सृ
यन्त्रोपारोपितकोशांशः[सम्पाद्यताम्]
कल्पद्रुमः[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
सृ, गतौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वा०-पर- सक०-अनिट् ।) सरति । नालानं करिणा सस्रे इति रघौ कर्म्मकर्त्तृत्वादिति रमानाथः । तच्चिन्त्यं कर्त्तृस्थभावधातूनां तन्निषेधात् । वस्तुतस्तु गणकृतानित्यत्वादात्मनेपदम् । ना- लानैरिति वा पाट्यं तंत्र कर्म्माविक्षायां भावे प्रत्ययः । इति दुर्गादासः ॥
सृ, क गतौ । स्तृतौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (चुरा०-पर०-सक०-सेट् ।) क, सारयति । इति दुर्गादासः ॥
सृ, र लि गतौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (ह्वा०- पर०-सक०-अनिट् ।) र, वैदिकः । लि, ससर्त्ति । इति दुर्गादासः ॥
वाचस्पत्यम्[सम्पाद्यताम्]
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
सृ¦ गतौ स्थितो चु॰ उभ॰ सक॰ सेट्। सारयति ते पर्युदासान्न षोपदेशः। [Page5329-a+ 38]
सृ¦ गतौ भ्वादि॰ परस्मै॰ सक॰ अनिट् सरति। असरत् असा-र्षीत् पर्युदासान्न षोपदेशः।
“नालानं करिणां सस्रे” च रघुप्रयोगात् आत्म॰।
सृ¦ गतौ जु॰ वैदिकः पर॰ सक॰ सेट्। ससर्त्ति असरत् पर्युदासान्न पापदेशः।
शब्दसागरः[सम्पाद्यताम्]
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
सृ¦ r. 1st cl. (सरति) r. 3d cl. (ससर्त्ति) To go, r. 1st cl. (सरति or धावति)
1. To go fast, to run, (धै being substituted for the root.)
2. To pro- ceed.
3. To approach.
4. To flow.
5. To blow. With अनु prefixed.,
1. To follow.
2. To conform to.
3. To go to.
4. To return to. With अप, To go back, to withdraw or remove. With अभि,
1. To spread out or abroad.
2. To go to or with, to accompany or attend, or to meet upon appointment.
3. To attack. With उप,
1. To approach, to advance.
2. To visit. With निर्, To go forth or out. With प्र,
1. To proceed.
2. To extend.
3. To project,
4. To pass- away, (as time.)
5. To be prevalent.
6. To predominate. With वि, [Page802-a+ 60]
1. To go separately or apart.
2. To come or arrive.
3. To spread.
4. To forego, to quit or leave. With प्रति,
1. To go towards, to assail.
2. To go back. With सम्, To obtain. With निस्,
1. To slip.
2. To depart.
3. To ooze out. With परि,
1. To flow round.
2. To go round.
Apte[सम्पाद्यताम्]
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
सृ [sṛ], 1, 3 P. (सरित, ससर्ति, also धावति; ससार, असार्षीत्, असरत्, सरिष्यति, सर्तुम्, सृत)
To go, move, proceed; मृगाः प्रदक्षिणं सस्रुः Bk.14,14.
To go towards, approach; निष्पाद्य हरयः सेतुं प्रतीताः सस्रुरर्णवम् Rām.
To rush upon, assail; ब्राह्मणार्थे समुत्पन्ने यो$रिभिः सृत्य युध्यति Mb.12.97.1; (तं) ससाराभिमुखः शूरः शार्दूल इव कुञ्जरम् Mb.
To run, go fast, slip away from; सरति सहसा बाह्लोर्मध्यं गताप्यबला सती M.4.11.
To blow (as wind); तं चेद्वायौ सरति सरलस्कन्धसंघट्टजन्मा Me.55.
To flow.
To cross, traverse. -Caus. (सारयति-ते)
To cause to go or move.
To extend.
To rub, touch gently (with the fingers); तन्त्रीमाद्रां नयनसलिलैः सारयित्वा कथंचित् Me.88.
To push back or away, remove; सारयन्तीं गण्डाभोगात् कठिनविषमामेकवेणीं करेण Me.93.
To put in array, arrange.
To show, manifest. Desid. (सिसीर्षति) To wish to go &c.
Monier-Williams[सम्पाद्यताम्]
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
सृ ( cf. सल्) cl.1.3. P. ( Dha1tup. xxii , 37 ; xxv , 17 ) सरति( ep. also तेand accord. to Pa1n2. 7-3 , 78 also धावति) , and सिसर्ति(the latter base only in वेद; 3. du. सिस्रतुः, 3. pl. सिस्रतेRV. ; p. सिस्रत्[See. ] ib. ; pf. ससार, सस्रेib. etc. ; 1. du. सस्रिवS3Br. ; p. ससृवस्, सस्राणand ससृमाणRV. ; aor. असार्षीत्Gr. ; Subj. सर्षत्AV. ; Prec. स्रियात्Gr. ; fut. सर्ताib. ; सरिष्यतिRV. etc. ; inf. सर्तुम्MBh. etc. ; सर्तवे, तवैRV. ; ind.p. सृत्वाBr. ; -सृत्य, -सारम्Br. etc. ) , to run , flow , speed , glide , move , go (with उच्चकैस्, " to spring up " ; with वाजम्, or आजिम्, " to run a race " i.e. " exert one's self ") RV. c. etc. ; to blow (as wind) Megh. ; to run away , escape R. Ma1lav. BhP. ; to run after , pursue( acc. ) RV. ; to go towards , betake one's self to( acc. or तत्रetc. ) MBh. BhP. ; to go against , attack , assail MBh. ; to cross , traverse( acc. ) R. ; ( A1. )to begin to flow (said of the fluid which surrounds the fetus) AV. : Pass. स्रियते( aor. असारिBr. ) , to be gone etc. , Gr. : Caus. सारयतिor cl.10 P. ( Dha1tup. xxxii , 107 ) to cause to run Nir. ; to set in motion , strike (a lute) Megh. ; to remove , push aside (a braid of hair) ib. ; put in array , to arrange (with द्यूतम्, " the men on a chess-board ") Pan5cad. ; to make visible , show , manifest Viddh. ; to nourish , foster( gen. ) HParis3. ; A1. सारयते(for सरयतेSee. सरय, p. 1182 , col. 1) , to cause one's self to be driven , drive (in a carriage) A1s3vGr2. : pass. सार्यते, to be made to flow , discharge (excrement) Sus3r. : Desid. सिसीर्षति, to wish to run( वाजम्, " a race ") TS. : Intens. ( cf. सरिस्रर) सर्सृते( p. सर्स्राणSee. प्र-सृ)or सरीषर्ति, to stride backwards and forwards Ka1v. ; to blow violently (as the wind) ib. [ cf. Gk. ? , ? ; ? , ? ; Lat. salire.]