हा

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

कल्पद्रुमः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

हा, ओ लि त्यागे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (ह्वा०- पर०-सक०-अनिट् ।) ओ हाक त्यागे इति प्रसिद्धोयम् । यत्र हाक इति ग्रहणं तत्रा- स्यैव । तेन दामा गै हाक इत्यादि सूत्रेणास्य हीयते इत्यादि । अन्यस्य हायते इत्यादि । ओ हीनः । लि जहाति । अकर्म्मकश्चायम् । यथा । स्वार्थाद्धीनः । एवं जहाति अपैति स्वार्थो यस्यामिति जहत्स्वार्था वृत्तिः । इति दुर्गादासः ॥

हा, ओ ङ लिगतौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (ह्वा०- आत्म०-सक०-अनिट् ।) ओ, हानः । ङ लि, जिहीते । इति दुर्गादासः ॥

हा, व्य, विषादः । शोकः । अर्त्तिः । इत्यमरः । ३ । ४ । २५५ ॥ (यथा, महाभारते । ३ । ६३ । ३ ॥ “हा नाथ ! हा महाराज ! हा स्वामिन् ! किं जहासि माम् । हा हतास्मि विनष्टास्मि भीतास्मि विजने वने ॥”) कुत्सा इति मेदिनी ॥

अमरकोशः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

हा अव्य।

अर्तिः

समानार्थक:हा

3।3।257।2।2

नामप्राकाश्ययोः प्रादुर्मिथोऽन्योन्यं रहस्यपि। तिरोऽन्तर्धौ तिर्यगर्थे हा विषादशुगर्तिषु॥

पदार्थ-विभागः : , क्रिया

हा अव्य।

शुद्धिः

समानार्थक:शुचि,हा

3।3।257।2।2

नामप्राकाश्ययोः प्रादुर्मिथोऽन्योन्यं रहस्यपि। तिरोऽन्तर्धौ तिर्यगर्थे हा विषादशुगर्तिषु॥

पदार्थ-विभागः : , शेषः

हा अव्य।

विषादः

समानार्थक:हन्त,हा

3।3।257।2।2

नामप्राकाश्ययोः प्रादुर्मिथोऽन्योन्यं रहस्यपि। तिरोऽन्तर्धौ तिर्यगर्थे हा विषादशुगर्तिषु॥

पदार्थ-विभागः : , गुणः, मानसिकभावः

वाचस्पत्यम्

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

हा¦ त्यागे जु॰ प॰ स॰ अनिट्। जहाति जहति जहिअहासीत् हीयते ओदित् निष्ठातस्य नः हीनः हानिः।

हा¦ गतौ जु॰ आ॰ स॰ अनिट् ओदित् निष्ठातस्य नः। जि-हीते अहासिष्ट जहे हानम्।

हा¦ अव्य॰ हा--का।

१ विषादे

२ शोके

३ पीडायाम् अमरः

४ कत्सायाञ्च मेदि॰। हाशब्दस्य निन्दापरत्वे तद्योगेषष्ट्यर्ये द्वितीया
“हा लोकं केशवद्विषम्” वोपदेवः। निन्दनीयपरत्वे न,
“हा पितः! क्वासि वैदेहि! भट्टिः।

शब्दसागरः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

हा¦ r. 3rd cl. (ओ, क) ओहाक् (जहाति)
1. To quit, to leave, to abandon.
2. To wander or deviate.
3. To let fall.
4. To resign.
5. To neglect. With परि,
1. To relinguish.
2. To omit, to neglect. With प्र,
1. To give up.
2. To let go. With अप्, To abandon. With वि, To give up. (ओ, ङ) ओहाङ् (जिहीते)
1. To go, to move.
2. To attain. With उद्,
1. To go up, to rise.
2. To revive, to come to life.
3. To spring up.
4. To rise, (as the sun or moon.)
5. To depart.
6. To raise. With उप, To come down. With सम्, To attain.

हा¦ Ind.
1. An interjection of pain, weariness, “ah,” “alas.”
2. Of sorrow.
3. An exclamation of pleasure or surprise, “oh” “ha.”
4. A term of anger or reproach. In the sense of “woe be to” हा is used with the accusative of the object of reproach. E. हा to abandon, aff. का |

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

हा [hā], ind. A particle expressing

Grief, dejection, pain, as expressed by 'ah', 'alas!', 'woe me', in English; हा प्रिये जानकि U.3; हा हा देवि स्फुटति हृदयम् U.3.38; हा पितः क्वासि हे सुभ्रु Bk.6.11; हा वत्से मालति क्वासि Māl.1 &c.; (in this sense हा is often used with the acc. of person; हा कृष्णाभक्तम् Sk.).

Surprise; हा कथं महाराज- दशरथस्य धर्मदाराः प्रियसखीं मे कौसल्या U.4.

Anger or reproach. -Comp. -कारः the exclamation हा. -हाकृतa. filled with cries.

हा [hā], I. 3 Ā. (जिहीते, हान; pass. हायते; desid. जिहासते)

To go, move; जिहीथा विख्यातां स्फुटमिह भवद्बान्धवरथम् H. D.28; Ki.13.23; Nalod.1.38.

To get, attain. -II. 3 P. (जहाति, हीन)

To leave, abandon, quit, give up, forsake, relinquish, dismiss; मूढ जहीहि धनागम- तृष्णां कुरु तनुबुद्धे मनसि वितृष्णाम् Moha M.1; सा स्त्रीस्वभावाद- सहा भरस्य तयोर्द्वयोरेकतरं जहाति Mu.4.13; R.5.72;8.52; 12.24;14.61,87;15.59; Ś.4.14; बुद्धिर्युक्तो जहातीह उभे सुकृतदुष्कृते Bg.2.5; Bk.3.53;5.91;1.71;2. 1; Me.51,62; Bv.2.129; Ṛs.1.38.

To resign, forego.

To let fall.

To omit, disregard, neglect.

To remove.

To avoid, shun. -Pass. (हीयते)

To be left or forsaken; भिन्नतिमिरनिकरं न जहे शशिरश्मि- संगमयुजा नभः श्रिया Ki.12.12.

To be excluded from, be deprived of, lose (with instr. or abl.); विरूपाक्षो जहे प्राणैः Bk.14.35; जनयित्वा सुतं तस्यां ब्राह्मण्यादेव हीयते Ms.3. 17;5.161;9.211.

To be deficient or wanting in; usually with परि q. v.; धैर्य यस्य न हीयते Pt.1.13.

To diminish, decrease, decay, decline, wane (fig. also); प्रवृद्धो हीयते चन्द्रः समुद्रो$पि तथाविधः R.17.71; H. Pr.42.

To fail (as in a low-suit); भूतमप्यनुपन्यस्तं हीयते व्यवहारतः Y.2.19.

To be left out or omitted.

To be weakened. -Caus. (हापयति-ते)

To cause to leave, abandon &c.

To drive away, expel.

To lose.

To neglect, omit, delay the performance of; द्रुतमेतु न हापयिष्यते सदृशं तस्य विधातुमुत्तरम् Śi.16.33; Ms.3.71; 4.21; Y.1.121. -Desid. (जिहासति) To wish to leave &c.

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

हा f. coition

हा f. a lute

हा f. abandonment , desertion L.

हा ind. an exclamation expressive of pain , anger , astonishment , satisfaction etc. (= ah! alas! oh! ha! often before or after a voc. case , also repeated हा-हाSee. 1. हहाabove , or followed by other particles , esp. धिक्, हन्त, कष्टम्etc. ) MBh. Ka1v. etc. ,

हा (not always separable fr. 3. हा) cl.3 A1. ( Dha1tup. xxv , 7 ) जिहीते( p. जिहान[See. ] ; pf. जहिरेAV. ; aor. अहास्तRV. etc. ; fut. हाताGr. ; हास्यतेBr. MBh. ; inf. -हातुम्ib. ; ind.p. हात्वाGr. ; -हायRV. ) , to start or spring forward , bound away , give way to( dat. ) RV. ; to spring or leap upon (?) RV. x , 49 , 5 ; to go or depart or betake one's self to have recourse to( acc. ) Nalo7d. Page1296,2; to fall or come into any state Kir. : Pass. हायते( aor. अहायि) Gr. : Caus. हापयति( aor. अजीहपत्) ib. : Desid. जिहासतेib. : Intens. जहायते, जाहाति, जाहेतिib.

हा cl.3 P. ( Dha1tup. xxv , 8 ) जहाति(rarely cl.1. जहति3. du. जह्ल्तःImpv. जहिहि[or जहाहिPa1n2. 6-4 , 117 ] ; जहीतात्AV. ; Pot. जह्यात्AV. etc. ; pf. जहौ, जहुःRV. etc. ; जहेBr. ; aor. अहात्ib. etc. ; अहासीत्Gr. ; 3. sg. अहास्RV. ; अहासिAV. ; हासिष्टib. , ; fut. हाताGr. ; हास्यति, तेAV. etc. , जहिष्यतिMBh. etc. ; inf. हातुम्ib. ; ind.p. हित्वा. [See. ] RV. etc. ; हित्वीत्वायRV. ; -हीत्वाGr. ; -हायBr. , हीयम्TS. ) , to leave , abandon , desert , quit , forsake , relinquish (with शरीरम्, देहम्, प्रा-णान्, असून्, ज्वितम्etc. - " to die ") RV. etc. , etc. ; to discharge , emit ib. ; to put away , take off , remove , lay aside , give up , renounce , resign , avoid , shun , abstain or refrain from Mn. MBh. etc. ; to disregard , neglect ib. ; to lose , be deprived of. R. Ka1m. ; to get rid of. escape from Up. MBh. etc. ; to cause to emit (with शर्धम्, " to cause to break wind ") Vop. : Pass. हीयतेor हीयते( ep. also हीयति; aor. अहायि) , to be left or abandoned or deserted etc. ; to be left behind , fall short of( abl. ) RV. etc. ; to be excluded from or bereft of( abl. or instr. ; with प्रा-णैः, " to die ") Kat2hUp. Mn. MBh. etc. ; to be overtaken by( instr. ) MBh. ; to be deficient or wanting , suffer loss or injury , fail (also in a lawsuit) , decrease , wane , decline , come to an end ChUp. Mn. MBh. etc. ; to weigh less (at the ordeal of the balance) Ya1jn5. Sch. ; to be given up or avoided Bhartr2. ( v.l. ); to be subtracted VarBr2S. ; to become detached from (with abl. or instr. ) , fall out (as hair) BhP. : Caus. हापयति( mc. also तेaor. अजीहपत्; -जीहिपःRV. ) , to cause to leave or abandon etc. ; to omit , neglect Mn. MBh. etc. ; to fall short of. be wanting in( acc. ) MBh. Ca1n2. ; to give up( असून्, " life ") Hariv. ; to lose( कालम्, " time ") Ka1m. ; to abandon( प्रतिज्ञाम्, " a thesis ") Ja1takam. : Desid. जिहासति, to wish to leave or abandon Das3. BhP. HParis3. ; to wish to reject or disdain Prab. ; to wish to escape Sarvad. : Intens. जेहीयते, जाहाति, जाहेतिGr.