मदः
यन्त्रोपारोपितकोशांशः[सम्पाद्यताम्]
कल्पद्रुमः[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मदः, पुं, (मदयतीति । मद् + अच् ।) हस्ति- गण्डजलम् । (यथा, भारवौ । २ । १८ । “मदसिक्तमुखैर्मृगाधिपः करिभिर्वर्त्तयते स्वयं हतैः ।”)
Apte[सम्पाद्यताम्]
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मदः [madḥ], [मद्-अच्]
Intoxication, drunkenness, inebriety; मदेनास्पृश्ये Dk.; मदविकाराणां दर्शकः K.45; see comps. below.
Madness, insanity.
Ardent passion, wanton or lustful passion, lasciviousness, lust; इति मदमदनाभ्यां रागिणः स्पष्टरागान् Śi.1.91.
Rut, ichor, or the juice that exudes from the temples of an elephant in rut; मदेन भाति कलभः प्रतापेन महीपतिः Chandr.5.45; so मदकलः, मदोन्मत्त; Me.2; R.2.7;12.12.
Love, desire, ardour.
Pride, arrogance, conceit; तं मोहाच्छ्रयते मदः स च मदाद्दास्येन निर्विद्यते Pt.1.24.
Rapture, excessive delight.
Spirituous liquor; पाययित्वा मदं सम्यक् Śukra. 4.1171.
Honey.
Musk.
Semen virile.
Soma.
Any beautiful object.
A river (नद)
Beauty; नीलारविन्दमदभङ्गिमदैः कटाक्षैः Bv.3.4.
N. of the 7th astrological mansion.
दी A drinking-cup.
Any agricultural implement (such as a plough &c.).-Comp. -अत्ययः, -आतङ्कः any distemper (such as headache) resulting from drunkenness. -अन्ध a.
blinded by intoxication, dead drunk, drunk with passion; अधरमिव मदान्धा पातुमेषा प्रवृत्ता V.4.13; यदा किंचिज्ज्ञो$हं द्विप इव मदान्धः समभवम् Bh.2.7.
blinded by passion or pride, arrogant, infatuated. -अपनयम् removal of intoxication.
अम्बरः an elephant in rut.
N. of Airāvata, the elephant of Indra. -अलस a. languid with passion or intoxication. -अलसा N. of the daughter of Viśvaketu, the lord of Gandharvas.
अवस्था a state of drunkenness.
wantonness, lustfulness.
rut, being in rut; अन्तर्मदावस्थ इव द्विपेन्द्रः R.2.7.-आकुल a.
furious with rut.
full of lust, overpowered by passion. -आढ्य a. drunk, intoxicated. (-ढ्यः) the palm tree. -आम्नातः a kettle-drum carried on the back of an elephant. -आलापिन् m. a cuckoo. -आह्वः musk. -उत्कट a.
intoxicated, excited by drink.
furious with passion, lustful.
arrogant, proud, haughty.
ruttish, under the influence of rut; मदोत्कटे रेचितपुष्पवृक्षा गन्धद्विपे वन्य इव द्विरेफाः R.6.7; हस्तिनं कमल- नालतन्तुना बद्धुमिच्छति वने मदोत्कटम्.
(टः) an elephant in rut.
a dove. (-टा) spirituous liquor. -उत्सवः, उद्भवः mango -उदग्र, -उन्मत्त a.
drunk, intoxicated.
furious, drunk with passion. मदोदग्राः ककुद्मन्तः सरितां कूलमुद्रुजाः R.4.22.
arrogant, proud, haughty; मदोन्मत्तस्य भूपस्य कुञ्जरस्य च गच्छतः उन्मार्गं वाच्यतां यान्ति महामात्राः समीपगाः Pt.1.161. -उदग्रा f. A woman; L. D. B. -उद्धत a.
drunk with passion; मदोद्धताः प्रत्यनिलं विचेरुः Ku.3.31; सत्पक्षा मधुरगिरः प्रसाधिताशा मदोद्धतारम्भाः Ve.1.6.
inflated with pride. -उल्लापिन् m. the cuckoo. -ऊर्जित a. swollen with pride. -कटः a eunuch. -कर a. intoxicating, causing intoxication. -करिन् m. an elephant in rut. -कल a. speaking softly or inarticulately, speaking indistinctly; मदकलोदकलोलविहंगमाः R.9.37; मद- कलमदिराक्षीनीविमोक्षो हि मोक्षः Udb.
uttering low sounds of love.
drunk with passion; एतस्मिन् मदकलमल्लिकाक्षपक्ष... U.1.31; Māl.9.14.
indistinct yet sweet; मदकलं कूजितं सारसानाम् Me.31.
ruttish, furious, under the influence of rut; V.4.46.
furious, mad. (-लः) an elephant in rut; -कोहलः a bull set at liberty (to roam at will). -खेल a. stately or sportive through passion; मदखेलपदं कथं नु तस्याः V.4.16.
गन्धा an intoxicating drink.
hemp. -गमनः a buffalo. -च्युत्a.
distilling rut (as an elephant).
lustful, wanton, drunk.
gladdening, exhilarating. (-m.) an epithet of Indra. (-m. dual) an epithet of the Aśvins.-जलम्, -वारि n. rutting juice, ichor exuding from the temples of a ruttish elephant. -ज्वरः fever of pride or passion; कतिपयपुरस्वाम्ये पुंसां क एष मदज्वरः Bh.3.23.-द्रुः a cocoa-nut tree (Mar. माड). -द्विपः a furious elephant, an elephant in rut. -प्रयोगः, -प्रसेकः, -प्रस्रवणम्, -स्रावः, -स्रुतिः f. the exudation of ichor or rutting juice from the temple of an elephant.-प्रसेकः the aphrodisiacal fluid (वीर्यच्युतिः); अन्यत्र मुञ्चन्ति मदप्रसेकम् Mk.4.16. -भङ्गः humiliation of pride; Bv.3.4.-भञ्जिनी Asparagus Racemosus (Mar. शतावरी). -मत्ता N. of a metre. -मुच् a. 'dropping down ichor', furious, intoxicated; सो$यं पुत्रस्तव मदमुचां वारणानां विजेता U.3.15.-मोहित a.
stupefied by drunkenness; अकार्यमन्यत् कुर्याद् वा ब्राह्मणो मदमोहितः Ms.11.96.
infatuated by pride.-रक्त a. affected with passion.
रागः Cupid.
a cock.
a drunkard.
लेखा a line of rut, a line formed by the juice flowing from an elephant's temples.
a kind of metre. -विक्षिप्त a. in rut, furious.
agitated by lust or passion. -विह्वल a.
maddened by lust or pride.
stupefied with intoxication.
वीर्यम् strength produced by passion.
the heroism of love-वृन्दः an elephant. -शौण्डः, -शौण्डकम् nutmeg.-सारः a cotton shrub. -स्थलम्, -स्थानम् an ale-house, dram-shop, tavern.