निर्मुक्त
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
निर्मुक्तः, पुं, (निर् + मुच् + क्तः ।) मुक्तकञ्चुकः । अचिरात् त्यक्तत्वक् सर्पः । इत्यमरः । १ । ८ । ६ ॥ त्यक्तसंयोगे, त्रि । इति मेदिनी । ते, ११७ ॥ (यथा, देवीभागवते । ३ । ८ । २० । “रागद्वेषान्न निर्म्मुक्तः कामक्रोधसमावृतः । पुनरेव गृहं प्राप्तो यथा पूर्ब्बं तथा स्थितः ॥”)
अमरकोशः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
निर्मुक्त पुं।
मुक्तत्वचः_सर्पः
समानार्थक:निर्मुक्त,मुक्तकञ्चुक
1।8।6।1।3
मालुधानो मातुलाहिर्निर्मुक्तो मुक्तकञ्चुकः। सर्पः पृदाकुर्भुजगो भुजङ्गोऽहिर्भुजङ्गमः॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, चलसजीवः, मनुष्येतरः, जन्तुः, सरीसृपः
वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
निर्मुक्त¦ पु॰ निर् + मुच--क्त।
१ मुक्तकञ्चुके सर्पे (खोलसछाडासाप) निःशेषेण मुक्तः। निष्परिग्रहे
२ सङ्गरहिते
३ बन्धशून्ये च अमरः।
४ वियुक्ते मेदि॰
“हिमनिर्मुक्त-योर्योगे चित्राचन्द्रमसोरिव” रघुः।
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
निर्मुक्त [nirmukta], p. p.
Set free, freed, liberated; R.1.46.
Freed from worldly attachments.
Separated, disjoined.
Pressed out; फुल्लं कुरबकं पश्य निर्मुक्तालक्तकप्रभम् Bu. Ch.4.47. -क्तः A snake which has lately cast off its skin; आददानाश्च नाराचान्निर्मुक्ताशीविषोपमान् Mb.6.44.17.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
निर्मुक्त/ निर्- mfn. loosed , separated , sundered , liberated or saved or escaped or free from , deprived of( instr. abl. or comp. ) MBh. Ka1v. etc.
निर्मुक्त/ निर्- mfn. given up , lost , disappeared , vanished ( esp. ibc. ; See. below)
निर्मुक्त/ निर्- mfn. flung , hurled MBh. BhP.
निर्मुक्त/ निर्- mfn. (a serpent) that has lately cast its skin MBh.
निर्मुक्त/ निर्- mfn. free from every attachment(= निः-सङ्ग) L.
निर्मुक्त/ निर्- mfn. deprived of all , possessing nothing(= निष्-परिग्रह) ib.