नियम्
यन्त्रोपारोपितकोशांशः[सम्पाद्यताम्]
Apte[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
नियम् [niyam], 1 P.
To restain, curb, check, control, govern; प्रकृत्या नियताः स्वया Bg.7.2; (सुतां) शशाक मेना न नियन्तुमुद्यमात् Ku.5.5; 'could not dissuade her', &c.
To suppress, suspend, hold in (as breath, &c.); Ms. 2.192; न कथंचन दुर्योनिः प्रकृतिं स्वां नियच्छति Ms.1.59 'does not suppress or conceal', &c.
To offer, give; को नः कुले निवपनानि नियच्छतीति Ś.6.25.
To punish, chastise; नियन्तव्यश्च राजभिः Ms.9.213.
To regulate or direct in general; लोको नियम्यत इवात्मदशान्तरेषु Ś.4.2.
To attain, obtain; तालज्ञश्चाप्रयासेन मोक्षमार्गं नियच्छति Y.3.115; Ms.2.93.
To put on, assume.
To place upon.-Caus. (नियमयति)
To restrain, control, regulate, check, punish; नियमयसि विमार्गप्रस्थितानात्तदण्डः Ś.5.8.
To bind, fasten; Śi.7.56; R.5.73.
To moderate, lessen, mitigate, relieve; छायाद्रुमैर्नियमितार्कमयूखतापः Ś.4.11; Ku.1.6.
Monier-Williams[सम्पाद्यताम्]
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
नियम्/ नि- P. -यच्छति, to stop (trans.) , hold back , detain with( loc. )Page552,1; ( A1. )to stop (intrans.) , stay , remain RV. ; to keep back , refuse; ( A1. )to fail , be wanting ib. ; to fasten , tie to( loc. ) , bind up (hair etc. ) ib. etc. ; to hold over , extend( शर्म) AV. ; to hold downwards (the hand) TS. ; to bring near , procure , bestow , grant , offer , present (rain , gifts etc. ) RV. AV. Br. etc. ; to hold in , keep down , restrain , control , govern , regulate (as breath , the voice , the organs of sense etc. ) Mn. MBh. etc. ; to suppress or conceal (one's nature) Mn. x , 59 ; to destroy , annihilate ( opp. to सृज्) BhP. ; to restrict (food etc. ; See. below); to fix upon , settle , determine , establish Sarvad. Katha1s. BhP. Ka1s3. on Pa1n2. 2-3 , 66 ; (in gram.) to lower , pronounce low i.e. with the अनुदात्तRPra1t. : Caus. -यमयति, to restrain , curb , check , suppress , restrict MBh. Ka1v. etc.