पा
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
पा, पाने । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वां-परं-सकं- अनिट् ।) अस्यैव पिबादेशः । पिबति पयः पान्थः । इति दुर्गादासः ॥
पा, ल रक्षणे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (अदां- परं-सकं-अनिट् ।) ल, पाति । इति दुर्गा- दासः ॥
पाः, त्रि, (पिबतीति । पा पाने + क्विप् ।) पान- कर्त्ता ॥ (पाति रक्षतीति । पा रक्षणे + क्विप् ।) रक्षणकर्त्ता । (“विश्वं पातीति विश्वपाः ।” इति मुग्धबोधव्याकरणम् ॥)
वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
पा¦ रक्षणे अदा॰ पर॰ सक॰ सेट्। पाति अपासीत् पपौ। पायात् णिच् पालयति अपीपलत्। पालनम् पालकः
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
पा¦ r. 1st. cl. (पिवति) To drink. r. 2nd. cl. (पाति) To cherish, to nourish, to protect or preserve. पाने, भ्वा-पर-सक-अनिट् | रक्षणे, अदा-पर-सक-सेट् |
पा¦ mfn. (पाः-पाः-पं)
1. Who drinks.
2. Who protects or cherishes.
3. To feast on, (with the eyes or ears.)
4. To absorb, to swallow up, to destroy. E. पा to drink, &c. क्विप् aff.
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
पा [pā], I. 1 P. (पिबति, पीत; pass. पीयते)
To drink, quaff; पिब स्तन्यं पोत Bv.1.6; दुःशासनस्य रुधिरं न पिबाम्युरस्तः Ve.1.15; R.3.54; Ku.3.36; Māl.8.5; Bk.14.92; 15.6.
To kiss; पिबत्यसौ पाययते च सिन्धूः R.13.9; Ś. 1.23.
To drink in, inhale; पिबन् यशो मूर्तमिवाबभासे R. 7.63.
To drink in (with the eyes or ears); feast on, look at or listen to intently; समदुःखः पीयते नयनाभ्याम् V.1; निवातपद्मस्तिमितेन चक्षुषा नृपस्य कान्तं पिबतः सुताननम् R.3.17; 2.19,93;11.36;13.3; Me.16; Ku.7.
To absorb, drink or swallow up; (बाणैः) आयुर्देहातिगैः पीतं रुधिरं तु पतत्रिभिः R.12.48.
To drink intoxicating liquors. -Caus. (पाययति-ते)
To cause to drink, give to drink; अनन्यसामान्यकलत्रवृत्तिः पिबत्यसौ पाययते च सिन्धूः R.13.9; Bk.8.41,62.
To water. -Desid. (पिपासति) To wish to drink &c.; हालाहलं खलु पिपासति कौतुकेन Bv. 1.95. -II.2 P. (पाति, पात)
To protect, guard, keep, defend, preserve; (oft. with abl.); पर्याप्तो$सि प्रजाः पातुम् R.1.25; पान्तु त्वां......भूतेशस्य भुजङ्गवल्लिवलयस्रङ्नद्धजूटा जटाः Māl.1.2; जीवन् पुनः शश्वदुपप्लवेभ्यः प्रजाः प्रजानाथ पितेव पासि R.2.48.
To rule, govern; पान्तु पृथ्वीं...भूपाः Mk.1. 61.
To beware of.
Ved. To observe, notice.
To keep, observe, tend, take notice of. -Caus. (पालयति- ते)
To protect, guard, keep, preserve; कथं दुष्ठुः स्वयं धर्मे प्रजास्त्वं पालयिष्यसि Bk.6.132; Ms.9.18; R.9.2.
To rule, govern; तां पुरीं पालयामास Rām.
To observe, keep, adhere to, fulfil (as a vow or promise); पालितसङ्गराय R.13.65.
To bring up, nourish, maintain.
To wait for; अत्रोपविश्य मुहूर्तमार्यः पालयतु कृष्णागम- नम् Ve.1.
पा [pā], a. (At the end of comp.)
Drinking, quaffing; as in सोमपाः, अग्रेपाः &c.
Protecting, guarding, keeping; गोपा.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
पा f. guarding , protecting L.
पा f. = पूतand पूरितक.
पा cl.1 P. ( Dha1tup. xxii , 27 ) पिबति(Ved. and ep. also A1. ते; rarely पिपति, तेKa1t2h. Br. ) cl.2. पाति, पाथस्, पान्तिRV. AV. ; p. A1. पपानRV. , पिपानAV. ( pf. P. पपौ, 2. sg. पपाथRV. ; पपिथPa1n2. 6-4 , 64 Sch. ; पपीयात्RV. ; p. पपिवस्AV. ; A1. पपे, पपिरेRV. ; p. पपानib. ; aor. or impf. अपात्RV. [ cf. Pa1n2. 2-4 , 77 ] ; 3. pl. अपुः[?] RV. i , 164 , 7 ; -पास्तAV. xii , 3 , 43 ; Prec. 3. sg. पेयास्RV. ; fut. पास्यति, तेBr. etc. ; पाताGr. ; ind.p. पीत्वाRV. etc. , त्वीRV. ; -पायAV. etc. ; -पीयMBh. ; पायम्Ka1vya7d. ; inf. पिबध्यैRV. ; पातुम्MBh. etc. ; पातवेAV. Br. ; पातवईRV. ) , to drink , quaff , suck , sip , swallow (with acc. , rarely gen. ) RV. etc. ; (met.) to imbibe , draw in , appropriate , enjoy , feast upon (with the eyes , ears etc. ) Mn. MBh. Ka1v. etc. ; to drink up , exhaust , absorb BhP. Pan5c. ; to drink intoxicating liquors Buddh. : Pass. पीयतेAV. etc. etc. : Caus. पाययति, ते( pf. पाययाम् आसाMBh. ; aor. अपीप्यत्Pa1n2. 7-4 , 4 ; ind.p. पाययित्वाMBh. ; inf. पाययितवैS3Br. ) , to cause to drink , give to drink , water (horses or cattle) RV. etc. etc. : Desid. पिपासति( RV. also पिपीषति) , to wish to drink , thirst ib. : Desid. of Caus. पिपाययिषति, to wish or intend to give to drink Ka1t2h. : Intens. पेपीयते( p. यमानalso with pass meaning) , to drink greedily or repeatedly Up. Hariv. [ cf. Gk. ?-?-? ; Aeol. ?-? = ? ; Lat. pa1-tus , po1tum , bibo for pi-bo ; Slav. pi-ja , pi-ti]
पा mfn. drinking , quaffing etc. (See. अग्रे-, ऋतु-, मधु-, सोम-etc. )
पा cl.2 P. ( Dha1t. xxiv , 48 ) पाति( Impv. पाहि; pr. p. P. पात्A1. पानRV. ; pf. पपौGr. ; aor. अपासीत्Ra1jat. Subj. पासतिRV. ; fut. पास्यति, पाताGr. ; Prec. पायात्Pa1n2. 6-4 , 68 Sch. ; inf. पातुम्MBh. ) , to watch , keep , preserve; to protect from , defend against( abl. ) RV. etc. ; to protect (a country) i.e. rule , govern Ra1jat. ; to observe , notice , attend to , follow RV. AitBr. : Caus. पालयतिSee. पाल्: Desid. पीपासतिGr. : Intens. पापायते, पापेति, पापातिib. , [ cf. Zd. pa1 , paiti ; Gk. ? , ? , ? , etc. ; Lat. pa-sco , pa-bulum ; Lith. pe0-mu4]
पा mfn. keeping , protecting , guarding etc. (ef. अपा-न-, रिता-, गो-, तनू-etc. )