चरित
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
चरितम्, क्ली, (चर + भावे क्तः ।) चरित्रम् । इति शब्दरत्नावली ॥ (यथा, भागवते । १० । १ । १ । “कथितो वंशविस्तारो भवता सोमसूर्य्ययोः । राज्ञाञ्चोभयवंश्यानां चरितं परमाद्भुतम् ॥”) तद्द्बिविधं यथा, उज्ज्वलनीलमणौ । “अनुभावाश्च लीला चेत्युच्यते चरितं द्विधा । अनुभावा अलङ्काराख्याः उद्भास्वराख्याः वाचिकाख्याश्च । लीला स्याच्चारुविक्रीडा रास- कन्दुकखेलाद्या चारुक्रीडा प्रकीर्त्तिता । ताण्डवं वेणुवादन गोदोहः पर्व्वतोद्धारो गोहूतिर्गमना- दिका ॥” (यथा, गीतगोविन्दे । १ । २ । “वाग्देवताचरितचित्रितचित्तसद्मा ॥” वाच्यलिङ्गे तु । चर + कर्म्मणिक्तः । कृतम् । आच- रितम् । यथा, रामायणे । १ । ३ । १ । “श्रुत्वा पूर्ब्बं काव्यबीजं देवर्षेर्नारदादृषिः । लोकादन्विष्य भूयश्च चरितं चरितव्रतः ॥”)
वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
चरित¦ त्रि॰ चर--कर्म्मणि क्त।
१ अनुष्ठिते। भावे क्त।
२ चरित्रे
३ स्वभावे।
“सर्वं खलस्य चरितं मशकः करीति” हितो॰
“उत्तरं रामचरितं तत्प्रणीतं प्रयोक्ष्यते”। उत्तररामच॰। वीरचरितम्। चण्डीशब्दे प्रथमादिचरि-तादि बहुकृत्वः उदा॰।
“वाग्देवताचरितचित्रितचित्तसद्मा” गीत्तगो॰ कर्म्मणि क्त।
४ गते
५ प्राप्ते
६ ज्ञाते च।
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
चरित¦ mfn. (-तः-ता-तं) Gone, gone to, attained. n. (-तं) Fixed institute, proper or peculiar observance: see चरण।
2. Story, adventures.
3. Practice, behaviour.
4. Nature. E. चर् to go, affix क्त।
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
चरित [carita], p. p. [चर् कर्मणि क्त]
Wandered or roamed over, gone.
Performed, practised.
Attained.
Known.
Offered; Ś.4.21.
Acted, behaved; Ś.5.16.
तम् Going, moving, course.
Acting, doing, practice, behaviour, acts, deeds; उदारचरितानाम् H.1.7; सर्वं खलस्य चरितं मशकः करोति 1.81.
Life, biography, adventures, history उत्तरं रामचरितं तत्प्रणीतं प्रयुज्यते U.1.2; दिवौकसस्त्वच्चरितं लिखन्ति Ś.7.5; so दशकुमारचरितम् &c.
Nature.
Fixed law, due or proper observance. -Comp. -अर्थ a.
that has accomplished its end or desired object, successful; राम- रावणयोर्युद्धं चरितार्थमिवाभवत् R.12.87; चरितार्थैव भारती 1. 36; Ki.13.62. राज्ञां तु चरितार्थता दुःखोत्तरा एव Ś.5; चरि- तार्थत्वात् प्रधानविनिवृत्तेः Sāṅ. K.68.
satisfied, contented.
effected, accomplished.
significant, true to its sense; Ku.2.17.
appropriate, fit; Ku.4.45. ˚ता the attainment of the desired object; Ś.5.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
चरित mfn. gone , gone to , attained W.
चरित mfn. " practised " , in comp.
चरित mfn. espied , ascertained (by a spy , चर) R. vi , 6 , 16 and 7 , 21
चरित n. going , moving , course AV. iii , 15 , 4 ; ix , 1 , 3 Gobh. iii Sus3r.
चरित n. motion (of asterisms) Su1ryas.
चरित mfn. acting , doing , practice , behaviour , acts , deeds , adventures RV. i , 90 , 2 MBh. R. VarBr2S. etc. ( ifc. f( आ). Gi1t. ix , 1 )
चरित n. fixed institute , proper or peculiar observance W. (See. उत्तर-राम-, दुश्-, सच्-, सह-, सु-).
चरित etc. See. ib.