वीर्य
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]अमरकोशः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वीर्य वि।
अतिशयिताध्यवसायः
समानार्थक:वीर्य,अतिशक्तिभाज्
1।7।29।2।3
स्याच्चिन्ता स्मृतिराध्यानमुत्कण्ठोत्कलिके समे। उत्साहोऽध्यवसायः स्यात्स वीर्यमतिशक्तिभाक्.।
पदार्थ-विभागः : , गुणः, मानसिकभावः
वीर्य नपुं।
रेतस्
समानार्थक:शुक्र,तेजस्,रेतस्,बीज,वीर्य,इन्द्रिय
2।6।62।1।5
शुक्रं तेजोरेतसी च बीजवीर्येन्द्रियाणि च। मायुः पित्तं कफः श्लेष्मा स्त्रियां तु त्वगसृग्धरा॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, अचलसजीवः, अचलसजीववस्तु
वीर्य नपुं।
बलम्
समानार्थक:द्रविण,वीर्य,सार,सहस्,ओजस्,तेजस्
3।3।155।1।1
वीर्यं बले प्रभावे च द्रव्यं भव्ये गुणाश्रये। धिष्ण्यं स्थाने गृहे भेऽग्नौ भाग्यं कर्मशुभाशुभम्.।
वैशिष्ट्य : बलवान्
पदार्थ-विभागः : , गुणः
वीर्य नपुं।
प्रभावः
समानार्थक:आयति,धामन्,अधिष्ठान,वीर्य,अनुभाव,तेजस्
3।3।155।1।1
वीर्यं बले प्रभावे च द्रव्यं भव्ये गुणाश्रये। धिष्ण्यं स्थाने गृहे भेऽग्नौ भाग्यं कर्मशुभाशुभम्.।
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, तेजः
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वीर्यम् [vīryam], [वीर्-यत्, वीरस्य भावो यत् वा]
Heroism, prowess, valour; वीर्यावदानेषु कृतावमर्षः Ki.3.43; R.2.4, 3.62;11.72; Ve.3.3.
Vigour, strength.
Virility; वीर्यशौर्याभ्यां च पिता ऋषभ इतीदं नाम चकार Bhāg.5.4.2.
Energy, firmness, courage.
Power, potency; जाने तपसो वीर्यम् Ś.3.2.
Efficacy (of medicines); अतिवीर्यवतीव भेषजे बहुरल्पीयसि दृश्यते गुणः Ki.2.4; Ku.2. 48.
Semen virile; अमी हि वीर्यप्रभवं भवस्य Ku.3.15; वसोर्वीर्योत्पन्नामभजत मुनिर्मत्स्यतनयाम् Pt.4.5.
Splendour, lustre.
The seed of plants.
Dignity, consequence.
Poison.
Gold (हिरण्य); अन्नं वीर्यं ग्रहीतव्यं प्रेतकर्मण्य- पातिते Mb.12.165.39. -Comp. -आधानम् impregnation.-करः marrow. -जः a son. -प्रपातः seminal effusion, discharge of semen. -शालिन् a. strong. -शुल्क a. purchased by valour. -हीन a.
cowardly, pusilanimous.
seedless.
impotent.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वीर्य n. ( ifc. f( आ). )manliness , valour , strength , power , energy RV. etc.
वीर्य n. heroism , heroic deed ib.
वीर्य n. manly vigour , virility , semen virile MBh. Ka1v. etc.
वीर्य n. efficacy (of medicine) Kum. Kir.
वीर्य n. poison BhP.
वीर्य n. splendour , lustre W.
वीर्य n. dignity , consequence ib.
Purana index
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
--a son of अक्रूर. M. ४५. २९.