सृज्
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
सृक्, [ज्] पुं, (सृजतीति । सृज् + क्विप् ।) सृष्टिकर्त्ता । तस्य रूपान्तराणि । सृग् । सृट् । सृड् । इति सिद्धान्तकौमुदी ॥
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
सृज्¦ r. 4th cl. (सृज्यते) r. 6th cl. (सृजति)
1. To leave, to quit.
2. To be left or abandoned.
3. To create, to make.
4. To let loose.
5. To shed.
6. To throw.
7. To place on, to apply.
8. To beget.
9. To send away. With अति,
1. To leave.
2. To give.
3. To remit. With अभि, To give. With अव,
1. To let loose.
2. To cast. With उद्,
1. To shed.
2. To let loose.
3. To abandon.
4. To shoot.
5. To throw away.
6. To dismiss.
7. To return.
8. To repu- diate.
9. To decline. With उप,
1. To pour out or on, to make an oblation.
2. To join.
3. To oppress.
4. To eclipse. With नि, To deliver, to set free. With प्र,
1. To abandon.
2. To injure. With वि,
1. To shed.
2. To abandon.
3. To drop.
4. To send.
5. To let fall.
6. To repudiate.
7. To utter.
8. To give. With उत् or वि prefixed, To abandon, to quit, to reject. With सम्, To unite, to be in alliance or contact with.
सृज्¦ m. (-सृक् or सृग्-सृट् or सृड्) A Creator. E. सृज् to create, aff. क्विप् |
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
सृज् [sṛj], I. 6 P. (सृजति, ससर्ज, अस्राक्षीत्, स्रक्ष्यति, स्रष्टुम्, सृष्ट)
To create, produce, make (in general); to procreate, beget (progeny &c.); अर्धेन नारी तस्यां स विराजमसृजत् प्रभुः Ms.1.32,33,34,36; तन्तुनाभः स्वत एव तन्तून् सृजति Ś.B.
To put on, place on, apply.
To let go, let loose, release.
To emit, shed, effuse, pour forth or out; असाक्षुरस्रं करुणं रुवन्तः Bk.3.17; आनन्दशीतामिव बाष्पवृष्टिं हिमस्रुतिं हैमवतीं ससर्ज R.16.44;8.35.
To send forth, utter (as words); वचस्यवसिते तस्मिन् ससर्ज गिरमात्मभूः Ku. 2.53;7.47.
To throw, cast, discharge; ससर्ज दृष्टिम् Ku.3.69.
To leave, quit, abandon, send away, forsake, give up; यदैव पूर्वे जनने शरीरं सा दक्षरोषात् सुदती ससर्ज Ku.1.53.
To get, take (interest on money lent); वसिष्ठविहितां वृद्धिं सृजेद्वित्तविवर्धिनीम् Ms.8.14.
To hang on, fasten to; स्कन्धदेशे$सृजत्तस्य स्रजं परमशोभनाम् Mb.3.57.27. -II. 4 Ā. (सृज्यते) To be let loose or sent forth. -Desid. (सिसृक्षति) To wish to create &c.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
सृज् (See. 1. 2. सर्ज्) cl.6 P. ( Dha1tup. xxviii , 121 ) सृजति(Ved. and ep. also ते, and once in AV. सर्जति; pf. ससर्ज, ससृजे[2. sg. accord. to Pa1n2. 7-2 , 65 , ससर्जिथand सस्रष्ठ, in BhP. once ससर्क्थ] ; Vedic forms are ससृज्महे, ज्रिरे, ससृज्यात्, अससृग्रम्; p. ससृजानSee. ; ससृग्महे; aor. अस्राक्षीत्; असृक्षि, असृष्ट[Ved. also असृग्रम्or रन्; असर्जि; अस्राक्, अस्राट्; स्रास्; स्रक्षत्; p. सृजानSee. ] ib. Page1245,2 ; fut. स्रष्टाPan5cavBr. ; स्रक्ष्यति, तेBr. etc. ; inf. स्रष्टुम्MBh. etc. ; ind.p. सृष्ट्वाBr. ; -सृज्यib. etc. ; -सर्गम्or -सर्जम्Br. ) , to let go or fly , discharge , throw , cast , hurl at( acc. or dat. ) RV. etc. ; to cast or let go (a measuring line) RV. ; to emit , pour forth , shed , cause to flow (rain , streams etc. ) ib. etc. ; to utter (a sound) Katha1s. ; to turn or direct (glances) Kum. ; to let loose , cause (horses) to go quickly; A1. " to speed , run , hasten " RV. ; to release , set free ib. AV. Kaus3. ; to open (a door) Kaus3. ; to publish , proclaim AitBr. ; to draw out and twist (a thread) , twist , wind , spin( lit. and fig. ; A1. सृज्यते, " for one's self " ; See. Pat. on Pa1n2. 3-1 , 87 Va1rtt. 15 and Dha1tup. xxvi , 69 ) TS. AV. S3Br. S3rS. ; (in older language only A1. )to emit from one's self i.e. create , procreate , produce , beget RV. etc. ; to procure , grant , bestow MBh. R. etc. ; to use , employ Ra1jat. ; to get , acquire , obtain , take (interest on money lent) Mn. viii , 140 ; to hang on , fasten to( loc. ) MBh. iii , 2218 (perhaps असृजत्, w.r. for असजत्; See. सञ्ज्): Pass. सृज्यते( aor. असर्जि) , to be let loose or emitted or created RV. etc. etc. : Caus. सर्जयति, ते( aor. अससर्जत्or असीसृजत्) , to cause to let loose , let go , create etc. Br. etc. : Desid. सिसृक्षति, ते, to wish to send forth or hurl or throw Hariv. ; ( A1. )to wish to produce or create Ka1t2h. BhP. : Intens. सरीसृज्यते, सरीसृष्टिetc. Gr.
सृज् ( ifc. )letting loose , emitting , discharging MBh. Ka1v. etc.
सृज् producing , creating , begetting (also with gen. ) Inscr. MBh. Ra1jat.