वनि वर्णस्वरा नाम प्रत्येकबुद्धा भविष्यन्ति…एकदक्षिणीया लोकस्य अ.श.५३क/४५.
yon po
• वि. वक्रः — {sna leb leb por mi 'gyur/} {sna yon por mi 'gyur ro//} न चिपिटनासो भवति, न वक्रनासो भवति स.पु.१३१क/२०७; वङ्कः — {sbyang bar dka'} … /{byis pa thos nyung yon po g}.{yo byed rnams//} दुःशोधकाः … वङ्काः शठा अल्पश्रुताश्च बालाः । स.पु.२०ख/३३; अनृजुः — {rten yon por gnas pa'i phyir te/} {de'i tshe mig gi dbang po rten drang por mi gnas pa'i phyir ro//} अधिष्ठानानृजुस्थत्वात् चक्षुरिन्द्रियाधिष्ठानस्यार्जवेन तदाऽनवस्थितत्वात् त.प.१४८ख/७५०; अरालः — {yon po kyog po gcu po dang /} /{mi drang 'chus dang sgur ba dang /} /{kyog pa kyag kyog dgye dgu can/} /{mi drang ba dang kyog pa'i ming //} अरालं वृजिनं जिह्ममूर्मिमत्कुञ्चितं नतम् । आविद्धं कुटिलं भुग्नं वेल्लितं वक्रमित्यपि ।। अ.को.२११क/३.१.७१; अरा वेष्टनान्यस्य सन्तीत्यरालम् अ.वि.३.१.७१; मि.को.१८क; • ना. जिह्मः, श्रावकाचार्यः — {nyan thos kyi dge 'dun chen po} … {'di lta ste/} {'od srung chen po'i bu dang} … {yon po dang} महाश्रावकसङ्घेन…तद्यथा—महाकाश्यपः…जिह्मः म.मू.९९ख/९.
yon po med pa
अवङ्कता — {sems g}.{yo med pa dang sems sgyu med pa dang sems gya gyu med pa dang sems yon po med pa yongs su 'dzin to//} चित्ताशाठ्यतां च चित्तामायावितां च चित्ताकुटिलतां च चित्तावङ्कतां च परिगृह्णीते अ.सा.२८८ख/१६३.
yon por lta
= {yon por lta ba/}
yon por lta ba
वक्रदृष्टिः — {yon por lta bas khyod song zhig ces pa'o//} गच्छ त्वं वक्रदृष्ट्येति कथयति वि.प्र.१७९ख/३.१९४; अपाङ्गदर्शनम्— {zur mig dang ni yon por lta//} कटाक्षोऽपाङ्गदर्शने अ.को.१७७क/२.६.९४.
yon por mi 'gyur ba
क्रि. न वक्रीभवति — {dmyal bar ltung ngo zhes bya ba smra ba 'ga' zhig kha yon por mi 'gyur ba} न…नरकपातमिति ब्रुवाणस्य कस्यचिन्मुखं वक्रीभवति वा.न्या.३४७क/१०२.
yon min
न दाक्षिण्यम् — {skye bo rnams ni man ngag min/} /{sdom pa ma yin yon min zhing /} /{legs pa nyid min 'dod pa dran//} नोपदेशं न नियमं न दाक्षिण्यं न साधुताम् । स्मरन्ति जन्तवः कामम् अ.क.५ख/१.४१.
yon yongs su sbyong ba chen po
वि. महादक्षिणापरिशोधकः, श्रावकस्य म.व्यु.१११३ (२४क).
yon bshad pa
दक्षिणादेशनम् — {zos nas mgron du bos pa la yon bshad pa dang chos bshad pa dag go//} दक्षिणादेशनधर्मदेशनयोः निमन्त्रणकं भुक्त्वा करणम् वि.सू.८०ख/९७; {dmigs kyis 'dri ba dang dus khrims 'bogs pa dang yon bshad pa dag ni ma yin no//} न…परिपृच्छनिकोपवासदानदक्षिणादेशनेषु वि.सू.२९ख/३७; द्र. {yon 'chad pa/}
yol
= {yol ba/}
yol khang
दण्डच्छदनम् म.व्यु.५५५१ (८२क); मि.को.१४०क ।
yol go
=(= {snod spyad} ) — {snod du zan bzar rung ngo //} {yol gor ro//} {rdo las byas par yang ngo //} कल्पते भाजने भोजनम् । यार्यां(?) । शिलामये च वि.सू.८०क/९७.
yol du byed
= {yol du byed pa/}
yol du byed pa
अतिपत्तिः — {dus las yol du byed na brims shig ces bsgo ba yang ngo //} उद्योजनं च परिवेषणेऽतिपत्तौ कालस्य वि.सू.४६क/५८.
yol pa
= {yol ba/}
yol ba
• क्रि. (अवि., अक.) १. अतिनामयति— {byang chub sems dpa' 'du 'dzi'i gtam la kun tu chags pa'i sems kyis dus yol bar byed na/} {nyes pa dang bcas shing} बोधिसत्त्वः संरक्तचित्तः सङ्गणिकया कालमतिनामयति, सापत्तिको भवति बो.भू.९२ख/११८ २. अतिक्रमेत् — {gdul bar bya ba'i sras rnams la/} /{sangs rgyas dus las yol ba med//} न तु वैनेयवत्सानां बुद्धो वेलामतिक्रमेत् ।। अ.श.१०ख/९; • सं. १. यवनिका — {de nas re zhig cig} … {sprin gyi mun pa yol ba ltar sgrib pa na} अथ कदाचित्संहृतमेघान्धकारयवनिकासु जा.मा.११७ख/१३७; जवनिका मि.को.१४१ख; प्रतिसीरा — {yol ba dang ni sgrib g}.{yogs so//} प्रतिसीरा जवनिका स्यात्तिरस्करिणी च सा ।। अ.को.१७९क/२.६.१२०; प्रतिसीयते प्रतिबध्यते प्रतिसीरा । षिञ् बन्धने अ.वि.२.६.१२०; वस्त्रम् — {rtsig pa dang sab mo dang yol ba dang thibs po dang mun pa dag gis ni de nyid 'grub bo//} कुड्यवाटवस्त्रगहनान्धकारैरेतत्वं (रैस्तत्त्वं भो.पा.) सम्पत्तिः वि.सू.५२ख/६७; दूष्यम् — {yol bas chod pa'i bud med kyi} तिरोदूष्यगतस्य वा मातृग्रामस्य शि.स.४८ख/४६; काण्डपटः — {de nas khar chu khyor ba gsum blud de dag par byas nas dkyil 'khor la yol ba bkod cing} ततो मुखे चुलुकत्रयमुदकस्य प्रक्षिप्य शुद्धिं कृत्वा मण्डले काण्डपटं दत्त्वा वि.प्र.१४५ख/३.८७ २. = {'da' ba} अतिक्रमः — {rgyal po'i don grub pa dus las yol bas} राजकार्यकालातिक्रमाः जा.मा.७३ख/८५; व्यतिक्रमः — {nam zhig de ni las kyis brel/} /{dus ni yol bar gyur pa'i tshe/} /{de dag rnams kyi mdun du ni/} /{khyi yis dus kyi brda dag byas//} कर्मव्याक्षेपतस्तस्य जाते कालव्यतिक्रमे । कदाचित् कुकुरस्तेषां कालसंज्ञां व्यधात् पुरः ।। अ.क.२७९ख/३५.६२; अतिक्रान्तिः — {de tsam gyis nad pa ngal ba dang gnas mal phan tshun du 'gyur ba dang dus las yol ba dang gnod pa 'byung na lan gnyis so//} द्विस्तावता ग्लानक्लान्तिशयना– सनसम्भेदकालातिक्रान्तिसम्बाधसम्पत्तिसम्भावने वि.सू.६४क/८१; अतिक्रमणम् — {dus las mi yol ba'i chos ston pa} कालानतिक्रमणधर्मदेशकः ल.वि.२१२क/३१३; • भू.का.कृ. अतिक्रान्तः — {des ni de ldang ba'i dus su myur ba myur ba kho nar ldang zhing dus las mi yol bar sad par nus so//} येनाहं (यं भो.पा.) शक्नोति लघु लघ्वेव उत्थानकाले उत्थातुम्, न कालातिक्रान्तं प्रतिबुध्यति श्रा.भू.४२ख/१०८; {dus las yol bar mi 'dri} कालातिक्रान्ते न पृच्छति म.व्यु.९२०५ (१२७क); अभिक्रान्तः — {lha khyod kyang dar ni ma yol te/} {gzhon pa thor bu dar la bab pa} त्वं च देव युवा अनभिक्रान्तयौवनो नवो दहरस्तरुणः ल.वि.१०५ख/१५२; परिवृत्तः, ओ त्ता — {des de'i tshe shing thams cad kyi grib ma ni yol} सर्ववृक्षाणां च तस्मिन् समये छाया परिवृत्ताऽभूत् ल.वि.६९ख/९२. । (द्र.— {ma yol ba/} {dar yol ba/} {dar yol ma/} {na tshod yol ba/} {phun yol/} ).
yol bar 'gyur
क्रि. अतिक्रमेत् — {rgya mtsho chu srin rnams kyi gnas/} /{dus rlabs yol bar 'gyur yang srid//} अप्येवातिक्रमेद्वेलां सागरो मकरालयः । अ.श.१०ख/९.
yol bar byed
क्रि. अतिनामयति— {byang chub sems dpa' 'du 'dzi'i gtam la kun tu chags pa'i sems kyis dus yol bar byed na nyes pa dang bcas shing 'gal ba dang bcas par 'gyur te} बोधिसत्त्वः संरक्तचित्तः सङ्गणिकया कालमतिनामयति, सापत्तिको भवति सातिसारः बो.भू.९२ख/११८.
yol bar ma bya shig
द्र.— {de'i tshig gis dge 'dun spyan drangs pa na sbyin bdag la kho bo ma 'ongs pa'i dbang gis brim pa yol bar ma bya shig ces bsgo bar gsum pa la sogs par rgyu ba la yang ngo //} तन्मुखिकया च सङ्घोपनिमन्त्रणेनास्मदनागमनवशात् परिवेषोऽतिपात्य इत्यपरिप्राप्य दातरि तृतीयप्रभृतौ वि.सू.४७क/५९.
yol bas chod pa
वि. तिरोदूष्यगतः — {rtsig pas chod pa 'am yol bas chod pa'i bud med kyi} तिरःकुड्यगतस्य तिरोदूष्यगतस्य वा मातृग्रामस्य शि.स.४८ख/४६.
yol zin pa
भू.का.कृ. वृत्तः, ओ त्ता — {de dag gis dus yol zin pa lta snyam du bsams nas re ba chad de dman zhing yi bsad pa'i bzhin gyis dong ngo //} ते वृत्ता वेलेति नैराश्यमापन्ना हीनदीनवदनाः प्रक्रान्ताः शि.स.३८क/३६.
yos
धानाः — {dge slong 'di dang dge slong ma 'di ni yos tshig pa bzhin du chos 'dul ba 'di la skyer mi rung ba'i chos can yin gyi} एष भिक्षुरेषा च भिक्षुणी दग्धेव धाना अप्ररोहणधर्मा अस्मिन् धर्मविनये वि.सू.२९ख/३७; {yos dang nas brngos mo yin no//} धाना भृष्टयवे स्त्रियः अ.को.१९७ख/२.९.४७; धीयन्ते धानाः । डुधाञ् धारणपोषणयोः अ.वि.२.९.४७; {ba hu ri dang d+hA la dang d+hA nA/} {gsum ka yos kyi ming} मि.को.३८ख; द्र.— {'bras yos/}
