शनिवारः

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

कल्पद्रुमः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

शनिवारः, पुं, (शनिभोग्यः शनेर्वा वारः ।) शनि- भोग्यसावनदिनम् । तत्तु उदयादोदयकालः । यथा, -- “सूतकादिपरिच्छेदो दिनमासाब्दपास्तधा । मध्यमग्रहभुक्तिश्च सावनेन प्रकीर्त्तिताः ॥” दिनाधिपस्य रव्यादेर्भ्योग्यं दिनं वाररूपं सावनगणनोक्तम् । “उदयादोदयाद्भानोर्भौमसावनवासराः ॥” इति तिथ्यादितत्त्वम् ॥ शतभिषानक्षत्रयुक्तमधुकृष्णत्रयोदश्यां शनिवार- योगे महावारुणी स्यात् । यथा । स्कन्दपुराणे । “वारुणेन समातुक्ता मधौ कृष्णा त्रयोदशी । गङ्गायां यदि लभ्येत सूर्य्यग्रहशतैः समा । शनिवारसमायुक्ता सा महावारुणी स्मृता ॥” इति तिथ्यादितत्त्वम् ॥ * ॥ तत्र जातफलं यथा, -- “कृशः सुवेशः कुलकीर्त्तिहीनो ज्वरायुतो मध्यधनोऽङ्गहीनः । तमोगुणः क्लेशकरो नराणां मन्दस्य वारप्रभवोऽतिमन्दः ॥” इति कोष्ठीप्रदीपः ॥ * ॥ तत्र यात्रानिषेधो यथा, -- “संत्यजेद्दिवसे यात्रां सूर्य्यारार्कीन्दुवक्रिणाम् ।” इति ज्योतिस्तत्त्वम् ॥ वारवेलादि शनिशब्दे द्रष्टव्यम् ॥