मुर्छ्

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

मुर्छ् [murch], 1 P. (मूर्छति, मूर्छित or मूर्त; the word is written as मूर्छ् or मूर्च्छ्)

To settle into a solid from, coagulate, congeal.

To faint, swoon, faint away; lose consciousness, become senseless; पतत्युद्याति मूर्च्छत्यपि Gīt.4; क्रीडानिर्जितविश्वमूर्च्छितजनाघातेन किं पौरुषम् Gīt.3; Bk.15.55.

To grow, increase, become strong or powerful; मुमूर्च्छ सहजं तेजो हविषेव हविर्भुजः R.1.79; मुमूर्च्छ सख्यं रामस्य 12.57; मूर्च्छन्त्यमी विकाराः प्रायेणैश्वर्यमत्तेषु Ś.5.18; Ki.16.8, 59.

To gather strength, thicken, become dense, prevail; तमसां निशि मूर्च्छताम् V.3.7.

(a) To take effect on; छाया न मूर्च्छति मलोपहतप्रसादे शुद्धे तु दर्पणतले सुलभावकाशा Ś.7.32; हर्म्येषु मूर्छन्ति न चन्द्रपादाः R.16.18 'are not reflected' &c. (b) To prevail against, have power against; न पादपो- न्मूलनशक्ति रंहः शिलोच्चये मूर्छति मारुतस्य R.2.34.

To fill, pervade, penetrate, spead over; Ku.6.59; R.6.9.

To be a match for.

To be frequent.

To cause to sound loudly. -Caus. (मूर्छयति-ते)

To stupefy, cause to faint; म्लेच्छान् मूर्छयते Gīt.1.

To strengthen, increase.

To excite, stir up.

To cause to sound loudly, play on (as musical instrument); इमास्तन्त्रीः सुमधुराः ...... मूर्च्छयित्वा सुमधुरं गायतां विगतज्वरौ Rām.7.93. 13; Bhāg.1.6.33.

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

मुर्छ् or मूर्छ्cl.1 P. ( Dha1tup. vii , 32 ) मूर्छति( pf. मुमूर्छMBh. Ka1v. etc. ; aor. अमूर्छीत्Gr. ; fut. मूर्छिता, मूर्छिष्यतिib. ; ind.p. , मूर्त्वाib. ) , to become solid , thicken , congeal , assume shape or substance or consistency , expand , increase , grow , become or be vehement or intense or strong AV. etc. ; to fill , pervade , penetrate , spread over Ka1lid. ; to have power or take effect upon( loc. ) ib. ; to grow stiff or rigid , faint , swoon , become senseless or stupid or unconscious MBh. Ka1v. etc. ; to deafen Caurap. ; to cause to sound aloud MBh. : Caus. मूर्छयति( mc. also ते) , to cause to thicken or coagulate (milk) Kaus3. ; to cause to settle into a fixed or solid form , shape AitUp. ; to strengthen , rouse , excite MBh. R. ; to cause to sound loudly , play (a musical instrument) BhP.