ब्रू

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

कल्पद्रुमः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

ब्रू ल ञ उक्तौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (अदा०- उभ०-द्विक०-सेट् ।) ल ञ ब्रवीति । ब्रूते । विब्रूतिः कटके कृतेत्यत्र अरविहितकार्य्य- स्यानित्यत्वान्न वचादेशः । इति दुर्गादासः ॥

वाचस्पत्यम्

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

ब्रू¦ कथने अदा॰ उभ॰ द्विक॰ सेट्। ब्रवीति आह ब्रूते। अवा-चत् अवोचत। उवाच ऊचतुः। अस्यार्द्धधातुकेवच्यादेशोऽनित्यः तेन
“विव्रतिः कटके कृता”। ब्रह्मण{??}। इत्यादि सिद्धम्। अनु + पश्चात् कथने अनुवादे। वि + विरुद्धतया कथने विवादे च। इति श्रीतारानाथतर्कवाचस्पतिभट्टाचार्य्य-सङ्कलिते वाचस्पत्याभिधाने बकारादिशब्दार्थसङ्कलनम्। भभकारः पवर्गीयश्चतुर्थोवर्णो व्यञ्जनवर्णभेदः। तस्योच्चारण-स्थानमौष्ठौ। अस्योच्चारणे आभ्यन्तरप्रयत्नः ओष्ठाभ्यां सहजिह्वाग्रस्य स्पर्शः अतस्तस्य स्पर्शवर्णता। बाह्यप्रयत्नाश्चसंवारनादघोषाः महाप्राणश्च। तस्य ध्येयरूपं यथा
“भकारं शृणु चार्वङ्गि! स्वयंपरमकुण्डली। महा-मोक्षप्रदं वर्णं तरुणादित्यसंप्रभम्। पञ्चप्राणमयं वर्णंपञ्चदेवमयं सदा” कामधेनुतन्त्रम्। अस्य अधिष्ठातृ-देवताध्यानं यथा
“तडित्प्रभां महादेवीं नागकङ्कण-शोभिताम्। षड्भुजां वरदां भीमां रक्तपङ्कजलोच-नाम्। रक्तवस्त्रपरीधानां रक्तपुष्पोपशोभिताम्। चतु-[Page4617-a+ 38] र्वर्गप्रदां देवीं साधकाभीष्टसिद्धिदाम्। एवं ध्यात्वाब्रह्मरूपां तन्मन्त्रं दशधा जपेत्”। अस्य वाचकशब्दाःयथा
“भः क्लिन्ना भ्रमरो भीमो विश्वमूर्त्तिर्निशा-भवम्। द्विरण्डो भूषणोमूलं यज्ञसूत्रप्रवाचकः। नक्षत्रं भ्रमणा दीप्रिर्वयोभूमिः पयो नभः। नाभिर्भदंमहाबाहुर्विश्वमूर्त्तिर्विताण्डवः। प्राणात्मा तापिनीवज्रा विश्वरूपी च चन्द्रिका। भीमसेनः सुधासेनःसुखी म{??}पुरं हरः”। वर्णाभिधानम्। मातृकान्यासेऽस्यनाभौ न्यास्यता काव्यादावस्य प्रयोगे
“सुखभयमरणक्लेश-दुःखं पवर्गः” वृ॰ टी॰ उक्तेः क्लेशः फलम्।

शब्दसागरः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

ब्रू (ञ) ब्रूञ्¦ r. 2nd cl. (ब्रवीति or आह) To speak or tell: आह is option- ally substituted for this root before the firt five inflections of the present tense and वच in several other tenses.

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

ब्रू [brū], 2 U. (ब्रवीति, ब्रूते or आह; this root is defective in the non-conjugational tenses, its forms being made up from वच्).

To say, tell, speak (with two acc.); तां ... ... ब्रूया एवम् Me.13; रामं यथास्थितं सर्वं भ्राता ब्रूते स्म विह्वलः Bk.6.8; or माणवकं धर्मं ब्रूते Sk.; किं त्वां प्रति ब्रूमहे Bv.1.46.

To say or speak about, refer to (a person or thing); अहं तु शकुन्तलामधिकृत्य ब्रवीमि Ś.2.

To declare, proclaim, publish, prove, indicate; ब्रुवते हि फलेन साधवो न तु कण्ठेन निजोपयोगिताम् N.2.48; स्तनयुगपरिणाहं मण्डलाभ्यां ब्रवीति Ratn.2.12.

To name, call, designate; छन्दसि दक्षा ये कवयस्तन्मणिमध्यं ते ब्रुवते Śrut.15.

To answer; ब्रूहि मे प्रश्नान्.

To call or profess oneself to be. -With

अति to insult, abuse; Mb.3.

to argue, dispute; परस्परं केचिदुपाश्रयन्ति परस्परं केचिदतिब्रुवन्ति Rām.5.61.17.-अनु to say, speak, declare; अथ यदनुब्रूते तेन ऋषीणाम् Bṛi. Up.1.4.16. -निस् to explain, derive. -प्र to say, speak, tell; पापानुवासितं सीता रावणं प्राब्रबीद्वचः Bk.8.85. -प्रति to speak in reply; प्रत्यब्रवीच्चैनम् R.2.42.

वि to say, speak.

to speak falsely or wrongly; अब्रुवन् विब्रुवन् वापि नरो भवति किल्बिषी Ms.8.13; अब्रुवन् विब्रुवन्नज्ञो नरः किल्बिषमश्नुते Bhāg.1.44.9.भ

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

ब्रू cl.2 P. A1. ( Dha1tup. xxiv , 35 ) ब्रवीति, ब्रूते(only pr. stem ; the other forms are supplied by वच्cf. Pa1n2. 2-4 , 53 ; ब्रूमिfor ब्रवीमिR. ; Subj. ब्रवस्, वत्RV. ; Impv. ब्रूहि, ep. also ब्रवीहि, ब्रुवध्वम्; ब्रूतात्Pa1n2. 7-i , 35 Sch. ; impf. अब्रुवम्for अब्रवम्Up. MBh. ; pr.p. A1. ep. ब्रुवमाणfor ब्रुवाण; Prec. 2. pl. ब्रूयास्तNal. xvii , 36 , prob. w.r. for ब्रूयास् तत्) , to speak , say , tell (either intrans. ; or with acc. of pers. or thing ; or with acc. of thing and acc. dat. gen. or loc. of person = to tell or relate anything to ; with two acc. also = declare or pronounce to be , call) RV. etc. ; to speak about any person or thing( acc. with or without प्रति, or अधिकृत्य) Mn. MBh. Ka1v. etc. ; to proclaim predict Var. ; to answer (either intrans. with पुनर्or trans. with प्रश्नम्, " a question ") Mn. MBh. ; (with अन्यथा)to speak or decide or judge wrongly Mn. Pan5cat. ; ( A1. , rarely P. )to call or profess one's self to be( nom. , rarely with इति) RV. Br. MBh. ; ( A1. )to designate for one's self , choose AitBr. ; ( A1. )to be told by itself tell itself (tell its tale) Pa1n2. 3-1 , 89 Va1rtt. 1 Pat. [ cf. Zd. mru1.]