यौवन
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
यौवनम्, क्ली, (युवन् + “हायनान्तयुवादिभ्योऽण् ।” ५ । १ । १३० । इति अण् ।) यूनो भावः । तत्पर्य्यायः । तारु ण्यम् २ । इत्यमरः ॥ वयः ३ इति जटाधरः ॥ तत्तु षोडशवर्षमारभ्य सप्तति-। वर्षपर्य्यन्तम । यथा, -- “आषोडशाद्भवेद्वालस्तरुणस्तत उच्यते । बृद्धः स्यात् सप्ततेरूर्द्ध्वं वर्षीयान् नवतेः परम् ॥” इति स्मृतिः ॥ नवयौवनलक्षणं यथा, -- “दरोद्भिन्नस्तनं किञ्चित् चलाक्षं मेदुरस्मितम् । मनागभिस्फूरद्भावं नव्यं यौवनमुच्यते ॥” इत्युज्ज्वलनीलमणिः ॥ (“गर्भेश्वरत्वम् अभिनवयौवनत्वमप्रतिरूपत्वम- मानुषशक्तित्वञ्चेति महतीयं खल्वनर्थपरम्परा । सर्व्वाविनयानामेकैकमप्येषामायतनम् । किमुत समवायः । यौवनारम्भे च प्रायः शास्त्रजल- प्रक्षालननिर्म्मलापि कालुष्यमुपयाति बुद्धिः । अनुज्झितधवलतापि सरागैव भवति यूनां दृष्टिः । अपहरति च वात्येव शुष्कपत्रं समु- द्भूतरजोभ्रान्तिरदूरमात्मेच्छया यौवनसमये पुरुषं प्रकृतिः । इन्द्रियहरिणहारिणी च सततमतिदुरन्तेयमुपभोगमृगतृष्णिका । नव- यौवनकषायितात्मनश्च सलिलानीव तान्येव विषयस्वरूपाण्यास्वाद्यमानानि मधुरतराण्या- पतन्ति मनसः । नाशयति च दिङ्मोह इवो- न्मार्गप्रवर्त्तकः पुरुषमत्यासङ्गो विषयेषु ।” इति कादम्बर्य्यां चन्द्रापीडं प्रतिशुकनाशोपदेशः ॥) नवयौवनकारकमौषधं यथा, -- “अश्वगन्धानागबलागुडमांसनिषेविणाम् । रूपं भवेद्यथा तद्वत् नवयौवनचारिणाम् ॥” इति गारुडे १८९ अध्यायः ॥
अमरकोशः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
यौवन नपुं।
तारुण्यम्
समानार्थक:तारुण्य,यौवन
2।6।40।1।5
शिशुत्वं शैशवं बाल्यं तारुण्यं यौवनं समे। स्यात्स्थाविरं तु वृद्धत्वं वृद्धसंघेऽपि वार्धकम्.।
वैशिष्ट्य : युवा
पदार्थ-विभागः : , सामान्यम्, अवस्था
वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
यौवन¦ न॰ यूनो भावः अण।
१ तारुण्ये
“आ षोडशाद्भवेद् बालस्तरुणस्तत उच्यते। वृद्धः स्यात् सप्तते-रूर्ध्वम्” इत्युक्ते
२ अवस्थाभेदे।
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
यौवन¦ n. (-नं)
1. Youth, manhood, prime of life, puberty.
2. An assem- blage of young women. E. युवन् young, अण् aff.; with कन् यौवनक |
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
यौवन [yauvana], a. (-नी f.) [यूनो भावः अण्] Young, juvenile.
नम् Youth; (fig. also), youthfulness, prime or bloom of youth, puberty; मुग्धत्वस्य च यौवनस्य च सखे मध्ये मधुश्रीः स्थिता V.2.7; यौवने$भ्यस्तविद्यानाम् R.1.8;6.5; दिन- यौवनोत्थान् 13.2.
Any youthful or juvenile act.
A number of young persons, especially women.-Comp. -अन्त a. ending in youth, being a prolonged youth; यौवनान्तं वयो यस्मिन् नान्तकः कुसुमायुधात् Ku.6.44.-अवस्था, -दशा youthfulness, puberty. -आरम्भः prime of youth, budding youth; Māl.3. -आरूढ a. one who has arrived at adolescence or puberty.
उद्भेदः ardour of youthful passions.
sexual love.
N. of Cupid. -कण्टकः, -कम्, -पिडका an erruption or pimples on the face indicative of youth.
दर्पः youthful pride.
indiscretion natural to youth. -दशा the period of youth. -प्रान्तः the verge of youth.
लक्षणम् a sign of youth.
charm, loveliness.
the female breast. -श्री the beauty of youthfulness. -स्थ a.
youthful.
marriageable.
fresh; यौवनस्थस्य गौरस्य कपित्थस्य सुगन्धिनः Rām.2.91.72.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
यौवन n. (fr. युवन्)youth , youthfulness , adolescence , puberty , manhood (also pl. = juvenile deeds or indiscretions ; ifc. f( आ). ) AV. etc.
यौवन n. a number of young people ( esp. of young women) Pa1n2. 4-2 , 38
यौवन n. N. of the third stage in the शाक्तmysteries Cat.
Vedic Index of Names and Subjects
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Yauvana, ‘youth,’ is found in the Atharvaveda (xviii. 4, 50), where it is opposed to ‘old age.’
==Foot Notes==