सङ्कोच
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
सङ्कोचम्, क्ली, सङ्कुचतीति । सं + कुच् + अच् ।) कुङ्कुमम् । इत्यमरः ॥
सङ्कोचः, पुं, (संकुचतीति । सं + कुच् + अच् ।) मत्स्यभेदः । (सं + कुच्भावे घञ् ।) बन्धः । इति मेदिनी ॥ (यथा, कथासरित्सागरे । ९० । ६५ । “निनाय च निशामिन्दुविषमामब्जिनीव ताम् बद्धमोहालिपटले हृदि सङ्कोचमेत्य सा ॥”) बहुविषयक-वाक्यार्थादेरल्पविषय-स्थापनम् । यथा, सामान्यशब्दार्थस्य विशेषनिष्ठत्वं सङ्कोचः इति श्राद्धविवेकः ॥ रोधः । जडीभाव इत्यर्थः । यथा, -- “यस्मिन् प्रमुदिते राज्ञि तमः सङ्कोचति क्षितौ ॥” इति कविकल्पद्रुमटीकायां दुर्गादासः ॥
अमरकोशः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
सङ्कोच नपुं।
कुङ्कुमम्
समानार्थक:कुङ्कुम,काश्मीरजन्मन्,अग्निशिख,वर,बाह्लीक,पीतन,रक्त,सङ्कोच,पिशुन,धीरन्,लोहितचन्दन
2।6।124।2।2
काश्मीरजन्माग्निशिखं वरं वाह्लीकपीतने। रक्तसंकोचपिशुनं धीरं लोहितचन्दनम्.।
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, अचलनिर्जीवः, अचलनिर्जीववस्तु
वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
सङ्कोच¦ पु॰ सम् + कुच--घञ्। बहुविषयकवाक्यस्याल्पविषय-कतया
१ व्यवस्थापने सामान्यशब्दस्य
२ विशेषपरतायाम्श्राद्धवि॰
३ जडीभावे
४ बोधे
५ बन्धे च मेदि॰। सम् +कुच--अच्।
६ मत्स्यभेदे पुंस्त्री॰ मेदि॰ स्त्रियां ङीष्।
७ कुङ्कुमे न॰ अमरः।
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
सङ्कोच¦ m. (-चः)
1. Shutting, closing, contracting, contraction.
2. Bind- ing, tying.
3. Abridgment, diminution.
4. Terror, fear.
5. A sort of fish, a scate, (Raia Sancura, HAM.) n. (-चं) Saffron. E. सम् before कुच् to contract, aff. घञ् |
Purana Encyclopedia
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
SAṄKOCA : One of the Rākṣasas, who, in ancient days ruled the earth and ultimately died. The story of Saṅkoca was told by Bhīṣma to Yudhiṣṭhira to prove the truth that even the greatest and most powerful has, one day or other, to quit life and die. Among such great ones are included Pṛthu, Aila, Maya, Bhauma, Naraka, Śambara, Hayagrīva, Pulomā, Svarbhānu, Prahlāda, Namuci, Dakṣa, Vipracitti, Virocana, Suhotra, Vṛṣa, Vṛṣabha, Kapilāśva, Virūpa, Bāṇa, Kārtasvara, and Viśvadaṁṣṭra. Though all of them were once emperors they had to give room to the next generation. Bhīṣma, on his bed of arrows, was thus describing the transience of life. (Śānti Parva, Chapter 277).
_______________________________
*19th word in left half of page 688 (+offset) in original book.