भस्त्रा

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

कल्पद्रुमः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

भस्त्रा, स्त्री, (भस्यतेऽनयेति । भस + “हुयमाश्रू- भसिभ्यस्त्रन् ।” उणा० ४ । १६७ । इति त्रन् अजादित्वात् टाप् ।) अग्निदीपकचर्म्मनिर्म्मित- यन्त्रविशेषः । भाथी इति या~ता इति च भाषा । तत्पर्य्यायः । चर्म्मप्रसेविका २ । इत्य- मरः । २ । १० । ३३ ॥ चर्म्मप्रसेवकः ३ । इति भरतः ॥ भस्त्राका ४ भस्त्रका ५ भस्त्री ६ । इति शब्द- रत्नावली ॥ भस्त्रिका ७ । इति व्याकरणम् ॥ (यथा, भागवते । ९ । २० । २१ । “माता भस्त्रा पितुः पुत्त्रो येन जातः स एव सः । भरस्व पुत्त्रं दुष्मन्त ! मावमंस्थाः शकुन्तलाम् ॥”)

अमरकोशः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

भस्त्रा स्त्री।

अग्निज्वलनवस्तु

समानार्थक:भस्त्रा,चर्मप्रसेविका

2।10।33।1।3

तैजसावर्तनी मूषा भस्त्रा चर्मप्रसेविका। आस्फोटनी वेधनिका कृपाणी कर्तरी समे॥

अवयव : मूषा

पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, अचलनिर्जीवः, अचलनिर्जीववस्तु

वाचस्पत्यम्

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

भस्त्रा¦ स्त्री भस--ष्ट्रन्।

१ चर्मप्रसेविकायाम् अग्निसन्धुक्षणेचर्मनिर्मिते यन्त्रभेदे। (यां ता) अमरः। षित्त्वात् ङीष्। अत्रैव शब्दरत्ना॰ स्वार्थे क टाप न इत्त्वम्। भस्त्रा-काप्यत्रैव। ततः उत्करा॰ चतुरर्थ्यां छ। भस्त्रीय तद-दूरदेशादौ त्रि॰। [Page4648-a+ 38]

शब्दसागरः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

भस्त्रा¦ f. (-स्त्रा) A bellows, a large hide with valves and a clay nozzle, which is used for this purpose. E. भस् to shine, त्रन् Una4di aff., fem. aff. टाप्; also with ङीष् aff. भस्त्री and with कन् in the fem. form being added भस्त्रका or भस्त्रिका optionally; and with the feminine termination retained also, भस्त्राका।

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

भस्त्रा f. a leathern bottle or vessel (used for carrying or holding water) S3Br. etc.

भस्त्रा f. a skin , pouch , leathern bag(See. मात्रा-and हेम-भ्)

भस्त्रा f. a bellows or a large hide with valves and a clay nozzle so used Ka1v. Pur.

भस्त्रा f. a partic. manner of recitation Ta1n2d2Br.

भस्त्रा भस्त्रिकetc. See. col. 2.

Vedic Index of Names and Subjects

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

Bhastrā in the Śatapatha Brāhmaṇa (i. 1, 2, 7; 6, 3, 16) denotes a leathern bottle or pouch.
==Foot Notes==