पावनी
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
पावनी, स्त्री, (पावयत्यनयेति । पू + णिच् + ल्युट् + ङीप् ।) हरीतकी । इति विश्वः ॥ तुलसी । गौः । इति राजनिर्घण्टः । गङ्गा । यथा, शङ्कराचार्य्यकृतगङ्गाष्टके । “ब्रह्माण्डं खण्डयन्ती हरशिरसि जटावल्लि- मुल्लासयन्ती स्वर्लोकादापतन्ती कनकगिरिगुहागण्डशैलात् स्खलन्ती । क्षौणीपृष्ठे लुठन्ती दुरितचयचमूर्निर्भरं भर्त्- सयन्ती पाथोधिं पूरयन्ती सुरनगरसरित्पावनी नः पुनातु ॥” (इयन्तु गङ्गाया अंशविशेषः । यथा, मात्स्ये । १२० । ३९ -- ४१ । “ततो विसर्ज्जयामास संरुद्धां स्वेन तेजसा । नदीं भगीरथस्यार्थे तपसोग्रेण तोषितः । ततो बिसर्ज्जयामास सप्त स्रोतांसि गङ्गायाः ॥ त्रीणि प्राचीमभिमुखं प्रतीचीं त्रीण्यथैव तु । स्रोतांसि त्रिपथगायास्तु प्रत्यपद्यन्त सप्तधा ॥ नलिनी ह्लादिनी चैव पावनी चैव प्राच्यगा । सीता चक्षुश्च सिन्धुश्च तिस्रस्ता वै प्रतीच्यगाः ॥ सप्तमी त्वनुगा तासां दक्षिणेन भगीरथम् । तस्माद् भागीरथी सा वै प्रविष्टा दक्षिणो- दधिम् ॥” शाकद्बीपस्य नदीविशेषः । यथा, मत्स्यपुराणे । १२१ । ३१ । “नन्दा च पावनी चेव तृतीया परिकीर्त्तिता ॥”)
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
पावनी [pāvanī], 1 The holy basil.
A cow.
The river Ganges.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
पावनी f. Terminalia Chebula L.
Purana index
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
--नन्दा, one of the three branches of the गन्गा going to the east; फलकम्:F1: Br. II. १२. १६; १८. ४०, ५६-7; M. १२१. ४०; १२२. ३१; वा. ४७. ३८ and ५३.फलकम्:/F wife of हव्यवाहन. फलकम्:F2: Ib. २९. १४.फलकम्:/F