दाक्षिण्यम्

संस्कृतम्

लिङ्ग्म्-

    आकारान्त स्त्रीलिम्ग दाक्षिण्यम् शब्दस्य रूपाणि

	एकवचनम्	द्विवचनम्	बहुवचनम्
प्रथमा विभक्तिः	अजा	अजे	अजाः
सम्बोधनप्रथमा	अजे	अजे	अजाः
द्वितीया विभक्तिः	अजाम्	अजे	अजाः
तृतीया विभक्तिः	अजया	अजाभ्याम्	अजाभिः
चतुर्थी विभक्तिः	अजायै	अजाभ्याम्	अजाभ्यः
पञ्चमी विभक्तिः	अजायाः	अजाभ्याम्	अजाभ्यः
षष्ठी विभक्तिः	अजायाः	अजयोः	अजानाम्
सप्तमी विभक्तिः	अजायाम्	अजयोः	अजासु

• उदारता
• दक्षिणता

अनुवादाः

• आङ्गल-()
• मलयालम्-ദാക്ഷിണ്യം
• हिन्दि-दाक्षीन्य()
• बङ्गाळि-() ()
• फ़्रॆन्च्- (fr)
• रूसीय्- (ru) ()
• जेर्मन्-
• स्पानिष्- (es)
• तेलुगु-
• तमिल्-
• पोलिष्- (pl)
• कन्नड- ()

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

कल्पद्रुमः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

दाक्षिण्यम्, क्ली, (दक्षिणस्य भावः । दक्षिण + ष्यञ् ।) अनुकूलता । इति हेमचन्द्रः । ६ । १३ ॥ (सरलता । यथा, आर्य्यासप्तशत्याम् । ६०१ । “सौभाग्यं दाक्षिण्यान्नेत्युपदिष्टं हरेण तरुणी- नाम् । वामार्द्धमेव देव्याः स्ववपुःशिल्पे निवेशयता ॥” परच्छन्दानुवर्त्तनम् । यथा, रघुः । १ । ३१ । “तस्य दाक्षिण्यरूढेन नाम्ना मगधवंशजा । पत्नी सुदक्षिणेत्यासीदध्वरस्येव दक्षिणा ॥”) भावविशेषः । तत्तु दक्षिणाचाररूपम् । यथा, “बालान्तु वामदाक्षिण्यभावाभ्यामपि पूजयेत् । श्मशानभैरवीं देवीमुग्रतारां तथैव च ॥” अपि च । “ऋषीन् देवान् पितॄंश्चैव मनुष्यान् भूतसञ्चयान् । यो यजन् पञ्चभिर्यज्ञैरृणानि परिशोधयन् ॥ विधिवत् स्नानदानाभ्यां कुर्व्वन् यद्बिधिपूजनम् । क्रियते सरहस्यन्तु तद्दाक्षिण्यमिहोच्यते ॥ सर्व्वत्र पितृदेवादौ यस्माद्भवति दक्षिणः । देवी च दक्षिणा यस्मात्तस्माद्दाक्षिण्यमुच्यते ॥” इति कालिकापुराणे ७७ अध्यायः ॥ दाक्षिणार्हे, त्रि । इत्यमरः । ३ । १ । ५ ॥ (दक्षिणे भवम् । दक्षिण + ष्यञ् । दक्षिणभवे । दक्षिण- दिक्सम्बन्धिनि च । यथा, आर्य्यासप्तशत्याम् । २८२ । “दाक्षिण्यात् म्रदिमानं दधतं सा भानुमेन- मवमंस्थाः ॥”)