काष्ठ
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
काष्ठम्, क्ली, (काशते दीप्यते काशत्यनेन वा । काश + “हनिकुषीत्यादिना” उणां । २ । २ । क्थन् । व्रश्चेति षत्वम् तितुत्रेति नेट् ।) दारु । इत्यमरः । २ । ४ । १३ ॥ काठ् इति भाषा । (उक्तञ्च । “संसारमतिशुष्कं यत् मुष्टिमध्ये समेष्यति । तत्काष्ठं काष्ठमित्याहुः खदिरादिससुद्भवम्” ॥)
अमरकोशः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
काष्ठ नपुं।
काष्ठम्
समानार्थक:काष्ठ,दारु
2।4।13।1।1
काष्ठं दार्विन्धनं त्वेध इध्ममेधः समित्स्त्रियाम्. निष्कुहः कोटरं वा ना वल्लरिर्मञ्जरिः स्त्रियौ॥
: नौमध्यस्थरज्जुबन्धनकाष्ठम्, नौकापार्श्वद्वयबन्द्धचालनकाष्ठम्, नौपृष्ठस्थचालनकाष्ठम्, नौकाबन्धनार्थः_काष्ठकुद्दालः, द्वारस्तम्भाधःस्थितकाष्ठम्, कवाटबन्धनकाष्ठम्, अग्निसन्दीपनकाष्ठम्, यागादौ_हूयमानकाष्ठम्, लोष्टभेदनकाष्ठम्, लाङ्गलस्याधस्थलोहकाष्ठम्, हलयुगयोर्मध्यकाष्ठम्, प्रज्वलकाष्ठम्, अर्धदग्धकाष्ठम्, पशुबन्धनकाष्ठम्, मन्थदण्डदारककाष्ठम्
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, अचलनिर्जीवः, अचलनिर्जीववस्तु
वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
काष्ठ¦ न॰ काशत्यनेन काश--क्थन् नेट् शस्य ष
१ अनलादेरि-न्धनार्थे दारुणि
“ससारमतिशुष्कं यत् मुष्टिमध्ये समे-ष्यति। तत् काष्ठं काष्ठमित्याहुः खदिरादिसमुद्भवम्इत्युक्तलक्षणयुक्ते
२ दारुभेदे च।
“काष्ठेन वा नखेन वाकण्डुयेत” शत॰, व्रा॰,
३ ,
२ ,
१ ,
“यथा काष्ठञ्च काष्ठञ्चसमेयातां महोदधौ। समेत्य च व्यपेयातां तद्वद्भू-तसमागमः” भा॰, शा॰,
८६
४ श्लो॰
“तथाश्मानस्तृणकाष्ठञ्चसर्व्वं दिष्टक्षये स्वां प्रकृतिं भजन्ति” भा॰, आ॰,
८९ अ॰।
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
काष्ठ¦ n. (-ष्ठा-ष्ठं) Wood f.
1. A quarter or region of the world space. tract.
2. Place, site.
3. Limit, boundary.
4. A measure of, time the thirteenth part of a Kala, or eighteen twinkling. of the eye.
5. Excellence, superiority.
6. A plant, (Curcum zan- thorhiza, Rox.) E. काश् to shine, Unadi affix क्थन् changed to ष, and थ after ष becomes ठ।
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
काष्ठम् [kāṣṭham], [काश्-क्थन् Uṇ2.2]
A piece of wood, especially one used as fuel; Ms.4.49,241;5.69.
Wood or timber, a piece or log of wood in general; यथा काष्ठं च काष्ठं च समेयातां महोदधौ H.4.69; Ms.4.4.
A stick; शोणितेन विना दुःखं कुर्वन् काष्ठादिभिर्नरः Y.2.218.
An instrument for measuring length. -Comp. -आगारः,
-रम् a wooden house or enclosure. -अधिरोहणम् ascending the funeral pile. -अम्बुवाहिनी a wooden bucket. -कदली the wild plantain (Mar. चवई). -कीटः a small insect found in decayed wood. -कुटः, -कूटः -भङ्गिन् a wood-pecker; Pt.1.332 (a worm generally found in wood). -कुद्दालः a kind of wooden shovel used for baling water out of a boat or for scraping and cleaning its bottom. -चिता a. funeral pile. -तक्ष्m., -तक्षकः a carpenter. -तन्तुः a small worm found in timber. -दारुः the Indian pine tree; also called देवदारु. -द्रुः the Palāśa tree. -पुत्तलिका a wooden statue or image. -पूलकः (कम्) a bundle of sticks or faggots; न हि अबद्धे काष्ठपूलके एकस्मिन्नाकृष्यमाणे काष्ठान्तराणि कृष्यन्ते । ŚB. on MS.9.1.26. -प्रदानम् piling up wood; forming a funeral pile. -भारः a particular weight of wood; Rām. 1.4.24. -भारिकः wood-carrier; काष्ठभारिकसंघाय सप्रश्रयम- दामहम् Ks.6.42. -मठी a funeral pile. -मल्लः a bier, a wooden frame on which dead bodies are carried,-लेखकः a small worm found in wood (= काष्ठकूट).-लोहिंन् m. a cudgel armed with iron. -वाटः, l-टम् a wall made of wood.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
काष्ठ m. N. of one of कुबेर's attendants MBh. ii , 415
काष्ठ n. a piece of wood or timber , stick S3Br. Ka1tyS3r. Mn. etc.
काष्ठ n. wood or timber in general
काष्ठ n. an instrument for measuring lengths
काष्ठ n. a kind of measure SaddhP.
Purana index
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
--a measurement of length and capacity; ययाति versed in; फलकम्:F1: M. ३४. 9; १४२. 4.फलकम्:/F the intervening distance between two काष्ठस् and the distance between काष्ठ and लेख, north to south; both the outer and inner circumference in दक्षिणायन and उत्तरायण फलकम्:F2: वा. 1. ९३; ५०. १२७, १३२ and १३३.फलकम्:/F thirty form a कल। फलकम्:F3: वा. ३०. १३; Vi. I. 3. 8; II. 8. ५९; VI. 3. 6.फलकम्:/F Time equal to १५ निमेषस्। फलकम्:F4: Br. II. 7. १९; १३. १६; वा. ५०. १६९; ५७. 6; ७०. १५; ९३. ७२; १००. २१४; Vi. I. 3. 8.फलकम्:/F
Vedic Rituals Hindi
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
काष्ठ न.
(वाजपेय में किसी बाण के सत्रह प्रक्षेप पर ले जाया गया) उदम्बर की लकड़ी का एक टुकड़ा या खूँटी, मा.श्रौ.सू. 7.1.2.38; काष्ठ का एक टुकड़ा, का.श्रौ.सू. 15.4.31। काष्ठकलाप (काष्ठस्य कलापः) विद्यार्थी द्वारा अपने विद्यार्थित्व के समय प्रतिदिन अगिन् हेतु इकट्ठा किया गया लकड़ी का ढेर, हि.गृ.सू. i.8.2।