शिशुक
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शिशुकः, पुं, (शिशोरिव प्रतिकृतिः । शिशु + इवार्थे कन् ।) जलजन्तुविशेषः । शुशुक् इति भाषा । तत्पर्य्यायः । उलूपी २ । इत्यमरः ॥ द्वे उपल इति ख्याते अति चञ्चले मत्स्ये । शिशु माराकृतिर्म्मत्स्यभेदः उलूपी । इति कलिङ्गा- दयः । शोशु इति ख्यातो मत्स्यविशेषः उलूपी- त्यन्ये । भा~गाल इति ख्याते इत्येके । शिशुमार एव उच्यते इति सर्व्वस्वम् । तथा च रत्न- कोषादौ ‘चुलुपी शिशुमारः स्यादुलूपी शिशुक- स्तथा ।’ ऊर्द्ध्वं लुम्पति भ्राम्यति उलूपी लुप ऌ शपञौ छेदे उत्पूर्व्वः ग्रहादित्वाण्णिन् मनी- षादित्वात् तलोपः लोर्दीर्घश्च द्विह्रस्वोकारो- ऽपि । ‘शिशुकस्तूलुपी बालः प्रोष्ठी तु सफरी द्वयोः ।’ इति वाचस्पतिः । चुलुपीति चवर्गादि- पाठ इति केचित् । शिशुरिव शिशुकः । ‘शिशुकः शिशुमारेऽपि बालकोलुपिनोरपि ॥’ इति रुद्रः ॥” इति भरतः ॥ अपि च । “उलुपी स्यादुलुपीव चुलुम्पी चुलुकी तथा । शिशुकश्चेति पर्य्यायः शिशुमाराकृतौ झसे । कैश्चिदुत्पलमत्स्ये तु पर्य्यायोऽयं निगद्यते ॥” इति शब्दरत्नावली ॥ “शिशुकः शिशुमारश्च स च ग्राहो वराहकः ॥” इति राजनिर्घण्टः ॥ * ॥ शिशुमारः । (यथा, महाभारते । १२ । २९ । २७ । “कूर्म्मान् कर्कटकान् नक्रान् मकरान् शिशु- कानपि ॥”) बालकः । इति मेदिनी ॥ (यथा, कथासरित्- सागरे । २१ । ३९ । “शिशुकद्वयसंयुक्ता ब्राह्मणी कापि दुर्गता । द्वारि स्थिता महाराज देवदर्शनकाङ्क्षिणी ॥”) वृक्षविशेषः । इति हेमचन्द्रः ॥
अमरकोशः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शिशुक पुं।
शिशुमार-आकारमत्स्यः
समानार्थक:उलूपिन्,शिशुक
1।10।18।1।4
सहस्रदंष्ट्रः पाठीन उलूपी शिशुकः समौ। नलमीनश्चिलिचिमः प्रोष्ठी तु शफरीद्वयोः॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, चलसजीवः, मनुष्येतरः, जन्तुः, जलीयः
वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शिशुक¦ पुंस्त्री॰ शिशुरिव इवार्थे कन्।
१ जलजन्तुभेदे (शुशुक)राजानि॰ स्त्रियां ङीष्।
२ बालके मेदि॰।
३ वृक्षभेदे हेमच॰
“जा{??}त्रः शिशुस्तावत् यावदष्टौ समा वयः। स हिगर्भसमोज्ञेयो व्यक्तिमात्रप्रदर्शकः। भक्ष्याभक्ष्ये तथापेये वाच्यावाच्ये तथाऽनृते। तस्मिन् काले न दोषःस्यात् स यावन्नोपनीयते” मनुः।
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शिशुक¦ m. (-कः)
1. A porpoise.
2. Another fish, resembling a porpoise.
3. A child, a young animal.
4. A tree. E. कन् added to the last.
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शिशुकः [śiśukḥ], 1 A child, an infant; को$प्येष वीरशिशुकाकृति- रप्रमेयसामर्थ्यसारसमुदायमयः पदार्थः Mv.2.39.
The young of any animal.
A tree.
A porpoise.
A fish resembling a porpoise.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शिशुक m. a child , young AV. etc.
शिशुक m. a kind of aquatic animal( accord. to L. a porpoise or Delphinus Gangeticus) MBh.
शिशुक m. a kind of tree L.
शिशुक m. N. of a king VP.
Purana index
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
--the आन्ध्र king who vanquished शुशर्मा, the कण्व: ruled for २३ years. M. २७३. 2.
Vedic Index of Names and Subjects
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Śiśuka in the Atharvaveda[१] seems to be an adjective meaning ‘young,’ but according to Bloomfield[२] it has the sense of ‘foal.’ The commentator, Sāyaṇa, reads Śuśuka, which he explains as a ‘wild animal so called.’ Cf. Āśuṃga.