सङ्गीतम्

संस्कृतम्

सङ्गीतः

• गीतं, संगीतं, वाद्यविद्या, शास्त्रं, तालैक्यं, स्वरानुपूर्व्यं, माधुर्यं, तौर्यं, वाद्यघोषः।

नाम

• सङ्गीतः नाम कला शब्दैः नादैः शक्त्या च सञ्चाल्यमाना सहजा क्रिया ।

    सङ्गीतम् इत्यस्य शब्दस्य रुपाणि

	एकवचनम्	द्विवचनम्	बहुवचनम्
प्रथमा विभक्तिः	सङ्गीतम्	सङ्गीते	सङ्गीतानि
सम्बोधनप्रथमा	सङ्गीत	सङ्गीते	सङ्गीतानि
द्वितीया विभक्तिः	सङ्गीतम्	सङ्गीते	सङ्गीतानि
तृतीया विभक्तिः	सङ्गीतेन	सङ्गीताभ्याम्	सङ्गीतैः
चतुर्थी विभक्तिः	सङ्गीताय	सङ्गीताभ्याम्	सङ्गीतेभ्यः
पञ्चमी विभक्तिः	सङ्गीतात्	सङ्गीताभ्याम्	सङ्गीतेभ्यः
षष्ठी विभक्तिः	सङ्गीतस्य	सङ्गीतयोः	सङ्गीतानाम्
सप्तमी विभक्तिः	सङ्गीते	सङ्गीतयोः	सङ्गीतेषु

अनुवादाः

• आङ्ग्लम्-Music
• मलयालम्-
• हिन्दि-संगीत(गाना)
• बङ्गाळि-() ()
• फ़्रॆन्च्- (fr)
• रूसीय्- (ru) ()
• जेर्मन्-
• स्पानिष्- (es)
• तेलुगु-సంగీతం
• तमिल्-
• पोलिष्- (pl)
• कन्नड- ಸಂಗೀತ (ಗೀತ)

उदाहरणानि

• अहं सङ्गीतपाठशाला गच्छामि।
• अहं मृदंगवादनं करोमि।

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

कल्पद्रुमः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

सङ्गीतम्, क्ली, (सं + गे + क्तः ।) प्रेक्षणार्थनृत्य- गीतवाद्यम् । यथा, हेमचन्द्रः । “गीतवाद्यनृत्यत्रयं नाट्यं तौर्य्यत्रिकञ्च तत् । सङ्गीतं प्रक्षणार्थेऽस्मिन् शास्त्रोक्ते नाट्य- धर्म्मिका ॥” नृत्यगीतवाद्यस्य शास्त्रम् । तत्तु सोमेश्वरभरत- हनूमत्कल्लिनाथमतभेदात् चतुर्व्विधम् । अधुना हनूमन्मतं प्रचलितम् । तस्य अध्यायाः सप्त । स्वराध्यायः १ रागाध्यायः २ तालाध्यायः ३ नृत्याध्यायः ४ भावाध्यायः ५ कोकाध्यायः ६ हस्ताध्यायश्च ७ । इति सङ्गीतशास्त्रम् ॥ * ॥ सङ्गीतावसाने ताम्बूलदानप्रमाणं यथा, -- “ता वासुदेवोऽप्यनुरक्तचित्तः संनृत्य गीताभिनयैरुदारैः । नरेन्द्रसूनो परितोषितेन ताम्बूलयोगेन वराप्सरोभिः ॥ तदागताभिर्नृवराहृतास्तु कृष्णेप्सया मानमयास्तथैव । फलानि गन्धोत्तमवन्ति वीरा- श्छालिक्यगान्धर्व्वमथाहृतञ्च ॥ कृष्णेच्छया च त्रिदिवान्नृदेव अनुग्रहार्थं भूवि मानुषाणाम् । स्थितञ्च रम्यं हरितेजसेव प्रयोजयामास स रौक्मिणेयः । छालिक्यगान्धर्व्वमुदारबुद्धि- स्तेनेव ताम्बूलमथ प्रयुक्तम् ॥” इति हरिवशे भानुमतीहरणे जलक्रीडायाम् १४८ अध्यायः ॥