सहस्
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
सहः, [स्] क्ली, (सहते इति । सह + “सर्व्व- धातुभ्योऽसुन् ।” उणा० ४ । १८८ । इति असुन् ।) ज्योतिः । बलम् । इति शब्दरत्नावली ॥ (यथा, रघुः । ८ । ७ । “सदयं बुभुजे महाभुजः सहसोद्वेगमियं व्रजेदिति । अचिरोपनतां स मेदिनीं नवपाणिग्रहणां बधूमिव ॥”)
अमरकोशः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
सहस् पुं।
मार्गशीर्षामासः
समानार्थक:मार्गशीर्ष,सहस्,मार्ग,आग्रहायणिक
1।4।14।4।2
समरात्रिन्दिवे काले विषुवद्विषुवं च तत्. पुष्पयुक्ता पौर्णमासी पौषी मासे तु यत्र सा। नाम्ना स पौषो माघाद्याश्चैवमेकादशापरे। मार्गशीर्षे सहा मार्ग आग्रहायणिकश्च सः॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, कालः
सहस् नपुं।
सामर्थ्यम्
समानार्थक:द्रविण,तरस्,सहस्,बल,शौर्य,स्थामन्,शुष्म,शक्ति,पराक्रम,प्राण
2।8।102।1।3
द्रविणं तरः सहोबलशौर्याणि स्थाम शुष्मं च। शक्तिः पराक्रमः प्राणो विक्रमस्त्वतिशक्तिता॥
पदार्थ-विभागः : , गुणः, मानसिकभावः
सहस् नपुं।
बलम्
समानार्थक:द्रविण,वीर्य,सार,सहस्,ओजस्,तेजस्
3।3।233।2।1
छन्दः पद्येऽभिलाषे च तपः कृच्छ्रादिकर्म च। सहो बलं सहा मार्गो नभः खं श्रावणो नभाः॥
वैशिष्ट्य : बलवान्
पदार्थ-विभागः : , गुणः
सहस् पुं।
मार्गः
समानार्थक:अयन,वर्त्मन्,मार्ग,अध्वन्,पथिन्,पदवी,सृति,सरणि,पद्धति,पद्या,वर्तनी,एकपदी,व्रज,वीथी,विवध,वीवध,सहस्
3।3।233।2।1
छन्दः पद्येऽभिलाषे च तपः कृच्छ्रादिकर्म च। सहो बलं सहा मार्गो नभः खं श्रावणो नभाः॥
: प्रवृद्धजलस्य_निर्गममार्गः, कृत्रिमजलनिःसरणमार्गः, शोभनमार्गः, दुर्मार्गः, मार्गाभावः, चतुष्पथम्, छायाजलादिवर्जितदूरस्थोऽध्वा, चोराद्युपद्रवैर्दुर्गममार्गः, कोशयुगपरिमितमार्गः, चतुश्शतहस्तपरिमितमार्गः, राजमार्गः, पुरमार्गः, राजधानी, ग्राममध्यमार्गः, सौधाद्यारोहणमार्गः, काष्टादिकृतावरोहणमार्गः, गृहनिर्गमनप्रवेशमार्गः, वणिक्पथः
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, अचलनिर्जीवः, स्थानम्, मानवनिर्मितिः
वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
सहस्¦ न॰ सह--असि।
१ बले
२ ज्योतिषि च शब्दर॰
३ भा-र्गशीर्षे मासे पु॰ अमरः।
“सहसा सहसा कृतबेपथु-रिति” माघः।
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
सहस्¦ m. (-हाः)
1. The month Agraha4yan4a, (Nov.-Dec.)
2. The winter season. n. (-हः)
1. Strength, power.
2. Light. E. सह् to bear, असुन् aff.
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
सहस् [sahas], a. Powerful, mighty; भीष्मो हि देवः सहसः सहीयान् Bhāg.11.23.48. -m. [सह्-असि]
The month called Mārgaśīrṣa; Śi.6.57;16.47; सहसि तत्र समृद्धिमुपागते Rām. ch.4.83; Bhāg.12.11.41.
The winter season. -n.
Power, might, strength.
Force, violence.
Victory, conquering.
Lustre, brightness.
Water.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
सहस् mfn. powerful , mighty , victorious (superl. तम) RV.
सहस् m. the month मार्गशीर्षor अग्रहायण(November-December) , the winter season VS. Sus3r. Pur.
सहस् n. strength , power , force , victory( सहसस् पुत्रor सह् सूनुm. " son of strength " , N. of अग्निin RV. ; 740012 सहसाind. See. below ; 740012.1 सहोभिह्ind. = " mightily , intensely ") RV. etc.
सहस् n. water Naigh. i , 12
सहस् n. light L. ; N. of various सामन्s A1rshBr. [ cf. Goth. sigis ; Angl.Sax. sigor , sege ; Germ. Sieg] ,
सहस् सetc. See. p. 1193 , col. 1.