विवर
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
विवरम्, क्ली, (विवृणोतीति । वि + वृ + पचाद्यच् ।) छिद्रम् । इत्यमरः ॥ (यथा, रघुः । ११ । १८ । “यच्चकार विवरं शिलाघने ताडकोरसि स रामसायकः । अप्रविष्टविषयस्य रक्षसां द्वारतामगमदन्तकस्य तत् ॥”) दोषः । इति मेदिनी ॥ (यथा, महाभारते । १ । १४१ । १७ । “एकाग्रः स्यादविवृतो नित्यं विवरदर्शकः । राजन्राज्यं सपत्नेषु नित्योद्विग्नः समाचरेत् ॥” अवकाशः । यथा, भागवते । ५ । १० । १२ । “विशेषबुद्धेर्विवरं मबाक् च पश्याम यन्न व्यवहारतोऽन्यत् ॥”)
अमरकोशः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
विवर नपुं।
बिलम्
समानार्थक:कुहर,सुषिर,विवर,बिल,छिद्र,निर्व्यथन,रोक,रन्ध्र,श्वभ्र,वपा,शुषि,अवधि,दर,अन्तर
1।8।1।2।4
अधोभुनपातालं बलिसद्म रसातलम्. नागलोकोऽथ कुहरं शुषिरं विवरं बिलम्.।
: भूमौ_वर्तमानं_रन्ध्रम्, कृत्रिमगृहाकारगिरिविवरम्, गिरिबिलम्
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, अचलनिर्जीवः, स्थानम्, प्राकृतिकस्थानम्
वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
विवर¦ न॰ वि + वृ--अच्।
१ छिद्रे अमरः
२ दोषे च मेदि॰।
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
विवर¦ n. (-रं)
1. A hole, a chasm, a vacuity.
2. Fault, defect.
3. Sepa- ration, disjunction.
4. A solitary place.
5. The number “nine.” E. वि before वृञ् to choose, to cover, &c., and अच् aff.
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
विवरम् [vivaram], 1 A fissure, hole, cavity, hollow, vacuity; यच्चकार विवरं शिलाघने ताडकोरसि स रामसायकः R.11.18;9. 61;19.7; धीरनादभरितकर्णविवरं प्रिये मदयन्तिके इति व्याहरति Māl.7.
An interstice, interval, intervening space; तानहं विवरं दृष्ट्वा प्राहिण्वं यमसादनम् Mb.3.171.29; Bhāg.5. 1.12; अयमरविवरेभ्यश्चातकैर्निष्पतद्भिः Ś.7.7.
A solitary place; विवरे$पि नैनमनिगूढमभिभवितुमेष पारयन् Ki.12.37.
A fault, flaw, defect, weak point.
A breach, wound.
The number 'nine'.
Expansion, opening, widening.
The lower region (पाताल); ज्योतिषां विवराणां च यथेदमसृजद्विभुः Bhāg.6.1.5. -रः Expansion.-Comp. -नालिका a flute, fife. -प्रवेशः entrance into a chasm (one of the means of getting one's desired object); Pt.5.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
विवर/ वि-वर वि-वरणetc. See. under वि-1. वृ, p.988.
विवर/ वि-वर m. n. a fissure , hole , chasm , slit , cleft , hollow , vacuity (also applied to the apertures of the body and to gaping wounds) RV. etc.
विवर/ वि-वर m. intermediate space , interstice MBh. Ka1v. etc.
विवर/ वि-वर m. difference VarBr2S. Gan2it.
विवर/ वि-वर m. a breach , fault , flaw , vulnerable or weak point MBh. Ka1v.
विवर/ वि-वर m. harm , injury Ma1rkP.
विवर/ वि-वर m. expansion , opening , widening BhP.
विवर/ वि-वर m. N. of the number " nine "(See. above and under रन्ध्र) MW.
विवर/ वि-वर m. a partic. high number Buddh.