वस्

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

कल्पद्रुमः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

वः, [स्] त्रि, युष्मान् । युष्मभ्यम् । युष्माकम् । यष्मच्छब्दस्य द्बितीयाचतुर्थीषष्ठीबहुवचनान्त- रूपोऽयम् । इति व्याकरणम् ॥ (यथा, मुग्ध- बोधे । “पुष्णा तु वो नोऽपि हरिर्धनं वो ददातु नो हन्त्वशुभानि वो नः ॥” पादवाक्यादौ तु अस्य प्रयोगो न भवति । इति वैयाकरणिकाः ॥)

शब्दसागरः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

वस्(औ)औवस¦ r. 1st cl. (वसति) To dwell or inhabit. r. 2nd cl. (वस्ते) To cover with dress, to wear as clothes. r. 10th cl. (वसयति-ते)
1. To per- fume.
2. To dwell. (वासयति-ते)
1. To be affectionate, to love.
2. To cut or divide.
3. To kill.
4. To accept. (इर, उ) इरवसु r. 4th cl. (वस्यति) To be straight, to be unbending; literally or figuratively. With अधि prefixed, To sit upon, to occupy. With उप, To fast. With नि,
1. To dwell in or inhabit.
2. To dress. With प्र, To dwell abroad. With सम्, To cohabit. Caus. (वासयति-ते)
1. To cause to live or dwell.
2. To put on, to dress. With निस्, To drive away, to expel, to banish. With प्र, To exile.

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

वस् [vas], I. 1 P. (वसति, sometimes वसते, उवास, अवात्सीत्, वत्स्यति, वस्तुम्, उषित)

To dwell, inhabit, live, stay, abide, reside (usually with loc.; but sometimes acc.); धीरसमीरे यमुनातीरे वसति वने वनमाली Gīt.5.

To be, exist, be found in; वसन्ति हि प्रेम्णि गुणा न वस्तुनि Ki.8.37; यत्राकृतिस्तत्र गुणा वसन्ति; भूतिः श्रीर्ह्रीर्धृतिः कीर्तिर्दक्षे वसति नालसे Subhāṣ.

To spend, pass (as time) (with acc.).-Caus.

To cause to dwell, to dwell, lodge, people.

To receive hospitably.

To dwell, inhabit. -Desid. (विवत्सति) To wish to dwell. -II. 2 Ā. (वस्ते) To wear, put on; वसने परिधूसरे वसाना Ś.7.21; Śi.9.75; R.12.8; Ku.3.54;7.9; Bk.4.1. -Caus. (वासयति-ते) To cause to put on. -III. 4 P. (वस्यति)

To be straight.

To be firm.

To fix. -IV. 1 P. (वसयति) To dwell; L. D. B. -V. 1 U. (वासयति-ते)

To cut, divide, cut off.

To love.

To take, accept.

To hurt, kill.

To offer. -VI. 1 U. (वसयति-ते) To scent, perfume.

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

वस् (encl.) acc. dat. gen. pl. of 2nd pers. pron. (See. Pa1n2. 8-1 , 21 , 24 etc. ) RV. etc. etc.

वस् (a Vedic root connected with 1. उष्See. ; not in Dha1tup. ) cl.6 P. , उच्छति( pf. उवास, ऊषुःRV. etc. ; aor. अवात्[?] AV. ; अवस्रन्RV. ; Cond. अवत्स्यत्S3Br. ; Ved. inf. वस्तवे, -उषि) , to shine , grow bright( esp. applied to the dawn) RV. ; to bestow by shining upon( dat. ) ib. i , 113 , 7 ; (with दूरे)to drive away by shining ib. vii , 77 , 4 : Caus. वासयति, to cause to shine RV. [ cf. वसर्in वसर्-हन्; Gk. ? for ? ; Lat. ve1r etc. ]

वस् cl.10 P. वासयति( aor. अवीवसत्) , to love; to cut off; to accept , take; to offer; to kill( नि-वासित, killed) Dha1tup. xxxiii , 70 (only with prep. ; See. परि-वस्; but accord. to some the Impv. वसिष्व[ RV. viii , 70 , 10 ] and उष, " a lover " [ x , 95 , 5 ] , and वसिष्ठ[ ib. 17 ] belong also to this root , which has developed an obscene meaning = Gk. ? , futuere).

वस् cl.2 A1. ( Dha1tup. xxiv , 13 ) वस्ते( Impv. वसिष्वRV. ; वद्ध्वम्Kaus3. ; p. वसान, once उसानand उसमानRV. ; pf. ववसेS3is3. ; वावसे, p. सानRV. ; aor. अवसिष्टib. ; fut. वसिताGr. ; वसिष्यतेib. ; वत्स्यतिHariv. 11206 ; inf. वसितुम्MBh. R. ; ind.p. वसित्वाMn. BhP. ; -वस्यMBh. ) , to put on , invest , wear ,(clothes etc. ), assume(a form etc. ), enter into RV. etc. etc. : Caus. वासयति, ते( Pass. वास्यते) , to cause or allow to put on or wear(clothes), clothe( A1. " one's self ") with( instr. ) RV. Gr2S3rS. Mn. : Desid. विवसिषतेGr. : Intens. वावस्यते, वावस्तिib. [ cf. Gk. ? for ? ; Lat. vestis ; Goth. wasjan ; Angl.Sax. werian ; Eng. wear.]

वस् ( ifc. ) , clothed in , wearing( e.g. प्रे-त-चूवर-वस्, " wearing the garments of dead men "). Ragh.

वस् cl.1 P. ( Dha1tup. xxiii , 36 ) वसति( mc. also ते; pf. उवास, ऊषुःRV. etc. ; p. वावसानRV. i , 46 , 13 ; -वासां चक्रेUp. ; aor. अवात्सीत्AV. ; अवाक्सम्AitBr. [where it is artificially connected with वाच्] ; अवास्तम्Up. ; fut. वस्ताGr. ; वत्स्यति, तेBr. etc. ; वसिष्यतिMBh. ; inf. वस्तुम्, वसितुम्MBh. etc. ; ind.p. उषित्वाBr. ; उष्ट्वाMBh. ; -उष्यBr. etc. ) , to dwell , live , stop (at a place) , stay ( esp. " overnight " , with or without रात्रिम्or रात्रीस्) RV. etc. ; to remain , abide with or in (with loc. of pers. ; loc. or acc. of place , esp. with वासम्or वसतिम्) S3Br. etc. ; to remain or keep on or continue in any condition (with a pp. , e.g. with छन्न, " to continue to be covered " Ka1tyS3r. ; or with an acc. , with ब्रह्मचर्यम्, " to practise chastity " AitBr. ; or with an adv. e.g. with सुखम्, " to live pleasantly or at ease " ; with or without दूरतस्, " -tto keep aloof ") TS. etc. ; to have sexual intercourse with( loc. ) Hariv. ; to rest upon( loc. ) Subh. ; to charge or entrust with( instr. ) Hariv. ; cl.10 P. वसयति, to dwell Dha1tup. xxxv , 84 , e : Pass. उष्यते( aor. अवासि) , to be dwelt etc. MBh. Ka1v. etc. : Caus. वासयति, ते( cf. Pa1n2. 1-3 , 89 ; aor. अवीवसत्MaitrS. : Pass. वास्यतेBr. , तिMBh. ) , to cause to halt or stay (overnight) , lodge , receive hospitably or as a guest S3Br. MBh. etc. ; to cause to have sexual intercourse with( loc. ) MatsyaP. ; to let anything stand overnight (with तिस्रो, scil. रत्रीस्, " three nights ") Kaus3. ; to cause to wait , keep in suspense RV. ; to delay , retard Ka1m. ; to cause to exist , preserve S3Br. ; to cause to be inhabited , populate (a country) Hit. ; to put in , place upon( loc. ) MBh. Hariv. Ka1v. ( अनध्यायम् मुखे, to put restraint on the mouth , refrain from speaking); to produce Sarvad. : Desid. विवत्सति, to wish to dwell S3Br. : Intens. वावस्यते, वावस्ति, to remain , be in , be engaged in MW. [ cf. Goth. wisan Page932,3 ; Germ. wsan , ge-wesen , war etc. ; Angl.Sax. wsan ; Eng. was , were.]

वस् (only in gen. वसाम्) , prob. either " an abode " or " a dweller " RV. v.2 , 6.

वस् (only वसिष्व, [ अनु] -वावसे, वावसान, and वस्तोस्) , to rush or aim at , attack RV. viii , 70 , 10 (See. under वस्); viii , 4 , 8 ; i , 51 , 3 ; vi , 11 , 6 (?) ; i , 174 , 3 .

वस् (also written बस्) cl.4 P. वस्यति, to be or make firm Dha1tup. xxxiii , 70.