रथ्य
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
रथ्यः, पुं, (रथं वहतीति । रथ् + “तद्वहति- रथयुगप्रासङ्गम् ।” ४ । ४ । ७६ । इति यत् ।) रथस्य वोढा घोटकः । इत्यमरः । २ । ८ । ४६ ॥ रथांसः । इति हेमचन्द्रः ॥ (रथस्य नेता । यथा, ऋग्वेदे । ९ । २१ । ६ । “ऋभुर्न रथ्यं नवं दधाता केतमादिशे ।” “रथ्यं रथस्य नेतारम् ।” इति तद्भाष्ये सायणः ॥ रथसम्बन्धिनि, त्रि । यथा, ऋग्वेदे । २ । ३१ । ७ । “सप्तिर्न रथ्यो अहधीतिमश्याः ।” “रथ्यो रथसम्बन्धी सप्तिर्न सर्पणशीलोऽश्व इव ।” इति तद्भाष्ये सायणः ॥ रथस्येदमिति । “रथात् यत् ।” ४ । ३ । १२१ । इति यत् ।) क्ली चक्रम् ॥ (युगम् । इति काशिका ॥
अमरकोशः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
रथ्य पुं।
रथवाहकाश्वः
समानार्थक:रथ्य
2।8।46।1।5
पृष्ठ्यः स्थौरी सितः कर्को रथ्यो वोढा रथस्य यः। बालः किशोरो वाम्यश्वा वडवा वाडवं गणे॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, चलसजीवः, मनुष्येतरः, जन्तुः, स्तनपायी
वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
रथ्य¦ पुंस्त्री॰ रथं वहति यत्।
१ रथवाहके घोटके अमरःस्त्रियां ङीष्। रथस्येद यत्।
२ रथसम्बन्धिनि चक्रादौत्रि॰ हेमच॰। द्राह्यायणः
“यद्रथ्यं स्याद्वायोरितिचर्मण्यं प्रतिगृह्णीयात्”
“रथ्यं रथसम्बन्धि चर्मण्यंलोहहिरण्यादिनिर्मितम्” ताण्ड्य॰ ब्रा॰
१ ।
७ ।
२ भा॰। रथस्यतद्गमनस्य योग्या शरणिः।
३ प्रशस्तपथे अभ्यन्तरमार्गेस्त्री अमरः। रथानां समूहः यत्।
४ रथसमूहे च स्त्रीअमरः
१५ आवर्त्तन्यां स्त्री मेदि॰।
६ मार्गमात्रे
७ चत्वरेच स्त्री हेमच॰।
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
रथ्य¦ m. (-थ्यः) A car or carriage-horse. f. (-थ्या)
1. A multitude of cars.
2. A high street.
3. A main or carriage-road.
4. A place where several roads meet. n. (-थ्यं) A wheel. E. रथ a car, य or यत् affixes of multitude or fitness.
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
रथ्यः [rathyḥ], [रथं वहति यत्]
A chariot-horse; धावन्त्यमी मृगजवाक्षमयेव रथ्याः Ś.1.8; Śi.4.14.
A part of a chariot. -Comp. -चयः a team of horses. -विरथ्यः N. of Śiva.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
रथ्य mfn. (or रथ्य)belonging or relating to a carriage or chariot , accustomed to it etc. (with आजि, " a chariot-race ") RV. S3Br.
रथ्य mfn. (?) delighting in roads(See. f. and रथ्य-विरथ्य)
रथ्य m. a carriage or chariot-horse RV. S3ak.
रथ्य n. carriage equipments (trappings , a wheel etc. ) RV. La1t2y.
रथ्य n. a chariot-race or match RV.
रथ्य n. a carriage , vehicle (?) ib.