मटची

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

कल्पद्रुमः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

मटची, स्त्री, (मटनं मटः । मट् अवसादे + भावे अप् मटः चीयते प्रचीयते एभिरिति । मट + चि + बाहुलकात् डिः । मटचिः । ततः कृदि- कारादिति पक्षे ङीष् ।) सर्व्वेषामवसादकत्वा दस्यास्तथात्वम् ।) रक्तवर्णक्षुद्रपक्षिविशेषः । पाषाणवृष्टयः । यथा, गोविन्दभाष्यधृत- च्छान्दोग्ये । १ । १० । १ ॥ (“मटचीहतेषु कुरुष्वाटिक्या सह जाययोषस्तिर्ह चाक्रायण इभ्यग्रामे प्रद्राणक उवास ॥ इति ॥)

वाचस्पत्यम्

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

मटची¦ स्त्री मट--बा॰ अचि ङीप्।

१ पाषाणवृष्टौ
“मटचीहतेषुकुरुषु” छन्दोग्यश्रुतिः।

२ रक्तवर्णक्षुद्रखगभेदे गोविन्दः।

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

मटची [maṭacī] मटती [maṭatī], मटती Hail; मटचीहतेषु कुरुष्वाटिक्या सह Ch. Up.1.1.1.

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

मटची f. hail ChUp. i , 10 , 1 ( मटच्यो ऽशनयःS3am2k. )

Vedic Index of Names and Subjects

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

Maṭacī occurs in a passage of the Chāndogya Upaniṣad. where reference is made to the Kurus being overwhelmed by Maṭacīs. Śaṅkara interprets the word by ‘thunderbolts’ (aśanayaḥ), while Ānandatīrtha in his commentary gives, as an alternative rendering, pāṣāṇa-vṛṣṭayaḥ--i.e., ‘hailstones,’ which may be the sense. The Śabdakalpadruma, agreeing with Ānandatīrtha, says that Maṭacī means, ‘a kind of small red bird’ (rakta-varṇa-kṣudra-pakṣi-viśeṣa, reading -pakṣī-), and Jacob suggests that the ‘locust’ is meant.