प्लिहन्

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

वाचस्पत्यम्

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

प्लि(प्ली)हन्¦ पु॰ प्लि--कनिन् पृषो॰ वा दीर्घः। (पिला)

१ वामकुक्षिपार्श्वस्थे मांसखण्डे तद्वृद्धिहेतुके

२ रोगभेदेच तन्निदानादि भावप्र॰ उक्तं यथा
“विदाह्यभिष्यन्दिरसस्य जन्तोः प्रदुष्टमत्यर्थमसृक्कफश्च। प्लोहाभिवृद्धिं कुरुतः प्रवृद्धौ त प्लीहसंज्ञं गदमामनन्ति। वामे स पार्श्वे परिवृद्धिमेति विशेषतः सीदति चातुरो-ऽत्र। मन्दज्वराग्निः कफपित्तलिङ्गैरुपद्रुतः क्षीण-बलोऽतिपाण्डु”। विदाहि कुलत्थमाषसर्षपशाकादि। अभिषन्दि माहिषं दध्यादि। कफपित्तलिङ्गैरुपद्रुत इ-त्यर्थः। प्रदुष्टमत्यर्थमसृक्कफश्चेति संप्राप्तिः असृजः पि-त्तस्य च समानधर्मत्वात्। रक्तजमाह
“क्लमो भ्रमोबिदाहश्च वैवश्र्ण्यं गात्रगौरवम्। मोहो रक्तोदरत्वञ्चज्ञेयं रक्तजलक्षणम्”। पैतिकस्य लक्षणमाह
“सज्वरः[Page4544-b+ 38] सपिपासश्च सदाहो मोहसंयुतः। पीतगात्रो विशे-षेण प्लोहा पैत्तिक उच्यते”। श्लैष्मिकलक्षणमाह
“प्लीहा मन्दव्यथास्थूल कठिनो गौरवान्वितः। अरो-चकेन संयुक्तः प्लीहा कफज उच्यते”। वातिकमाह
“नित्यमानद्धकोष्ठः स्या(न्नित्योदावर्त्तपीडितः। वेद-नाभिः परीतश्च प्लीहा वातिक उच्यते”। तमसाध्यमाह
“दोषत्रितयरूपोऽन्यः प्लीहाऽसाध्यो भवत्यपि” भावप्र॰। तत्रैवान्यत्र तत्स्थानमुक्तं यथा
“अथ शरीरावयवविशेषस्थयकृत्प्लीहस्वरूपमाह
“अधो दक्षिणतश्चापि हृदयाद्यकृतःस्थितिः। तत्तु रञ्जकपित्तस्य स्थानं शोणितजं मतम्”

शब्दसागरः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

प्लिहन्¦ m. (-हा) The spleen: see प्लीहन् |

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

प्लिहन् m. = प्लीहन्, the spleen Ya1jn5. iii , 94.