वन्दन

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

कल्पद्रुमः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

वन्दनम्, क्ली, (वन्दतेऽनेनेति । वन्द + करणे ल्युट् ।) वदनम् । इति शब्दचन्द्रिका ॥ (वन्द + भावे ल्युट् ।) प्रणामः । स तु षोडशधाभक्त्यन्तर्गत- भक्तिविशेषः । यथा । पाद्मोत्तरखण्डे शिव- पार्व्वतीसंवादे । “आद्यं तु वैष्णवं प्रोक्तं शङ्खचक्राङ्कनं हरेः । धारणञ्चोर्द्ध्वपुण्ड्राणां तन्मन्त्राणां परिग्रहः ॥ अर्च्चनञ्च जपो ध्यानं तन्नामस्मरणं तथा । कोर्त्तनं श्रवणञ्चैव वन्दनं पादसेवनम् ॥ तत्पादोदकसेवा च तन्निवेदितभोजनम् । तदीयानाञ्च संसेवा द्वादशीब्रतनिष्ठता ॥ तुलसीरोपणं विष्णोर्देवदेवस्य शार्ङ्गिणः । भक्तिः षोडशधा प्रोक्ता भवबन्धविमुक्तये ॥” इति हरिभक्तिविलासे ११ विलासः ॥ षोडशोपचारपूजान्तर्गतशेषोपचारः । यथा, -- “आसनं स्वागतं पाद्यमर्घ्यमाचमनीयकम् । मधुपर्काचमनस्नानवसनाभरणानि च । गन्धपुष्पे धूपदीपौ नैवेद्यं वन्दनं तथा ॥” इत्याह्रिकतत्त्वे आचारचिन्तामणिः ॥ * ॥ अथ वन्दनम् । “प्रणमेदथ साष्टाङ्गं तन्मुद्राञ्च प्रदर्शयेत् । किञ्चान्यत्र । “अग्रे पृष्ठे धामभागे समीपे गर्भमन्दिरे । जपहोमनमस्कारान् न कुर्य्यात् केशवालये ॥” अपि च । “सकृद्भूमौ निपतितो न शक्तः प्रणमेन्मुहुः । उत्थायोत्थाय कर्त्तव्यं दण्डवत् प्रणिपातनम् ॥ ततः प्रदक्षिणां कुर्य्यात् भक्त्या भगवतो हरेः । नामानि कीर्त्तयन् शक्तौ ताञ्च साष्टाङ्गवन्द- नाम् ॥” इति हरिभक्तिविलासे ८ विलास ॥ * ॥ अन्यत् नमस्कारशब्दे प्रणामशब्दे च द्रष्टव्यम् ॥ (विषविशेषः । यथा, ऋग्वेदे । ७ । ५१ । २ । “यद्विजामन् परुषि वन्दनं भुवत् ॥” असुरः । रक्षोविशेषः । इति ऋग्भाष्ये सायणः । ७ । २१ । ५ ॥)

वाचस्पत्यम्

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

वन्दन¦ न॰ वदि--ल्युट्।

१ स्तवने

२ प्रणामे च। युच्। वन्दनाप्यत्र स्त्री।

३ वदने न॰ शब्दच॰।

शब्दसागरः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

वन्दन¦ n. (-नं)
1. The face or mouth.
2. Obeisance to a Bra4hmana or superior by touching the feet, &c. f. (-नी)
1. Reverence, worship, adoring.
2. Begging, soliciting, asking.
3. A drug for reviving the dead. f. (-ना) Praise, praising, especially the gods or great men. E. वदि to praise, aff. ल्युट् or युच्, fem. aff. ङीष् or टाप् |

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

वन्दनम् [vandanam], [वन्द्-ल्युट्]

Salutation, obeisance.

Reverence, adoration.

Obeisance paid to a Brāhmaṇa &c. (by touching his feet).

Praising, extolling.

A cutaneous eruption, scrofula.

ना Worship, adoration.

नी Worship, adoration.

Solicitation.

A drug for reviving the dead.-Comp. -माला, -मालिका a garland suspended across gateways.

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

वन्दन m. N. of a ऋषि(who was cast into a well , along with रेभ, by the असुरs , and rescued by the अश्विन्s) RV.

वन्दन n. the act of praising , praise RV.

वन्दन n. reverence ( esp. obeisance to a ब्रह्मन्or superior by touching the feet etc. ) , worship , adoration Mn. MBh. etc.

वन्दन n. a parasitical plant AV. Bhpr.

वन्दन n. a disease attacking the limbs or joints , cutaneous eruption , scrofula (also personified as a demon) RV.

वन्दन n. = वदनL.

Purana Encyclopedia

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

VANDANA : A hermit mentioned in Ṛgveda. Once this hermit was pushed into a well by Asuras. But he was saved by the Aśvinidevas. (Ṛgveda, Maṇḍala 1, Anuvāka 1, Sūkta 116).


_______________________________
*14th word in right half of page 825 (+offset) in original book.

Vedic Index of Names and Subjects

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

1. Vandana is mentioned in the Rigveda as the name of a disease, apparently some sort of eruption spreading over the body.

2. Vandana is the name of a protégé of the Aśvins in the Rigveda.