तुष
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
तुष, ऌ य औ ञि तुष्टौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (दिवां-परं-अकं-अनिट् ।) ऌ, अतुषत् । य, तुष्यति । औ, तोष्टा । ञि, तुष्टोऽस्ति । इति दुर्गादासः ॥
तुषः, पुं, (तुष + “इगुपधज्ञेति ।” ३ । १ । १३५ । इति कः ।) धान्यत्वक् । (यथा, प्रबोधचन्द्रो- दये द्वितीयाङ्के । “ब्रीहीन् जिहासति सितोत्तमतण्डुलाढ्यान् को नाम भोस्तुषकणोपहितान् हितार्थी ॥”) विभीतकवृक्षः । इत्यमरः । २ । ४ । ५८ ॥
अमरकोशः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
तुष पुं।
विभीतकी
समानार्थक:विभीतक,अक्ष,तुष,कर्षफल,भूतावास,कलिद्रुम
2।4।58।2।2
अमृता च वयस्था च त्रिलिङ्गस्तु बिभीतकः॥ नाक्षस्तुषः कर्षफलो भूतावासः कलिद्रुमः।
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, अचलसजीवः, वृक्षः
तुष पुं।
तुषः
समानार्थक:धान्यत्वच्,तुष
2।9।22।2।4
नाडी नालञ्च काण्डोऽस्य पलालोऽस्त्री सनिष्फलः। कडङ्गरो बुसं क्लीबे धान्यत्वचि तुषः पुमान्.।
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, अचलनिर्जीवः, अचलनिर्जीववस्तु
वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
तुष¦ तोषे आनन्दभेदे दि॰ ष॰ ऌदित् अक॰ सेट्। तुष्यतिअतुषत्। तुतोष। ञीदित् वर्त्तमाने क्तः तुष्टः। तुष्टिः। तोषः
“तुष्य द्रौपदि! मा क्रुघ” भा॰ व॰
११
०९ श्लो॰
“तुष्यन्ति च रमन्ति च” भा॰ आनु॰
१२
७६ श्लो॰
“तुतोष पश्यन् वितृणान्तरालाः” भट्टिः।
तुष¦ पु॰ तुष--क।
१ विभीतकवृक्षे (वयडा)
२ धान्यत्वचि स्वनाम-ख्याते द्रव्ये च अमरः।
“व्रीहीन् जिहासतिसितोत्तमतण्डुलाद्यान् को नाम भोस्तुषकणोपहितान्हिताथी” प्रबो॰ च॰।
“तुषेणापि परित्यक्ता न प्ररो-हन्ति तण्डुलाः” हितो॰।
“सतुषं धानयमुच्यते” आ॰ त॰।
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
तुष¦ r. 4th cl. (ञि, औ) ञिऔतुष (तुष्यति) To be satisfied or content, to be pleased or delighted. E. दिवा-प-लृदित् अक-सेट् |
तुष¦ mf. (-षः-षा)
1. The husk or chaff of rice, &c.
2. Beleric myrobalan. E. तुष् to please or be pleased, affix क।
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
तुषः [tuṣḥ], [तुष्-क]
The husk or chaff of grain; अजानतार्थं तत्सर्वं (अध्ययनं) तुषाणां कण्डनं यथा; Ms.4.78.
The Bibhītaka tree.
Fault; L. D. B.
Comp. अग्निः, अनलः fire of the chaff or husk of corn.
a mode of capital punishment consisting in twisting straw round the limbs of a criminal and then setting it on fire.-अम्बु n., -उदकम्, -उत्थम् sour rice-gruel or barley gruel. -ग्रहः, -सारः fire.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
तुष m. the chaff of grain or corn or rice etc. AV. S3Br. AitBr. etc.
तुष m. Terminalia Bellerica L.
तुष m. See. अ-, उत्-, निस्-.
Vedic Index of Names and Subjects
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Tuṣa, in the Atharvaveda[१] and later,[२] regularly denotes the ‘husk’ of grain, often used for a fire.[३]
Vedic Rituals Hindi
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
तुष पु.
भूसी, छिलका (यव के बीज का, धान का भी), का.श्रौ.सू. 2.4.19 (इष्टि) ‘वरुणप्रघास’ के ‘अवभृथ’ में प्रयुक्त, भा.श्रौ.सू. 8.11.7, 9; उत्कर पर पछोरा जाता है और फलीकरण पात्र से राक्षसों को अर्पित कर दिया जाता है, 1.22.5.